امامت (اہل تشیع)
Imamah Islamic إمام | |
---|---|
بادشاہی | |
Imamah | |
موجودہ: امام مہدی امام مہدی - محمد بن الحسن مہدی for اثنا عشریہ Aṭ-Ṭayyib Abī'l-Qāṣim - طيب ابو القاسم for طیبیہ-Mustā‘lī اسماعیلی Muslims The living Imām for نزاریہ Muslims Imāms continuing by the President of Yemen for زیدیہ with no divine attributes | |
| |
انداز: | {{{his/her}}} منصب شاہی |
پہلا بادشاہ / شہنشاہ: | ابوبکر صدیق |
قیام: | 17 جون 656 |
|
امامت یا عقیدہ امامت تمام شیعہ مکاتب فکر دی اصل بنیاد تے شیعیت دا اصل الاصول اے۔ اہل تشیع دے عقیدہ امامت توں مراد اے جس طرح اللہ نے صفت عدل اتے حکمت و رحمت دے لازمی تقاضے توں نبوت و رسالت دا سلسلہ جاری فرمایا تے انبیا و رسل نوں لوگاں دی ہدایت رہنمائی تے انہاں دی قیادت و سربراہی دے لئی بھیجیا۔ جنہاں دی بعثت توں بنداں اُتے اللہ دی حجت قائم ہوئی سی تے اوہ اس اتمام حجت دے بعد ہی آخرت وچ ثواب یا عذاب دے مستحق نيں۔ اسی طرح اللہ نے انبیا و رسل دے بعد بنداں دی ہدایت و رہنمائی تے قیادت و سیادت جاری رکھنے دے لئی تے انہاں اُتے حجت قائم رہنے دے لئی امامت دا سلسلہ قائم کرکے قیامت تک دے لئی امام نامزد کر دتے۔ تمام شیعہ مکاتب فکر وچ ہر شخص دے لئی اپنے زمانے دے امام دی معرفت اطاعت نوں لازمی قرار دتا جاندا اے۔ ۔
مکاتب فکر
سودھواثنا عشری نقطہ نظر
سودھوشیعہ دے سب توں وڈے گروہ[کیہڑا ؟] دا نظریہ اے امامت اک مکمل نظام اے۔ تے انہاں پاک تے معصوم ہستیاں دے وجود توں کائنات دا نظام اللہ دے حکم توں چلدا اے۔ شیعہ[کیہڑا ؟] بارہ ائمہ نوں مندے نيں۔ بعض لوگاں دا دعوی اے کہ رسول اللہ صلی اللہ علیہ و آلہ نے بارہ ائمہ علیہم السلام اُتے کوئی تصریح نئيں فرمائی یا بعض لوگ کہندے نيں کہ بارہ امام معاذ اللہ امام ہی نہيں نيں بلکہ امام تو چار فقیہ نيں جو چار فقہاں دے بانی سمینوں جاندے نيں تے انہاں نوں بارہ اماماں نوں امام کہیا جاندا اے تو ایہ صرف احترام دی خاطر اے جو اک نادرست تے بے بنیاد دعوی اے۔ تے اس قول دی سبکی تے خفت بخوبی واضح ہوئے گی بشرطیکہ فریقین دے منابع و مصادر دا اجمالی سا جائزہ لیا جائے۔ کیونکہ رسول اللہ صلی اللہ علیہ و آلہ نے اپنی رسالت دے دور وچ بار بار امت اسلامی دی رہبری و امامت و پیشوائی دی وضاحت فرمائی اے تے اپنے بعد مسلماناں دے فرائض نوں وی واضح فرمایا اے۔ البتہ انہاں احادیث وچ اجمال تے تفصیل دے لحاظ توں اختلاف اے جنہيں اسيں تن قسماں وچ تقسیم کردے نيں : 1۔ پہلی قسم: وہ احادیث جو اجمالی طور اُتے رسول اللہ صلی اللہ علیہ و آلہ دے بعد امامت و رہبری تے آپ(ص) دی جانشینی اُتے تصریح کردیاں ناں۔ ایہ احادیث رسول خدا(ص) نے اپنے خاندان تے اہل بیت علیہم السلام تک محدود رکھی نيں۔ انہاں احادیث وچ مشہور ترین حدیث "حدیث ثقلین" اے جو شیعہ تے سنی کتب وچ تواتر دے نال نقل ہوئی اے۔ حدیث ثقلین مشابہ عبارات دے نال نقل ہوئی اے لیکن عبارت ثابت ویکسان اے۔ اس حدیث وچ رسول اللہ صلی اللہ علیہ آلہ نے فرمایا: "انی قد تركت فیكم الثقلین، ما انہاں تمسكتم بهما لن تضلوا بعدی واحدهما اكبر من الآخر، كتاب الله حبل ممدود من السماء الی الأرض وعترتی اهل بیندی، ألا وانهما لن یفترقا حتی یردا علی الحوض([1])»; یعنی بے شک وچ تواڈے درمیان در گران بہا امانتاں چھڈے جا رہیا ہاں جدوں تک تساں انہاں دونے دا دامن سی مے رہو گے میرے بعد ہرگز گمراہ نہ ہوگے، اک کتاب خدا اے تے دوسری میری عترت تے اہل بیت، انہاں وچوں اک امانت دوسری توں وڈی اے، کتاب اللہ جو اللہ دی کھنچی ہوئی رسی اے آسمان توں زمین تک تے میری عترت یعنی میرا خاندان۔ تے جان لو کہ ایہ دونے ہرگز اک دوسرے توں جدا نہ ہون گے حتی کہ قیامت دے دن حوض دے کنارے مجھ اُتے وارد ہوجان۔ ظاہر اے کہ اہل بیت تے عترت رسول(ص) نوں قرآن دے برابر ثقل و عِدل دے طور اُتے بیان متعارف کرایا گیا اے تے جے کوئی انہاں دونے دا سہارا لے تو اوہ گمراہی توں نجات پائے گا تے قیامت تک قرآن دے ہمراہ نيں تے قرآن دے مفسر تے مُبَیِّن نيں۔ ایہ ارشاد نبوی شیعہ عقائد دے نال مکمل طور اُتے موافق و مطابق اے تے اسلام دے بعض فرقےآں دے عقائد دے نال سازگار نئيں اے۔ پس امامت صرف گل سر سبد تے سرسلسلۂ امامت حضرت امیرالمؤمنین علی علیہ السلام دی ذات با برکات وچ ہی محدود و منحصر نئيں اے بلکہ بعد دے زماناں وچ انہاں دے فرزنداں تک تے قائم آل محمد حضرت مہدی(عج) تک وچ جلوہ گر اے تے جے ایسا نہ ہُندا تو ثقلین توں تمسک دا حکم ناقص ہُندا جدوں کہ قرآن مجید وچ ارشاد رب متعال اے : "وَمَا يَنطِقُ عَنِ الْهَوَى * إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْيٌ يُوحَى"۔ (2) تے اوہ نفسانی خواہشاں توں گل نئيں کردا ٭ نئيں ہُندی اوہ (آپ(ص) دی بات) مگر وحی جو بھیجی جاندی اے۔ 2۔ دوسری قسم: یہ اوہ روایات نيں جنہاں وچ ائمہ معصومین علیہم السلام دی تعداد اُتے تصریح کيتی گئی اے تے انہاں روایات وچ تعداد نوں 12 ائمہ طاہرین تک محدود کیتا جاندا اے۔ ایہ احادیث مختلف اسناد تے مختلف عبارات دے نال نقل ہوئی نيں جنہاں وچاں بعض دی طرف ایتھے اشارہ کردے نيں : الف) صحیح بخاری دی روایت وچ اے کہ جابر بن سمرہ کہندا اے : وچ اپنے والد دے نال رسول اللہ(ص) دی خدمت وچ حاضر سی کہ آپ(ص) نے فرمایا: "یكون بعدی اثنا عشر امیراً۔۔۔ كلهم من قريش"۔ میرے بعد بارہ امیر تے خلیفہ ہون گے تے اوہ سب قریش توں ہون گے۔ یہ حدیث اسی صورت وچ شیخ صدوق دی الامالی تے الخصال وچ وی نقل ہوئی اے تے دوسرے شیعہ منابع وچ بھی۔ (3) ب) صحیح مسلم وچ وی جابر بن سمرہ توں منقول اے کہ رسول اللہ صلی اللہ علیہ و آلہ نے فرمایا: "لا یزال هذا الامر عزیزاً الی اثنی عشر خلیفهً۔۔۔ كلهم من قریش"۔ امامت دا ایہ امر باقی اے تے بار خلفاء دے ذریعے ہمیشہ قائم و دائم اے تے اوہ سب قریش توں نيں۔ #۔ ج) شعبی مسروق توں نقل کردا اے کہ: اسيں عبد اللہ بن مسعود دے پاس بیٹھے سن تے اوہ ساڈے لئی قرآن پڑھ رہے سن ۔ اک شخص نے ابن مسعود توں کہیا: کیتا آپ نے کدی رسول اللہ صلی اللہ علیہ و آلہ توں پُچھیا اے کہ کتنے افراد اس امت اُتے خلافت کرن گے؟ تو انھاں نے جواب دتا: "نعم و لقد سألنا رسول الله ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ فقال: اثنا عشر، كعدّه نقباء بنی اسرائیل"۔ جی ہاں! اسيں نے پُچھیا تے آپ(ص) نے جواب دتا: بارہ افراد بنی اسرائیل دے دینی پیشواواں دے تعداد دے برابر۔ یہ حدیث مسند ابن حنبل (5)، مجمع الزوائد ہیثمی (6)، مسند ابی یعلی (7) تے حاکم نیسابوری دی مستدرک (8) وچ وی نقل ہوئی اے۔ 3ـ تیسری قسم: وہ روایات جو ائمہ علیہم السلام دی تعداد دے نال نال انہاں دے ناماں اُتے وی تصریح کردیاں ناں۔ ایہ حدیثاں فریقین دے منابع وچ نقل ہوئی نيں تے اسيں ایتھے نمونے دے طور اُتے بعض دی طرف اشارہ کردے نيں : الف) خوارزمی نے مقتل الحسین وچ سلمان المحمدی توں نقل کیتا اے کہ: اسيں رسول خدا(ص) دی خدمت وچ شرفیاب ہوئے جدوں کہ حسین(ع) آپ(ص) دی آغوش وچ سن، آپ(ص) نے انہاں دی اکھاں دا بوسہ لیا تے فرمایا: "انك سید ابو سادة، انك امام ابن ائمه، انك حجة ابن حجة ابو حجج تسعة من صلبك، تاسعهم قائمهم۔ (9) بے شک تساں سید ہو سادات دے فرزند، بے شک تساں امام ہو ائمہ دے فرزند، آپ حجت نيں 9 حجتاں دے باپ، جو تواڈی صلب توں نيں جنہاں وچ آخری قائم آل محمد(ص) نيں۔ ب) جوینی نے فرائد السمطین وچ نقل کیتا اے کہ نعثل نامی یہودی نے رسول اللہ(ص) توں عرض کیتا: سانوں اپنے جانشین توں آگاہ کرو، کیونکہ کوئی وی ایسا پیغمبر نئيں اے جس دا کوئی جانشین نہ ہو تے ساڈے نبی نے یوشع بن نون نوں اپنا وصی تے جانشین قرار دتا۔ رسول اللہ صلی اللہ علیہ وآلہ نے جواب دتا: بے شک میرے بعد میرے وصی تے خلیفہ علی بن ابی طالب نيں تے انہاں دے بعد انہاں دے دو بیٹے حسن تے حسین تے انہاں دے بعد نو ہور امام نيں جو حسین بن علی دی صلب توں نيں۔ نعثل نے کہیا: اے محمد(ص)! انہاں نو جانشیناں دے نام وی میرے لئی بیان کرو۔ تے رسول اللہ(ص) نے انہاں دے نام وی بیان فرمائے۔ (10) البتہ اہل سنت وچوں بعض نے اپنی کتب وچ حقائق توں بھاگنے دی کوشش وچ انہاں روایات نوں نقل نہيں کیتا اے۔ حالانکہ اوہ اس حقیقت توں غافل نيں کہ جدوں اوہ بارہ امرا تے ائمہ دی حدیث نوں تسلیم کرکے انہاں دے پاس کوئی چارہ نئيں رکھدا سوا اس دے شیعیان آل رسول(ص) دے بارہ اماماں نوں قبول کريں کیونکہ اہل سنت وچوں بعض علما بارہ اماماں نوں اپنے عقیدے دے مطابق مرتب کرنے دی کوشش وچ انحراف دا شکار ہوئے نيں تے غلط راستے اُتے چل نکلے نيں۔ (11) تے انھاں نے ایسے افراد دے نام بارہ اماماں دے عنوان توں ذکر کیتے نيں جنہاں دا فسق و فجور واضح و آشکار ہوچکيا اے تے حتی اہل سنت دی اپنی کتاباں وچ وی انہاں دے فسق و فجور اُتے تاکید ہوئی اے۔ (12) حالانکہ ائمہ تے رسول اللہ(ص) دے جانشیناں نوں ہادی و راہبر تے ضلالت و گمراہی توں نجات دہندہ ہونا چاہیے نہ ایہ کہ اوہ خود ہدایت و راہنمائی دے محتاج ہون۔ اک اعتراض تے اس دا جواب بعض لوگاں نے کہیا اے کہ تمام شیعہ مکاتب ائمہ دی تعداد اُتے متفق القول نئيں نيں۔ انہاں لوگاں دا اشارہ اسماعیلی، بوہری تے زیدی فرقےآں دی طرف اے جنہاں دے ہاں ائمہ دی تعداد 4 یا چھ یا ست اے ؛ تے انہاں دے جواب وچ ایہی کہنا کافی اے کہ جے مسلماناں دے بعض فرقے اہل تشیع دے نال بعض عقائد وچ متفق نيں تے شیعہ کہلاندے نيں تو اس گل دی دلیل ہرگز نہيں اے کہ اوہ سب اک مکتب وچ شامل نيں تے دوسرے فرقےآں نوں وی مکتب امامیہ دا جزء قرار دتا جاسکدا اے۔ حقیقت ایہ اے کہ شیعہ دا نام بغیر کسی قید و شرط دے صرف تے صرف امامیہ اثناعشریہ تے جعفریہ مکتب دا دوسرا نام اے۔ ایہ اوہی مکتب اے جس دے ماننے والے اپنے آپ نوں فرقہ ناجیہ یا نجات یافتہ مکتب تے مذہب حقہ سمجھدے نيں تے شیعہ اثنا عشریہ دے علما دے درمیان اس مسئلے وچ کوئی اختلاف نئيں اے اسی بنا اُتے شیعہ اثنا عشریہ انہاں فرقےآں نوں باطل تے مکتب توں خارج سمجھدے نيں جو ائمہ علیہم السلام دی تعداد وچ اس مکتب دے نال اختلاف رکھدے نيں چاہے اوہ شیعہ ہی کیوں نہ کہلائاں کیونکہ انھاں نے رسول خدا صلی اللہ علیہ و آلہ دے فرمان دی مخالفت دے مرتکب ہوئے نيں چنانچہ اوہ شیعہ توں جدا نيں۔ جداں کہ شیعیان امامیہ نے غالیاں نوں خارج از اسلام قرار دتا اے جو امام علی بن ابیطالب علیہ السلام دے لئی الوہیت دے قائل نيں تے انہاں نوں خدا سمجھدے نيں۔ (معاذ اللہ) ایہ لوگ شیعہ امامیہ دے ہاں کافر نيں۔ علاوہ براں ایہ اعتراض خود اہل سنت اُتے وی وارد اے کیونکہ سنیاں دے وی مختلف فرقے نيں جداں : اشعریہ، معتزلہ، ماتریدیہ تے اج کل دے زمانے وچ سلفیہ، تکفیریہ، وہابیہ، اخوانیہ، دیوبندیہ، بریلویہ وغیرہ جو اگرچہ نام "سنی" وچ سب شریک نيں اُتے انہاں وچوں ہر اک دے اپنے خاص عقائد و نظریات نيں تے بوہت سارے اک دوسرے نوں کافر قرار دیندے نيں جنہاں وچ تکفیری ـ وہابی فرقہ خاص طور اُتے قابل ذکر اے جو تقریباً تمام مسلماناں نوں کافر قرار دیندے نيں۔
امام
سودھوبارہ امام
سودھوذیل وچ انہاں ائمہ کرام دی فہرست دتی گئی اے جو اہل تشیع دے فرقہ امامیہ دے نزدیک بارہ امام منے جاندے نيں۔ اہل تشیع دے کچھ فرقے انہاں وچوں کچھ ائمہ دی امامت توں اختلاف وی کردے نيں البتہ انہاں وچ زیادہ تر اُتے متفق نيں خصوصاً امام جعفر صادق تک کسی دا حالے اختلاف نئيں اے۔
بارہ اماماں دی فہرست
سودھونمبر شمار | خطاطی وچ | اسم (مکمل/کنیت) |
لقب (عربی/ترکی)[۱] |
تاریخ پیدائش وفات (ع/ھ)[۲] |
اہمیت | جائے پیدائش | وجہ وفات تے جائے وفات تے مقام مدفن[۳] |
---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | امام علی ابن ابی طالب علي بن أبي طالب أبو الحسن |
امیرالمومنین (مومناں دے سردار)[۴]
علی بن ابی طالب[۵] |
600–661[۴] 23 (قبلھجری)–40[۶] |
[۷] تمام شیعہ فرقےآں دے نزدیک اوہ پہلے امام[۸] تے پیغمبر اسلام دے حقیقی وارث اورجانشین نيں جدوں کہ اہلسنت حضرات وی انہاں دی تقلید وچ انہاں نوں خلیفہ چہارم دا رتبہ دیندے نيں۔ اہل تصوف دے اکثر سلاسل حضرت علی دے ذریعے ہی پیغمبر اسلام ﷺ توں ملدے نيں۔ تیناں اں سنی، شیعہ تے صوفی ذرائع علی دی علمی بلندگی، سخاوت، شجاعت، عدالت، پیغمبر ﷺ توں قربت تے تقوٰی اُتے متفق نيں۔[۴] | مکہ[۴] | انھاں ابن ملجم، اک خارجی، نے کوفہ، وچ انہاں اُتے زہر آلود تلوار توں وار کیتا اوروہ اس زخم توں جانبر نہ ہو سکے۔[۴][۹] وہ امام علی مسجد نجف، عراق وچ آسودہ خاک نيں۔ | |
2 | امام حسن بن علی حسن بن علي أبو محمد |
