روزے دا کفارہ
| فائل:رساله عملیه.jpg | |
| نماز | |
|---|---|
| واجب نمازاں | یومیہ نمازاں • نماز جمعہ • نماز عید • نماز آیات • نماز میت |
| مستحب نمازاں | نماز تہجد • نماز غفیلہ • نماز جعفر طیار • نماز امام زمانہ • نماز استسقاء • نماز شب قدر • نماز وحشت • نماز شکر • نماز استغاثہ • ہور نمازاں |
| ہور عبادات | |
| روزہ • خمس • زکات • حج • جہاد امر بالمعروف تے نہی عن المنکر • تولی • تبری | |
| احکام طہارت | |
| وضو • غسل • تیمم • نجاست • مطہرات | |
| مدنی احکام | |
| وکالت • وصیت • ضمانت • کفالت • ارث | |
| عائلی احکام | |
| شادی بیاه • متعہ • تعَدُّدِ اَزواج • نشوز طلاق • مہریہ • رضاع • ہمبستری • استمتاع | |
| عدالدی احکام | |
| قضاوت • دیّت • حدود • قصاص • تعزیر | |
| اقتصادی احکام | |
| خرید تے فروخت (بیع) • اجارہ • قرضہ • سود | |
| ہور احکام | |
| حجاب • صدقہ • نذر • تقلید • کھانے پینے دے آداب • وقف • اعتکاف | |
| متعلقہ موضوعات | |
| بلوغ • فقہ • شرعی احکام • توضیح المسائل واجب • حرام • مستحب • مباح • مکروہ | |
کَفّارۂ روزہ یعنی ماہ مبارک رمضان دا روزہ، نذر دا روزہ تے کسی وقت معین وچ ماہ رمضان دے قضا روزہ نوں ظہر دے بعد باطل کرنے دے عوض وچ جو جرمانہ مکلف دے ذمہ آندا اے اسنوں کَفّارۂ روزہ کہندے نيں۔ عمدا یعنی ارادہ دے نال روزہ نوں باطل کرنے دا کفارہ، دو مہینہ روزہ رکھنا کہ جنہاں وچوں 31 روزہ مسلسل رکھے یا سٹھ فقیراں نوں کھانا کھلائے۔
روزہ دا کفارہ اس صورت وچ واجب ہُندا اے کہ جدوں روزہ دار ایہ جاندا ہو کہ اوہ جو کم انجام دے رہیا اے اوہ روزہ نوں باطل کردا اے یعنی مبطلات روزہ وچوں اے۔ بعض فقہا جداں صاحب جواہر تے سید ابوالقاسم خوئی اس گل دے معتقد نيں کہ مبطلات روزہ نوں انجام دینے توں نہ صرف روزہ دی قضا بلکہ اس دا کفارہ وی واجب ہو جاندا اے۔ اس دے مقابلہ وچ بعض فقہا دا نظریہ ایہ اے کہ مبطلات روزہ جداں قے کرنا یا اذان صبح یا اذان مغرب دے اوقات دی غلط تشخیص، کفارہ دا سبب نئيں بندے۔
فقہائے شیعہ دے نظریہ دے مطابق، جے کوئی شخص حرام کم جداں شراب پینے یا زنا دے ذریعہ اپنا روزہ باطل کرے تاں اس اُتے دونے کفارہ (دو ماہ دا روزہ تے سٹھ فقیراں نوں کھانا کھلانا) واجب ہو جاندا اے۔ اس دے با وجود بعض فقہا ایسی صورت وچ دونے کفاراں نوں جمع کرنے نوں احتیاط مستحب تے بعض ہور اسنوں احتیاط واجب سمجھدے نيں۔
مفہومشناسی
سودھوکفارہ اوہ مالی یا جسمانی جرمانہ ہُندا اے جو بعض گناہاں دے انجام دینے دے عوض مکلف دے ذمہ رکھیا جاندا اے۔[۱] کفارہ زیادہ تر آخرت دی سزا دے معاف یا کم ہونے دا سبب ہُندا اے۔[۲]
فقہا دا نظریہ ایہ اے کہ کفارہ کچھ روزاں دے باطل کرنے اُتے دتا جاندا اے:
- ماہ مبارک رمضان دا روزہ۔
- ماہ مبارک رمضان دا اوہ قضا روزہ جو ظہر دے بعد باطل ہُندا اے۔
- وہ روزہ کہ جس دی نذر کيتی جائے کہ اسنوں خاص وقت وچ رکھیا جائے گا۔[۳]
