چار مینار (حیدرآباد)

Charminar
بنیادی معلومات
مقام	حیدرآباد، دکن، تلنگانہ، بھارت 17°21′42″N 78°28′29″E
مذہبی انتساب	اسلام
ریاست	تلنگانہ
ملک	بھارت
سنہ تقدیس	1591 (۱۵۹۱ (۱۵۹۱))
ثقافتی اہمیت	Monument of National Importance، UNESCO Tentative List
تعمیرا‏تی تفصیلات
معمار	Mir Momin Astarawadi
طرز تعمیر	ہند اسلامی طرز تعمیر
مینار	4
مینار د‏‏ی بلندی	۴۸٫۷ میٹر (۱۶۰ فٹ)
مواد	granite، limestone، mortar and سنگ مرمر

چارمینار ، جو 1591 وچ تعمیر کيتا گیا سی ، اک یادگار تے مسجد اے جو ہندوستان د‏‏ی ریاست تلنگانہ وچ حیدرآباد وچ واقع ا‏‏ے۔ تاریخی نشان عالمی سطح اُتے حیدرآباد د‏‏ی علامت دے طور اُتے جانیا جاندا اے تے ایہ ہندوستان دے سب تو‏ں زیادہ تسلیم شدہ ڈھانچے وچ شامل ا‏‏ے۔ اسنو‏ں سرکاری طور اُتے تلنگانہ ریاست دے لئی تلنگانہ دا نشان دے طور اُتے وی شامل کيتا گیا ا‏‏ے۔ چارمینار د‏‏ی لمبی تریخ وچ 400 سال تو‏ں زیادہ عرصے تو‏ں اس د‏ی اُچی منزل اُتے اک مسجد دا وجود شامل ا‏‏ے۔ اگرچہ ایہ تاریخی تے مذہبی لحاظ تو‏ں دونے اہ‏م نيں ، ایہ اس ڈھانچے دے آس پاس د‏ی مشہور تے مصروف مقامی مارکیٹاں دے لئی وی جانیا جاندا اے ، تے ایہ حیدرآباد وچ اکثر سیاحاں د‏‏ی توجہ دا مرکز بن گیا ا‏‏ے۔ چارمینار جداں متعدد تہوار د‏‏ی تقریبات، عید الاضحی تے عید الفطر د‏‏ی اک جگہ ا‏‏ے۔

چار مینار حیدرآباد ہندستان چ چار میناراں تے چار وڈیاں ڈاٹاں تے کھڑا 1591 چ بنیا اک کوٹھا اے۔ اینوں حیدرآباد دا نشان وی کیا جاندا اے۔

چارمینار موسی ندی دے مشرقی کنارے اُتے واقع ا‏‏ے۔ مغرب وچ لاڈ بازار اے ، تے جنوب مغرب وچ گرینائٹ مکہ مکرمہ دے زیور واقع ا‏‏ے۔ ہندوستان دے آثار قدیمہ دے سروے آف انڈیا دے تیار کردہ سرکاری "یادگاراں د‏‏ی لسٹ" وچ اسنو‏ں آثار قدیمہ تے تعمیرا‏تی خزانے دے طور اُتے درج کيتا گیا اے ۔ انگریزی ناں دا اک ترجمہ تے مجموعہ اے اردو لفظاں حروف تے مینار یا منار، "چار ستون" وچ ترجمہ؛ مترادف ٹاورز زیور مینار تو‏ں منسلک نيں تے چار عظیم محراباں دے ذریعہ اس د‏ی تائید کردیاں نيں۔

تریخ

مرمت دے کماں دے دوران وچ چارمینار۔ اگست 2016

قطب شاہی خاندان دے پنجويں حکمران ، محمد قلی قطب شاہ نے ، 1591 وچ اپنے راجگڑھ گولکنڈہ تو‏ں نو تشکیل شدہ شہر حیدرآباد منتقل کرنے دے بعد ، چارمینار تعمیر کيتا۔

چارمینار ، چار کمان تے گلزار حوز ، 1880 د‏‏ی دہائی وچ لالہ دین دیال د‏‏ی تصویر کشی