المجتبیٰ
اکنسی علی[۵] |
625–670[۱۰]
3–50[۱۱] |
وہ محمد صلی اللہ علیہ و آلہ و سلم دی بیٹی فاطمہ زہرا دے بیٹے تے آنحضرت دے سب توں وڈے نواسنوں سن ۔ حسن اپنے والد دے جانشینی سنبھالتے ہوئے کوفہ وچ مسند خلافت اُتے متمکن ہوئے انھاں نے معاویہ بن ابو سفیانٰ توں امن معاہدہ کیتا، اوہ ست ماہ تک اس عہدے اُتے فائز رہے پھر انہاں نے ایہ خلافت اس معاہدے دے تحت امیر معاویہ دے سپرد کردتی۔[۱۰] | مدینہ[۱۰] | شیعاں دے نزدیک انھاں انہاں دی بیوی نے مدینہ منورہ، سعودی عرب وچ امیر معاویہ دی ایماء اُتے زہر دتا[۱۲] جائے مدفن جنت البقیع، مدینہ منورہ، سعودی عربِ۔ | |
3 | امام حسین بن علی حسین بن علي أبو عبد الله |
سید الشہداء
اکنکو علی[۵] |
626–680[۱۳]
4–61[۱۴] |
وہ پیغمبر اسلام ﷺ دے نواسنوں تے امام حسن دے بھائی سن یزید اول دے خلافت دی اہلیت دے خلاف کھڑے ہونے اُتے انھاں واقعہ کربلا وچ یزیدی فوجاں نے قتل کر دتا۔ انہاں دی شہادت دے بعد انہاں دی یاد وچ ماتم کرنا شیعاں دا اک اہم مذہبی دستور بنا[۱۳] | مدینہ منورہ[۱۳] | انھاں واقعہ کربلا وچ قتل تے سر بریدہ کیتا گیا . انہاں دا مدفن روضۂ امام حسين کربلا، عراق اے .[۱۳] | |
4 | امام زین العابدین علي بن الحسین أبو محمد |
السجاد، زین العابدین
دردنکو علی[۵] |
658/9[۱۵] – 712[۱۶]
38[۱۵]–95[۱۶] |
وہ صحیفہ سجادیہ، دے مصنف سن جو اہلبیت دے دعااں دا مجموعہ اے۔ .[۱۶] | مدینہ منورہ[۱۵] | زیادہ تر شیعہ علما دے نزدیک انھاں بادشاہ ولید نے زہر دتا مدینہ منورہ، سعودی عرب.[۱۶] اوہ جنت البقیع، مدینہ منورہ، وچ دفن نيں سعودی عرب۔ | |
5 | امام محمد باقر محمد بن علي أبو جعفر |
باقر العلوم
بسنسی علی[۵] |
677–732[۱۷]
57–114[۱۷] |
دونے شیعہ و سنی حضرات دے نزدیک اوہ اک وڈے تے اولین فقیہ سن .[۱۷][۱۸] | مدینہ منورہ[۱۷] | کچھ شیعہ علما دے نزدیک انھاں ابراہیم بن ولید بن عبد اللہ نے مدینہ منورہ، سعودی عرب وچ ہشام بن عبدالملک دے کہنے اُتے زہر دتا۔[۱۶] جائے مدفن جنت البقیع، مدینہ منورہ، سعودی عرب۔ | |
6 | امام جعفر صادق جعفر بن محمد Abu Abdillah[۱۹] أبو عبد الله |
الصادق[۲۰]
الٹنسی علی[۵] |
702–765[۲۰]
83–148[۲۰] |
اوہ اک وڈے فقیہ سن اوہ اس شعبے وچ امام ابو حنیفہ تے امام مالک دے استاد وی رہے نيں تے اوہ مشہور مسلم کیمیادان،جابر بن حیان دے وی استاد سن ۔ شیعہ حضرات فقہ جعفری نوں انہاں توں منسوب کردے نيں۔ ہور علم کلام وچ انہاں دے شاگرداں وچ واصل ابن عطا اورہشام ابن حکم شامل سن .[۲۰] | مدینہ منورہ[۲۰] | شیعہ ذرائع دے مطابق آپ مدینہ منورہ، سعودی عرب وچ خلیفہ ابو جعفر المنصور دے حکم اُتے زہر دے کر قتل کیتے گئے۔[۲۰] جائے مدفن جنت البقیع، مدینہ منورہ، سعودی عرب۔ | |
7 | امام موسیٰ کاظم موسی بن جعفر أبو الحسن الاول[۲۱] |
الکاظم[۲۲]
یدنسی علی[۵] |
744–799[۲۲]
128–183[۲۲] |
