مشہور احکا‏م
فائل:رساله عملیه.jpg
نماز
واجب نمازاںیومیہ نمازاںنماز جمعہنماز عیدنماز آیاتنماز میت
مستحب نمازاںنماز تہجدنماز غفیلہنماز جعفر طیارنماز امام زمانہنماز استسقاءنماز شب قدرنماز وحشتنماز شکرنماز استغاثہہور نمازاں
ہور عبادات
روزہخمسزکاتحججہاد
امر بالمعروف تے نہی عن المنکرتولیتبری
احکا‏م طہارت
وضوغسلتیممنجاستمطہرات
مدنی احکا‏م
وکالتوصیتضمانتکفالتارث
عائلی احکا‏م
شادی بیاهمتعہتعَدُّدِ اَزواجنشوز
طلاقمہریہرضاعہمبستریاستمتاع
عدالدی احکا‏م
قضاوتدیّتحدودقصاصتعزیر
اقتصادی احکا‏م
خرید تے فروخت (بیع)اجارہقرضہسود
ہور احکا‏م
حجابصدقہنذرتقلیدکھانے پینے دے آدابوقفاعتکاف
متعلقہ موضوعات
بلوغفقہشرعی احکا‏متوضیح المسائل
واجبحراممستحبمباحمکروہ

کثیر السفر یعنی اوہ افراد جنہاں دا حرفہ یا زندگی ایداں دے ہو کہ زیادہ سفر کردے ہاں تے سفر دے درمیان دا فاصلہ دس دن تو‏ں کم ہو. اکثر شیعہ فقہاء د‏‏ی نگاہ وچ کثیر السفر تے دائم السفر مسافر دا حکم نئيں رکھدے تے ایداں دے افراد نو‏‏ں سفر دے دوران روزہ رکھنا ہوئے گا تے نماز وی پوری پڑھنی ہوئے گی. حرفہ تے پڑھائی د‏‏ی وجہ تو‏ں یا اوداں زیادہ سفر کرنے د‏‏ی وجہ تو‏ں، کثیر السفر دے احکا‏م د‏‏ی وی زیادہ ضرورت اے تے ایہ سوال رائج ہو گیا اے .

کثیر السفر دا معنی

سودھو

کثیر السفر یا دائم السفر مثال دے طور اُتے مَن شُغلُهُ السَّفَر (جس دا حرفہ سفر ہو) و مَن شُغلُهُ فی السَّفَر (جس دا حرفہ سفر وچ ہو) ایسی تعبیر نيں جو نماز مسافر د‏‏ی بحث وچ فقہی کتاباں وچ بیان ہوئیاں نيں. انہاں اصطلاحات د‏‏ی اصل امام باقر(ع) تے امام صادق(ع) د‏‏ی چند احادیث نيں. انہاں احادیث وچ ، اونٹھ چرانے والے، دریا وچ کم کرنے والے، خط پہنچانے والے تے تاجر جنہاں دا کم ہمیشہ سفر وچ اے انہاں د‏‏ی نمازاں تے روزے دا حکم بیان ہويا اے .[۱]

حُکمُ مَن عَمَلُهُ السَّفَر کثیر السفر د‏‏ی ایہ اصطلاح اس تو‏ں پہلے احادیث تے فقہی متون وچ شیخ مفید تو‏ں پہلے بیان نئيں ہوئی اے تے شیخ مفید نے اسں اصطلاح نو‏‏ں احادیث دے مضامین د‏‏ی طرح بیان کيتا اے .[۲]بعض فقہاء نے اس تعبیر نو‏‏ں ایداں دے افراد دے لئی استعمال کيتا اے جنہاں دا کم سفر اے تے بعض تے نے اس تعبیر نو‏‏ں جس دا سفر وطن تو‏ں زیادہ ہو دے لئی استعمال کيتا اے .[۳]

سفر کم ہو یا کم دے علاوہ

سودھو

بعض شیعہ فقہاء د‏‏ی نگاہ وچ جو زیادہ سفر کردے نيں انہاں دا حکم انہاں د‏ی سفر د‏‏ی تعداد د‏‏ی وجہ تو‏ں نئيں، بلکہ اس دا اصلی معیار، ایہ اے کہ سفر کم تو‏ں ہو یا کم دے علاوہ ہو. کم دے علاوہ دوسرے سفر جِنّے زیادہ وی ہاں مسافر دا حکم تبدیل نئيں ہُندا.[۴] جنہاں دا کم سفر تو‏ں جڑا ہويا ہو، کدی سفر کم دا مقدمہ اے جداں کہ کسی دے گھر تے کم والی جگہ دے درمیان مسافت شرعی تو‏ں زیادہ فاصلہ ہو تے کدی انہاں دا کم ہی سفر اے تے سفر دے بغیر کم محقق ہی نئيں ہُندا جداں ڈرائیور. اکثر شیعہ فقہاء د‏‏ی نگاہ وچ انہاں دونے دے درمیان کوئی فرق نئيں اے تے دونے وچ کوئی اک وی مسافر دا حکم نئيں رکھدے تے انکو پوری نماز پڑھنی ہوئے گی.[۵] بعض فقہاء جنہاں دا کم سفر ہو، یا جنہاں دا کم سفر وچ ہو انہاں دونے دے درمیان فرق قائل نيں تے دوسرے گروہ نو‏‏ں مسافر کہندے نيں.[۶]

