مبطلات روزہ
| فائل:رساله عملیه.jpg | |
| نماز | |
|---|---|
| واجب نمازاں | یومیہ نمازاں • نماز جمعہ • نماز عید • نماز آیات • نماز میت |
| مستحب نمازاں | نماز تہجد • نماز غفیلہ • نماز جعفر طیار • نماز امام زمانہ • نماز استسقاء • نماز شب قدر • نماز وحشت • نماز شکر • نماز استغاثہ • ہور نمازاں |
| ہور عبادات | |
| روزہ • خمس • زکات • حج • جہاد امر بالمعروف تے نہی عن المنکر • تولی • تبری | |
| احکام طہارت | |
| وضو • غسل • تیمم • نجاست • مطہرات | |
| مدنی احکام | |
| وکالت • وصیت • ضمانت • کفالت • ارث | |
| عائلی احکام | |
| شادی بیاه • متعہ • تعَدُّدِ اَزواج • نشوز طلاق • مہریہ • رضاع • ہمبستری • استمتاع | |
| عدالدی احکام | |
| قضاوت • دیّت • حدود • قصاص • تعزیر | |
| اقتصادی احکام | |
| خرید تے فروخت (بیع) • اجارہ • قرضہ • سود | |
| ہور احکام | |
| حجاب • صدقہ • نذر • تقلید • کھانے پینے دے آداب • وقف • اعتکاف | |
| متعلقہ موضوعات | |
| بلوغ • فقہ • شرعی احکام • توضیح المسائل واجب • حرام • مستحب • مباح • مکروہ | |
مُبطِلات روزہ یا مُفْطِرات انہاں امور نوں کہیا جاندا اے جنہاں دی انجام دہی روزے نوں باطل کردی اے۔ مبطلات روزہ وچوں اکثر جداں کھانا، پینا، مباشرت، استمنا تے قے کرنا وغیرہ روزے دی حالت وچ حرام نيں؛ لیکن بعض مبطلات بھانويں روزے دی بطلان دا سبب اے لیکن انہاں دی انجام دہی جائز اے جداں ظہر دی اذان توں پہلے سفر کرنا۔
حیض تے نفاس دے علاوہ باقی مبطلات صرف اس وقت روزے نوں باطل کردیاں نيں جدوں انہاں نوں عمدا بجا لیائے لہذا فراموشی یا بے اختیاری دی حالت انہاں امور دی انجام دہی توں روزہ باطل نئيں ہُندا۔
تعریف تے قسماں
سودھومُبطِلات روزہ انہاں امور نوں کہیا جاندا اے جنہاں دی انجام دہی روزے نوں باطل کردی اے۔ فقہی کتاباں وچ انہاں نوں "مُفطِرات" دے ناں توں یاد کيتا جاندا اے۔[۱] مبطلات روزہ دا شرعی حکم مختلف اے۔ انہاں وچوں بعض دی انجام دہی روزے دی حالت وچ حرام تے انہاں توں اجتناب واجب اے۔ جدوں کہ بعض دی انجام دہی روزے دی حالت وچ حرام نئيں اے تے انہاں نوں انجام دینا جائز اے بھانويں انہاں دی انجام دہی توں روزہ باطل ہو جاندا اے۔
اوہ مبطلات جنہاں دی انجام دہی روزے دی حالت وچ جائز نئيں
سودھوفقہاء دے مطابق روزے دی حالت وچ تھلے لکھے امور توں اجتناب ضروری اے۔ البتہ انہاں وچوں بعض دے متعلق اختلاف پایا جاندا اے:
- کھانا تے پینا
- مباشرت
- استمناء
- خدا، پیغمبر اکرم صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم تے ائمہ معصومینؑ دی طرف جھوٹی نسبت دینا
- غلیظ غبار دا حلق تک پہچانیا
- پورے سر نوں پانی وچ ڈبونا۔ بعض فقہاء اسنوں مبطلات روزہ وچوں قرار نئيں دیندے۔[۲]