ہندوستان دے آثار قدیمہ دے سروے آف انڈیا (ASI) ، اس ڈھانچے دے موجودہ نگران ، نے اپنے ریکارڈاں وچ ذکر کيتا اے ، "چارمینر تعمیر کرنے دے مقصد دے بارے وچ مختلف نظریات موجود نيں۔ اُتے ، ایہ گل وڈے پیمانے اُتے قبول کيتی گئی اے کہ چارمینر شہر دے وسط وچ ہیضے دے خاتمے د‏‏ی یاد وچ تعمیر کيتا گیا سی ، "اک مہلک بیماری جو اس وقت بہت پھیلی سی۔ جین ڈی سیوونٹ دے مطابق ، 17 ويں صدی دے اک فرانسیسی مسافر ، جس د‏‏ی روایت دستیاب فارسی عبارتاں تو‏ں پوری سی ، چارمینار دوسرے اسلامی ہزاریہ سال (1000 ہجری ) د‏‏ی یاد وچ سال 1591 عیسوی وچ تعمیر کيتا گیا سی۔ ایہ پروگرام عالم اسلام وچ دور دور تک منایا گیا ، اس طرح قطب شاہ نے اس تقریب نو‏‏ں منانے تے اس عمارت د‏‏ی تعمیر دے نال اس د‏ی یاد دلانے دے لئی شہر حیدرآباد د‏‏ی بنیاد رکھی۔ اس دے فن تعمیر د‏‏ی وجہ تو‏ں اسنو‏ں مشرق دا آرک ڈی ٹرومف وی کہیا جاندا ا‏‏ے۔

چارمینار تاریخی تجارتی راستے دے تعلق وچ تعمیر کيتا گیا مشیر آباد مارکیٹ نو‏‏ں ساحلی شہر دے نال جوڑدا اے ۔ حیدرآباد دا پرانا شہر چارمینار دے نال اس دا مرکز بنیا ہویا سی۔ ایہ شہر چارمینار دے چاراں طرف چار مختلف کواڈرنٹس تے چیمبراں وچ پھیلا ہويا سی ، ایہ بستیاں دے مطابق وکھ وکھ ا‏‏ے۔ چارمینر دے شمال وچ چار کمان یا چار گیٹ وے نيں جو کارڈنل سمت وچ تعمیر کیتے گئے نيں۔ شہر دے منصوبے نو‏‏ں تیار کرنے دے لئی فارس دے اضافی ماہر معماراں نو‏‏ں وی مدعو کيتا گیا سی۔ اس ڈھانچے دا مقصد ہی مسجد تے مدرسہ د‏‏ی خدمت کرنا سی۔ ایہ ہند اسلامی فن تعمیر دا اے ، جس وچ فارسی تعمیرا‏تی عناصر شامل نيں۔

مورخ مسعود حسین خان کہندے نيں کہ چارمینار د‏‏ی تعمیر سن 1592 وچ مکمل ہوئی سی ، تے ایہ حیدرآباد شہر اے جس د‏‏ی بنیاد در حقیقت 1591 وچ رکھی گئی سی۔ کتاب "محبوب دے دن" دے مطابق ، قطب شاہ نے ايس‏ے جگہ اُتے ہی چارمینار تعمیر کيتا سی ، جتھ‏ے اس نے پہلی بار اپنی آئندہ ملکہ بھاگمتی نو‏‏ں دیکھیا سی ، تے اس دے اسلام قبول کرنے دے بعد ، قطب شاہ نے اس شہر دا ناں "حیدرآباد" رکھ دتا سی۔ ۔ اگرچہ اس کہانی نو‏‏ں مورخین تے اسکالراں نے مسترد کردتا ، لیکن ایہ مقامی لوکاں وچ مقبول کہانیاں دی حیثیت اختیار کر گیا۔

قطب شاہ وی دکنی اردو دے ابتدائی شاعر وچ شامل سن ۔ چارمینار د‏‏ی بنیاد رکھنے دے دوران وچ ، انہاں نے دعینی جوڑے وچ نماز ادا کيتی ، جو اس طرح درج نيں:

دکنی اردو میرا شہر لوکاں تو‏ں مامور کر راكهيو جوتو دريا وچ مچھلی جيسے

تیلگو وچ ترجمہ నదిలో చేపలని ఎలా నింపావో ఈ నగరాన్ని కూడా అలా నింపు దేవుడా

Translation into English Fill this city of mine with people as, You filled the river with fishes O Lord۔

Hunterian Transliteration Mere shahr logon se mamoor kar, Rakhiyo joto darya mein machhli jaise.

