سلطنت روم
| سلطنت روم | |
| 1077ء توں 1307ء | |
| |
| سلطنت روم دا جھنڈا | |
| |
| سلطنت روم دا 1190ء دا نقشہ | |
| راجگھر | قونیہ |
| بولیاں | سرکاری فارسی دوجی ترکی بولی |
| سیاسی حثیت | سلطنت |
| سلطان | |
| '1060ء توں 1077ء | قتلمش |
| 1303ء توں 1308ء | معسود دوم |
| تریخ | |
| سلجوق سلطنت توں علیحدگی | 1077ء |
| خاتمہ | 1307ء |
سلطنت روم 1077ء توں 1307 تک اناطولیہ چ قائم رہن والی سلجوق ترک سلطنت سی جسدا دارالحکومت پہلے ازنک تے فیر قونیہ سی ۔ سلجوق سلطنت دے اک کمانڈر سلیمان بن قتلمش ، سلطان ملک شاہ اول دے اک دور دا رشتے دار تے سلجوقی سلطنت دے تخت دے اک دعوےدار، نے 1070ء لہندے اناطولیہ چ حکومت سمبھالی ۔ اس نے 1075ء چ بازنطینی شہر سکائیا (ازنک) تے نکومیڈیا (ازمت) فتح کیتے ۔ دو سال مگروں اس نے اپنے اک آزاد سلجوق ریاست دے سلطان ہون دا اعلان کیتا تے ازنک نوں اپنا راجگھر بنایا ۔
اپنے عروج دے ویلے سلطنت روم رومی سمندر دے ساحل تے انتالیا الانیا توں کالا سمندر دے ساحلاں تے سینوپ تک پھیلی ہوئی سی ۔ چڑھدے چ ایہہ سلطنت دوجیاں ترک ریاستآں نوں ہڑپ کردی ہوئی جھیل وان تک پہنچ گئی سی ۔ اسدی لہندی حد بحیرہ ایجیئن دے بوہےآں تے دنیزلی دے نیڑے سی ۔
سلجوقاں نے اس سلطنت نوں روم دا ناں اس لئی دتا کیونجے بازنطینی سلطنت توں کھوئے علاقےآں تے قائم کیتی گئی سی تے اسلام دے ابتدائی دور توں ای بازنطینی سلطنت نوں عربی بولی چ روم آکھیا جانا سی ۔ پرانیاں لہندیاں دستاویزاں چ اسنوں سلطنت قونیہ (یاں سلطنت اکونیئم) آکھیا جاندا سی ۔
سلطنت روم 12ویں صدی عیسوی دے اخیر تے 13ویں صدی عسیوی دے شروع اوس ویلے اپنے عروج تے پہنچی جدوں اسنے رومی سمندر تے کالا سمندر دے ساحلاں تے اہم بازنطینی بندرگاہاں تے مل ماریا ۔ اناطولیہ دے اندر سلجوقاں نے کاروان سرائے اسار کے اک ایسا نظام تشکیل دتا جس نال ایران تے وسطی ایشیا توں مال تجارت دی ، رومی سمندر دیاں بندگاہاں تک ترسیل آسان ہو گئی ۔ جداں جداں سلطنت ج خوشحالی آندی گئی اس نے چڑھدے دیاں ترک ریاستاں تے اک اک کر کے مل مارنا شروع کر تا ۔ سلطنت روم نے صلیبی جنگاں چ یورپ دے سعائی دیساں دے متحد لشکراں دا ڈٹ کے مقابلہ کیتا تے اینہاں نوں شکستاں تے شکستاں دتیاں پر ایہہ 1243ء چ منگولاں دی سلطنت تے چڑھائی توں سلطنت دی حفاظت نا کر سکے ۔ سلطنت روم منگول سلطنت دی باجگزار بن گئی ۔ سلطنت دے حکمراناں دیاں سلطنت دی وحدت نوں قائم رکھن دیاں ساریاں کوششاں دے باوجود ، 13ویں صدی عیسوی دے دوجے ادھ چ سلطنت نکھڑن لگ پئی تے 14ویں صدی عسوی دے پہلے دہاکے چ مکمل طور تے ختم ہو گئی ۔