- اذان صبح تک جنابت تے حیض و نفاس دی حالت وچ باقی رہنا۔ مجنب تے حیض و نفاس توں پاک ہونے والے اُتے ضروری اے کہ اذان صبح توں پہلے غسل کرے جے اذان صبح تک غسل نہ کرے تاں اس دا روزہ باطل اے۔
- مایع چیزاں دے نال امالہ کرنا
- قے کرنا[۳]
- روزہ باطل کرنے دی نیت کرنا۔[۴]
درج بالا امور نوں جان بجھ کر انجام دینے دی صورت وچ روزہ باطل ہو جاندا اے لیکن فراموشی یا بے اختیاری دی حالت وچ روزہ باطل نئيں ہُندا اے۔[۵]
اوہ مبطلات جنہاں دی انجام دہی روزے دی حالت وچ جائز اے
سودھواذان ظہر توں پہلے سفر کرنا تے حیض یا نفاس دا خون دیکھنا بھانويں روزے دی بطلان دا سبب نيں لیکن انہاں توں اجتناب ضروری نئيں اے یعنی روزے دی حالت وچ وی سفر کر سکدے نيں۔[۶]
کھانا تے پینا
سودھوفقہاء دے مطابق ماہ رمضان وچ جے جان بجھ کر کوئی چیز کھائے یا پئے تاں روزہ باطل ہو جاندا اے لیکن جے کوئی شخص بھُل کر کوئی چیز کھائے یا پئے تاں روزہ باطل نئيں ہوئے گا۔[۷] بعض مراجع تقلید جداں امام خمینی، آیت اللہ مکارم شیرازی، آیت اللہ بہجت تے آیت اللہ شبیری زنجانی تقویندی انجکشن لگانے نوں روزے دی حالت وچ بطور احتیاط جائز نئيں سمجھدے؛ لیکن دوسرے مجتہدین جداں آیت اللہ خویی، آیت اللہ سیستانی، آیت اللہ تبریزی تے آیت اللہ صافی گلپایگانی کہندے نيں کہ انجکشن چاہے تقویندی ہو یا غیر تقویندی روزے نوں باطل نئيں کردا اے۔[۸]
پیاس دی شدت
سودھواکثر شیعہ فقہاء دے مطابق جے روزہ دار نوں بہت زیادہ پیاس لگے جو قابل برداشت نہ ہوئے تاں پیاس دی شدت نوں ختم کرنے دی حد تک پانی پی سکدا اے۔[۹] پیاس دی شدت دے باعث پانی پینے والے شخص دے بارے وچ مجتہدین دو قسم دے فتوے دیندے نيں: بعض مجتہدین جو اس حالت وچ پانی پینے نوں جائز سمجھدے نيں اوہ کہندے نيں اس شخص دا روزہ باطل ہو جاندا اے اس دے باوجود اسنوں اذان مغرب تک مبطلات روزہ توں پرہیز کرنا چاہیدا تے بعد وچ قضا وی رکھنا ضروری اے۔[۱۰] انہاں دے مقابلے وچ بعض کہندے نيں کہ اس حالت وچ ضرورت دی حد تک پانی پینے دے باوجود اس دا روزہ صحیح اے لہذا بعد وچ قضا رکھنے دی ضرورت نئيں اے۔[۱۱]
جنسی خواہشات
سودھوجنسی خواہشات روزے نوں باطل کردیاں نيں:
جماع
سودھوجِماع یا مباشرت بھانويں منی خارج نہ وی ہو روزے نوں باطل کردی اے۔ اس سلسلے وچ قُبُل یا دُبُر (اگے تے پِچھے) وچ کوئی فرق نئيں اے ايسے طرح اس حکم وچ مرد تے عورت وچ وی کوئی فرق نئيں اے۔[۱۲]
استمناء
سودھوفقہاء استمناء (ایسا کم کرنا جس توں منی خارج ہو) نوں وی مبطلات روزہ وچوں قرار دیندے نيں؛[۱۳] البتہ فقہاء فرماندے نيں کہ جے کوئی شخص منی خارج کرنے دی نیت دے بغیر ایسا کم کرے لیکن بغیر اختیار دے منی خارج ہو جائے تاں اس دا روزہ صحیح اے۔[۱۴]
اگر اپنی بیوی دے نال ملاعبہ (چھیڑ چھاڑ) دی وجہ توں اچانک منی خارج ہو جائے تاں روزہ باطل نئيں ہُندا؛ لیکن جے کوئی شخص منی نکالنے دی قصد توں یا اس طرح اپنی بیوی دے نال ملاعبہ کرے جس توں عموما منی خارج ہُندی اے، تے منی وی خارج ہو جائے تاں اس دا روزہ باطل ہو جاندا اے۔[۱۵]
