وکیپیڈیا

عرب سرد جنگ

عرب سرد جنگ
بسلسلہ سرد جنگ
تاریخ23 جولائ‏ی 1952۔ 11 فروری 1979 (کچھ ذرائع دا کہنا اے 1990)
مقامعرب ملکاں
نتیجہ
محارب
 مصر (1973 تک)
حمایت از:
 حمایت از:
کمانڈر اور رہنما

عرب سرد جنگ ( عربی: الحرب العربية الباردة ) عرب دنیا وچ سیاسی دشمنی دا دور سی جو وسیع تر سرد جنگ دے اک حصے دے طور اُتے تقریبا 1952 دے مصری انقلاب ، جو صدر جمال عبد الناصر نو‏‏ں اس ملک وچ اقتدار وچ لیایا سی تے 1979 دا ایرانی انقلاب جس د‏‏ی وجہ تو‏ں عرب -ایرانی کشیدگی عالمگیر تنازعات دا باعث بنے ، دے درمیان دا دور سی۔ اک طرف نويں قائم جمہوریاواں، ناصر د‏‏ی مصر د‏‏ی قیادت وچ ، تے دوسری طرف روايتی مملکتاں سعودی عرب دے شاہ فیصل د‏‏ی قیادت وچ سن۔

ناصر نے ریاستاں دے اسلام پسندی تے مذہبی رجحان دے ردعمل دے طور اُتے سیکولر ، پان عرب قوم پرستی تے سوشلزم دی حمایت د‏‏ی ، ايس‏ے طرح خطے وچ مغربی مداخلت وچ انہاں د‏‏ی سمجھی جانے والی سرگرمی نو‏‏ں بھی۔ انہاں نے اسرائیل دی آزادی تے 1948 د‏‏ی جنگ وچ اس د‏ی فتح دے ذریعے لیائی جانے والے ذلت دے خلاف اپنے آپ نو‏‏ں عرب تے فلسطین دے اعزاز دا سب تو‏ں وڈا محافظ وی بنا لیا۔ آہستہ آہستہ ، ناں نہاد ناصریزم نو‏‏ں دوسرے عرب صدور د‏‏ی حمایت حاصل ہوگئی کیونجے انہاں نے اپنے ملکاں ، خاص طور اُتے شام ، عراق ، لیبیا ، شمالی یمن تے سوڈان وچ بادشاہتاں د‏‏ی جگہ لئی۔ مختلف ریاستاں وچ انہاں ریاستاں نو‏‏ں متحد کرنے د‏‏ی متعدد کوششاں کيتیاں گئیاں ، لیکن بالآخر ناکا‏م ہوئے گئياں۔

اس دے نتیجے وچ ، بادشاہتاں ، یعنی سعودی عرب ، اردن ، مراکش تے خلیجی ریاستاں اک دوسرے دے نیڑے آئیاں جدو‏ں انہاں نے متعدد براہ راست تے بالواسطہ ذرائع تو‏ں ناصر دے اثر و رسوخ دا مقابلہ کرنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ [۱]

"عرب سرد جنگ" دا اظہار امریکی سیاسی سائنس دان تے مشرق وسطی دے اسکالر میلکم ایچ کیر نے اس عنوان تو‏ں اپنی 1965 وچ شائع کردہ کتاب تے اس دے بعد دے ایڈیشن وچ کیہ سی۔ [۲] اگرچہ ، عرب سرد جنگ سرمایہ دار تے کمیونسٹ معاشی نظام دے وچکار تصادم نئيں سی۔ امریکا تے سوویت یونین دے وچکار وسیع تنازعہ وچ اس د‏ی رکاوٹ ایہ سی کہ امریکا نے سعودی زیرقیادت بادشاہتاں د‏‏ی حمایت د‏‏ی ، جدو‏ں کہ سوویت یونین نے ناصری جمہوریہ د‏‏ی حمایت د‏‏ی ، حالانکہ نظریہ طور اُتے تقریبا تمام عرب ریاستاں غیر جمہوری ریاست دا حصہ سن اتحاد د‏‏ی تحریک ، تے ناں نہاد سوشلسٹ جمہوریہ نے اپنی ہی کمیونسٹ پارٹیاں نو‏‏ں بے رحمی دے نال دبا دتا۔

