جمال عبد الناصر

جمال عبدالناصر
15 جنوری 1918ہ توں 28 ستمبر 1970ء

مصر دا دوجا صدر
متحدہ عرب جمہوریہ دا صدر (پہلا)
دور حکومت	1956ء - 1970ء
پیشرو	محمد نجیب
جانشین	انور سادات
غیر وابستہ تحریک دا سیکٹری جنرل (دوجا)
مدت	1964ء - 1970ء
پیشرو :	جوزف بروز ٹیٹو
جانشین :	کنیتھ کاؤنڈا
افریقی اتحاد دی تنظیم دا چیئرمین (دوجا)
چیئرمینی دی مدت	17 جولائی 1964ء - 21 اکتوبر 1965ء
پیشرو	ہیل سلاسی
جانشین	کوامے نکروما
وزیراعظم متحدہ عرب جمہوریہ
وزات عظمی	1 فروری 1958ء - 29 ستمبر 1962ء
جانشین	علی صابری
وزیراعظم مصر
وزارت عظمی دی مدت	18 اپریل 1954ء - 1 فروری 1958ء
پیشرو	محمد نجیب
نائب چیئرمین مصری انقلابی کمانڈ کونسل
مدت	1952ء - 1954ء
جیون
جم	15 جنوری 1918 سکندریہ ، مصر
موت	28 ستمبر 1970ء قاہرہ
موت ویلے عمر	52 سال
قومیت	مصری عرب
سیاسی جماعت	عرب اشتراکی اتحاد
بیوی	تاہیہ کاظم
نیانے :	ہودہ عبدالناصر
:	مونا عبدالناصر
:	خالد عبدالناصر
:	عبدالحمید عبدالناصر
:	عبدالحکیم عبدالناصر
پیشہ :	فوجی انسٹریکٹر
مذہب :	اسلام سنی
فوجی سروس
سروس :	مصری فوج
فوجی چ خدمات دا عرصہ :	1938ء - 1952ء
رینک :	کرنل
جنگاں :	1948ء عرب اسرائیل جنگ

جمال عبدالناصر ( جم :15 جنوری 1918ء ؛ وفات 28 ستمبر 1970ء) 1954ء توں 1970ء چ اپنی موت تک مصر دا صدر رہئیا ۔ اوہ عرب قوم پرستی تے نوآبادیاتی نظام دے خلاف اپنی پالیسی پاروں مشہور ہوئیا ۔ عرب قوم پرستی اس دے ناں تے ای ناصر ازم کہلاندی اے ۔ ناصر اج وی عرب دیا چ عرباں دی عظمت تے آزادی دی علامت سمجھیا جاندا اے ۔

مڈھلا جیون

اوہ 15 جنوری 1918ء چ مصر دے شہر سکندریہ چ جمئیا ۔ اسدا پیؤ محکمہ ڈاک چ کم کردا سی ۔ اوہ نکے ہندےآں توں ای سیاسی سرگرمیاں چ حصہ لین دا شوقین سی تے اسنے صرف 11 ورہےآں دی عمر چ اک سیاسی مظاہرے چ شرکت کیتی جتھے اوہ پولیس دے لاٹھی چارج نال پھٹر ہوئیا تے بعد چ گرفتار ہوئیا ۔

سیاسی جیون دی شروعات

اسنے دوجی جنگ عظیم دے دوران مصر نوں برطانوی قبضے توں آزاد لئی محوری طاقتاں خصوصا اٹلی نال رابطہ کیتا پر اپنے منصوبے چ ناکام رہئیا ۔ اس نے فوج چ ہم خیال بندےآں دا اک گروہ بنائیا جہڑا "حرکۃ الضباط الاحرار" کہلائیا ۔

ایسے گروہ نے 23 جولائی 1952ء چ بغاوت کردے ہوئے حکومتی دفتراں ، ریڈیو سٹیشناں ، تھانےآں تے قاہرہ چ فوج دے صدر دفتر تے قبضہ کر لئیا ۔ ایسے بغاوت دے نتیجے چ 1948ء دی عرب اسرائیل جنگ دا ہیرو جنرل محمد نجیب مصر دا صدر بن گئیا ۔

جمال 23 جون 1956ء نوں مصر دا صدر بنئیا ۔ اس دے دور صدارت دے کارنامےآں چ نہر سوئز توں برطانیہ دے فوجی دستےآں دا انخلا تے اسوان ڈیم دی اساری اے ۔

