خانان قاسم
خانیت قاسم | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ۱۴۵۲–۱۶۸۱ | |||||||
 خانیت قاسم دا نقشہ | |||||||
| حیثیت | روس دی جاگیردار ریاست | ||||||
| دار الحکومت | کاسیموف | ||||||
| خان | |||||||
| تاریخی دور | قرون وسطی | ||||||
• قیام | ۱۴۵۲ | ||||||
• موقوفی نطام | ۱۶۸۱ | ||||||
| آیزو 3166 رمز | [[آیزو 3166-2:|]] | ||||||
| |||||||
خانان قاسم یاں قاسم بادشاہت (تاتاری بولی چ: قاسم خانلیغی ، قاسم پاتشاہیغی) ، اک تاتاری خانان سی تے روسی سلطنت دی ماتحت ریاست سی ۔ ایہہ روس چ ریازان اوبلاست (سابق ریازان راجواڑا دے علاقے )چ ۱۴۵۲ء توں ۱۶۸۱ء تک قائم رہی ۔ اسدا راجگھر دریائے اوکا تے واقع قاسیموف شہر سی ۔ ایہہ ریاست ماسکو دے حکمران وسیلی دوم ولوں خانان قازان دے پہلے خان الغ محمد دے پتر قاسم خان نوں دتے گئے علاقےآں تے بنائی قائم کیتی گئی سی ۔
خانیتِ قاسم (تاتار: قاسم خانليغى)، مسہر دا گھر اک تاتار خانیت اے جو موجودہ روس دے علاقے ریازان وچ ۱۴۵۴ء توں ۱۶۸۱ء تک واقع اے۔ تریخ دے ابتدائی مراحل وچ قازان خانیت اک بفر ریاست دے طور اُتے تعمیر کيتا گیا سی جو اپنے مفادات دی دیکھ بھال کردی سی تے فیر ماسکو دی پرنسپلٹی دی اک وسل ریاست بن گئی۔
تریخلکھو
۱۴۴۵ء وچ اولوک محمد نے ماسکو دے واسیلی دوم دے بادشاہ اُتے قبضہ کر ليا۔ آزاد ہونے دے لئی اسنوں وڈی رقم ادا کرنی پڑدی اے تے گوروڈٹس میشچرسکی شہر دے ارد گرد دے خانات اصلاح اُتے رضامندی ظاہر کردے نيں۔ اولوک محمد اپنی بین الاقوامی ساکھ نوں ودھانے تے ادائیگی دے عمل نوں یقینی بنانے دے لئی خانیت بنا رہے نيں۔ اُتے اولوک محمد دے قتل دے بعد قازان خانات وچ اقتدار دی جدوجہد شروع ہوئی تے گوروڈیٹس میشچرسکی ماسکو دی پرنسپلٹی توں متاثر ہوئے۔ اولوک محمد دے بیٹے قاسم تے یعقوب قازان خانیت توں فرار ہو کے ماسکو دے شہزادے دے فرش اُتے آئے تے انہاں دی خدمت دا وعدہ کيتا۔ ماسکو ویسیلی دوم دا شہزادہ انہاں نوں کئی علاقے تیار کردا اے تے تھوڑے ہی عرصے وچ گوروڈیٹس میشچرسکی تے اس دے ارد گرد دے علاقےآں نوں انہاں دے حوالے کے دتا جاندا اے۔ خانات دا سربراہ قاسم سی جو اولوک محمد دا بیٹا سی۔
۱۵۲۰ء تک قاسم خاناں نوں ریازان دی پرنسپلٹی تے فیر ماسکو دی پرنسپلٹی توں رقم ملی۔ اہم لوکاں یعنی مورڈنٹس تے میشراں نے انہاں دے بنانے دے لئی ادائیگی کيتی۔ اُتے قصیم دے بیٹے دانیار دی موت دے بعد قاسم خانیت دے خاناں دی تقرری ماسکو نے شروع کيتی۔ سیاسی آزادی کھونے دے بعد خانائیت روس دا اک علاقہ بن جاندا اے۔ اُتے صرف اک مسلمان نوں خان توں تعبیر کيتا جا سکدا سی تے ریاستی مذہب اسلام سی۔
