خانان قاسم

خانیت قاسم
خانیت قاسم;
	۱۴۵۲–۱۶۸۱
	خانیت قاسم دا نقشہ
حیثیت	روس د‏‏ی جاگیردار ریاست
دار الحکومت	کاسیموف
خان
تاریخی دور	قرون وسطی
• قیام	۱۴۵۲
• موقوفی نطام	۱۶۸۱
آیزو 3166 رمز	[[آیزو 3166-2:\|]]
	مابعد
روسی زار شاہی

خانان قاسم یاں قاسم بادشاہت (تاتاری بولی چ: قاسم خانلیغی ، قاسم پاتشاہیغی) ، اک تاتاری خانان سی تے روسی سلطنت دی ماتحت ریاست سی ۔ ایہہ روس چ ریازان اوبلاست (سابق ریازان راجواڑا دے علاقے )چ ۱۴۵۲ء توں ۱۶۸۱ء تک قائم رہی ۔ اسدا راجگھر دریائے اوکا تے واقع قاسیموف شہر سی ۔ ایہہ ریاست ماسکو دے حکمران وسیلی دوم ولوں خانان قازان دے پہلے خان الغ محمد دے پتر قاسم خان نوں دتے گئے علاقےآں تے بنائی قائم کیتی گئی سی ۔

خانیتِ قاسم (تاتار: قاسم خانليغى)، مسہر دا گھر اک تاتار خانیت اے جو موجودہ روس دے علاقے ریازان وچ ۱۴۵۴ء تو‏ں ۱۶۸۱ء تک واقع ا‏‏ے۔ تریخ دے ابتدائی مراحل وچ قازان خانیت اک بفر ریاست دے طور اُتے تعمیر کيتا گیا سی جو اپنے مفادات د‏‏ی دیکھ بھال کردی سی تے فیر ماسکو د‏‏ی پرنسپلٹی د‏‏ی اک وسل ریاست بن گئی۔

تریخ

۱۴۴۵ء وچ اولوک محمد نے ماسکو دے واسیلی دوم دے بادشاہ اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ آزاد ہونے دے لئی اسنو‏ں وڈی رقم ادا کرنی پڑدی اے تے گوروڈٹس میشچرسکی شہر دے ارد گرد دے خانات اصلاح اُتے رضامندی ظاہر کردے نيں۔ اولوک محمد اپنی بین الاقوامی ساکھ نو‏‏ں ودھانے تے ادائیگی دے عمل نو‏‏ں یقینی بنانے دے لئی خانیت بنا رہے نيں۔ اُتے اولوک محمد دے قتل دے بعد قازان خانات وچ اقتدار د‏‏ی جدوجہد شروع ہوئی تے گوروڈیٹس میشچرسکی ماسکو د‏‏ی پرنسپلٹی تو‏ں متاثر ہوئے۔ اولوک محمد دے بیٹے قاسم تے یعقوب قازان خانیت تو‏ں فرار ہو ک‏ے ماسکو دے شہزادے دے فرش اُتے آئے تے انہاں د‏‏ی خدمت دا وعدہ کيتا۔ ماسکو ویسیلی دوم دا شہزادہ انہاں نو‏ں کئی علاقے تیار کردا اے تے تھوڑے ہی عرصے وچ گوروڈیٹس میشچرسکی تے اس دے ارد گرد دے علاقےآں نو‏‏ں انہاں دے حوالے ک‏ے دتا جاندا ا‏‏ے۔ خانات دا سربراہ قاسم سی جو اولوک محمد دا بیٹا سی۔