کم دے علاوہ سفر

سودھو

بعض شیعہ فقہاء د‏‏ی نظر وچ کم دے علاوہ دوسرا سفر جداں زیارت، تفریح وغیرہ وی کم والے سفر د‏‏ی طرح ہی اے تے جے ایہ سفر ایداں دے ہو کہ اس شخص نو‏‏ں کثیر السفر کدرے فیر ایہ مسافر دا حکم نئيں رکھدا ایداں دے شخص د‏‏ی نماز تے روزہ پورا ہوئے گا.[۷]

کثرت دا معیار

سودھو

اکثر شیعہ فقہاء کثیر السفر د‏‏ی تشخیص دا کم عرف (عوامی نگاہ) اُتے چھوڑدے نيں تے بعض اوقات کثیر السفر دے بارے وچ کچھ جواب بیان کردے نيں. تے ایہ کہ کِنّی مقدار تک سفر کرنے تو‏ں اک شخص کثیر السفر ہوئے گا اس بارے وچ فقہاء دے فتوے مختلف نيں. بعض فقہاء د‏‏ی نظر تھلے لکھے اے .

  • جس دا کم سفر ہو جداں ریل گڈی، جہاز وچ کم کرنے والے یا ڈرائیور.[۸]
  • ہفتے وچ تن دن سفر اُتے جائے تے ایہی حالت گھٹ تو‏ں گھٹ اک سال وچ دو مہینے تک جاری رہے.[۹]
  • دس دن تو‏ں کم اک بار شرعی مسافت تک سفر کرے تے ایہی حالت گھٹ تو‏ں گھٹ دو ماہ استمرار پیدا کرے.[۱۰]
  • دس دن تو‏ں کم اک بار شرعی مسفات تک سفر کرے تے ارادہ رکھدا ہو کہ ایہی کم گھٹ تو‏ں گھٹ چار ماہ تک جاری رہے گا.[۱۱]
  • سفر ایداں دے ہاں کہ عرف (عوامی نگاہ) وچ اسنو‏ں کثیر السفر کہیا جائے.[۱۲]
  • اک مہینے وچ چار سفر ہاں تے انہاں دے درمیان دس دن تو‏ں کم فاصلہ ہو.[۱۳]
  • ہفتے وچ اک بار سفر کرے تے ایہی حالت گھٹ تو‏ں گھٹ دو مہینے تک جاری رہے.[۱۴]

حوالے

سودھو
  1. حر عاملی، وسائل الشیعه، ج۹، ص۴۸۳-۴۹۱
  2. مسعودی، حکم من عمله السفر، ص۹۸
  3. مسعودی، حکم من عمله السفر، ص۹۸-۱۰۵
  4. احکا‏م مسافر، ص۱۵ و ص۲۵ و ص۱۰۱
  5. یزدی، العروة الوثقی، ج۳، ص۴۵۳
  6. خمینی، تحریر الوسیله، ج۱، ص۲۵۵
  7. احکا‏م مسافر، ص۴۱-۴۱ و ص۵۵ و ص۸۳
  8. احکا‏م مسافر، ص۱۶
  9. احکا‏م مسافر، ص۲۷
  10. احکا‏م مسافر، ص۴۲
  11. احکا‏م مسافر، ص۳۴
  12. احکا‏م مسافر، ص۹۴
  13. احکا‏م مسافر، ص۵۸
  14. احکا‏م مسافر، ص۵۰

مآخذ

سودھو
  • حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، موسسة آل البیت (ع)، قم، ۱۴۰۹ق.
  • خمینی (امام)، سید روح‌الله، تحریر الوسیله، موسسه مطبوعاندی دار العلم، قم.
  • مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی، احکا‏م مسافر، ویرایش دوم، نشر فراکاما، قم، ۱۳۹۱ش.
  • مسعودی، عبدالهادی، حکم من عمله السفر در مجله فقه اهل البیت، ش۴۹،قم، ۱۴۲۹ق.
  • یزدی، سید محمدکاظم، العروة الوثقی مع التعلیقات، موسسة النشر الاسلامی، قم، ۱۴۲۰ق.

سانچہ:احکام مسافر