قاسم خانیت نوں تمام جنگاں وچ ماسکو دی پرنسپلٹی دی حمایت کرنے اُتے مجبور کيتا گیا۔ روس تے کیسپیئن دی مشترکہ فوج نے سویڈن تے قازان دیاں جنگاں وچ آرڈر آف لیون دے نال جنگ وچ حصہ لیا۔ روس وچ خوفناک دور وچ کاسم خامنہ ای اراز محمد لیجدمرتی دی حفاظت کيتی گئی۔ لیکن جدوں انہاں نوں پولینڈ توں اس دے تعلق دا پتہ چلدا اے تاں اوہ اس دے خلاف پھنس جاندے نيں۔ جدوں لجمرتِیہہ نوں ایہ معلوم ہويا تاں اس نے اراز محمد نوں قتل کر دتا۔ اُتے وحشت دے دور دے خاتمے دے بعد قازان خانیت دی تباہی دے بعد اس دی وفات دے بعد قصیم خانیت دی حیثیت کم ہو گئی۔ استراخان خاندان دے دور وچ قاسم دے خانت نے آزادی مکمل طور اُتے کھو دی۔ ایہ روسی بادشاہت وچ اک غیر ضروری وجود دی طرح آباد اے۔
خانات نوں باضابطہ طور اُتے ۱۶۸۱ء وچ تباہ کر دتا گیا تے ایہ روسی پٹش دا حصہ اے۔
مڈھلی تریخلکھو
اس ریاست دے آبائی باشندے فن قیبلے ماشیچیؤرا تے موروما سن جہڑے موردووی (مردوویا ، روس) سن ۔ ایہہ علاقے پہلے کیویائی روس تے وولگا بلغاریہ دے اثر تھلے سن ۔ مقامی قبیلے روسی نواباں نوں تاوان دیندے سن ۔ بعد چ ایہہ علاقہ ولادیمیر سوزدال راجواڑے چ شامل کر لئے گئے ۔ ۱۱۵۲ء چ ولادیمیر دے نواب یوری دولگاروکی نے گرودیتس مشچئورسکی قائم کیتی ۔ منگولاں دے حملے دے بعد ایہہ علاقے سلطنت طلائی اردو چ شامل کر لئے گئے ۔ اینہاں علاقےآں چ ترک آباد کار آئے تے وولگا بلغاریہ دے اقتدار پاروں اینہاں نے اسلام قبول کر لئیا ۔ نیم آزاد راجواڑا مشار یورت ، طلائی اردو دے اک تاتاری محمد شیرین نے قائم کیتا ۔ ۱۳۹۳ء توں ایہہ علاقہ روس دا حصہ بن گیا ۔ ۱۴۴۵ء دی سوزدال دی لڑائی دے بعد اولگ محمد نے ایہہ علاقے تاتاراں دے حق دا دعوی کیتا ۔
ماسکو دے حکمران وسیلی دوم نے اس حق نوں مندے ہوئے اولک محمد دے پتر قاسم خان نوں مشار یورت دے علاقے دی حکمرانی دے دتی ۔ اسدے ناں تے شہر تے خانان دا ناں پئے گیا (اج دی قاسیموف روس دا اک اہم شہر اے) ۔ اک دوجی تریخ دے موجب قاسم خان روسی ریاست دی ملازمت چ آیا تے ایہہ علاقے اسنوں ماسکوی ریاست تے خانان قازان وشکار بفر سٹیٹ بنان لئی دتے گئے سن ۔ ایہہ ریاست روس دی طفیلی ریاست سی ۔ شروع توں ای خان خانان دے علاقے تے حکومت کردا ، پر اندونی سیاست روس دے کنٹرول ج سی ۔