۱۵۲۰ء تک قاسم خاناں نو‏‏ں ریازان د‏‏ی پرنسپلٹی تے فیر ماسکو د‏‏ی پرنسپلٹی تو‏ں رقم ملی۔ اہ‏م لوکاں یعنی مورڈنٹس تے میشراں نے انہاں دے بنانے دے لئی ادائیگی کيتی۔ اُتے قصیم دے بیٹے دانیار د‏‏ی موت دے بعد قاسم خانیت دے خاناں د‏‏ی تقرری ماسکو نے شروع کيتی۔ سیاسی آزادی کھونے دے بعد خانائیت روس دا اک علاقہ بن جاندا ا‏‏ے۔ اُتے صرف اک مسلما‏ن نو‏‏ں خان تو‏ں تعبیر کيتا جا سکدا سی تے ریاستی مذہب اسلام سی۔

قاسم خانیت نو‏‏ں تمام جنگاں وچ ماسکو د‏‏ی پرنسپلٹی د‏‏ی حمایت کرنے اُتے مجبور کيتا گیا۔ روس تے کیسپیئن د‏‏ی مشترکہ فوج نے سویڈن تے قازان دیاں جنگاں وچ آرڈر آف لیون دے نال جنگ وچ حصہ لیا۔ روس وچ خوفناک دور وچ کاسم خامنہ ای اراز محمد لیجدمرتی د‏‏ی حفاظت کيتی گئی۔ لیکن جدو‏ں انہاں نو‏ں پولینڈ تو‏ں اس دے تعلق دا پتہ چلدا اے تاں اوہ اس دے خلاف پھنس جاندے نيں۔ جدو‏ں لجمرتِیہہ نو‏‏ں ایہ معلوم ہويا تاں اس نے اراز محمد نو‏‏ں قتل کر دتا۔ اُتے وحشت دے دور دے خاتمے دے بعد قازان خانیت د‏‏ی تباہی دے بعد اس د‏ی وفات دے بعد قصیم خانیت د‏‏ی حیثیت کم ہو گئی۔ استراخان خاندان دے دور وچ قاسم دے خانت نے آزادی مکمل طور اُتے کھو دی۔ ایہ روسی بادشاہت وچ اک غیر ضروری وجود د‏‏ی طرح آباد ا‏‏ے۔

خانات نو‏‏ں باضابطہ طور اُتے ۱۶۸۱ء وچ تباہ کر دتا گیا تے ایہ روسی پٹش دا حصہ ا‏‏ے۔

مڈھلی تریخ

اس ریاست دے آبائی باشندے فن قیبلے ماشیچیؤرا تے موروما سن جہڑے موردووی (مردوویا ، روس) سن ۔ ایہہ علاقے پہلے کیویائی روس تے وولگا بلغاریہ دے اثر تھلے سن ۔ مقامی قبیلے روسی نواباں نوں تاوان دیندے سن ۔ بعد چ ایہہ علاقہ ولادیمیر سوزدال راجواڑے چ شامل کر لئے گئے ۔ ۱۱۵۲ء چ ولادیمیر دے نواب یوری دولگاروکی نے گرودیتس مشچئورسکی قائم کیتی ۔ منگولاں دے حملے دے بعد ایہہ علاقے سلطنت طلائی اردو چ شامل کر لئے گئے ۔ اینہاں علاقےآں چ ترک آباد کار آئے تے وولگا بلغاریہ دے اقتدار پاروں اینہاں نے اسلام قبول کر لئیا ۔ نیم آزاد راجواڑا مشار یورت ، طلائی اردو دے اک تاتاری محمد شیرین نے قائم کیتا ۔ ۱۳۹۳ء توں ایہہ علاقہ روس دا حصہ بن گیا ۔ ۱۴۴۵ء دی سوزدال دی لڑائی دے بعد اولگ محمد نے ایہہ علاقے تاتاراں دے حق دا دعوی کیتا ۔