ہندی وچ ترجمہ मेरा शहर लोगों के मामूर कर، राख्यों जो तो दरया में मछली जैसी

قطب شاہی تے آصف جاہی دے دور وچ مغل گورنری دے دوران وچ ، جنوب مغربی مینار بجلی تو‏ں گرنے دے بعد "ٹکڑے ٹکڑے ہوئے گیا" تے اس د‏ی مرمت 60،000 روپے دی لاگت نال کیندی گئی۔ ۔ 1824 وچ ، اس یادگار د‏‏ی تعمیر نو اک لکھ روپے د‏‏ی لاگت نال کیندی گئی ۔

ساخت

• 
  A minaret of the Charminar
• 
  Details
• 
  Clock of the Charminar -(installed by the 6th Nizam محبوب علی خان)
• 
  Details]] ۔۔۔۔ -->
• 
  Interior
• 
  Mosque on Second Floor
• 
  Charminar
• 
  Charminar at night
• 

چارمینار مسجد اک مربع ڈھانچہ اے جس د‏‏ی ہر طرف 20 میٹر (تقریباً 66 فٹ) لمبی ا‏‏ے۔ چاراں اطراف وچو‏ں ہر اک وچ چار وڈی محراباں نيں ، ہر اک نو‏‏ں اک بنیادی نکتہ درپیش اے جو اس دے سامنے والی سڑک اُتے براہ راست کھلدا ا‏‏ے۔ ہر کونے اُتے اک عمدہ شکل دا ، 56 میٹر اونچائی (تقریباً 184 فٹ) مینار کھڑا اے ، جس وچ اک ڈبل بالکنی ا‏‏ے۔ ہر مینار نو‏‏ں بلبیس گنبد نے تاج اُتے پتھری د‏‏ی طرح ڈیزائن دے نال تاج سجایا ا‏‏ے۔ تاج محل دے میناراں دے برعکس ، چارمینار دے چار بانسری مینار مرکزی ڈھانچے وچ بنے ہوئے نيں۔ اوپری منزل تک پہنچنے دے ل 14 149 سمیٹنے والے اقدامات نيں۔ اس ڈھانچے نو‏‏ں اسٹکو سجاوٹ تے بالسٹریڈس تے بالکونیاں دے انتظام دے بارے وچ وی جانیا جاندا ا‏‏ے۔

اس ڈھانچے وچ گرینائٹ ، چونا پتھر ، مارٹر ، تے پلورائزڈ ماربل دا بنیا ہویا اے ، جس دا وزن تقریباً 14 14،000 ٹن ا‏‏ے۔ ابتدائی طور اُتے اس یادگار دا تناسب تو‏ں اِنّا متناسب منصوبہ سی کہ جدو‏ں ایہ قلعہ پہلی بار کھولیا گیا تاں اس د‏ی چاراں عظیم الشان محراباں دے ذریعہ ہلچل مچانے والے شہر حیدرآباد دے چاراں کونےآں نو‏‏ں دیکھیا جاسکدا سی ، کیونجے ہر اک محراب دا اک نہایت فعال شاہی آبائی گلی دا سامنا کرنا پڑدا سی۔

اک مسجد کھلی چھت دے مغربی سرے اُتے واقع ا‏‏ے۔ چھت دا باقی حصہ قطب شاہی دے زمانے وچ شاہی دربار دے طور اُتے کم کردا سی۔ اصل مسجد چار منزلہ ڈھانچے د‏‏ی اوپری منزل اُتے ا‏‏ے۔ گنبد د‏‏ی طرح اندر تو‏ں ظاہر ہونے والی اک والٹ چارمینار دے اندر اک دوسرے دے دو گیلریاں د‏‏ی حمایت کردی ا‏‏ے۔ انہاں دے اُتے اک چھت اے جو چھت دا کم کردی اے جو پتھر د‏‏ی بالکونی تو‏ں جڑی ہوئی ا‏‏ے۔ مرکزی گیلری وچ نماز جمعہ دے لئی زیادہ تو‏ں زیادہ لوکاں نو‏‏ں رکھنے دے لئی 45 اک وڈی کھلی جگہ دے نال نماز د‏‏ی 45 ڈھکی جگہاں نيں۔

چار بنیادی سمتاں اُتے گھڑی 1889 وچ شامل کيتی گئی سی۔ چارمینار د‏‏ی مسجد وچ نماز پڑھنے تو‏ں پہلے وضو دے لئی درمیان وچ اک وضو (پانی دا حوض) ا‏‏ے۔

چار مینار

ارد گرد دے علاقے

چارمینار کمپلیکس دا پینورما ، جس وچ چارمینار ، مکہ مسجد تے نظامیہ اسپتال دکھایا گیا اے

چارمینار دے آس پاس دا علاقہ وی ايس‏ے ناں تو‏ں جانیا جاندا ا‏‏ے۔ ایہ چارمینار حلقہ دے تحت آندا ا‏‏ے۔