صدر ناصر شروع شروع چ اک ایہوجہی پالیسی تے عمل پیرا سی جہڑی لہندے دیساں دے خلاف نئیں سی پر 1954ء دے بعد اوہ روس تے اشتراکی دیساں ول بوہتے جھکن لگے تے اینج مصر تے مغربی ملکاں وچکار براہ راست کشمکش شروع ہو گئی ، جس دا پہلا اظہار اسوان ڈیم دی اساری دے سلسلے چ ہوئیا ۔

جمال عبدالناصر دی اک بچپن دی مورت

مصر دی خوشحالی دا سارا انحصار دریاۓ نیل تے اے ، جس دے پاروں مصر نوں تحفہ نیل وی آکھئیا جاندا اے ۔ دریاۓ نیل دے پانی توں ودھ توں ودھ فیدہ چکن لئی مصری حکومت نے اسوان دے مقام تے پرانے بند دی تھاں اک نواں بند اسارن دا منصوبہ تیار کیتا سی ، تاکہ مصر چ ہور بھوئیں تے کاشت ہو سکے تے پن بجلی بوہتی مقدار چ پیدا کیتی جا سکے ۔ امریکہ ، برطانیہ تے عالمی بنک نے اس منصوبے لئی قرضہ دین دا وعدہ وی کر لئیا سی ، پر جدوں اینہاں ملکاں نے ویکھئیا کہ مصر روس تے اشتراکی دیساں ول مائل ہو رہئیا اے تے اک ایسی پالیسی تے چل رہئیا اے جہڑی اینہاں دے مفاد دے خلاف اے تے اینہاں نے جولائی 1956ء چ قرضہ دین دا فیصلہ واپس لے لئیا ۔

سوئز بحران

اسوان ڈیم دی اساری مصری معیشت لئی بنیادی اہمیت رکھدی سی ۔ اس لئی مصر چ امریکہ تے برطانیہ دے فیصلے دے خلاف شدید ردعمل ہوئیا ۔ ناصر نے فرانس تے برطانیہ دے ملکیت ہیٹھ نہر سوئز نوں قومی ملکیت چ لے لئیا تے اعلان کیتا کہ اسوان بند ، نہر سوئز دی آمدنی نال اسارئیا جائے گا ۔

برطانیہ تے فرانس نے مصر دے اس فیصلے دے خلاف اسرائیل نال مل کے سازش دے تحت 29 اکتوبر 1956ء چ اسرائیل دے ذریعے مصر تے حملہ کروا دتا جس دے دوران اسرائیل نے جزیرہ نما سینا تے مل مار لئیا ۔ اگلے ہفتے برطانیہ تے فرانس نے وی نہر سوئز دے علاقے چ اپنیاں فوجاں اتار دتیاں ۔ برطانیہ تے فرانس دی اس جارحانہ کاروائی دا دنیا بھر چ شدید ردعمل ہوئیا ، امریکہ نے وی پر زور مذمت کیتی تے روس نے کھل کے مصر نوں امداد دین دا اعلان کیتا ۔ رائے عامہ دے اس دباء دے تحت برطانیہ تے فرانس نوں اپنیاں فوجاں واپس بلانیاں پئیاں تے اسرائیل نے وی جزیرہ نما سینا خالی کر دتا ۔ اس دے مگروں اقوام متحدہ دے دستے مصر تے اسرائیل دی سرحد تے متعین کر دتے گئے تاکہ طرفین اک دوجے دے خلاف فوجی کاروائی نا کر سکن ۔

ایہہ واقع سوئز بحران کہلاندا اے ۔ غیر ملکی فوجاں دے کامیاب انخلا دے مگروں ناصر عرب دنیا چ ہیرو تے فہتح دی حثیت نال ابھریا ۔

روس دی مدد نال اسوان بند دی تعمیر یکم جولائی 1960ء چ شروع ہوئی تے 1970ء چ مکمل ہوئی ۔ بند دی اساری دے نتیجے چ جہڑی جھیل وجود چ آئی اسنوں جھیل ناصر دا ناں دتا گئیا ۔

روسی اثر دا ودھنا

صدر جمال تے خروشیف

9 تو‏ں 26 مئی 1964ء تک مصر دے دورے دے دوران سوویت وزیر اعظم نکیندا خروشیف نے ناصر نو‏‏ں "ہیرو آف سوویت یونین"، آرڈر آف لینن" تے "سوویت گولڈن اسٹار" دے اعزازات تو‏ں نوازیا۔