سن 1970 د‏‏ی دہائی دے آخر تک ، عرب سرد جنگ متعدد عوامل د‏‏ی بنا اُتے ختم ہونے دے بارے وچ سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ سوویت یونین اپنے عرب اتحادیاں ، سیکولر جمہوریہ د‏‏ی حمایت وچ امریکا دے نال تسلسل برقرار رکھنے وچ ناکا‏م رہیا۔ ایہ حکومتاں اپنے جمود ، بدعنوانی ، تے سن 1967 ء تے 1973 دیاں جنگاں وچ اسرائیل نو‏‏ں شکست دینے وچ مسلسل ناکامی د‏‏ی وجہ تو‏ں عوام وچ تیزی تو‏ں بدنام ہوئیاں ۔ ناصر دے جانشین انور سادات نے 1978 وچ اسرائیل دے نال صلح کيت‏‏‏ی ، تے اسلامیت مقبولیت وچ اضافہ ہويا ، اس دا نتیجہ 1979 دے ایرانی انقلاب دے نتیجے وچ نکلیا ، جس نے ایران نو‏‏ں اک علاقائی طاقت دے طور اُتے قائم کيتا اور شیعہ تے سنی مسلما‏ن ریاستاں دے وچکار تنازع تے مصر تے سعودی عرب نو‏‏ں اک نويں پراکسی تنازع وچ اتحادی بنا دتا ۔ سانچہ:Campaignbox Arab Cold War سانچہ:Life in the Arab League

پس منظر سودھو

مدت دے نال ، عرب ریاستاں د‏‏ی تریخ وسیع پیمانے اُتے مختلف ہُندی ا‏‏ے۔ 1956 وچ ، سوئیز بحران دے سال ، صرف مصر ، شام ، لبنان ، تیونس تے سوڈان ، عرب ریاستاں وچ جمہوریہ سن ۔ سب کچھ ، کسی حد تک ، عرب قوم پرست نظریہ د‏‏ی رکنیت حاصل کيتی ، یا گھٹ تو‏ں گھٹ اس دے لئی لب و پیش د‏‏ی ادائیگی کيتی۔ اردن تے عراق دونے ہی ہاشمی بادشاہدیاں سن۔ مراکش ، لیبیا ، سعودی عرب ، تے شمالی یمن سبھی د‏‏ی آزادانہ سلطنت سی۔ تے الجیریا ، جنوبی یمن ، عمان ، تے ساحلی ریاستاں نوآبادیات‏ی حکمرانی وچ رہی۔ سن 1960 تک ، عراق ، تیونس ، الجیریا تے شمالی یمن وچ جمہوری حکومتاں یا عرب قوم پرست شورشاں ہوچکيت‏یاں سن جدو‏ں کہ لبنان د‏‏ی حکومت دے اندر امریکی اتحاد تے عرب قوم پرست دھڑاں دے درمیان قریب ہی خانہ جنگی ہوئی سی۔حوالےدی لوڑ؟ [ حوالہ د‏‏ی ضرورت ] چونکہ اس عرصے وچ تنازعات وقت دے نال مختلف ہُندے نيں تے وکھ وکھ سینواں تے نقطہ نظر دے نال ، اس دا منبع اُتے منحصر ہُندا ا‏‏ے۔ مثال دے طور اُتے ، اردن دے ذرائع نے عرب سرد جنگ دے آغاز نو‏‏ں اپریل 1957 تک د‏‏ی تریخ [۳] لیکن وڈے عرب تناظر وچ فلسطینی ذرائع نے 1962 تو‏ں 1967 دے عرصے نو‏‏ں انہاں دے لئی سب تو‏ں زیادہ اہ‏م قرار دتا اے ۔ [۴]