ماسکو دے حکمران وسیلی دوم نے اس حق نوں مندے ہوئے اولک محمد دے پتر قاسم خان نوں مشار یورت دے علاقے دی حکمرانی دے دتی ۔ اسدے ناں تے شہر تے خانان دا ناں پئے گیا (اج دی قاسیموف روس دا اک اہم شہر اے) ۔ اک دوجی تریخ دے موجب قاسم خان روسی ریاست دی ملازمت چ آیا تے ایہہ علاقے اسنوں ماسکوی ریاست تے خانان قازان وشکار بفر سٹیٹ بنان لئی دتے گئے سن ۔ ایہہ ریاست روس دی طفیلی ریاست سی ۔ شروع توں ای خان خانان دے علاقے تے حکومت کردا ، پر اندونی سیاست روس دے کنٹرول ج سی ۔

آبادی

اس علاقے چ مشار تاتاری]] (شروع دی ترک آبادی دی نسل) ، روسی تے موردووی آباد سن ۔ مشچیورا تے موروما قبیلے پہلے ای آپس چ کھل مل گئے سن ۔ خانان قاسم دے علاقےآں چ آباد ہون آلے قازان تاتاریاں نوں قاسم تاتار آکھیا جان لگا ۔ زیادہ تر قاسم تاتار خان دے محل چ یاں خان دی فوج چ ملازمت کردے سن ۔ ایہہ تاری گروہ مشار تاتاریاں چ گھل مل گئیا ۔ اج وی تقریبا ۱٬۰۰۰ قاسم تاتار قاسیموف شہر چ رہائش پزیر نیں ۔

خانان قاسم
۱۴۵۲ء توں ۱۶۸۱ء

خانان قاسم دا نقشہ
راجگڑھ	قاسیموف
سیاسی حثیت	خانان
طرز حکومت	موروثی بادشاہی
مذہب	اسلام
خان	قاسم خان
ویلا'	قرون وسطی
قیام	۱۴۵۲ء
خاتمہ	۱۶۸۱ء

خانان دے اہم خانداناں چ مانغیت ، آرغن ، جلائر ، قپچاق ٹبر سن ۔ ماسکو دی اتنظامیہ خانان قازان خانان قریم تے خانان سائبیریا دے خاناں دا انتخاب حکمران ٹبراں چوں کردے ۔

لوک

زیادہ تاتاری لوک قاسم خانات دے علاقے وچ رہندے سن لیکن روسی رہندے سن جنہاں وچو‏ں اکثر تاتاری جھگڑےآں دے ذریعے علاقے وچ منتقل ہو گئے سن ۔ اہ‏م قوماں مورڈنٹ تے "کالی مکھیاں" میشر اوہ اہ‏م پرتاں سی جو ٹیکس ادا کردیاں نيں۔

قاسم خانیت د‏‏ی تباہی دے بعد "سفید سمپوسیا" تاتاریاں د‏‏ی زندگی نو‏‏ں فائدہ حاصل ہويا۔ انہاں وچو‏ں زیادہ تر عام کسان نيں۔ نويں روسی حکومت نے انہاں دے حقوق وچ کمی کرنے د‏‏ی کوشش کيتی ا‏‏ے۔ زیادہ تر نو‏‏ں دوسری سمت جانے اُتے مجبور کيتا گیا۔ اس وقت انہاں دے وطن وچ قاسم تاتاریاں د‏‏ی تعداد ۱۱۰۰ افراد اُتے ا‏‏ے۔

مذہب

سولہويں صدی تک اسلام سرکاری تے مرکزی دھارے وچ سی۔ سولہويں صدی عیسوی وچ قاسم خاناں دا بپتسمہ شروع ہويا - ۱۵۷۳ء وچ ساین بلات دا گلا گھونٹ دتا گیا تے ۱۶۸۳ء وچ - سیت بورحان ۔ عام عیسائیت آبادی وچ کمی د‏‏ی سب تو‏ں وڈی وجہ ا‏‏ے۔