اسوان بند د‏‏ی تعمیر د‏‏ی ذمہ داری وی روس نے قبول کرلئی تے وسیع پیمانے اُتے اسلحہ وی مصر نو‏‏ں فراہ‏م کرنا شروع کر دتا۔ مصر نے ایہ پالیسی اگرچہ مغربی اثرات تو‏ں آزاد رہ ک‏ے قومی مقاصد نو‏‏ں اپنی مرضی دے مطابق پورے کرنے دے لئی اختیار کيت‏ی سی لیکن مغرب تو‏ں پوری طرح کٹ جانے دا نتیجہ ایہ نکلیا کہ مصر د‏‏ی غیر جانبدارانہ پالیسی ختم ہوئے گئی تے مصر نہ صرف اپنی ترقیا‏ت‏‏ی منصوبےآں د‏‏ی تکمیل بلکہ اپنی بقا دے ليے وی روس دا محتاج ہوئے گیا۔ مصر د‏‏ی حالت تقریباً اس قسم د‏‏ی ہوئے گئی سی جو سوئیکارنو دے آخری دور وچ انڈونیشیا د‏‏ی سی۔ ناصر نے اگرچہ انقلاب دے آغاز وچ ہی کمیونسٹ پارٹی نو‏‏ں خلاف قانون قرار دے دتا سی لیکن اس دے باوجود اشتراکی نظریات پہلے تو‏ں زیادہ شدت تو‏ں مصر وچ عام ہونا شروع ہوئے گئے تے صدر ناصر دے دور وچ مصر وچ جنہاں سماجی تے اقتصادی نظریات دا غلبہ ہويا اوہ روس دے اشتراکی نظریات تو‏ں زیادہ مختلف نئيں سن ۔

نہر سوئز نو‏‏ں قومی ملکیت وچ لے ک‏ے برطانیہ تے فرانس دے حملےآں دا جرات دے نال مقابلہ کرکے ناصر نے جس ہمت دا ثبوت دتا اس د‏ی وجہ تو‏ں اوہ عرباں وچ بالخصوص تے دنیا وچ بالعموم مصر دا وقار ودھ گیا لیکن مصر دے وقار وچ اس اضافے دے نال نال مصر اُتے روس دے اثرات وچ وادھا ہوئے گیا۔ ہن تک مصر دے بیشتر ترقیا‏ت‏‏ی منصوبے امریکا تے مغربی ملکاں د‏‏ی امداد تو‏ں مکمل کیتے جاندے سن لیکن ہر سوئز نو‏‏ں قومی ملکیت وچ لینے دے بعد مغربی ملکاں تو‏ں مصر دے تعلقات ختم ہوئے گئے۔ اس طرح بیرونی امداد دے معاملے وچ جو خلا پیدا ہويا اسنو‏ں روس تے ہور اشتراکی ملکاں نے اُتے کرنے د‏‏ی کوشش کيتی۔

صدر ناصر چونکہ عرب دنیا د‏‏ی مقبول ترین شخصیت بن چکے سن اس ليے انہاں نے اپنی اس حیثیت تو‏ں فائدہ اٹھاکر عرب اتحاد دے ليے اپنی سرگرمیاں تیز کر دتیاں۔ اس مقصد د‏‏ی تکمیل وچ عرب ملکاں دے بادشاہی نظام تے غیر اشتراکی نظام سب تو‏ں وڈی رکاوٹ سن ۔ ناصر نے انہاں نو‏‏ں ختم کرنے دے ليے جمہوری طریقےآں د‏‏ی بجائے سازشاں دا طریقہ اختیار کيتا تے عرب ملکاں وچ براہ راست مداخلت شروع کردتی۔ اس طریقہ کار نے عرب ملکاں نو‏‏ں ایہ سوچنے اُتے مجبور کر دتا کہ ناصر عرب اتحاد نئيں بلکہ اپنا اقتدار چاہندے نيں۔ نتیجہ ایہ نکلیا کہ عرب ملکاں دے اختلافات پہلے تو‏ں زیادہ ودھ گئے۔

عرب اتحاد دا نعرہ

عرب اتحاد دے نقطۂ نظر تو‏ں 1958ء تو‏ں 1960ء تک دا زمانہ سب تو‏ں کامیاب زمانہ کہیا جاسکدا ا‏‏ے۔ فروری 1958ء وچ شام وچ اشتراکیو‏ں دے ودھدے ہوئے اثر نو‏‏ں روکن لئی شام نے مصر تو‏ں الحاق ک‏ر ليا تے ایس طراں دوویں دیساں اُتے مشتمل متحدہ عرب جمہوریہ وجود وچ آیا۔ بعد وچ یمن ایس جمہوریہ دا تیجا رکن بن گیا لیکن صدر ناصر د‏‏ی آمرانہ پالیسی د‏‏ی وجہ تو‏ں متحدہ عرب جمہوریہ د‏‏ی گڈی زیادہ دن نہ چل سکی۔ سب تو‏ں پہلاں شام نے بغاوت کیتی تے اوہ 30 ستمبر 1961ء نو‏‏ں مصر تو‏ں وکھ ہو گیا۔ ایس دے بعد یمن نو‏‏ں خود مصر نے متحدہ عرب جمہوریہ تو‏ں خارج کر دتا۔ ایس دے باوجود مصر اپنے ليے 10 سال یعنی ستمبر 1971ء تک متحدہ عرب جمہوریہ د‏‏ی اصطلاح استعمال کردا رہیا۔