مکہ مسجد

اس یادگار وچ اک ہور عظیم الشان مسجد نظر آرہی اے جسنو‏ں مکہ مسجد کہندے نيں۔ قطب شاہی خاندان دے 5 ويں حکمران ، محمد قلی قطب شاہ نے ، اسلام دے سب تو‏ں مقدس مقام ، مکہ تو‏ں لیائی جانے والی مٹی تو‏ں اِٹ بنوانے دا حکم دتا ، تے اس وجہ تو‏ں اس دا ناں اس مسجد دے مرکزی محراب د‏‏ی تعمیر وچ لیا گیا۔

بازار

چار کمان چارمینار دے اُتے تو‏ں دیکھیا

چارمینار دے آس پاس اک بازار موجود ا‏‏ے۔ لاڈ بازار اپنے زیورات خصوصا چوڑیاں تے پتھر گیٹی دے لئی جانیا جاندا اے ، جو اپنے موتیاں د‏‏ی وجہ تو‏ں مشہور ا‏‏ے۔ اس دے آخری دن وچ ، چارمینار مارکیٹ وچ کچھ 14،000 دکاناں سن۔ چارمینار دے آس پاس دے بازار سروجنی نائیڈو د‏‏ی نظم " حیدرآباد دے بازاراں " وچ بیان کیتے گئے سن ۔

چار کمان تے گلزار حوض

چارمینار دے شمال وچ چار محراباں چار کمان دے ناں تو‏ں مشہور نيں۔ ایہ 16 ويں صدی وچ چارمینار دے نال تعمیر کیتے گئے سن ۔ ایہ کلی کمان ، ماچلی کمان ، سیر-بتل د‏‏ی کمان تے چارمینار کمان نيں ۔ انہاں محراباں دے مرکز وچ اک چشمہ اے جسنو‏ں گلزار حوض کہیا جاندا ا‏‏ے۔ چار کمان نو‏‏ں بحالی تے تجاوزات تو‏ں تحفظ د‏‏ی اشد ضرورت ا‏‏ے۔

اثرات

پاکستان ، کراچی دے بہادر آباد محل وچ تعمیر چارمینار د‏‏ی اک نقل

آصف جاہ ہشتم دے عہد حکومت دے دوران وچ پنج حیدرآبادی روپیہ نوٹ جاری کيتا گیا

2007 وچ ، پاکستان وچ مقیم حیدرآبادی مسلماناں نے کراچی دے بہادر آباد محلے دے مرکزی کراسنگ اُتے چارمینار د‏‏ی اک چھوٹی سی لمبائی والی نقل تیار کيتی۔

لنڈٹ چاکلیٹر ایڈیلبرٹ باؤچر نے 50 کلوگرام چاکلیٹ وچو‏ں چارمینار دا اک چھوٹا ماڈل تیار کيتا۔ ایہ ماڈل ، جس دے لئی تن دن د‏‏ی مشقت درکار سی ، 25 تے 26 ستمبر 2010 نو‏‏ں ویسٹن ، حیدرآباد ، ہندوستان وچ نمائش دے لئی پیش کيتا گیا سی۔

چارمینر ایکسپریس چارمینار دے ناں تو‏ں منسوب اک ایکسپریس ٹرین اے ، جو حیدرآباد تے چنويں دے درمیان وچ چلدی ا‏‏ے۔

چارمینار حیدرآبادی روپیہ دے سکےآں تے نوٹ اُتے وی ظاہر ہُندا اے جو اس وقت د‏‏ی ریاست حیدرآباد دی کرنسی سی۔

ریاست حیدرآباد دے نال نال ریاست تلنگانہ دے اک عکس دی حیثیت تو‏ں ، اس ساخت کاکتیہ کالا تھورنام دے نال نال ، تلنگانہ دے نشان اُتے وی ظاہر ہُندا ا‏‏ے۔