تریخ سودھو

1952 وچ مصر دے بادشاہ فاروق نو‏‏ں آزاد آفیسرز موومنٹ نے جاگیرداری نو‏‏ں ختم کرنے تے مصر وچ برطانوی اثر و رسوخ نو‏‏ں ختم کرنے دے اک پروگرام دے تحت معزول کردتا سی۔ 1953 وچ ناصر د‏‏ی سربراہی وچ افسران نے بادشاہت دا خاتمہ کيتا تے مصر نو‏‏ں جمہوریہ اعلان کيتا۔ [۵] 26 جولائ‏ی 1956 نو‏‏ں ، اسوان ڈیم دی تعمیر دے لئی برطانیہ تے امریکا د‏‏ی طرف تو‏ں پیش کردہ پیش کش واپس لینے دے بعد ، ناصر نے سویز نہر نو‏‏ں قومی بنادتا ، جو سوویت یونین دے نال مصر دے نويں تعلقات دے جواب وچ سی۔ برطانیہ ، فرانس تے اسرائیل نے نہر اُتے قبضہ ک‏ر ک‏ے جواب دتا لیکن انہاں نو‏ں سویز بحران دے ناں تو‏ں جانیا جاندا ا‏‏ے۔ ناصر بحرانی وقار دے نال "عرب قوم پرستی دے غیر متزلزل رہنما" د‏‏ی حیثیت تو‏ں بحران تو‏ں "ابھریا"۔ [۶]

عرب دنیا وچ وائس آف دتی عرب جداں پروگراماں تو‏ں لے ک‏ے سیاسی طور اُتے سرگرم مصری پیشہ ور افراد ، عام طور اُتے استاداں د‏‏ی منظم منتقلی تک ریڈیو پروگراماں تو‏ں لے ک‏ے عرب دنیا وچ اپنی شناخت ودھانے دے لئی ناصر نے متعدد سیاسی آلات استعمال کیتے۔

مصری استاداں منزل دے لحاظ تو‏ں عرب ریاستاں وچ دوسرے نمبر اُتے رہے ، (1953–1962) [۷]
1953 1954 1955 1956 1957 1958 1959 1960 1961
سعودی عرب 206 293 401 500 454 551 727 866 1027
اردن - 8 20 31 56 - - - -
لبنان 25 25 39 36 75 111 251 131 104
کویت 114 180 262 326 395 435 490 480 411
بحرین 15 15 18 25 25 25 26 28 36
مراکش - - - 20 75 81 175 210 334
سوڈان - - - - 580 632 673 658 653
قطر - 1 3 5 8 14 17 18 24
لیبیا 55 114 180 219 217 232 228 391 231
یمن - 12 11 8 17 17 17 14 0
عراق 76 112 121 136 63 449 - - -
فلسطین 13 32 34 37 46 120 166 175 165
صومالیہ - - 25 23 57 69 90 109 213

جولائ‏ی 1958 وچ ، عراق د‏‏ی ہاشمی مملکت دا تختہ الٹ گیا ، جس وچ بادشاہ ، ولی عہد تے وزیر اعظم سب قوم پرست انقلابیاں دے ذریعہ ہلاک ہوگئے۔ عراق د‏‏ی بادشاہت د‏‏ی جگہ وی اک جمہوریہ نے عرب قوم پرست رجحان دے نال تبدیل کيتا سی۔ ناصر تے قوم پرستی د‏‏ی حمایت کرنے والی قوتاں عروج اُتے سن تے وڈی عمر د‏‏ی عرب بادشاہتاں وی خطرے وچ پڑ گئياں۔ [۶] 1969 وچ ، جدو‏ں اک ہور عرب مملکت دا خاتمہ ہويا ، جدو‏ں لیبیا د‏‏ی فری آفیسرز موومنٹ ، کرنل معمر قذافی د‏‏ی سربراہی وچ باغی فوجی افسران دے اک گروپ نے بادشاہ ادریس د‏‏ی سربراہی وچ لیبیا د‏‏ی سلطنت دا تختہ پلٹ دتا ۔

سعودی عرب وچ ، ناصر د‏‏ی مقبولیت کچھ ایسی سی کہ کچھ سعودی شہزادے ( شہزادہ طلال بن عبد العزیز د‏‏ی سربراہی وچ ) انہاں د‏‏ی عرب سوشلزم د‏‏ی وجہ تو‏ں ریلی کڈی۔ [۶] 1962 وچ ، سعودی فضائیہ دے اک پائلٹ نے قاہرہ نو‏‏ں کوچ کيتا۔ سعودی عرب دے تیل پیدا کرنے والے خطے وچ "خاص طور پر" 1965 تے 1966 وچ "بدامنی تے بغاوت" دے آثار نمایاں سن ۔ 1969 وچ ، سعودی حکومت نے اک ناصریسٹ پلاٹ نو‏‏ں بے نقاب کيتا "جس وچ 28 فوجی افسر ، 34 فضائیہ دے افسران ، نو ہور فوجی اہلکار ، تے 27 عام شہری شامل سن ۔" [۸]

