جلائر
جلائر قبیلے ایل خانیاں دی ای اک ٹہنی سی تے ایہہ نسلا منگول سن ۔ جدوں ایل خانی سلطنت دا سلطان ابو سعید مریا تے مقامی سرداراں دے ہتھ مرکز چ حکومت آ گئی ، اوہ جسنوں چاہندے تخت تے بیٹھا دیندے تے جس نوں چاہندے تخت توں لاہ دیندے ۔ اینہاں چوں جلائر سردار شیخ حسن بزرگ نے بہت زیادہ اثر تے رسوخ بنا لئیا تے اوہ ایل خانی حکمراناں نوں کٹھ پتلیاں وانگوں نچاندا سی ۔ جدوں آخری ایل خانی راجہ مر گئیا تے حسن بزرگ (1339ء-1356ء) نے عراق تے قبضہ کر لئیا تے بغداد نوں راجگڑھ بنا کے اپنی حکومت بنا لئی ۔
اویس خان
سودھوحسن بزرگ دے بعد اسدا پتر اویس خان (1356ء-1374ء) تخت تے بیٹھا ۔ اس نے ترکماناں کولوں جنہاں نے آذربائیجان تے چڑھدے اناطولیہ تے مل ماریئا ہوئیا سی ، تبریز تے آذربائیجان کھو لئے تے موصل تے دیاربکر تے وی مل مار لئی ۔
لڑائیاں
سودھواویس خان دے جانشین حسین (1374ء-1382ء) دی سیاہ میشی(قرہ قویونلو) ترکماناں تے آل مظفر نال لڑائیاں رہیاں ۔ ترکماناں نال تے اسدی صلح ہوگئی ، پر آل مظفر دے حکمران شاہ شجاع نے اسنوں آذربائیجان تے عراق دے وڈے حصے توں کجھ چر لئی بے دخل کر دتا ۔
سلطنت دی ونڈ
سودھوحسین دے بعد اس دی حکومت اسدے دو پتراں چ اینج ونڈی گئی کہ عراق تے آذربائیجان سلطان احمد (1382ء-1410ء) نوں تے کردستان بایزید نوں ملیئا ۔ سلطان احمد نوں سکون نال حکومت کرن دا موقع نئیں ملیئا ۔ امیر تیمور دے مل مارن دا سلسلہ آذربائیجان تیکر پہنچ چکیا سی تے اسنے 1393ء چ بغداد تے عراق تے وی مل مار لئی ، سلطان احمد نس کے مصر چلا گئیا ۔ اس دے بعد ایہہ ہون لگا کہ جدوں تیمور بغداد توں چلا جاندا تے سلطان احمد مصری حکومت دی مدد نال بغداد دی حکومت واپس لئے لیندا تے تے جدوں تیمور ایدھر دا رخ کردا تے فیر نس کے مصر چلا جاندا ۔ آخر چ اوہ بغداد تے مل مارن چ کامیاب ہوگئیا سی پر آذربائیجان تے مل مارن دی کوشش چ قرہ قویونلو حکمران قرہ یوسف دے ہتھوں شکست کھا کے ماریئا گئیا ۔ اسدے بعد اسدا بھتریجا شاہ ولد بغداد دے تخت تے بیٹھا پر اگلے ای سال قرہ قویونلو ترکماناں نے بغداد تے مل مار کے جلائر ٹبر دا خاتمہ کردتا ۔ جلائر دی ٹہنی اس دے بعد وی 829ھ تک بصرہ ، واسط تے شستر دے علاقے تے حکومت کردی رہی ، پر اوہ تیموری سلطنت دی باجگزار سی ، بلآخر اس حکومت دا وی قرہ قویونلو نے خاتمہ کر دتا ۔
کم
سودھوجلائر دا دور تعمیر تے ترقی دے کماں دے لحاظ نال کوئی اہمیت نئیں رکھدا ۔ فارسی دے مشہور قصیدہ گو شاعر ساوجی (مریا 1378ء) تے عرب مورخ ابن عرب شاہ (1388ء-1450ء) دا جلائر دربار نال تعلق سی ۔ ابن عرب شاہ دا "تاریخ عجائب المقدور " اس دور دی تریخ خاص کر امیر تیمور دے حالات دا بہت قیمتی ماخذ اے ۔ ایہہ کتاب عربی چ اے تے اس چ تیمور دیاں برائیاں کیتیاں گئیاں نیں ۔ امیر تیمور بغداد فتح کرن دے بعد ابن عرب شاہ نوں سمرقند لے گئیا سی ۔ احمد جلائر نے فارسی شاعر حافظ شیرازی دی سرپرستی وی کیتی ۔
بادشاہ
سودھو| لقب/ناں[۱] | ذاتی ناں | راج ویلہ | |
|---|---|---|---|
| Taj-ud-Din تاج الدین |
شیخ حسن بزرگ | 1336–1356 | |
| Mu'izz-ud-duniya wa al-Din معزالدنیا والدین Bahadur Khan بهادرخان |
شیخ اویس جلائر | 1356–1374 | |
| Jalal-ud-Din جلال الدین |
شیخ حسن جلائر | 1374 | |
| Ghiyas-ud-Din غیاث الدین |
شیخ حسین جلائر | 1374–1382 | |
| شیخ بایزید جلائر سلطانیہ چ عراق عجم دا حکمران تے تاج دا دعویدار |
1382-1384 | ||
| Sultan سلطان |
سلطان احمد جلائر بغداد چ عراق عرب دا حکمران تے تاج دا دعویدار |
1382–1410 | |
| شاہ ولد جلائر شیح علی جلائر دا پتر |
1410–1411 | ||
| Sultan سلطان |
سلطان محمود جلائر تاندو خاتون دی نگرانی ہیٹھ |
1411 (پہلا دور) | |
| Sultan سلطان |
سلطان اویس جلائر | 1411-1421 | |
| Sultan سلطان |
سلطان محمد جلائر | 1421 | |
| Sultan سلطان |
سلطان محمود جلائر | 1421-1425 (دوجا دور) | |
| حسین بن علاؤدولہ جلائر | 1425-1432 | ||
| قرہ قویونلو دا جنوبی عراق اتے مل | |||
- ↑ The new Islamic dynasties: a chronological and genealogical manual New Edinburgh Islamic Surveys Series; Author:Clifford Edmund Bosworth ISBN 0-7486-2137-7, ISBN 978-0-7486-2137-8