خانان قاسم
| خانان قاسم | |
| 1452ء توں 1681ء | |
| |
| خانان قاسم دا نقشہ | |
| راجگڑھ |
قاسیموف |
| سیاسی حثیت | خانان |
| طرز حکومت | موروثی بادشاہی |
| مذہب |
اسلام |
| خان | قاسم خان |
| ویلا' | قرون وسطی |
| قیام | 1452ء |
| خاتمہ | 1681ء |
خانان قاسم یاں قاسم بادشاہت (تاتاری بولی چ: قاسم خانلیغی ، قاسم پاتشاہیغی) ، اک تاتاری خانان سی تے روسی سلطنت دی ماتحت ریاست سی ۔ ایہہ روس چ ریازان اوبلاست (سابق ریازان راجواڑا دے علاقے )چ 1452ء توں 1681ء تک قائم رہی ۔ اسدا راجگھر دریائے اوکا تے واقع قاسیموف شہر سی ۔ ایہہ ریاست ماسکو دے حکمران وسیلی دوم ولوں خانان قازان دے پہلے خان الغ محمد دے پتر قاسم خان نوں دتے گئے علاقےآں تے بنائی قائم کیتی گئی سی ۔
مڈھلی تریخلکھو
اس ریاست دے آبائی باشندے فن قیبلے ماشیچیؤرا تے موروما سن جہڑے موردووی (مردوویا ، روس) سن ۔ ایہہ علاقے پہلے کیویائی روس تے وولگا بلغاریہ دے اثر تھلے سن ۔ مقامی قبیلے روسی نواباں نوں تاوان دیندے سن ۔ بعد چ ایہہ علاقہ ولادیمیر سوزدال راجواڑے چ شامل کر لئے گئے ۔ 1152ء چ ولادیمیر دے نواب یوری دولگاروکی نے گرودیتس مشچئورسکی قائم کیتی ۔ منگولاں دے حملے دے بعد ایہہ علاقے سلطنت طلائی اردو چ شامل کر لئے گئے ۔ اینہاں علاقےآں چ ترک آباد کار آئے تے وولگا بلغاریہ دے اقتدار پاروں اینہاں نے اسلام قبول کر لئیا ۔ نیم آزاد راجواڑا مشار یورت ، طلائی اردو دے اک تاتاری محمد شیرین نے قائم کیتا ۔ 1393ء توں ایہہ علاقہ روس دا حصہ بن گیا ۔ 1445ء دی سوزدال دی لڑائی دے بعد اولگ محمد نے ایہہ علاقے تاتاراں دے حق دا دعوی کیتا ۔
ماسکو دے حکمران وسیلی دوم نے اس حق نوں مندے ہوئے اولک محمد دے پتر قاسم خان نوں مشار یورت دے علاقے دی حکمرانی دے دتی ۔ اسدے ناں تے شہر تے خانان دا ناں پئے گیا (اج دی قاسیموف روس دا اک اہم شہر اے) ۔ اک دوجی تریخ دے موجب قاسم خان روسی ریاست دی ملازمت چ آیا تے ایہہ علاقے اسنوں ماسکوی ریاست تے خانان قازان وشکار بفر سٹیٹ بنان لئی دتے گئے سن ۔ ایہہ ریاست روس دی طفیلی ریاست سی ۔ شروع توں ای خان خانان دے علاقے تے حکومت کردا ، پر اندونی سیاست روس دے کنٹرول ج سی ۔
آبادیلکھو
اس علاقے چ مشار تاتاری]] (شروع دی ترک آبادی دی نسل) ، روسی تے موردووی آباد سن ۔ مشچیورا تے موروما قبیلے پہلے ای آپس چ کھل مل گئے سن ۔ خانان قاسم دے علاقےآں چ آباد ہون آلے قازان تاتاریاں نوں قاسم تاتار آکھیا جان لگا ۔ زیادہ تر قاسم تاتار خان دے محل چ یاں خان دی فوج چ ملازمت کردے سن ۔ ایہہ تاری گروہ مشار تاتاریاں چ گھل مل گئیا ۔ اج وی تقریبا 1،000 قاسم تاتار قاسیموف شہر چ رہائش پزیر نیں ۔
خانان دے اہم خانداناں چ مانغیت ، آرغن ، جلائر ، قپچاق ٹبر سن ۔ ماسکو دی اتنظامیہ خانان قازان خانان قریم تے خانان سائبیریا دے خاناں دا انتخاب حکمران ٹبراں چوں کردے ۔
تریخلکھو