اپنے وجود دے اخیرلے دہاکےآں چ سلجوق سلطنت روم دے علاقےآں چ کئی نکیاں نکیاں ریاستاں (بیلک) قائم ہو گیاں ،جنہاں چوں اک بیلک عثمان اوغلو سی ، جہڑا بعد چ یورپ ، افریقہ تے ایشیاء دے برآعظماں تے مشتمل جگ دی اک وڈی سلطنت سلطنت عثمانیہ دے طور تے 1924ء تک قائم رہی ۔
مختصر تریخ
سودھوسلاجقۂ روم 1077ء توں 1307ء تک اناطولیہ وچ قائم رہنے والی اک سلطنت سی۔ اس سلطنت دے علاقےبازنطینی سلطنت دے مفتوحہ رومی علاقےآں اُتے مشتمل سن ۔ 1070ء دی دہائی وچ سلجوقی سلطنت دے عظیم حکمران ملک شاہ اول دے نیڑےی عزیز سلیمان ابن قتلمشنے مغربی اناطولیہ وچ قوت حاصل کرنا شروع دی تے 1075ء وچ بازنطینی شہر نیسیا (موجودہ:ازنک) اورنکومیڈیا موجودہ ازمت فتح کر لئی۔ 1077ء وچ اس نے ملک شاہ دے مقابلے وچ خود نوں سلطان قرار دے دتا تے نیسیا نوں اپنا راجگڑھ بنا لیا۔ اس دی مفتوحہ سر زمین نوں روم کہیا جاندا سی اس لئی ایہ سلاحقۂ روم اکھوائے۔
سلطنت وسیع ہُندی رہی لیکن 1086ء وچ سلیمان نوں شام دے سلجوق حکمران تتش اول نے انطاکیہ وچ قتل کر دتا تے اس دے بیٹے قلج ارسلان نوں قیدی بنا لیا۔ 1092ء وچ ملک شاہ دی وفات دے بعد قلج ارسلان رہائی پا گیا تے اپنے والد دی سلطنت نوں بحال کردے ہوئے تمام علاقےآں نوں دوبارہ فتح کيتا۔ بالآخر اسنوں 1097ء وچ صلیبیاں دے ہتھوں شکست ہوئے گئی جو فلسطین نوں فتح کرنے دے لئی اناطولیہ دے راستے جا رہے سن ۔ حالانکہ قلج ارسلان نے صلیبیاں نوں کئی جنگاں وچ شکست دتی تے انہاں دے ابتدائی لشکراں نوں نیست و نابود کيتا لیکن لکھاں دے عظیم لشکراں نوں شکست دینا اس دے بس دی گل نہ سی لیکن قلج دی مزاحمت قرون وسطیٰ دے مسلماناں دی ہمت و شجاعت دی علامت اے تے ايسے وجہ توں ترک قلج ارسلان دا ناں بہت احترام توں یاد کردے نيں۔
صلیبیاں دے ہتھوں شکست دے بعد اناطولیہ دے کئی علاقےآں سلاجقہ دے ہتھ توں نکل گئے لیکن قلج ارسلان نےقونیہ دے گرد حکومت قائم رکھی۔ 1107ء وچ اس نےموصل فتح کيتا لیکن ايسے سال اس دا انتقال ہوئے گیا۔
اس دے بعد کئی سال اس دے بیٹے تے انہاں دی اولاداں دی حریف اقوام دے نال کشمکش جاری رہی تے بالاخر1190ء وچ تیسری صلیبی جنگ دے دوران جرمن دستےآں نے قونیہ اُتے قبضہ کر ليا تے آرمینیائے کوچک دی صلیبی ریاست قائم کر پائی۔
