خانان خیوا
| خانان خیوا | |
| 1511ء توں 1920ء | |
| |
| خانان خیوا دا 1917ء توں 1920ء دا جھنڈا | |
| |
| خانان خیوا ہرے رنگ چ سن 1600ء دے نیڑے | |
| قائم رہن دا ویلا |
1511ء توں 1920ء |
| راجگھر | خیوا |
| بولی | ازبک |
| مذہب |
اسلام |
| طرز حکومت | موروثی بادشاہت |
| خان | |
| 1511ء توں 1518ء | البراس اول |
| 1865ء توں 1919ء | سعید محمد رحیم |
| تریخ |
|
| قیام | 1511ء |
| کنگارد ٹبر دی حکومت | 1804ء |
| روس ہتھوں فتح |
12 اکست 1873ء |
| خاتمہ | 2 فروری 1920ء |
خانان خیوا (ازبک بولی: خیوا خانلیغی) وسطی ایشیا چ خوارزم دے تریخی علاقے چ 1511ء توں 1920ء تک قائم رہن آلی اک ریاست سی ۔ صرف 1740ء توں 1746ء چ ایران دے بادشاہ نادر شاہ افشار دے مختصر قبضے دے علاوہ ایہہ 4 سو سال تک آزاد قائم رہی ۔ اسدے دے حکومت کرن آلے ٹبر دا تعلق استرا خانیاں دی شاخ کونگراد نال سی ۔جہڑے چنگیز خان دی نسل چوں سن ۔ خانیٹ دا راجگھر خیوا شہر سی ، جہڑا اج دے ازبکستان چ واقع اے ۔ 1873ء خیوا روسی سلطنت دی طفیلی ریاست بن گئیا تے 1920 چ خانان نوں ختم کر کے اسنوں خوارزم عوامی سویت جمہوریہ چ بدل دتا گئیا ۔ 1924 چ اسنوں سویت یونین چ ضم کر لئیا گئیا تے اج کل خانان خیوا دے علاقے وسطی ایشیا دے دیس ازبکستان چ خود مختار جمہوریہ قراقل پاکستان تے صوبہ خورازم دا حصہ نیں ۔
معشیت
سودھوولیم گریفیتھ دسسدا اے خیوا دی چاء (چائے) 1839ء چ قندھار افغانستان دے بازاراں چ وکن آلی بہتریں چاء سی ۔
تریخ
سودھوخانان خیوا دے علاقےآں تے پہلے خانان چغتائی قائم سی جسدا راجگھر پرانا اورگنچ شہر سی ، جہڑا کہ وسطی ایشیا دے وڈےآں تے اہم تجارتی مرکزاں چوں اک سی ۔ پر امیر تیمور نے اس سلطنت نوں سمرقند دا حریف سمجھئیا تے 5 حملےآں دے دوران ، 1388ء چ اوگنچ نوں مکمل تابہ کر دتا ۔ 1511ء چ یادگاری شیبانیاں (شیبانی ٹبر دے یادگار خان دے نسل دے ) ازبکاں دے اک گروہ نے خیوا دے علاقے چ تے قبضہ کر لئیا تے خود نوں ایتھے دے خان آکھوان لگے ۔ 1576ء چ آمو دریا دے رخ چ تبدیلی نال پرانا اوگنچ شہر بالکل ختم ہو گئیا تے علاقے دا مرکز دکھن ول منتقل ہو گئیا تے 1619ء چ علاقے دے خان ، عرب محمد اول نے خیوا نوں خانان دے راجگھر دے طور تے منتحب کیتا ۔
خیوا دے اگلی تریخ دا وڈا حصہ وڈیاں طاقتاں روسی سلطنت تے سلطنت برطانیہ نال تعلقات دے نال متعلق اے ۔ زار روس پیٹر اعظم دے دور چ آمو دریا دے کنارےآں تے سونا دریافت ہوں تے روس دی ہندستان نال تجارتی رستہ کھولن دی خواہش نے علاقے چ 18-1717ء چ مسلح تجارتی مہماں دی راہ کھولی ، جسدی اگوائی شہزادہ الیگزیندر بیکووچ چیرکاسکی نے کیتی جس نال 750 توں 4،000 تک مسلح بندے سن ۔ خیوا دے خان شیر غازی نے اس قافلے دے ایتھے پہنچن تے حملہ کر کے سارے مسلح بندےآں نوں قتل کر دتا تے صرف 10 بندے واپس بھیجن لئی جیندے چھڈے ۔ پیٹر اعظم سلطنت عثمانیہ تے سویڈن نال جنگاں پاروں کجھ نا کر سکئیا ۔
زار پاول I نے وی خانان نوں فتح کرن دی کوشش کیتی پر ایہہ مہم ادھ راستے توں ای اسدے قتل دے بعد واپس بلا لئی گئی ۔ زار الگزیندر I دی ایداں دی کوئی خواہش نئیں سی ۔ پر زار روس الیگزیندر II تے الیگزیندر III دے روسی سلطنت تے اقتدار دے ویلے خانان خیوا تے مل مارن سنجیدہ کوششان شروع کیتان گئیاں ۔
گریٹ گیم دے دوران 1839ء چ خیوا چ روسی مداخلت ہوئی ۔ ایس مہم دا بظاہر مقصد ترکمان گھرسواراں ہتھوں بحیرہ قزوین توں روسی سرحداں توں غلام بنائے گئے روسیاں آزاد کروانا سی ، پر اصل چ اس مہم دا مقصد روسی سرحد دی توسیع سی ، کیونجے برطانیہ نے پہلی افغان جنگ چ ایس علاقے دے اپنا اثر ودھا لئیا سی ۔
خیوا دے خان
سودھوہور ویکھو
سودھوباہرلے جوڑ
سودھوسلطنت عثمانیہ · سلجوق سلطنت · سلطنت روم · خوارزم شاہی سلطنت · مغلیہ سلطنت · وولگا بلغاریہ · خانان بخارا · خانان خیوا · خانان سائبیریا · خانان قوقند · خانان قازان · قریم یورتی · خانان کاراخانی · خانان کاراخیتان · خانان چغتائی · ایل خانی سلطنت · خانان قاسم · آق قویونلو · قرہ قویونلو · سلطنت غزنویہ · گوک ترک · ہن سلطنت · طلائی اردو · لہندی ترک خاگانیٹ · ریاست ادیل یورال · مملوک · سلطنت دلی · جلائر · رمضان اوغلو · پرانا عظیم بلغاریہ · ایغور خاگانیٹ · تیموری سلطنت