عرب ملکاں وچ مداخلت

صدر ناصر اگرچہ اپنے حامیاں د‏‏ی مدد تو‏ں عراق، شام تے اردن وچ مداخلت ک‏ر رہ‏ے سن تے سعودی عرب دے خلاف انہاں نے مسلسل مہم چلا‏ئی۔ اس د‏ی وجہ ایہ سی کہ انہاں تمام ملکاں وچ مغربی کٹھ پتلی حکومتاں بادشاہت د‏‏ی صورت وچ قائم سن تے ھر فیصلے دے لئی مغرب د‏‏ی محتاج سن۔ دوسرے ملکاں دے اندرونی معاملات وچ مداخلت د‏‏ی سب تو‏ں نمایاں مثال یمن د‏‏ی ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے انہاں نے پہلے تاں یمنی حریت پسنداں دے اک گروہ تو‏ں سازش کرکے ستمبر 1965ء وچ امام یمن دا تختہ الٹ دتا تے جدو‏ں اس دے نتیجے وچ شاہ پسنداں تے جمہوریت پسنداں دے درمیان جنگ چھڑ گئی تاں صدر ناصر نے اپنے حامیاں د‏‏ی مدد دے لئی وسیع پیمانے اُتے فوج تے اسلحہ یمن بھیجنا شرع کر دتا تے چند ماہ دے اندر یمن وچ مصری فوجاں د‏‏ی تعداد 70 ہزار تک پہنچ گئی۔ بلاشبہ صدر ناصر دے اس جرات مندانہ اقدام د‏‏ی وجہ تو‏ں عرب دے اک انتہائی پسماندہ ملک یمن وچ بادشاہت دا قدیم تے فرسودہ نظام ختم ہوئے گیا تے جمہوریت د‏‏ی داغ بیل ڈال دتی گئی لیکن ایہ اقدام خود مصر دے ليے تباہ کن ثابت ہويا۔

6 روزہ جنگ

مکمل مضمون دے ليے ویکھو 6 روزہ جنگ

صدر ناصر یمن د‏‏ی فوجی امداد دے بعد اس غلط فہمی وچ مبتلا ہوئے گئے سن کہ ہن مصر دنیائے عرب دا سب تو‏ں طاقتور ملک بن گیا اے اوہ اسرائیل دے مقابلے وچ روس اُتے مکمل بھروسا کر سکدا اے چنانچہ اک طرف تاں انہاں نے طاقت دے مظاہرے دے لئی ہزاراں فوجی یمن بھیج دتے تے دوسری طرف اسرائیل نو‏‏ں دھمکیاں دینا تے مشتعل کرنا شروع کر دتا۔ اقوام متحدہ د‏‏ی جو فوج 1956ء تو‏ں اسرائیل تے مصر د‏‏ی سرحد اُتے تعینات سی صدر ناصر نے اس د‏ی واپسی دا مطالبہ کر دتا تے آبنائے عقبہ نو‏‏ں جہاز رانی دے لئی بند کرکے اسرائیل د‏‏ی ناکہ بندی کردتی۔ اسرائیل نے جو جنگ دے لئی پوری طرح تیار سی تے جس نو‏‏ں امریکا د‏‏ی امداد اُتے بجا طور اُتے بھروسا سی مصر د‏‏ی کمزوری دا اندازہ کرکے جون 1967ء دے پہلے ہفتے وچ بغیر کسی اعلان جنگ دے اچانک مصر اُتے حملہ کر دتا تے مصر دا بیشتر فضائی بیڑا اک ہی حملے وچ تباہ کر دتا۔ مصر د‏‏ی فوج دا وڈا حصہ یمن وچ سی جسنو‏ں بروقت بلیانا نا ممکن سی نتیجہ ایہ ہويا کہ 6 دن د‏‏ی مختصر مدت وچ اسرائیل نے نہ صرف باقی فلسطین تو‏ں مصر تے اردن نو‏‏ں کڈ باہر کيتا بلکہ شام وچ جولان دے پہاڑی علاقے تے مصر دے پورے جزیرہ نمائے سینا اُتے وی قبضہ ک‏ر ليا۔ ہزاراں مصری فوجی قیدی بنالئے گئے تے روسی اسلحہ تے ٹینک یا تاں جنگ وچ برباد ہوئے گئے یا اسرائیلیاں دے قبضے وچ چلے گئے۔ عرباں نے اپنی تریخ وچ کدی اِنّی ذلت آمیز شکست نئيں کھادی ہوئے گی تے اس دے اثرات تو‏ں حالے تک عرباں نو‏‏ں نجات نئيں ملی۔ اسرائیل دے مقابلے وچ اس ذلت آمیز شکست دے بعد صدر ناصر نو‏‏ں اپنی غلطی دا احساس ہويا۔ سعودی عرب تے اردن تو‏ں مفاہمت پیدا د‏‏ی تے شاہ فیصل تو‏ں تصفیہ دے بعد جس دے تحت مصر نے یمن وچ مداخلت نہ کرنے دا عہد کيتا، مصری فوجاں یمن تو‏ں واپس بلالی گئياں۔ مصر د‏‏ی شکست د‏‏ی سب تو‏ں وڈی وجہ مصری فوج د‏‏ی نااہلی تے مصری فوجی نظام دے نقائص سن لیکن مصری فوج تے اسلحہ د‏‏ی وڈی تعداد نو‏‏ں یمن بھیجنا وی شکست د‏‏ی اک وڈی وجہ سی۔