احتلام
سودھواحتلام (نیند وچ منی خارج ہونا) روزے دے مبطلات وچوں نئيں اے ؛ لیکن جے کسی شخص نوں صبح دی اذان توں پہلے احتلام ہو جائے تاں صبح دی اذان توں پہلے اس اُتے غسل جنابت کرنا واجب اے۔[۱۶] دن وچ کِسے وقت وی احتلام ہونے دی صورت وچ روزے دی صحت اُتے کوئی اثر نئيں پڑدا اے۔[۱۷]
گرد و غبار تے سگریٹ
سودھواکثر فقہاء دے مطابق جے گرد و غبار حلق تک پہچنے تاں روزہ باطل ہو جاندا اے۔[۱۸] اس بنا اُتے سگریٹ تے حقہ پینے نوں روزے دے مبطلات وچ شمار کردے نيں۔[۱۹] البتہ بعض فقہاء گرد و غبار دے حلق تک پہنچنے نوں مبطلات روزہ وچ شمار نئيں کردے،[۲۰] اس دے باوجود مذکورہ فقہاء وی اس گل دے معتقد نيں کہ احتیاط مستحب دے طور اُتے گرد و غبار تے سگریٹ نوشی وغیرہ توں روزہ باطل ہو جاندا اے۔[۲۱]
اسی طرح بعض فقہاء جو گرد و غبار دے حلق تک پہنچنے نوں مبطلات روزہ وچ شمار کردے نيں،[۲۲] اوہ فرماندے نيں کہ روزہ دار نوں احتیاط واجب دی بنا اُتے سگریٹ تے تمباکو توں پرہیز کرنا ضروری اے۔[۲۳]
جھوٹھ بولنا
سودھوجھوٹھ بولنا تے اس طرح دے دوسرے گناہ جداں غنا، نامحرم دی طرف نگاہ کرنا تے حسد وغیرہ بھانويں حرام نيں تے روزے دی حالت وچ انہاں دے دی گناہ وچ ہور وادھا ہُندا اے [۲۴] لیکن انہاں دا اتکاب روزے نوں باطل نئيں کردی اے۔[۲۵] فقہاء دے مطابق صرف خدا، پیغمبر اسلامؐ تے ائمہ معصومینؑ دی طرف جھوٹی نسبت دینا روزے دی بطلان دا سبب بندا اے۔[۲۶] فقہاء سیدۃ النساء العالمین فاطمۃ الزہرہ سلام اللہ علیہا(س) تے دوسرے انبیاء تے انہاں دے جانشیناں دی طرف وی جھوٹی نسبت دینے نوں مبطلات روزہ وچ شمار کردے نيں۔[۲۷] محمد حسین کاشف الغطاء خدا، پیغمبر اسلام تے ائمہ معصومین دی طرف جھوٹی نسبت دینے نوں مبطلات روزہ وچ شمار نئيں کردے۔ آپ اس گل دے معتقد نيں کہ ایہ کم گناہان کبیرہ وچوں اے تے دوسرے گناہاں دی طرح ماہ رمضان وچ انہاں دے گناہاں وچ وادھا ہُندا اے اس توں روزہ باطل نئيں ہُندا۔[۲۸]
تیراکی، حمام تے غسل کرنا
سودھوبعض فقہاء پورے سر نوں پانی وچ ڈبونے نوں روزے دے مبطلات وچوں قرار دیندے نيں۔[۲۹] اس بنا اُتے روزے دی حالت وچ غسل ارتماسی صحیح نئيں اے تے روزہ باطل ہونے دا موجب اے۔[۳۰] انہاں فقہاء دے مطابق جے سر دا کچھ حصہ پانی توں باہر ہوئے تاں روزہ صحیح اے۔[۳۱]
بعض دوسرے فقہاء روزے دی حالت وچ سر نوں پانی وچ ڈبونے نوں حرام قرار دیندے نيں؛ لیکن اسنوں مبطلات روزہ وچ شمار نئيں کردے۔[۳۲]
حوالے
سودھو- ↑ ملاحظہ کرن: حلی، الجامع للشرایع، ۱۴۰۵ق، ص۱۵۵؛ کاشف الغطا، انوار الفقاہہ، ۱۴۲۲ق، ص۱۲۔