ایہ امام جعفر الصادق دی وفات دے بعد اسماعیلی فرقے دے وجود وچ آنے دے دور وچ شیعہ تے دوسرے ذیلی فرقےآں دے لوگاں دے امام سن ۔[۲۳] انھاں نے اپنے دور وچ اپنے مریداں دا اک باقاعدہ نظام بنایا جو مشرق وسطی تے خراسان وچ شیعاں توں خمس وصول کردے سن ۔ اوہ مہدویہ فرقے وچ اک اہم مقام رکھدے نيں جو انہاں دے ذریعے اپنے سلسلے نوں نبی ﷺ توں جوڑتے نيں۔ .[۲۴] | مدینہ منورہ[۲۲] | شیعہ عقائد دے مطابق انھاں خلیفہ ہارون الرشید نے بغداد عراق وچ پابند سلاسل کیتا اورا سی قید وچ انھاں زہر دتا گیا۔ جائے مدفن کاظمین بغداد عراق۔[۲۲] | |
8 | امام علی رضا علي بن موسی أبو الحسن الثانی[۲۱] |
الرضا، رضا[۲۵]
سکیزنسی علی[۵] |
765–817[۲۵]
148–203[۲۵] |
انھاں مامون الرشید نے بظاہر اپنا جانشین شہزادہ قرار دتا اوہ مسلماں تے غیر مسلماں توں مباحثاں دے لئی شہرت رکھدے سن ۔[۲۵] | مدینہ منورہ[۲۵] | شیعاں دے مطابق انھاں مامون الرشید نے زہر دتا . جائے مدفن مزار امام علی رضا مشہد، ایران.[۲۵] | |
9 | امام محمد تقی محمد بن علي أبو جعفر |
التقی، الجواد[۲۶]
ڈوکوزنسو علی[۵] |
810–835[۲۶]
195–220[۲۶] |
وہ اپنی سخاوت تے عباسی خلفاء دی کوتاہیاں اُتے کھل کر نکتہ چینی دے لئی شہرت رکھدے سن ۔ | مدینہ منورہ[۲۶] | شیعہ ذرائع وچ انھاں انہاں دی بیوی جو مامون دی بیٹی سی نے خلیفہ المعتصم دے حکم اُتے زہر دتا۔ جائے مدفن کاظمین بغداد .[۲۶] | |
10 | امام علی نقی علي بن محمد أبو الحسن الثالث[۲۷] |
الہادی، النقی[۲۷]
اوننسو علی[۵] |
827–868[۲۷]
212–254[۲۷] |
انھاں نے خمس وصول کرنے تے اپنے مریداں نوں ہدایات دینے دے نظام نوں فعال تے بہتر کیتا۔[۲۷] | سریا جو مدینہ توں قریب اک پنڈ اے [۲۷] | شیعاں دے نزدیک، انہاں نوں المعتعز دے حکم اُتے زہر دتا گیا .[۲۸] جائے مدفن العسکری مسجد سامرا عراق۔ | |
11 | امام حسن عسکری الحسن بن علي أبو محمد |
العسکری[۲۹]
انبرنسی علی[۵] |
846–874[۲۹]
232–260[۲۹] |
ان دی زندگی دا وڈا حصہ انہاں دے والد دی وفات دے بعد عباسی خلیفہ المعتمد دی جانب توں لگائی گئی پابندیاں وچ گزریا۔ شیعاں دی ودھدی تعداد تے قوت دی وجہ توں وی انہاں اُتے اس دور وچ سختیاں کيتی گئی .[۳۰] | مدینہ منورہ[۲۹] | شیعاں دے نزدیک انھاں، خلیفہ المعتمد دے حکم اُتے سامرا، عراق وچ زہر دتا گیا۔ جائے مدفن العسکری مسجد سامرا عراق۔[۳۱] | |
12 | امام مہدی محمد بن الحسن أبو القاسم |
مہدی،[۳۲] امام غائب،[۳۳] الحجہ[۳۴]
اونکسنسی علی[۵] |
868–نامعلوم[۳۵]
255–نامعلوم[۳۵] |
شیعاں دے نزدیک اوہ اک تاریخی تے اہم معجزاتی شخصیت نيں تے اوہ قیامت دے قریب وچ مسیح دے نال ظہور ہون گے تے دنیا اُتے اسلامی حکومت قائم کرکے اسنوں عدل وانصاف توں بھر دین گے۔[۳۶] | سامرا، عراق[۳۵] | شیعاں دے نزدیک اوہ زندہ نيں تے 872ء توں حالت غیبت وچ موجود نيں تے اک دن خدا دی مرضی توں ظہورکرن گے۔[۳۵] |
اسماعیلی امام
سودھوزیدی امام
سودھوہور ویکھو
سودھوحواشی
سودھوحوالے