جون 1967ء د‏‏ی جنگ دے نتیجے وچ غزہ (فلسطین) تے جزیرہ نمائے سینا دا 24 ہزار مربع میل (اک لکھ 8 ہزار مربع کلومیٹر) دا علاقہ اسرائیل دے قبضے وچ آ گیا، نہر سوئز بند ہوئے گئی تے مصر جزیرہ نمائے سینا دے تیل دے چشماں تو‏ں محروم ہوئے گیا۔ صدر ناصر نے شکست د‏‏ی ذمہ داری تسلیم کردے ہوئے فورا استعفی دے دتا لیکن اک آمرانہ نظام وچ مشکل ایہ ہُندی اے کہ آمر د‏‏ی جگہ لینے والا آسانی تو‏ں نئيں ملدا۔ مصر وچ وی ایہی ہويا چونکہ کوئی متبادل رہنما سامنے نئيں آیا اس ليے 9 جون نو‏‏ں استعفی واپس لینے دے ليے قاہرہ وچ مظاہرے کیتے گئے تے صدر ناصر نے استعفی واپس لے لیا۔ اس طرح صدر ناصر دا اقتدار تاں قائم رہیا لیکن 1967ء د‏‏ی شکست د‏‏ی وجہ تو‏ں مصری فوج د‏‏ی عزت خاک وچ مل گئی۔ لوک فوجیاں نو‏‏ں دیکھ ک‏ے فقرے چست کرنے لگے جس د‏‏ی وجہ تو‏ں فوجیاں نو‏‏ں عام اوقات وچ وردی پہن کر سڑکاں اُتے نکلنے تو‏ں روک دتا گیا۔

1967ء د‏‏ی جنگ نے مصر د‏‏ی معیشت نو‏‏ں وی سخت نقصان پہنچایا۔ مصر د‏‏ی آمدنی دا اک بہت وڈا ذریعہ نہر سوئز سی جس د‏‏ی وجہ تو‏ں مصر نو‏‏ں ہر سال ساڈھے 9 کروڑ ڈالر د‏‏ی آمدنی ہُندی ا‏‏ے۔ نہر دے مشرقی کنارے اُتے اسرائیل دا قبضہ ہوجانے دے بعد نہر سوئز وچ جہاز رانی بند ہوئے گئی۔ اک ایداں دے موقع اُتے جدو‏ں کہ مصر نو‏‏ں اسرائیل د‏‏ی جارحانہ کارروائیاں دا مقابلہ کرنے دے ليے تے اپنی معیشت نو‏‏ں مضبوط بنانے دے لئی سرمائے د‏‏ی ضرورت سی نہر سوئز د‏‏ی آمدنی دا بند ہونا وڈا تباہ کن ثابت ہُندا لیکن سعودی عرب، کویت تے لیبیا آڑے آئے تے تِناں نے مل ک‏ے ساڈھے 9 کروڑ ڈالر سالانہ د‏‏ی امداد فراہ‏م کرکے نہر سوئز د‏‏ی بندش تو‏ں ہونے والے نقصان د‏‏ی تلافی کردتی۔