- ↑ ملاحظہ کرن: یزدی، العروۃ الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۵۵۵، تعلیقات کاشف الغطاء، اصفہانی، آل یاسین و جواہری؛ ہور شبیری زنجانی، رسالہ توضیح السمائل، ص۳۰۵، مسئلہ ۱۶۱٧۔
- ↑ یزدی، العروۃ الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۵۴۱-۵٧۶۔
- ↑ یزدی، العروۃ الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۵۳۹۔
- ↑ یزدی، العروۃ الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۵۴۱-۵٧۶۔
- ↑ یزدی، العروۃ الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۶۲۴۔
- ↑ یزدی، العروۃ الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۵۴۱-۵۴۳۔
- ↑ بنی ہاشمی خمینی، توضیح المسائل سیزدہ مرجع، ۱۴۲۴ق، ص۸۹۲، ۸۹۳۔
- ↑ حکیم، مستمسک العروۃ الوثقی، ۱۳٧۴ش، ج۸، ص۳۲۴؛ آملی، مصباحالہدی، ۱۳۸۰ق، ج۸، ص۱۴۰، خمینی، استفتائات، دفتر نشر اسلامی، ج۱، ص۳۲۱۔
- ↑ ملاحظہ کرن: آملی، مصباحالہدی، ۱۳۸۰ق، ج۸، ص۱۴۰؛ حکیم، مستمسک العروۃ الوثقی، ۱۳٧۴ش، ج۸، ص۳۲۴؛ سبزواری، مہذب الاحکام، ۱۴۱۳ق، ج۱۰، ص۱۳۲۔
- ↑ ملاحظہ کرن: شہید اول، الدروس الشرعیہ، ۱۴۱٧ق، ج۱، ص۲٧۶؛ حلی، منتہی المطلب، ۱۴۱۲ق، ج۹، ص۱۳۹؛ شیخ بہایی، التعلیقۃ علی الرسالۃ الصومیہ، ۱۴۲٧ق، ص۴۹-۵۰؛ اردبیلی، مجمع الفائدہ، ۱۴۰۳ق، ج۵، ص۳۲۵-۳۲۶؛ حکیم، مصباحالمنہاج، ۱۴۲۵ق، ص۱۶۱؛ سبحانی، رسالہ توضیح المسائل، مؤسسہ امام صادق، مسئلہ ۱۲۵۶۔
- ↑ یزدی، العروۃ الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۵۴۳۔
- ↑ یزدی، العروۃ الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۵۴۶۔
- ↑ یزدی، العروۃ الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۵۴۸۔
- ↑ بہجت، استفتائات، ۱۴۲۸ق، ج۲، ص۳۵۰؛ خمینی، استفتائات، ۱۴۲۲ق، ج۱، ص۳۰٧۔
- ↑ یزدی، العروۃ الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۵۴٧۔
- ↑ یزدی،العروۃ الوثقی (مع تعلیقات الفاضل اللنکرانی)، مرکز فقہ الائمۃ الاطہار، ج۲، ص۲۳۔
- ↑ یزدی، العروۃ الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۵۵۳-۵۵۴۔
- ↑ یزدی، العروۃ الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۵۵۴۔
- ↑ ملاحظہ کرن: شبیری، رسالہ توضیح المسائل، ۱۴۳۰ق، ص۳۲۹، مسئلہ ۱۵۸۱۔
- ↑ ملاحظہ کرن: شبیری، رسالہ توضیح المسائل، ۱۴۳۰ق، ص۳۳۴، مسئلہ ۱۶۱۲ و ۱۶۱۴۔
- ↑ فاضل لنکرانی، توضیح المسائل، ۱۳٧۴ش، ج۱، ص۳۱۱، مسئلہ ۱۶٧۲۔
- ↑ فاضل لنکرانی، توضیح المسائل ۱۳٧۴ش، ج۱، ص۳۱۱، مسئلہ ۱۶٧۳۔
- ↑ کاشف الغطاء، العروۃ الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۵۴۹۔
- ↑ ابن ادریس، سرائر، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۳٧۳-۳٧۴۔
- ↑ یزدی، العروۃ الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۵۴۹۔
- ↑ ملاحظہ کرن: یزدی، العروۃ الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۵۵۰۔