سودھو1۔ ایہ روایت شیعہ تے سنی کتب وچ مختلف عبارتاں دے نال نقل ہوئی اے۔ رجوع کرو : صحیح مسلم، ج4، ص1873 مطبوعہ دار احیاء التراث العربی؛ سنن ترمذی، دار احیاء التراث العربی، ج5، ص663 و كنز العمال، فاضل هندی، مؤسسه الرساله، ج1، ص380، و بحار الانوار، مجلسی، دار احیاء التراث العربی، ج23، ص106۔ 2۔ سورہ نجم آیات 3 و 4۔ 3۔ صحیح بخاری، باب الاستخلاف حدیث 6796۔ دار احیاء التراث العربی، ج9، ص101۔ 4۔ صحیح مسلم، ج3، ص1453۔ 5۔ سند احمد بن حنبل، شعیب الارنؤوط، مؤسسة الرساله، ج6، ص321۔ 6۔ هیثمی، مجمع الزوائد، دار الكتاب العربی، بیروت، ج5، ص190۔ 7۔ مسند ابویعلی موصلی، دار المأمون، بیروت، ج8، ص444۔ 8۔ حاكم نیشابوری، مستدرك، دار المعرفه، بیروت، ج4، ص501۔ 9۔ خوارزمی، مقتل الحسین، مكتبه المفید، قم، ج1، ص146۔ شیخ طوسی رحمۃ اللہ علیہ روایت کردے نيں : حدثنا أبي (ر) قال: حدثنا سعد بن عبد الله بن أبي خلف قال حدثني يعقوب بن يزيد عن حماد بن عيسى عن عبد الله بن مسكان عن أبان بن تغلب عن سليم بن قيس الهلالي عن سلمان الفارسي رحمه الله قال: دخلت على النبي صلی الله عليه وآله وإذا الحسين عليه السلام على فخذيه وهو يقبل عينيه ويلثم فاه، وهو يقول: أنت سيد إبن سيد، أنت إمام إبن إمام أبو الأئمة، أنت حجة إبن حجة أبو حجج تسعة من صلبك، تاسعهم قائمهم۔ الشيخ الصدوق - الخصال - رقم الصفحة 475۔ 10۔ جوینی، فرائد السمطین، مؤسسه المحمودی، بیروت، ج2، ص134۔ 11۔ رجوع کرو : فتح الباری، ابن حجر عسقلانی، بیروت، دار المعرفة، ج13، ص214۔ (اس سلسلے وچ بہت زیادہ اختلاف دا ذکر کردا اے تے پھر اک قول نوں پسند کردا اے تے بعض افراد نوں ائمہ اثنا عشر دے عنوان توں ذکر کردا اے جنہاں وچ اک یزید بن معاویہ اے ) تے رجوع کرو : البدایة والنهایة، ابن كثیر، دار المكتب العلمیة، بیروت، ج6، ص256۔ 12۔ جنہاں وچاں اک یزید بن معاویہ اے جس دے فسق و فجور وچ کسی نوں وی شک و شبہہ نئيں اے جداں کہ ابن کثیر لکھدا اے : "اكثر ما نقم علیه فی عمله (یزید) شرب الخمر واتیان بعض الفواحش" (البدایة والنهایة، ابن كثیر، دار الكتب العلمیة، ج8، ص235) یزید دے اعمال وچ اس توں نفرت دا سب توں اہم سبب ایہ اے کہ اوہ شراب خوار سی تے بعض فحش اعمال انجام دیندا سی ۔ تے ابن حجر لکھدا اے : اهل سنت یزید دی تکفیر وچ اختلاف رکھدے نيں۔ ۔۔ اُتے جے اسنوں مسلمان قرار دتا جائے تو وی اوہ اک فاسق تے شراب خوار شخص سی ۔ (الصواعق المحرقة، ابن حجر هیثمی، مكتبة القاهرة، 1385 ق، ص221) تو کیتا جس شخص دے کفر وچ اختلاف ہو تے اس دے فسق و فجور اُتے اتفاق، مسلماناں دا امام تے خلیفہ ہو سکدا اے ؟
- ↑ الامام عربی القابات بارہ امامی شیعاں دی اکثریت استعمال کردی اے Arabic بطور عبادتی بولی، جنہاں وچ اصولی، Akhbari، شیخی تے کسی حد تک Alavi (surname). ترک القاب زیادہ تر Alavi (surname) لوگ استعمال کردے نيں، جو اک بارہ امامی شیعہ گروہ جو مجموعی شیعہ آبادی دا 10 فیصد اے۔ ہر امام دے القاب دا ترجمہ کچھ ایويں کیتا جاندا اے "اول علی"، "علی دوم"،
so forth. Encyclopedia of the Modern Middle East and North Africa. Gale Group. ISBN 978-0-02-865769-1. Unknown parameter
|سال=
ignored (help) - ↑ ع توں مراد عام زمانہ شمسی تقویم،ھ توں مراد اسلامی ہجری قمری تقویم.
- ↑ ماسوائے بارہويں امام
- ↑ ۴.۰ ۴.۱ ۴.۲ ۴.۳ ۴.۴ Nasr, Seyyed Hossein. "Ali". Encyclopædia Britannica Online. Retrieved 2007-10-12.