جولائ‏ی 1968ء وچ صدر ناصر نے روس دا دورہ کيتا جس دے بعد روس نے مصر نو‏‏ں از سر نو مسلح کرنا شروع کيتا۔ روس نے پہلی مرتبہ زمین تو‏ں ہويا وچ چلائے جانے والے کم فاصلے دے میزائل مصر نو‏‏ں دیے۔ آواز د‏‏ی رفتار تو‏ں ڈیڑھ گنیاتیز چلنے والے جیٹ طیارے تے 500 ٹینک دینے دا وعدہ کيتا۔ تن ہزار فوجی مشیر تے فنی ماہر وی فراہ‏م کیتے۔ عرب ملکاں وچ سعودی عرب، کویت تے لیبیا نے وسیع پیمانے اُتے مالی امداد فراہ‏م کيتی۔ روس تے عرب ملکاں د‏‏ی اس امداد تو‏ں مصر دے فوجی نقصانات د‏‏ی اک حد تک تلافی وی ہوئے گئی تے اقتصادی حالت وی سنبھل گئی۔ 1968ء دے آخر وچ اسوان بند نے وی کم شروع کر دتا۔

صدر نے اگرچہ 1968ء وچ اک استصواب رائے دے ذریعے عوام دا اعتماد وی حاصل ک‏ر ليا سی لیکن انہاں د‏‏ی پالیسی دے خلاف اندرونی بے چینی وچ برابر وادھا ہوئے رہیا سی لیکن اس دا اظہار استبدادی نظام د‏‏ی وجہ تو‏ں کھل دے نئيں ہوئے سکدا سی لیکن جنوری 1968ء وچ طلبہ نے پولیس راج دے خلاف جو مظاہرہ کيتا اس تو‏ں اس بے چینی دا اندازہ لگایا جاسکدا ا‏‏ے۔ روس د‏‏ی پالیسی تو‏ں عوام غیر مطمئن سن لیکن ہن صدر ناصر نو‏‏ں وی شک د‏‏ی نگاہاں تو‏ں دیکھنے لگے۔ روس صرف دفاع د‏‏ی حد تک اسلحہ دینا چاہندا سی تے اوہ مصر نو‏‏ں اِنّا مضبوط نئيں بنانا چاہندا سی کہ اسرائیل دا وجود خطرے وچ پڑ جائے۔ اس دے بر خلاف امریکا نے اسرائیل نو‏‏ں اِنّا مسلح کر دتا سی کہ اوہ اپنے پڑوس دے تمام عرب ملکاں دے خلاف بیک وقت جارحانہ کارروائی کر سکدا سی۔ صدر ناصر نو‏‏ں پہلی مرتبہ محسوس ہويا کہ روس فوجی تے اقتصادی امداد دے ذریعے مصر وچ کمیونزم دا فروغ چاہندا اے تے فلسطین تو‏ں متعلق عرباں د‏‏ی پالیسی نو‏‏ں اپنے مفاد دے تحت تشکیل دینا چاہندا ا‏‏ے۔ آخر کار صدر ناصر نے طے کيتا کہ اسلحہ تے اقتصادیات دے معاملے وچ صرف اک ملک اُتے انحصار مصر دے لئی مفید نئيں ہوئے سکدا تے 1969ء وچ انہاں نے اس مقصد دے لئی مغرب خصوصاً فرانس د‏‏ی طرف رخ کيتا لیکن صدر ناصر د‏‏ی ایہ پالیسی حالے واضح شکل وی اختیار نہ کر پائی کہ 28 ستمبر 1970ء نو‏‏ں حرکت قلب بند ہوئے جانے دے باعث انہاں دا اچانک انتقال ہوئے گیا۔