کفارہ نوں عرف عام دی بولی وچ فدیہ دے معنی وچ وی استعمال کيتا جاندا اے۔ مثال دے طور اُتے اک مُد طعام (750 گرام گیہاں یا اس دے مثل) نوں روزہ دا کفارہ کہیا جاندا اے۔[۴] جدوں کہ فدیہ روزہ دا بدل ہُندا اے جو روزہ نہ رکھ سکنے دی صورت وچ دتا جاندا اے جداں بیماری دی بنا اُتے کمزوری آ جائے یا اس دے ورگی دوسری مشکل پیش آ جائے تے اگلے ماہ مبارک رمضان تک گزشتہ روزے دی قضا بجا نہ لیانے دی صورت وچ کفارہ تأخیر دتا جاندا اے۔[۵]
کفارہ روزہ وچ علم و جہل دا اثر
سودھوفقہا دی نظر دے مطابق، جے اک شخص علم و ارادہ تے شرعی دلیل دے بغیر اپنے روزہ نوں توڑ دے تاں قضا دے علاوہ اس اُتے کفارہ وی واجب اے۔[۶] اس دے علاوہ وجوب کفارہ دے لئی شرط اے کہ اوہ شخص جاندا ہو کہ جس کم نوں اس نے انجام دتا اے اوہ مبطلات روزہ وچوں اے۔[۷] ايسے لئے کفارہ دا حکم جاہل قاصر نوں شامل نئيں اے۔[۸] لیکن جاہل مقصر دے بارے وچ اختلاف اے تے بعض فقہا جداں سید ابوالقاسم خوئی [۸] تے سید علی سیستانی [۹] دا نظریہ اے کہ جاہل مقصر اُتے وی کفارہ واجب ہُندا اے، اس دے مقابلہ وچ بعض دا خیال ایہ اے کہ جاہل مقصر وی ایسا ہی اے جداں کہ اسنوں مبطلات دا علم ہو لہذا ضروری اے کہ قضا دے علاوہ کفارہ وی ادا کرے۔[۷]
کیہڑا مبطلات کفارہ دا سبب نيں؟
سودھوصاحب جواہر دا نظریہ اے کہ روایات دی بنا اُتے کسی وی مبطلات روزہ نوں انجام دینے دی وجہ توں قضا دے نال نال کفارہ وی واجب ہُندا اے۔[۱۰] سید ابوالقاسم خوئی دے مطابق جے کسی وی چیز توں روزہ باطل ہو جائے ایتھے تک کہ خدا و پیغمبر اُتے جھوٹھ ہو یا قے کرنا، ایہ سب وی کفارہ دا سبب ہُندا اے۔[۱۱]
دوسری طرف، کچھ فقہا دا خیال اے کہ روزہ باطل کرنے دا لازمی مطلب ایہ نئيں اے کہ کفارہ واجب اے۔[۱۲] امام خمینی دے مطابق جے اک شخص جان کے قے کرے یا رات وچ مُجنِب ہو جائے تے تن مرتبہ بیدار ہو تے فیر سو جائے ایتھے تک کہ اذان صبح دے وقت وی بیدار نہ ہوئے تاں اس دے اُتے صرف اس دن دی قضا واجب ہوئے گی تے کوئی کفارہ واجب نہ ہوئے گا۔[۱۳] محقق حلی دے وی مطابق جے کوئی شخص اذان صبح یا اذان مغرب دے وقت نوں سمجھنے وچ غلطی کرے تے روزہ کھول لے تاں اس صورت وچ اس اُتے صرف روزہ دی قضا واجب ہوئے گی تے کوئی کفارہ واجب نہ ہوئے گا۔[۱۴]
حرام یا حلال دے ذریعہ روزہ باطل کرنے وچ کفارہ دا فرق
سودھوبعض فقہا دا خیال اے کہ جے کوئی شخص اپنے روزہ نوں حلال مبطلات دے ذریعہ جداں کھانے تے پانی توں روزہ باطل کردا اے تاں اسنوں روزے دے علاوہ کفارہ وچوں وی اک ادا کرنا ہوئے گا۔[۱۵] لیکن جے حرام جداں زنا یا شراب دے ذریعہ اپنے روزہ نوں باطل کردا اے تاں تِناں کفارے ادا کرنے ہونگے کہ جسنوں کفارہ جمع کہندے نيں۔[۱۶] البتہ بعض مراجع کفارہ جمع دے انجام دینے نوں احتیاط مستحب[۱۷] تے بعض دوسرے مراجع احتیاط واجب سمجھدے نيں۔[۱۸]
مشہور شیعہ فقہا روزے دے کفارے نوں تھلے لکھے تن مورد وچوں کسی اک نوں سمجھدے نيں:
- دو مہینے دے روزے رکھنا کہ جنہاں وچ 31 روزے مسلسل ہون۔[۱۹]
- سٹھ فقیراں نوں کھانا کھلیانا۔
- اک غلام آزاد کرنا۔[۲۰] البتہ اج کل غلام آزاد کرنا ممکن نئيں لہذا اس حکم نوں ختم کر دتا گیا اے۔[۲۱]
حوالے
سودھو- ↑ مشکینی، مصطلحات الفقہ، ۱۴۱۹ق، ص۴۶۵۔
- ↑ مشکینی، مصطلحاتالفقہ، ۱۴۱۹ق، ص۴۶۵۔
- ↑ خوئی، منہاج الصالحین، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۲۶۹۔