- ↑ ۵.۰۰ ۵.۰۱ ۵.۰۲ ۵.۰۳ ۵.۰۴ ۵.۰۵ ۵.۰۶ ۵.۰۷ ۵.۰۸ ۵.۰۹ ۵.۱۰ ۵.۱۱ Encyclopedia of the Modern Middle East and North Africa. Gale Group. 2004. ISBN 978-0-02-865769-1.
- ↑ طباطبائی (1979)، pp.190–192
- ↑ Kohlberg, E.; Poonawala, I. K. "ʿALI B. ABI ṬĀLEB". Encyclopaedia Iranica. Retrieved 2014-07-07.
- ↑ Amir-Moezzi, Mohammad Ali. "SHIʿITE DOCTRINE". Encyclopaedia Iranica. Retrieved 2014-07-07.
- ↑ طباطبائی (1979)، p.192
- ↑ ۱۰.۰ ۱۰.۱ ۱۰.۲ Madelung, Wilferd. "ḤASAN B. ʿALI B. ABI ṬĀLEB". Encyclopaedia Iranica. Retrieved 2012-07-06.
- ↑ طباطبائی (1979)، pp.194–195
- ↑ طباطبائی (1979)، p.195
- ↑ ۱۳.۰ ۱۳.۱ ۱۳.۲ ۱۳.۳ Madelung, Wilferd. "ḤOSAYN B. ʿALI". Encyclopaedia Iranica. Retrieved 2008-03-23.
- ↑ طباطبائی (1979)، pp.196–199
- ↑ ۱۵.۰ ۱۵.۱ ۱۵.۲ ۱۵.۳ Madelung, Wilferd. "ʿALĪ B. ḤOSAYN B. ʿALĪ B. ABĪ ṬĀLEB، ZAYN-AL-ʿĀBEDĪN". Encyclopaedia Iranica. Retrieved 2007-11-08.
- ↑ ۱۶.۰ ۱۶.۱ ۱۶.۲ ۱۶.۳ ۱۶.۴ طباطبائی (1979)، p.202
- ↑ ۱۷.۰ ۱۷.۱ ۱۷.۲ ۱۷.۳ ۱۷.۴ Madelung, Wilferd. "BĀQER، ABŪ JAʿFAR MOḤAMMAD". Encyclopaedia Iranica. Retrieved 2007-11-08.
- ↑ طباطبائی (1979)، p.203
- ↑ "JAʿFAR AL-ṢĀDEQ، ABU ʿABD-ALLĀH". Encyclopaedia Iranica. Retrieved 2014-07-07.
- ↑ ۲۰.۰ ۲۰.۱ ۲۰.۲ ۲۰.۳ ۲۰.۴ ۲۰.۵ طباطبائی (1979)، p.203–204
- ↑ ۲۱.۰ ۲۱.۱ Madelung, Wilferd. "ʿALĪ AL-REŻĀ". Encyclopaedia Iranica. Retrieved 2007-11-09.
- ↑ ۲۲.۰ ۲۲.۱ ۲۲.۲ ۲۲.۳ ۲۲.۴ طباطبائی (1979)، p.205
- ↑ طباطبائی (1979) p. 78
- ↑ Sachedina 1988, pp. 53–54
- ↑ ۲۵.۰ ۲۵.۱ ۲۵.۲ ۲۵.۳ ۲۵.۴ ۲۵.۵ طباطبائی (1979)، pp.205–207
- ↑ ۲۶.۰ ۲۶.۱ ۲۶.۲ ۲۶.۳ ۲۶.۴ طباطبائی (1979)، p. 207
- ↑ ۲۷.۰ ۲۷.۱ ۲۷.۲ ۲۷.۳ ۲۷.۴ ۲۷.۵ Madelung, Wilferd. "ʿALĪ AL-HĀDĪ". Encyclopaedia Iranica. Retrieved 2007-11-08.
- ↑ طباطبائی (1979)، pp.208–209
- ↑ ۲۹.۰ ۲۹.۱ ۲۹.۲ ۲۹.۳ Halm, H. "ʿASKARĪ". Encyclopaedia Iranica. Retrieved 2007-11-08.
- ↑ طباطبائی (1979) pp. 209–210
- ↑ طباطبائی (1979)، pp.209–210
- ↑ "THE CONCEPT OF MAHDI IN TWELVER SHIʿISM". Encyclopaedia Iranica. Retrieved 2014-07-07.
- ↑ "ḠAYBA". Encyclopaedia Iranica. Retrieved 2014-07-07.
- ↑ "Muhammad al-Mahdi al-Hujjah". Encyclopædia Britannica Online. Retrieved 2007-11-08.
- ↑ ۳۵.۰ ۳۵.۱ ۳۵.۲ ۳۵.۳ طباطبائی (1979)، pp.210–211
- ↑ طباطبائی (1979)، pp. 211–214