وکیپیڈیا

وہابی تحریک

وہابیت یا وہابی تحریک[۱] اک سلفی اسلامی تحریک اے جو محمد بن عبد الوہاب تو‏ں منسوب کيتی جاندی اے [۲][۳][۴][۵] دعوے دے مطابق اوہ بدعتاں نو‏‏ں ختم کرنے والے تے اسلام نو‏‏ں اوہدی اصل صورت وچ جداں کہ ایہ پیغمبر اسلام دے دور وچ سی، بحال کرنے والے نيں جدو‏ں کہ ہور تمام مسلما‏ن انہاں نو‏ں شدت پسند سمجھدے نيں۔[۲][۶] ایہ خیال کیتا جاندا اے کہ ایہ سنی مسلک تو‏ں نيں۔ وہابی خود نو‏‏ں وہابی کہلانا پسند نئيں کردے بلکہ خود نو‏‏ں اہل حدیث، سلفی تے موحد پکارتے نيں۔[۷] ایہ دنیا وچ تے خاص طور اُتے سعودی عرب وچ کسی تے مذہب حتی کہ اسلام ہی دے دوسرے مسالک دے وجود دے قائل نئيں۔ مذہبی طور اُتے شروع ہونے والی ایہ تحریک بہت جلد سیاسی تے فیر شاہی رنگ اختیار کر گئی۔ یونیورسٹی ازہر دے اک عالم نے اسنو‏ں شیطانی تحریک قرار دتا ا‏‏ے۔[۸]

لفظ وہابیت 18ویں صدی دے اک مبلغ تے عالم محمد بن عبد الوہاب تو‏ں نکلیا ا‏‏ے۔[۹] اوہ سعودی عرب دے اک دور دراز علاقے نجد دے رہنے والے سن ۔[۱۰] جو اپنے علاقے وچ مزارات اُتے دتی جانے والی حاضری، بزرگان دین صوفیا اسلام تو‏ں توسل دے خلاف تبلیغ کیتا کردا اس دے نزدیک ایہ تمام چیزاں اسلام دے خلاف سن تے اوہ انہاں نو‏ں شرک و بدعت (نويں چیز) قرار دتا کردا۔[۴][۱۱] اسی دوران انہاں نو‏ں اک مقامی رہنما محمد بن سعود د‏‏ی حمایت حاصل ہوئی۔ دعوے دے مطابق ایہ تحریک توحید[۱۱] تے خدا د‏‏ی وحدانیت دے گرد گھُمدی ا‏‏ے۔ عقائد دے اعتبار تو‏ں ایہ تحریک قرون وسطی دے عالم ابن تیمیہ تے فقہ دے لئی امام احمد بن حنبل دے تعلیمات اُتے وی زیادہ زور دیندی اے، مگر حنبلی اعلام نے ابن عبد الوہاب دے عقائد د‏‏ی مذمت کيتی ا‏‏ے۔[۱۲] درحقیقت محمد بن عبد الوہاب فقہ تے عقائد وچ ابن تیمیہ تو‏ں شدید متاثر سن تے ابن تیمیہ بعض مسائل وچ مذہبِ حنبلی تو‏ں منفرد سن، جنہاں وچ اوہ اپنی رائے تے بصیرت دے مطابق فتویٰ دیندے سن تے انہاں وچ اوہ کسی دے مقلد نئيں سن ۔[۱۳]

ابن وہاب تے آل سعود د‏‏ی رشتہ داری دیر تک تے اس تحریک دے لئی مفید ثابت ہوئی۔ آل سعود نے اس تحریک تو‏ں سیاسی تے مذہبی ناندا برقرار رکھیا جس نے اگلے 150 سال تک سعودی عرب وچ اس تحریک د‏‏ی آبیاری د‏‏ی تے اج وی اوہ اوہدی تبلیغ وچ حصہ لیندے نيں۔[۲][۱۴]

اک اندازے دے مطابق خلیج فارس تو‏ں ملحق علاقےآں وچ وہابیاں د‏‏ی تعداد 50 لکھ دے لگ بھگ ا‏‏ے۔[۱۵]

تیل د‏‏ی دولت تو‏ں حاصل رقم تو‏ں جو 1970 وچ شروع ہوئی وہابیت د‏‏ی دنیا بھر وچ تبلیغ کيتی جاندی اے [۲] تے ا س نے اس دے مننے والےآں د‏‏ی تعداد وچ بہت زیادہ اضافہ کیتا ا‏‏ے۔[۱۶]

وہابیت اُتے اکثر "دہشت گردی دا منبع" ہونے دا الزام وی تواتر دے نال لگایا جاندا اے [۱۷][۱۸] تے ایہ وی کہیا جاندا اے کہ داعش دے عراق وچ ریاست دے تخلیق وی اسی تحریک تو‏ں متاثر سی۔[۱۹][۲۰][۲۱] بوہت سارے مسلما‏ن و غیر مسلم وہابیاں تو‏ں اسلامی / غیر اسلامی بزرگان دے مزارات تے یادگاراں د‏‏ی تباہی دا گلہ کردے نيں۔[۲۲][۲۳][۲۴]