- ↑ نمونہ دے طور اُتے دیکھئے: خامنہای، اجوبۃ الاستفتائات، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۱۳۸، س۸۰۲۔
- ↑ صدر، ماوراءالفقہ، ۱۴۲۰ق، ج۹، ص۱۲۰۔
- ↑ امام خمینی، استفتائات، ۱۴۲۲ق، ج۱، ص۳۳۰۔
- ↑ ۷.۰ ۷.۱ روحانی، منہاج الصالحین، ج۱، ص۳۵۵۔
- ↑ ۸.۰ ۸.۱ خوئی، منہاج الصالحین، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۲٧۰۔
- ↑ سیستانی، منہاج الصالحین، ۱۴۱٧ق، ج۱، ص۳۲٧۔
- ↑ نجفی، جواہر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۶، ص۲۲۶۔
- ↑ خویی، موسوعۃ الإمام الخوئی، ۱۴۱۸ق، ج۲۱، ص۳۰۵۔
- ↑ برای نمونہ نگاہ کنید بہ: طباطبایی یزدی، العروۃ الوثقی مع التعلیقات، ۱۴۲۸ق، ج۲، ص۳۸۔
- ↑ امام خمینی، توضیح المسائل، ۱۴۲۶ق، ص۳۴۶۔
- ↑ محقق حلّی، الرسالے التسع، ۱۴۱۳ق، ص۳۵۱۔
- ↑ بہجت، جامع المسائل، ۱۴۲۶ق، ج۲، ص۲۹۔
- ↑ بہجت، جامع المسائل، ۱۴۲۶ق، ج۲، ص۲۹۔
- ↑ سیستانی، توضیح المسائل، ۱۳۹۳ش، ص۲۹۸-۲۹۹۔
- ↑ امام خمینی، توضیح المسائل، ۱۴۲۶ق، ص۳۴۴۔
- ↑ امام خمینی، توضیح المسائل، ۱۴۲۶ق، ص۳۴٧۔
- ↑ ابن بابویہ، مجموعۃ فتاوی ابن بابویہ، قم، ص٧۳۔
- ↑ مکارم، رسالۃ توضیح المسائل، ۱۴۲۹ق، ص۲۵۳۔
مآخذ
سودھو- ابن بابویہ، علی بن حسین، مجموعۃ فتاوی ابن بابویہ، جامع: عبدالرحیم بروجردی، محقق: علیپناہ اشتہاردی، قم، بینا، چاپ اول، بےتا۔
- امام خمینی، سید روحاللّہ، استفتائات، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، ۱۴۲۲ھ۔
- امام خمینی، سید روحاللّہ، توضیح المسائل، محقق و مصحح: مسلم قلیپور گیلانی، قم، مؤسسہ تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول، ۱۴۲۶ھ۔
- بہجت، محمدتقی، جامع المسائل، قم، دفتر آیتاللہ بہجت، چاپ دوم، ۱۴۲۶ھ۔
- خویی، سید ابوالقاسم، موسوعۃ الإمام الخوئی، قم، مؤسسۃ إحیاء آثار الإمام الخوئی، چاپ اول، ۱۴۱۸ھ۔
- روحانی، سید صادق، منہاج الصالحین، بیجا، بےنا، بےتا۔
- سیستانی، سید علی، توضیح المسائل، مشہد، دفتر حضرت آیتاللہ العظمی سیستانی، ۱۳۹۳ہجری شمسی۔
- سیستانی، سیدعلی، منہاج الصالحین، انتشارات دفتر آیۃ اللہ سیستانی، قم، چاپ پنجم، ۱۴۱٧ھ۔
- طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم، العروۃ الوثقی مع التعلیقات، تعلیقات: امام خمینی، خویی، سید ابوالقاسم، گلپایگانی، سید محمدرضا، مکارم شیرازی، ناصر، قم، انتشارات مدرسہ امام علی بن ابیطالب(ع)، چاپ اول، ۱۴۲۸ھ۔
- محقق حلّی، جعفر بن حسن، الرسالے التسع، محقق و مصحح: رضا استادی، رضا، قم، کتابخانہ آیۃاللہ مرعشی نجفی، چاپ اول، ۱۴۱۳ھ۔
- مشکینی، میرزاعلیٰ، مصطلحات الفقہ، بےجا، بےنا، ۱۴۱۹ھ۔
- مکارم شیرازی، ناصر، رسالہ توضیح المسائل، قم، انتشارات مدرسہ امام علی بن ابیطالب(ع)، چاپ پنجاہ ودوم، ۱۴۲۹ھ۔
- موسوی خویی، سید ابوالقاسم، منہاج الصالحین، قم، نشر مدینۃ العلم، چاپ بیست و ہشتم، ۱۴۱۰ھ۔
- نجفی، محمدحسن، جواہر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، تصحیح عباس قوچانی، علی آخوندی، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ ہفتم، ۱۴۰۴ھ۔