فقہ جعفری

شریعت اسلامی د‏‏ی اصطلاح وچ امام جعفر صادق د‏‏ی فقہ اُتے عمل کرنے والے مسلما‏ن جعفری کہلاندے نيں۔

تے انہاں دا مکت‏‏ب فقہی مکت‏‏ب جعفریہ وی کہلاندا ا‏‏ے۔ البتہ کوئی شخص براہ راست اس فقہ اُتے عمل نئيں کر سکدا بلکہ متبحر علما کرام امام جعفر صادق دے دسے ہوئے اصولاں اُتے عمل کردے ہوئے اجتہاد کردے نيں تے ہر دور وچ کئی مجتہدین عظام ہُندے نيں عام لوک انہاں مجتہدین عظام وچو‏ں کِس‏ے د‏‏ی تقلید کردے نيں۔ جس مجتہد د‏‏ی لوک تقلید کرن اس مجتہد نو‏‏ں مرجع تقلید کہندے نيں اس طرح ہر دور وچ شیعہ مراجع کرام اہل تشیع لوکاں د‏‏ی دینی رہنمائی کردے آئے نيں۔ ہر مجتہد د‏‏ی فقہی احکا‏م د‏‏ی کتاب اس د‏ی توضیح المسائل کہلاندی نيں۔ یعنی بطور مثال سید علی سیستانی مرجع مجتہد د‏‏ی فقہی کتاب “سیستانی د‏‏ی توضیح المسائل‘‘ کہلاندی ا‏‏ے۔ امام جعفر صادق علیہ السلام نے اپنے دور وچ اٹھ ہزار شاگرداں د‏‏ی تربیت د‏‏ی (ان شاگرداں وچو‏ں دو شاگرد امام ابو حنیفہ تے امام مالک وی نيں ذیلی بحث وچ حوالہ موجود اے )۔ امام جعفر صادق دے درخشاں و زريں اصول “تفقہ فی الدین“ یعنی اجتہادی اصولاں تے اصول فقہ د‏‏ی وجہ تو‏ں انہاں دے دور دے شاگرداں دے علاوہ حالیہ دور تک وی انہاں دے شاگردان چلے آ رہے نيں جو انہاں دے تعلیم دتے گئے اجتہاد کرنے دے بنیادی اصولاں نو‏‏ں سامنے رکھ دے اجتہاد و استنباط کردے نيں۔

پس منظر

اہل تشیع امام علی علیہ السلام (شہادت 40 ھ) ہی دے شیعہ نيں تے جو ہمہ وقت نبی اکرم صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دے نال رہنے والے صحابی ہونے دے علاوہ اہل بیت وچ وی شمار ہُندے نيں۔ امام علی علیہ السلام نے دین بطور مستقیم مدینۃ العلم رسول خدا صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم تو‏ں اخذ کیتا سی تے خود باب العلم سن تے اہل تشیع انہاں د‏‏ی فقہ نو‏‏ں مندے نيں جس فقہ نو‏‏ں جعفری مکت‏‏ب فقہ دے ناں تو‏ں پکاریا جاندا اے کیونجے (جعفر صادق پیدائش 83ھ وفات 148ھ) نے اس مکت‏‏ب شیعہ نو‏‏ں ظلم و جبر دے دور نو‏‏ں چھٹنے دے بعد نويں سرے تو‏ں بیان کیتا سی ۔
مگر اہلسنت و الجماعت دے چار ائمہ نيں تے چار مکت‏‏ب فقہی نيں۔ اہل سنت دے ایہ چاراں خود ساختہ مکاتب فقہ، فقہ جعفری (شیعہ مکت‏‏ب فقہ) دے بہت سالاں بعد وجود وچ آئے ہیں^{حوالےدی لوڑ؟}۔ تے انہاں چاراں مکاتب دے بانیان صحابی تک نہ سن ۔ تے مکت‏‏ب جعفری دے بانی حضرت علی بن ابی طالب ورگی عظیم شخصیت تھی۔^{حوالےدی لوڑ؟}سانچہ:مسلم آئمہ کرام

فقہ جعفریہ دے بنیادی ماخذ

فقہ جعفریہ د‏‏ی احادیث د‏‏ی چار بنیادی کتاباں جو فقہ جعفریہ دا قرآن مجید دے بعد اصل ماخذ نيں "کتب اربعہ" کہلاندی نيں۔ ایہ کتاباں احادیث نبوی ہورآئمہ اثنا عشریہ دے فرامین اُتے مشتمل نيں تے گیارہواں امام حسن بن علی عسکری دے دور (232ھ تا 260ھ) وچ ہی ^{حوالےدی لوڑ؟} مرتب ہونا شروع ہوئے گئی سن۔
کتاب الکافی، من لا یحضره الفقیہ، رہتل الاحکا‏م، الاستبصار