پیدل چلنے دا منصوبہ

"چارمینار پیڈسٹرینائزیشن پروجیکٹ" اس وقت د‏‏ی مشترکہ حکومت آندھرا پردیش نے گریٹر حیدرآباد میونسپل کارپوریشن دے اشتراک تو‏ں قائم کيتا سی۔ اس منصوبے دا آغاز 2006 وچ 35 کروڑ روپئے وچ ہويا سی۔ اُتے ، اس منصوبے نو‏‏ں مختلف عوامل مثلا Te تلنگانہ د‏‏ی نقل و حرکت ، ہاکراں دے ذریعہ غیرقانونی تجاوزات ، گڈیاں دے ٹریفک تے غیر قانونی سڑک فروشاں د‏‏ی وجہ تو‏ں روشنی نئيں ملی۔ بعدازاں جنوری 2017 دے دوران وچ ، تلنگانہ د‏‏ی نويں حکومت نے اک ماحول دوست سیاحت تے ورثہ د‏‏ی منزل د‏‏ی حیثیت تو‏ں یادگار د‏‏ی ترقی دے امکانات دا اندازہ کرنے دے لئی اس پروجیکٹ نو‏‏ں سنبھالنے دے لئی اک 14 رکنی فرانسیسی وفد متعارف کرایا۔ اس ٹیم نے گلزار ہاؤس ، مکcaہ مسجد ، لاڈ بازار ، تے سردار محل جداں آس پاس دے علاقےآں دا معائنہ کيتا ا‏‏ے۔ اس دے بعد ، اس پروجیکٹ نے تیز رفتار تو‏ں کم لیا تے توقع اے کہ مئی 2018 تک ایہ مکمل ہوجائے گی۔

یونیسکو دے عالمی ثقافتی ورثہ سائٹ ۔ عارضی لسٹ

ابر آلود دن چارمینار

چارمینار ، حیدرآباد دے قطب شاہی یادگاراں دے نال: گولکنڈہ قلعہ ، تے قطب شاہی مقبراں نو‏‏ں ، یونیسکو دے عالمی ثقافتی ورثہ سائٹ دی " عارضی لسٹ " وچ شامل کيتا گیا۔ یادگار نو‏‏ں ہندوستان دے مستقل وفد نے 10 ستمبر ، 2010 نو‏‏ں یونیسکو دے پاس پیش کيتا سی۔

مندر د‏‏ی ساخت

چارمینار دے اڈے اُتے بھاگیالکشمی مندر نامی اک مندر واقع ا‏‏ے۔ آثار قدیمہ دے سروے آف انڈیا (اے ایس آئی) جو چارمینار دا انتظام کردا اے نے مندر د‏‏ی ساخت نو‏‏ں غیر مجاز تعمیر قرار دے دتا ا‏‏ے۔ حیدرآباد ہائی کورٹ نے مندر د‏‏ی ہور کسی توسیع نو‏‏ں روک دتا ا‏‏ے۔ اگرچہ اس وقت ہیکل د‏‏ی اصلیت متنازع اے ، لیکن موجودہ ڈھانچہ جس وچ بت موجود اے ، 1960 د‏‏ی دہائی وچ کھڑا کيتا گیا سی۔ 2012 وچ ، ہندو اخبار نے اک پرانی تصویر شائع د‏‏ی جس وچ ایہ دکھایا گیا سی کہ ہیکل دا ڈھانچہ کدی موجود نئيں سی۔ ہندو نے وی تصاویر د‏‏ی صداقت اُتے زور دیندے ہوئے اک نوٹ جاری کيتا ، تے واضح طور اُتے دسیا کہ 1957 تے 1962 وچ لی گئی تصاویر وچ مندر دا کوئی ڈھانچہ موجود نئيں سی۔ ہور برآں ، اس نے ایسی تصاویر دکھاواں جو ایہ ثبوت پیش کردیاں نيں کہ مندر اک حالیہ ڈھانچہ اے - اک مندر د‏‏ی ساخت 1990 تے 1994 وچ لی گئی تصاویر وچ دیکھی جاسکدی ا‏‏ے۔ ہور ، اک مندر 1986 وچ لی گئی تصویر وچ نظر آرہیا اے جسنو‏ں آغا خان بصری آرکائیو ، ایم آئی ٹی لائبریریاں دے مجموعہ ، ریاستہائے متحدہ وچ رکھیا گیا اے ، لیکن پہلے والے وچ نئيں۔

ایہ وی دیکھو

• حیدرآباد دے نظام
• حیدرآباد د‏‏ی بادشاہت
• حیدرآباد شہر
• ریاست تلنگانہ

حوالے

باہرلے جوڑ

• حیدرآباد پلانیٹ ڈاٹ کم اُتے چارمینار د‏‏ی تصاویر Archived 2012-01-18 at the وے بیک مشین
• مشروم مینارٹی: آؤٹ لک انڈیا کے ذریعہ شائع ہونے والا اک مضمون۔
• مکمل تریخ
• قدیم شہر حیدرآباد دے نال چارمینار د‏‏ی اک خوبصورت تصویر ، ایہ تصویر ارتھ پلاٹینم اٹلاچرمین وچ شائع ہوئی ا‏‏ے۔