آبادیلکھو
اس علاقے چ مشار تاتاری]] (شروع دی ترک آبادی دی نسل) ، روسی تے موردووی آباد سن ۔ مشچیورا تے موروما قبیلے پہلے ای آپس چ کھل مل گئے سن ۔ خانان قاسم دے علاقےآں چ آباد ہون آلے قازان تاتاریاں نوں قاسم تاتار آکھیا جان لگا ۔ زیادہ تر قاسم تاتار خان دے محل چ یاں خان دی فوج چ ملازمت کردے سن ۔ ایہہ تاری گروہ مشار تاتاریاں چ گھل مل گئیا ۔ اج وی تقریبا ۱٬۰۰۰ قاسم تاتار قاسیموف شہر چ رہائش پزیر نیں ۔
| خانان قاسم | |
| ۱۴۵۲ء توں ۱۶۸۱ء | |
|
| |
| خانان قاسم دا نقشہ | |
| راجگڑھ |
قاسیموف |
| سیاسی حثیت | خانان |
| طرز حکومت | موروثی بادشاہی |
| مذہب |
اسلام |
| خان | قاسم خان |
| ویلا' | قرون وسطی |
| قیام | ۱۴۵۲ء |
| خاتمہ | ۱۶۸۱ء |
خانان دے اہم خانداناں چ مانغیت ، آرغن ، جلائر ، قپچاق ٹبر سن ۔ ماسکو دی اتنظامیہ خانان قازان خانان قریم تے خانان سائبیریا دے خاناں دا انتخاب حکمران ٹبراں چوں کردے ۔
لوکلکھو
زیادہ تاتاری لوک قاسم خانات دے علاقے وچ رہندے سن لیکن روسی رہندے سن جنہاں وچوں اکثر تاتاری جھگڑےآں دے ذریعے علاقے وچ منتقل ہو گئے سن ۔ اہم قوماں مورڈنٹ تے "کالی مکھیاں" میشر اوہ اہم پرتاں سی جو ٹیکس ادا کردیاں نيں۔
قاسم خانیت دی تباہی دے بعد "سفید سمپوسیا" تاتاریاں دی زندگی نوں فائدہ حاصل ہويا۔ انہاں وچوں زیادہ تر عام کسان نيں۔ نويں روسی حکومت نے انہاں دے حقوق وچ کمی کرنے دی کوشش کيتی اے۔ زیادہ تر نوں دوسری سمت جانے اُتے مجبور کيتا گیا۔ اس وقت انہاں دے وطن وچ قاسم تاتاریاں دی تعداد ۱۱۰۰ افراد اُتے اے۔
مذہبلکھو
سولہويں صدی تک اسلام سرکاری تے مرکزی دھارے وچ سی۔ سولہويں صدی عیسوی وچ قاسم خاناں دا بپتسمہ شروع ہويا - ۱۵۷۳ء وچ ساین بلات دا گلا گھونٹ دتا گیا تے ۱۶۸۳ء وچ - سیت بورحان ۔ عام عیسائیت آبادی وچ کمی دی سب توں وڈی وجہ اے۔
آخری مسلم ایمان والا قصیم - فاطمہ سلطان بیکی۔
مختصر تریخلکھو
خانان قاسم دے خاناں نے روس دے خانان قازان دے خلاف سارے حملےآں (۱۴۶۹ء-۱۴۶۷ء ، ۱۴۸۷ء ، ۱۵۵۲ء) چ اپنے دستےآں نال شرکت کیتی ۔ خانان قاسم دا خان شاہ غلی (شاہ علی) روس دی مدد نال تن وار خانان قاسم دا خان بنیا ۔ قازان دے فتح دے مگروں ، خان دی خودمختاری ختم کر دتی گئی تے روسی ووئیوود خانان دی حکومت چلان لگے ۔ پر خان دا اقتدار موجود رہیا ۔ اک خان سیمون بیکبولاتووچ سعائی ہو گیا تے ۱۵۷۴ء چ ماسکو دا شہزادہ اعظم ہون دا اعلان کر دتا ۔ سعید برہان خان (۱۶۲۷ء توں ۱۶۷۹ء) دے دور چ روس نے سعائی بنان دی پالیسی شروع کر دتی ۔ بیگ جنہاں دا مرتبہ بائر (روسی نواب) دے برابر سی ، نوں گھٹا کے دووریان (روسی درباری) دے برابر تاتار خدمت گار دا کر دتا گیا ۔ اس پالیسی نال ۱۶۵۶ء چ اک تاتاری بغاوت ہوئی ۔ ۱۶۸۱ء چ خان بیکا (ملکہ) فاطمہ سلطانہ دی وفات مگروں خاناں ختم کر دتی گئی ۔
قاسم خانیت دے خانلکھو
| لقب | ناں | راج ویلہ |
|---|---|---|
خان سلطان |
قاسم ابن الغ محمد |
1445 - 1468 |
| سلطان |
دانیال ابن قاسم | 1468 - 1486 |
| خان | نور دولت ابن حاجی غرائی | 1486 – 1491 |
| سلطان |
ساتیلغان ابن نور دولت | 1491 – 1506 |
| سلطان |
جانائی ابن نور دولت | 1506 – 1512 |
| خان |
شیخ اللہ یار ابن بختیار سلطان ابن کوچک محمد | 1512 - 1516 |
| خان |
شاه علی ابن شیخ اللہ یار | 1516 - 1519 |
| خان |
جان علی ابن شیخ اللہ یار | 1519 - 1531 |
| خان |
صفا غرائی | 1532 - 1535 |
| خان |
شاه علی ابن شیخ اللہ یار | 1535 - 1567 |
| خان |
ساین بولاط ابن بیگ بولاط | 1567 - 1573 C.E. |
| خان |
مصطفی علی ابن عبد اللہ ابن اق قبق ابن مرتضی بیگ | 1584 - 1590 |
| خان |
عید المحمد ابن عوندک سلطان اوراز محمد | 1600 - 1610 |
| سلطان |
سید برہان ابن ارسلان | 1627 - 1679 |
| خانم بیگم |
فاطمہ سلطان | 1679 - 1681 |
| زار روس فیوڈر III نے ۱۶۸۱ء چ قاسم خانیت نوں ختم کردتا ۔ | ||
- قازان ٹبر (ہرے رنگ چ)
- قریم (کریمیا) ٹبر (نیلے رنگ چ)
- استراخانی ٹبر (خٹے رنگ چ)
- قازاق ٹبر (بھورے رنگ چ)
- سیبیر ٹبر (گلابی رنگ)
ہور ویکھولکھو
- خانان قاسم
- مشار یورت
- خانان سائبیریا
حوالےلکھو
- قاسم خانلیغی : تاتار انسائیلوپیڈیا ۔ قازان ، جمہوریہ تاتارستان ۔ اکیڈمی آف سائنسز ، تاتار انسائیکلوپیڈیا انسٹیٹیوشن ۲۰۰۲ء ۔
باہرلے جوڑلکھو
سلطنت عثمانیہ · سلجوق سلطنت · سلطنت روم · خوارزم شاہی سلطنت · مغلیہ سلطنت · وولگا بلغاریہ · خانان بخارا · خانان خیوا · خانان سائبیریا · خانان قوقند · خانان قازان · قریم یورتی · خانان کاراخانی · خانان کاراخیتان · خانان چغتائی · ایل خانی سلطنت · خانان قاسم · آق قویونلو · قرہ قویونلو · سلطنت غزنویہ · گوک ترک · ہن سلطنت · طلائی اردو · لہندی ترک خاگانیٹ · ریاست ادیل یورال · مملوک · سلطنت دلی · جلائر · رمضان اوغلو · پرانا عظیم بلغاریہ · ایغور خاگانیٹ · تیموری سلطنت