1194ء وچ سلجوقی سلطنت دے آخری چشم و چراغطغرل سوم دی وفات دے بعد سلاجقہ روم اس خاندان دے واحد نمائندے دے طور اُتے بچے۔ غیاث الدین کیخسرو اولنے 1205ء وچ قونیہ نوں دوبارہ فتح کرکے خود نوں سلطان قرار دتا۔ کیخسرو تے اس دے دو صاحبزادے عز الدین کیقاؤس تے عز الدین کیقباد اول دے دور وچ سلاجقہ روم اپنے عروج اُتے پہنچ گئے۔ کیخسرو دی سب توں وڈی کامیابی1207ء وچ بحیرۂ روم دے ساحل اُتے واقع انطالیہ دی بندرگاہ اُتے قبضہ سی۔ کیخسرو نے شمال وچ سنوپ اورطربزون وی فتح کیتے لیکن 1218ء وچ حلب وچ صلاح الدین دے حق وچ اسنوں ہتھیار سُٹن پئے۔ کیقباد نے1221ء توں 1225ء دے دوران بحیرۂ روم دے ساحلاں توں بازنطینیاں دا خاتمہ کر دتا۔ 1225ء وچ اس نے بحیرۂ اسود دے پار کریمیا دی جانب وی اک مہم بھیجی تے فتح حاصل کيتی۔
غیاث الدین کیخسرو دے دور وچ 1239ء وچ اک معروف مبلغ بابا اسحاق دی زیر قیادت بغاوت ہوئے گئی تے تن سال دے اندر اندر سلطنت بدانتظامی دا شکار ہوئے گئی، کریمیا ہتھ توں نکل گیا تے ریاست تے افواج کمزور پڑ گئياں۔ لیکن اس توں وی وڈا خطرہ سلطنت دے سر اُتے منڈلا رہیا سی، ایہ منگولاں دا طوفان سی جو مشرق وسطیٰ نوں روندتے ہوئے ہن اناطولیہ دی طرف ودھ رہیا سی۔ پے در پے شکستاں دے بعد سلطان انطالیہ بھج گیا جتھے 1246ءماں اس دا انتقال ہوئے گیا۔
سلطنت کئی ٹکڑےآں وچ تقسیم ہوئے گئی جنہاں اُتے منگولاں دے زیر انتظام کٹھ پتلی حکمران بیٹھے سن ۔ تے بالآخر سلجوقیاں دی حکومت صرف قونیہ دے ارد گرد رہ گئی۔ 1307ء وچ قرہ مانیاں نے غیاث الدین مسعود ثالث نوں شکست دے کے ہمیشہ دے لئی سلاجقہ روم دا خاتمہ کر دتا۔
زرائع
سودھواناطولی سلجوق کاروان سرائےآں دے قیام پچھے سوچ Archived 2007-07-04 at the وے بیک مشین
سلجوقاں روم دیاں اساریاں شاندار عمارتاں دی فہرست Archived 2007-04-05 at the وے بیک مشین
باہرلے جوڑ
سودھوترک خان :سلطنت روم دیاں اساریاں کاروان سرائے
سلطنت عثمانیہ · سلجوق سلطنت · سلطنت روم · خوارزم شاہی سلطنت · مغلیہ سلطنت · وولگا بلغاریہ · خانان بخارا · خانان خیوا · خانان سائبیریا · خانان قوقند · خانان قازان · قریم یورتی · خانان کاراخانی · خانان کاراخیتان · خانان چغتائی · ایل خانی سلطنت · خانان قاسم · آق قویونلو · قرہ قویونلو · سلطنت غزنویہ · گوک ترک · ہن سلطنت · طلائی اردو · لہندی ترک خاگانیٹ · ریاست ادیل یورال · مملوک · سلطنت دلی · جلائر · رمضان اوغلو · پرانا عظیم بلغاریہ · ایغور خاگانیٹ · تیموری سلطنت