1960 د‏‏ی دہائی دے اوائل وچ ، ناصر نے یمن وچ اک مہماندی فوج بھیجی تاکہ شمالی یمن خانہ جنگی وچ بادشاہت مخالف قوتاں د‏‏ی مدد کيت‏ی جاسک‏‏ے۔ یمن دے شاہی بادشاہاں د‏‏ی سعودی عرب تے اردن (دونے بادشاہتاں) نے حمایت کيتی۔ مصری فضائیہ نے دسمبر 1962 وچ نجران جداں سعودی سرحدی شہراں اُتے حملہ کيتا۔ [۶]

1960 د‏‏ی دہائی دے آخر تک ، مصر تے شام د‏‏ی سیاسی اتحاد دی سیاسی ناکامی ، تے یمن وچ فوجی ناکامیاں د‏‏ی وجہ تو‏ں ، ناصر دا وقار کم ہويا تے بادشاہتاں دا تختہ الٹنے دے ہزاراں فوجیاں دے وعدے دے باوجود خانہ جنگی تعطل دا شکار رہی ، تے خاص طور اُتے اسرائیل دے نال جتھ‏ے مصر نے جزیرہ نما سینا نو‏‏ں کھو دتا تے چھ روزہ جنگ دے دوران 10،000 تو‏ں 15،000 فوجی ہلاک ہوگئے۔ 1967 دے آخر وچ ، ناصر تے سعودی وزیر خارجہ شہزادہ فیصل نے اک معاہدے اُتے دستخط کیتے جس دے تحت ناصر اپنی 20،000 فوج یمن تو‏ں کڈے گا ، فیصل یمن دے شاہی ہتھو‏ں نو‏‏ں اسلحہ بھیجنا بند کردے گا ، تے تن غیر جانبدار عرب ریاستاں مبصرین نو‏‏ں بھیجاں گی۔

اسلامی احیاء سودھو

اگرچہ مصر تو‏ں آبادی وچ بوہت گھٹ ، مکہ تے مدینہ ، جو اسلام دے دو مقدس شہر نيں، د‏‏ی وجہسے تے تیل د‏‏ی وجہ تو‏ں مملکت سعودی عرب دے پاس وقار سی ۔ اسلام نو‏‏ں ناصر د‏‏ی عرب سوشلزم دے مقابلہ دے طور اُتے استعمال کرنے دے لئی ، سعودی عرب نے 1962 وچ مکہ وچ اک بین الاقوامی اسلامی کانفرنس د‏‏ی سرپرستی کيتی۔ اس نے رابطہ عالم اسلامی تشکیل دی ، جو اسلام نو‏‏ں عام کرنے تے اسلامی یکجہت‏ی نو‏‏ں فروغ دینے دے لئی وقف ا‏‏ے۔ لیگ ، خاص طور اُتے قدامت پسند وہابی اسلام دے فروغ وچ "انتہائی موثر" سی تے مسلم دنیا وچ "بنیاد پرست اجنبی نظریات" (جداں عرب سوشلزم) دا مقابلہ کرنے وچ وی کم کردی سی۔ [۹]

خاص طور اُتے چھ روزہ جنگ دے بعد ، پوری عرب دنیا وچ اسلامی احیاء نو‏‏ں تقویت ملی۔ 1970 وچ ناصر د‏‏ی موت دے بعد ، انہاں دے جانشین ، انور سادات نے عرب قوم پرستی تے سوشلزم د‏‏ی بجائے مذہب تے معاشی لبرلائزیشن اُتے زور دتا۔ 1967 د‏‏ی مصر د‏‏ی "شکست خوردہ" شکست وچ ، [۱۰] "زمین، سمندر تے ہويا" فوجی نعرہ سی۔ 1973 د‏‏ی جنگ کيت‏ی فتوحات د‏‏ی فتح وچ ، اس د‏ی جگہ اللہ اکبر دے متقی جنگی نعرہ دے نال بدل دتی گئی۔ [۱۱] اگرچہ کچھ لوکاں دا کہنا اے کہ اسرائیل د‏‏ی جوابی کارروائی نے عرباں د‏‏ی فتح دے دعوواں نو‏‏ں جھٹلایا اے ، لیکن سعودی قیادت وچ تیل اُتے پابندی اک وڈی کامیابی سی۔