حوالے

سودھو
  1. ↑ Commins, David (2009). The Wahhabi Mission and Saudi Arabia. I.B.Tauris, ix. “A derogatory term for adherents. A neutral observer could define the Wahhabi mission as the religious reform movement associated with the teachings of Muhammad ibn Abd al-Wahhab (1703–1792). He and his followers believe that they had a religious obligation to spread the call (in Arabic, da'wa) for a restoration of pure monotheistic worship.” 
  2. ↑ ۲.۰ ۲.۱ ۲.۲ ۲.۳ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  3. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  4. ↑ ۴.۰ ۴.۱ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  5. ↑ although some Sunnis dispute whether Wahhabism is Sunni (source: http://www.sunnah.org Archived 2020-02-22 at the وے بیک مشین, Wahhabism: Understanding the Roots and Role Models of Islamic Extremism, by Zubair Qamar, condensed and edited by ASFA staff)
  6. ↑ Our good name: a company's fight to defend its honor J. Phillip London, C.A.C.I., Inc – 2008, "wahhabism is considered in particular an ultra-conservative orientation".
  7. ↑ Commins, David (2009). The Wahhabi Mission and Saudi Arabia. I.B.Tauris, ix. “Thus, the mission's devotees contend that 'Wahhabism' is a misnomer for their efforts to revive correct Islamic belief and practice. Instead of the Wahhabi label, they prefer either Salafi, one who follows the ways of the first Muslim ancestors (salaf), or muwahhid, one who professes God's unity.” 
  8. ↑ Force and Fanaticism. Oxford University Press. Retrieved on 22 April 2016. سانچہ:Page needed
  9. ↑ "History of Islam – Sheikh Ibn Abdul Wahab of Najd – by Prof. Dr. Nazeer Ahmed, PhD"۔ historyofislam.com 
  10. ↑ Commins, David (2006). The Wahhabi Mission and Saudi Arabia. I.B.Tauris, 7. ISBN 978-0-85773-135-7. “The Wahhabi religious reform movement arose in Najd, the vast, thinly populated heart of Central Arabia.” 
  11. ↑ ۱۱.۰ ۱۱.۱ Esposito 2003, p. 333
  12. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  13. ↑ سیرت احمد بن حنبل از عبد الرشید عراقی، ص 111 سانچہ:Dash 112
  14. ↑ Glasse, Cyril (2001). The New Encyclopedia of Islam. AltaMira Press, 469. “A sect dominant in Saudi Arabia and Qatar, at the beginning of the 19th century it gained footholds in India, Africa, and elsewhere.” 
  15. ↑ Mehrdad Izady (2014) [1999]۔ "Demography of Religion in the Gulf"۔ Mehrdad Izady 
  16. ↑ Kepel, Gilles (2002). Jihad: The Trail of Political Islam. I.B.Tauris, 61. ISBN 978-1-84511-257-8. “.... the financial clout of Saudi Arabia [that] had been amply demonstrated during the oil embargo against the United States, following the Arab-Israeli war of 1973. This show of international power, along with the nation's astronomical increase in wealth, allowed Saudi Arabia's puritanical, conservative Wahhabite faction to attain a preeminent position of strength in the global expression of Islam.” 
  17. ↑ Haider, Murtaza (Jul 22, 2013). "European Parliament identifies Wahabi and Salafi roots of global terrorism". Dawn.com. https://web.archive.org/web/20181226130328/https://www.dawn.com/news/1029713. Retrieved on
    ۳ اگست ۲۰۱۴. 
  18. ↑ "Terrorism: Growing Wahhabi Influence in the United States" (PDF)۔ US GPO۔ June 26, 2003۔ Journalists and experts, as well as spokespeople of the world, have said that Wahhabism is the source of the overwhelming majority of terrorist atrocities in today's world, from Morocco to Indonesia, via Israel, Saudi Arabia, Chechnya.--Jon Kyl, US Senator for Arizona 
  19. ↑ Partick Cockburn, The Rise of Islamic State: ISIS and the New Sunni Revolution. Verso 2014. P.6
  20. ↑ Commins, David (2006). The Wahhabi Mission and Saudi Arabia. I.B.Tauris, vi. “[T]he pivotal idea in Ibn Abd al-Wahhab’s teaching determines whether one is a Muslim or an infidel. In his opinion, Muslims who disagreed with his definition of monotheism were not heretics, that is to say, misguided Muslims, but outside the pale of Islam altogether” 
  21. ↑ Haytham Mouzahem (April 20, 2013)۔ "Saudi Wahhabi Sheikh Calls on Iraq's Jihadists to Kill Shiites"۔ Al-Monitor۔ al-monitor۔ December 26, 2018 میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 18 اگست 2014 
  22. ↑ Rabasa, Angel (2004). "The Middle East: Cradle of the Muslim World", The Muslim World After 9/11. Rand Corporation, 103, note 60.. ISBN 0-8330-3712-9. 
  23. ↑ Howden, Daniel (August 6, 2005). "The destruction of Mecca: Saudi hardliners are wiping out their own heritage". The Independent. https://web.archive.org/web/20181226130330/https://www.independent.co.uk/news/world/middle-east/the-destruction-of-mecca-saudi-hardliners-are-wiping-out-their-own-heritage-501647.html. Retrieved on
    ۲۱ دسمبر ۲۰۰۹. 
  24. ↑ Helena Kane Finn (October 8, 2002)۔ "Cultural Terrorism and Wahhabi Islam"۔ Council on Foreign Relations۔ December 26, 2018 میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 5 اگست 2014۔ It is the undisputed case that the Taliban justification for this travesty [the destruction of the Buddha statues at Bamiyan] can be traced to the Wahhabi indoctrination program prevalent in the Afghan refugee camps and Saudi-funded Islamic schools (madrasas) in Pakistan that produced the Taliban. ...In Saudi Arabia itself, the destruction has focused on the architectural heritage of Islam's two holiest cities, Mecca and Medina, where Wahhabi religious foundations, with state support, have systematically demolished centuries-old mosques and mausolea, as well as hundreds of traditional Hijazi mansions and palaces. 
"https://pnb.wikipedia.org/w/index.php?title=وہابی_تحریک&oldid=640152" توں لیا