- ↑ کاشف الغطاء، العروۃ الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۵۴۹۔
- ↑ یزدی، العروۃ الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۵۵۵۔
- ↑ یزدی، العروۃ الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۵۵۹، مسئلہ ۴۳۔
- ↑ یزدی، العروۃ الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۵۵۶، مسئلہ ۳۳۔
- ↑ ملاحظہ کرن: یزدی، العروۃ الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۵۵۵، تعلیقات کاشف الغطاء، اصفہانی، آل یاسین و جواہری؛ شبیری زنجانی، رسالہ توضیح المسائل، ص۳۰۵، مسئلہ ۱۶۱٧۔
مآخذ
سودھو- ابن ادریس، محمد بن منصور، السرائر الحاوی لتحریر لفتاوی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۰ھ۔
- آملی، محمد تقی، مصباح الہدی فی شرح العروہ الوثقی، تہران، نشر مؤلف، ۱۳۸۰ھ۔
- اردبیلی، احمد بن محمد، مجمع الفائدۃ و البرہان، قم، موسسۃ النشر الاسلامی، ۱۴۰۳ھ۔
- بہجت، محمد تقی، استفتائات، قم، دفتر حضرت آیتاللہ بہجت، چاپ اول، ۱۴۲۸ھ۔
- حکیم، سید محسن، مستمسک العروۃ الوثقی، قم، موسسۃ دار التفسیر، ۱۳٧۴ہجری شمسی۔
- حکیم، سید محمد سعید، مصباح المنہاج کتاب الصوم، قم، دار الہلال، ۱۴۲۵ھ۔
- حلی، حسن بن یوسف، منتہی المطلب فی تحقیق المذہب، مشہد، مجمع البحوث الاسلامیہ، ۱۴۱۲ھ۔
- حلی، یحیی بن سعید، الجامع للشرائع، تصحیح جمعی از محققاں تحت اشراف شیخ جعفر سبحانی، قم، موسسۃ سید الشہداء العلمیہ، ۱۴۰۵ھ۔
- خمینی، سید روح اللہ، استفتائات، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، ۱۴۲۲ھ۔
- خوئی، سید ابو القاسم، العروۃ الوثقی مع التعلیقات، قم، موسسہ النشر الاسلامی، ۱۴۱۹ھ۔
- سبحانی، جعفر، توضیح المسائل، قم، مؤسسہ امام صادق(ع)، بیتا۔
- سبزواری، سید عبد الاعلیٰ، مہذب الاحکام، قم، موسسۃ المنار، ۱۴۱۳ھ۔
- سیستانی، سید علی، توضیح المسائل، مشہد، نشر ارسلان، ۱۳۸۶ہجری شمسی۔
- شبیری زنجانی، سید موسی، رسالہ توضیح السمائل، قم۔
- شہید اول، محمد بن مکی، الدروس الشرعیہ فی فقہ الامامیہ، قم، موسسہ النشر الاسلامی، ۱۴۱٧ھ۔
- شیخ بہایی، محمد بن حسین، التعلیقہ علی الرسالۃ الصومیۃ، قم، موسسہ عاشورا، ۱۴۲٧ھ۔
- فاضل لنکرانی، محمد، توضیح المسائل، قم، چاپ ۱۱۴، ۱۴۲۶ھ۔
- کاشف الغطا، حسن، انوارالفقاہہ، نجف، مؤسسہ کاشفالغطا، چاپ اول، ۱۴۲۲ھ۔
- کاشف الغطاء، محمد حسین، العروۃ الوثقی مع التعلیقات، قم، مؤسسۃ النشر الاسلامی، ۱۴۱۹ھ۔
- مکارم شیرازی، ناصر، توضیح المسائل، قم، مدرسۃ الامام علی بن ابی طالب، ۱۳٧۸ہجری شمسی۔
- یزدی، سید محمد کاظم، العروۃ الوثقی مع التعلیقات، قم، مؤسسۃ النشر الاسلامی، ۱۴۱۹ھ۔
- یزدی، سید محمد کاظم، العروۃ الوثقی، تعلیقات محمد فاضل موحدی لنکرانی، قم، مرکز فقہ الائمۃ الاطہار (علیہمالسلام)، بیتا۔