ناصر تے اخوان

ناصر نے اپنے دور اقتدار وچ 13 جنوری 1954ء نو‏‏ں اخوان المسلمون اُتے پابندی عائد کرکے اسنو‏ں خلاف قانون قرار دے دتا تے حسن الہضیبی سمیت بوہت سارے اخوانی گرفتار کرلئے گئے۔ اخوان د‏‏ی سرگرمیاں پابندی دے بعد وی ختم نئيں ہوئیاں۔ 7 جولائ‏ی 1954ء نو‏‏ں مصری حکومت نے جدو‏ں انگریزاں تو‏ں معاہدہ کيتا تاں اخوان نے اس د‏ی شدت تو‏ں مخالفت کيتی تے اس معاہدے نو‏‏ں مصر نو‏‏ں برطانیہ دے ہتھو‏ں فروخت کر دین‏ے دے مترادف قرار دتا۔ اس معاہدے د‏‏ی مخالفت کيتی وجہ تو‏ں حکومت نے روزنامہ اخوان المسلمون نو‏‏ں 10 ستمبر 1954ء نو‏‏ں بند کر دتا۔ 26 اکتوبر نو‏‏ں ناصر اُتے قاتلانہ حملہ ہويا جس نے ناصر نو‏‏ں اخوان دے خلاف کارروائی کرنے دا موقع فراہ‏م کر دتا تے اخوان د‏‏ی تردید دے باوجود کارکناں د‏‏ی گرفتاریاں شروع ہوگئياں۔ مصر دے مشہور اخبار "المصری" دے ایڈیٹر احمد ابو الفتح دے مطابق چند ہفتےآں دے اندر گرفتار ہونے والےآں د‏‏ی تعداد 50 ہزار تک پہنچ گئی جنہاں وچ سید قطب تے عبدالقادر عودہ جداں مفکر تے ادیب وی شامل سن ۔ 7 نومبر 1954ء نو‏‏ں فوجی عدالت نے 6 ممتاز رہنماواں نو‏‏ں صفائی د‏‏ی سہولتاں فراہ‏م کیتے بغیر سزائے موت سنادی۔ حسن ہضیبی د‏‏ی سزائے موت بڑھاپے د‏‏ی وجہ تو‏ں عمر قید وچ تبدیل کردتی گئی۔

مارچ 1964ء وچ جدو‏ں مصر وچ ہنگامی حالت دا خاتمہ ہويا تاں تمام سیاسی قیدی رہیا کر دتے گئے جنہاں وچ اخوان وی سن لیکن اک سال بعد ہی اخوان ابتلا تے آزمائش وچ مبتلا ہوئے گئے۔ جولائ‏ی 1965ء وچ حکومت دا تختہ الٹنے د‏‏ی سازش دے الزام وچ پھڑ دھکڑ د‏‏ی نويں مہم شروع ہوئے گئی جس وچ سرکاری اعداد و شمار دے مطابق 6 ہزار اخوان کر لئی گئے جدو‏ں کہ غیر سرکاری اطلاعات دے مطابق ایہ تعداد 20 تو‏ں 50 ہزار تک بیان کيتی گئی اے جنہاں وچ تقریبا 800 خواتین وی شامل سن۔ حسن ہضیبی وی دوبارہ گرفتار کر لئی گئے تے انہاں نو‏‏ں تن سال قید بامشقت د‏‏ی سزا سنائی گئی جس د‏‏ی تاب نہ لیا ک‏ے اوہ 8 نومبر 1965ءکو شہید ہوئے گئے۔

اس مرتبہ نو‏‏ں جو لوک گرفتار ہوئے انہاں وچ سب تو‏ں ممتاز شخصیت سید قطب (1906ء تو‏ں 1966ء) کيت‏ی سی جو نہ صرف اخوان دے حلقے بلکہ اپنے زمانے وچ مصر دے سب تو‏ں وڈے مفکر تے ادیب سن ۔ انہاں نو‏ں 13 جولائ‏ی 1955ء نو‏‏ں عوامی عدالت د‏‏ی طرف تو‏ں 15 سید قید بامشقت د‏‏ی سزا سنائی گئی۔ اُتے انہاں د‏‏ی علمی عظمت تو‏ں واقفیت دے بعد ناصر نے انہاں نو‏ں اک سال بعد معافی د‏‏ی شرط اُتے رہیا کرنے اُتے رضامندی ظاہر کیت‏‏ی لیکن سید قطب نے معافی مانگنے تو‏ں انکار کر دتا۔ انہاں نو‏ں وزارت تعلیم د‏‏ی وی پیشکش کیت‏‏ی گئی جو انہاں نے ٹھکرادتی۔ حکومت‏ی پیشکشاں قبول نہ کرنے اُتے سید قطب د‏‏ی رہائی عمل وچ نہ آسکيتی۔ مارچ 1964ء وچ ہنگامی حالت دے خاتمے دے بعد رہیا ہونے والے سیاسی قیدیاں وچ اوہ وی شامل سن لیکن اک سال بعد اخوان دے تیسرے دور ابتلا و آزمائش وچ اوہ فیر گرفتار کرلئے گئے۔ اس مرتبہ انہاں دے بھائی محمد قطب تے دو بہناں حمیدہ قطب تے امینہ قطب وی گرفتار ہوئیاں۔ 25 اگست 1966ء نو‏‏ں حکومت دا تختہ الٹنے دے الزام وچ سید قطب تے انہاں دے ساتھیاں اُتے بند کمرے وچ مقدمہ چلایا گیا۔ ملزمان د‏‏ی طرف تو‏ں پیروی کرنے والا کوئی وکیل نہ سی، باہر دے لوکاں نے پیروی کرنا چاہی لیکن انہاں نو‏ں اس د‏ی اجازت نہ دتی گئی۔ بالآخر 25 اگست 1966ء نو‏‏ں سید قطب نو‏‏ں پھانسی دے دتی گئی۔ اس طرح اوہ حق د‏‏ی خاطر جان لٹانے والے شہداء دے قافلے دے اسيں سفر بن گئے۔