مصر وچ ، اخوان المسلمین ، جسنو‏ں مصری حکومت نے دبایا سی تے سعودی عرب د‏‏ی مدد تو‏ں اسنو‏ں اک ماہانہ رسالہ شائع کرنے د‏‏ی اجازت دتی گئی سی ، تے اس دے سیاسی قیدیاں نو‏‏ں آہستہ آہستہ رہیا کردتا گیا۔ [۱۲] یونیورسٹیاں وچ ، اسلام پسنداں نے [۱۳] قبضہ (سادات مخالف) طلباء کھبے بازو تے پان عربی تنظیماں نو‏‏ں زیر زمین منتقل کردتا۔ [۱۴] 1970 د‏‏ی دہائی دے آخر تک ، سادات نے خود نو‏‏ں 'دی بیلئیر صدر' کہیا۔ انہاں نے شراب د‏‏ی بیشتر فروخت اُتے پابندی عائد کردتی تے مصر دے سرکاری ٹیلیویژن نو‏‏ں حکم دتا کہ اوہ دن وچ پنج بار اسکرین اُتے صلوات ( نماز دے لئے دعا) دے پروگراماں وچ رکاوٹ ڈالاں تے مذہبی پروگرامنگ وچ اضافہ کرن۔ [۱۵]

ہور ویکھو سودھو

حوالے سودھو

  1. ↑ Gold, Dore (2003). Hatred's Kingdom. Washington, DC: Regnery. p. 75. Even before he became king, Faisal turned to اسلام as a counterweight to Nasser's Arab socialism. The struggle between the two leaders became an Arab cold war, pitting the new Arab جمہوریہs against the older Arab kingdoms. 
  2. ↑ Writings by Malcolm H. Kerr
  3. ↑ Water Resources in Jordan: Evolving Policies for Development, the Environment, and Conflict Resolution, p.250
  4. ↑ Bahgat Korany, The Arab States in the Regional and International System: II. Rise of New Governing Elite and the Militarization of the Political System (Evolution) at Palestinian Academic Society for the Study of International Affairs
  5. ↑ Aburish, Said K. (2004), Nasser, the Last Arab, New York City: St. Martin's Press, سانچہ:آئی ایس بی این, p.35–39
  6. ↑ ۶.۰ ۶.۱ ۶.۲ ۶.۳ Gold, Dore (2003). Hatred's Kingdom. Washington, DC: Regnery. p. 75. 
  7. ↑ Tsourapas, Gerasimos (2016-07-02). Nasser's Educators and Agitators across al-Watan al-'Arabi: Tracing the Foreign Policy Importance of Egyptian Regional Migration, 1952–1967. 
  8. ↑ Internal Security in Saudi Arabia, United Kingdom, Public Record Office, Foreign and Commonwealth Office, FC08/1483, 1970
  9. ↑ Gold, Dore (2003). Hatred's Kingdom. Washington, DC: Regnery. p. 75–76. 
  10. ↑ Murphy, Caryle, Passion for Islam: Shaping the Modern Middle East: the Egyptian Experience, (Simon and Schuster, 2002, p.31)
  11. ↑ Wright, Sacred Rage, (p.64–67)
  12. ↑ Kepel, Gilles. Muslim Extremism in Egypt; the Prophet and Pharoh, Gilles Kepel, p.103–04
  13. ↑ particularly al-Gama'a al-Islamiyya
  14. ↑ Kepel, Gilles. Muslim Extremism in Egypt: The Prophet and Pharoh, Gilles Kepel, 1985, p.129
  15. ↑ Murphy, Caryle, Passion for Islam: Shaping the Modern Middle East: The Egyptian Experience, Simon and Schuster, 2002, p.36

سانچہ:Arab nationalism سانچہ:Cold War سانچہ:Middle East conflicts

"https://pnb.wikipedia.org/w/index.php?title=عرب_سرد_جنگ&oldid=662066" توں لیا