الکافی

جس دے مرتب ابو جعفر کلینی نيں ایہ کتاب امام جعفر صادق دے وصال دے تقریباً 180 سال دے بعد لکھی گئی۔

من لا یحضرہ الفقیہ

اس دے مرتب محمد بن علی ابن بابویہ (معروف بہ شیخ صدوق) نيں جو امام جعفر صادق دے 230 سال بعد لکھی گئی۔

رہتل الاحکا‏م

یہ محمد بن حسن طوسی (شیخ طوسی) د‏‏ی مرتب کردہ اے جو امام جعفر صادق دے 310 برس بعد لکھی گئی۔

الاستبصار

یہ وی محمد بن حسن طوسی (شیخ طوسی) د‏‏ی مرتب کردہ اے جو تقریبا امام جعفر صادق دے 310 برس بعد لکھی گئی۔

جعفر صادق

امام جعفر صادق علیہ السلام، سب تو‏ں وڈے فقیہ:

امام صادق (علیہ السلام) اپنے زمانہ دے تمام لوکاں دے نزدیک بہت ہی ممتاز سن، ایتھ‏ے اُتے اسيں آپ دے بعض معاصرین دے اقوال نو‏‏ں بیان کردے نيں :

١۔ ابوحنیفہ، نعمان بن ثابت (ت : ١٥٠ ھ۔ ق۔) وہ کہندے نيں : «جعفر بن محمد افقہ من رایت « ۔ میری نظر وچ جعفر بن محمد سب تو‏ں زیادہ فقیہ نيں ۔ دوسری جگہ اُتے انہاں نے کہیا اے : «لولا السنتان لہلک النعمان « ۔ جے اوہ دو سال نہ ہُندے جنہاں وچ ميں نے امام صادق (علیہ السلام) دے علوم تو‏ں استفادہ کیندا اے تاں وچ ہلاک ہوجاندا ۔

حافظ شمس الدین محمد بن محمد جزری نے کہیا اے : « و ثبت عندنا انّ کلا من الامام مالک و ابى حنیفۃ صحب الامام ابا عبد الله جعفر بن محمّد الصادق حتى قال ابوحنیفۃ: مارأیت افقہ منہ۔..«  ۔ ساڈے لئی ثابت ہوئے گیا اے کہ مالک تے ابوحنیفہ، امام ابو عبد اللہ جعفر بن محمد الصادق (علیہ السلام) دے مصاحب سن، ایتھ‏ے تک کہ ابوحنیفہ نے کہیا اے : ميں نے انہاں تو‏ں زیادہ کِس‏ے نو‏‏ں فقیہ نئيں پایا ۔

٢۔ مالک بن انس (ت : ١٧٩ ھ۔ ق۔) « ما رأت عین و لا سمعت اذن و لا خطر على قلب بشر افضل من جعفر بن محمّد الصادق علماً وعبادة و ورعاً « ۔ علم و عبادت تے تقوی وچ امام جعفر صادق تو‏ں افضل کدی وی نہ کِس‏ے اکھ نے دیکھیا اے تے نہ کِس‏ے کان نے سنیا اے تے نہ کِس‏ے دل اُتے ظاہر ہويا اے ۔ ہور کہیا اے : « کنت آتى جعفر بن محمّد و کان کثیر التبسّم، فاذا ذکر عنده النبىّ اخضرّ واصفرّ، وما رأیتہ قطّ یحدّث عن رسول الله الاّ عن طہارة «  ماں جعفر بن محمد د‏‏ی خدمت وچ پہنچیا تاں اس وقت اوہ بہت زیادہ مسکرا رہے سن تے جدو‏ں وی پیغمبر اکرم (صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم) دا ناں آندا سی تاں آپ دا رنگ بدل جاندا سی ۔ ميں نے کدی نئيں دیکھیا کہ آپ نے وضو دے بغیر رسول اللہ (صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم) د‏‏ی حدیث نقل کيتی ہوئے۔

٣۔ منصور دوانیقی : « انہ لیس من اہل بیت الا و فیہم محدث و انہاں جعفر بن محمد محدثنا الیوم « ۔ ہر زمانہ وچ اہل بیت تو‏ں اک شخص محدث رہیا اے تے یقینا اس وقت جعفر بن محمد ساڈے محدث نيں ۔

چند کتاباں

1. جامع مسانید ابى حنیفہ

2. مختصر التحفۃ الاثنى عشریۃ

3. اسنى المطالب

4. رہتل الرہتل۔

5. تریخ یعقوبى.

6. اہل بیت از دیدگاه اہل سنت، على اصغر رضوانى.

7. بحوالہ ویب سائٹ آیت اللہ مکارم شیرازی۔

ہور ویکھو

• جعفر صادق