خانان قاسم دے خاناں نے روس دے خانان قازان دے خلاف سارے حملےآں (1469ء-1467ء ، 1487ء ، 1552ء) چ اپنے دستےآں نال شرکت کیتی ۔ خانان قاسم دا خان شاہ غلی (شاہ علی) روس دی مدد نال تن وار خانان قاسم دا خان بنیا ۔ قازان دے فتح دے مگروں ، خان دی خودمختاری ختم کر دتی گئی تے روسی ووئیوود خانان دی حکومت چلان لگے ۔ پر خان دا اقتدار موجود رہیا ۔ اک خان سیمون بیکبولاتووچ سعائی ہو گیا تے 1574ء چ ماسکو دا شہزادہ اعظم ہون دا اعلان کر دتا ۔ سعید برہان خان (1627ء توں 1679ء) دے دور چ روس نے سعائی بنان دی پالیسی شروع کر دتی ۔ بیگ جنہاں دا مرتبہ بائر (روسی نواب) دے برابر سی ، نوں گھٹا کے دووریان (روسی درباری) دے برابر تاتار خدمت گار دا کر دتا گیا ۔ اس پالیسی نال 1656ء چ اک تاتاری بغاوت ہوئی ۔ 1681ء چ خان بیکا (ملکہ) فاطمہ سلطانہ دی وفات مگروں خاناں ختم کر دتی گئی ۔
قاسم خانیت دے خانلکھو
| لقب | ناں | راج ویلہ |
|---|---|---|
خان سلطان |
قاسم ابن الغ محمد |
1445 - 1468 |
| سلطان |
دانیال ابن قاسم | 1468 - 1486 |
| خان | نور دولت ابن حاجی غرائی | 1486 – 1491 |
| سلطان |
ساتیلغان ابن نور دولت | 1491 – 1506 |
| سلطان |
جانائی ابن نور دولت | 1506 – 1512 |
| خان |
شیخ اللہ یار ابن بختیار سلطان ابن کوچک محمد | 1512 - 1516 |
| خان |
شاه علی ابن شیخ اللہ یار | 1516 - 1519 |
| خان |
جان علی ابن شیخ اللہ یار | 1519 - 1531 |
| خان |
صفا غرائی | 1532 - 1535 |
| خان |
شاه علی ابن شیخ اللہ یار | 1535 - 1567 |
| خان |
ساین بولاط ابن بیگ بولاط | 1567 - 1573 C.E. |
| خان |
مصطفی علی ابن عبد اللہ ابن اق قبق ابن مرتضی بیگ | 1584 - 1590 |
| خان |
عید المحمد ابن عوندک سلطان اوراز محمد | 1600 - 1610 |
| سلطان |
سید برہان ابن ارسلان | 1627 - 1679 |
| خانم بیگم |
فاطمہ سلطان | 1679 - 1681 |
| زار روس فیوڈر III نے 1681ء چ قاسم خانیت نوں ختم کردتا ۔ | ||
- قازان ٹبر (ہرے رنگ چ)
- قریم (کریمیا) ٹبر (نیلے رنگ چ)
- استراخانی ٹبر (خٹے رنگ چ)
- قازاق ٹبر (بھورے رنگ چ)
- سیبیر ٹبر (گلابی رنگ)
ہور ویکھولکھو
- خانان قاسم
- مشار یورت
- خانان سائبیریا
حوالےلکھو
- قاسم خانلیغی : تاتار انسائیلوپیڈیا ۔ قازان ، جمہوریہ تاتارستان ۔ اکیڈمی آف سائنسز ، تاتار انسائیکلوپیڈیا انسٹیٹیوشن 2002ء ۔
باہرلے جوڑلکھو
سلطنت عثمانیہ · سلجوق سلطنت · سلطنت روم · خوارزم شاہی سلطنت · مغلیہ سلطنت · وولگا بلغاریہ · خانان بخارا · خانان خیوا · خانان سائبیریا · خانان قوقند · خانان قازان · قریم یورتی · خانان کاراخانی · خانان کاراخیتان · خانان چغتائی · ایل خانی سلطنت · خانان قاسم · آق قویونلو · قرہ قویونلو · سلطنت غزنویہ · گوک ترک · ہن سلطنت · طلائی اردو · لہندی ترک خاگانیٹ · ریاست ادیل یورال · مملوک · سلطنت دلی · جلائر · رمضان اوغلو · پرانا عظیم بلغاریہ · ایغور خاگانیٹ · تیموری سلطنت