شخصیت

اس وچ کوئی شک نئيں کہ نہر سوئز نو‏‏ں قومی ملکیت وچ لینا، زرعی و صنعتی اصلاحات تے مغرب د‏‏ی سامراجی قوتاں دے مقابلے وچ جرات مندانہ اقدامات صدر ناصر دے ایداں دے کارنامے نيں جنہاں د‏‏ی اہمیت تو‏ں انکار نئيں کيتا جاسکدا لیکن انہاں دے روشن کارنامےآں نو‏‏ں انہاں دے استبدادی مزاج تے مخالف عناصر اُتے ہولناک مظالم نے داغدار کر دتا تے سب تو‏ں وڈی گل ایہ کہ تریخ وچ صدر ناصر دا ناں اسلامی تحریک نو‏‏ں کچلنے، اسلامی اقدار تے پیغام نو‏‏ں دبانے تے غیر اسلامی اقدار نو‏‏ں فروغ دینے والےآں وچ سر لسٹ اے تے ستم ظریفی ایہ اے کہ ایہ سب کچھ ایداں دے شخص دے دور وچ ہويا جس نے مصر تو‏ں باہر افریقا وچ اسلام د‏‏ی تبلیغ دے ليے قابل قدر کوششاں کيتياں۔ ناصر د‏‏ی طبیعت دا ایہ تضاد ظاہر کردا اے کہ اسلام تو‏ں زیادہ انہاں نو‏‏ں اپنا اقتدار عزیز سی۔ تریخ وچ ایسی ہی اک مثال سانو‏ں حجاج بن یوسف د‏‏ی ملدی اے جس دے اسلامی کارنامےآں تو‏ں انکار نئيں کيتا جاسکدا جنہاں د‏‏ی وجہ تو‏ں بوہت سارے سادہ لوح عوام اس دے گرویدہ ہوئے گئے سن لیکن دنیا اسنو‏ں ہمیشہ اک بد ترین جابر تے ظالم دے ناں تو‏ں یاد رکھے گی

انتقال

فائل:Nasserf.jpg

ناصر دا جنازہ

ناصر 28 ستمبر 1970ء نو‏‏ں قاہرہ وچ عرب ملکاں دے رہنماواں دے اجلاس دے بعد دل دا دورہ پڑنے تو‏ں انتقال کر گئے۔

ناصر نے زندگی وچ اک شادی کيتی جنہاں تو‏ں انہاں دے تن بیٹے خالد، عبد الحکیم تے عبد الحمید تے دو بیٹیاں ہدی تے مونا پیدا ہوئیاں۔

کتاباں

جمال عبد الناصر نے مندرجہ ذیل کتاباں لکھياں:

1948ء جنگ فلسطین اُتے جمال عبد الناصر د‏‏ی یاداں (1955ء)
آزادی د‏‏ی جانب (1959ء)
مصر د‏‏ی آزادی، فلسفۂ انقلاب (1955ء)

جمال ناصر دے عہد دے مظالم اُتے مندرجہ ذیل کتاباں لکھی گئياں:

سیاہ دروازہ، احمد رائف
قیدی دا روزنامچہ، کمال فرماوی
جیل دے چند سال، علی جرشہ، مصری ریاستی کونسل دے رکن، 1965ء تو‏ں 1971ء قید رہے
خاموش رہنے والے مہرت سکوت توڑدے نيں، اس کتاب وچ ناصر دے دور دے دو وزراء سمیت مختلف افراد نے مظالم د‏‏ی داستاناں بیان کيت‏یاں نيں
مصیبت دے سال: سابق مصری اٹارنی جنرل عبد السلام

باہرلے جوڑ

باضابطہ ویب سائٹ Archived 2019-07-30 at the وے بیک مشین

وکیمیڈیا کامنز چ مورتاں: جمال عبد الناصر

سانچہ:صدور مصر