آخری مسلم ایمان والا قصیم - فاطمہ سلطان بیکی۔

مختصر تریخ

خانان قاسم دے خاناں نے روس دے خانان قازان دے خلاف سارے حملےآں (۱۴۶۹ء-۱۴۶۷ء ، ۱۴۸۷ء ، ۱۵۵۲ء) چ اپنے دستےآں نال شرکت کیتی ۔ خانان قاسم دا خان شاہ غلی (شاہ علی) روس دی مدد نال تن وار خانان قاسم دا خان بنیا ۔ قازان دے فتح دے مگروں ، خان دی خودمختاری ختم کر دتی گئی تے روسی ووئیوود خانان دی حکومت چلان لگے ۔ پر خان دا اقتدار موجود رہیا ۔ اک خان سیمون بیکبولاتووچ سعائی ہو گیا تے ۱۵۷۴ء چ ماسکو دا شہزادہ اعظم ہون دا اعلان کر دتا ۔ سعید برہان خان (۱۶۲۷ء توں ۱۶۷۹ء) دے دور چ روس نے سعائی بنان دی پالیسی شروع کر دتی ۔ بیگ جنہاں دا مرتبہ بائر (روسی نواب) دے برابر سی ، نوں گھٹا کے دووریان (روسی درباری) دے برابر تاتار خدمت گار دا کر دتا گیا ۔ اس پالیسی نال ۱۶۵۶ء چ اک تاتاری بغاوت ہوئی ۔ ۱۶۸۱ء چ خان بیکا (ملکہ) فاطمہ سلطانہ دی وفات مگروں خاناں ختم کر دتی گئی ۔

قاسم خانیت دے خان

لقب	ناں	راج ویلہ
خان سلطان	قاسم ابن الغ محمد	1445 - 1468
سلطان	دانیال ابن قاسم	1468 - 1486
خان	نور دولت ابن حاجی غرائی	1486 – 1491
سلطان	ساتیلغان ابن نور دولت	1491 – 1506
سلطان	جانائی ابن نور دولت	1506 – 1512
خان	شیخ اللہ یار ابن بختیار سلطان ابن کوچک محمد	1512 - 1516
خان	شاه علی ابن شیخ اللہ یار	1516 - 1519
خان	جان علی ابن شیخ اللہ یار	1519 - 1531
خان	صفا غرائی	1532 - 1535
خان	شاه علی ابن شیخ اللہ یار	1535 - 1567
خان	ساین بولاط ابن بیگ بولاط	1567 - 1573 C.E.
خان	مصطفی علی ابن عبد اللہ ابن اق قبق ابن مرتضی بیگ	1584 - 1590
خان	عید المحمد ابن عوندک سلطان اوراز محمد	1600 - 1610
سلطان	سید برہان ابن ارسلان	1627 - 1679
خانم بیگم	فاطمہ سلطان	1679 - 1681
زار روس فیوڈر III نے ۱۶۸۱ء چ قاسم خانیت نوں ختم کردتا ۔

قازان ٹبر (ہرے رنگ چ)
قریم (کریمیا) ٹبر (نیلے رنگ چ)
استراخانی ٹبر (خٹے رنگ چ)
قازاق ٹبر (بھورے رنگ چ)
سیبیر ٹبر (گلابی رنگ)

ہور ویکھو

حوالے

قاسم خانلیغی : تاتار انسائیلوپیڈیا ۔ قازان ، جمہوریہ تاتارستان ۔ اکیڈمی آف سائنسز ، تاتار انسائیکلوپیڈیا انسٹیٹیوشن ۲۰۰۲ء ۔

باہرلے جوڑ

خانان قاسم دے خاناں دی فہرست Archived 2005-11-27 at the وے بیک مشین

خاناناں دی تریخ

بخارا · خیوا · قوقند · چغتائی · کاراخانی · کاراخیتان · کریمیا · قازان · سائبیریا · قاسم

ترک ریاستاں

سلطنت عثمانیہ · سلجوق سلطنت · سلطنت روم · خوارزم شاہی سلطنت · مغلیہ سلطنت · وولگا بلغاریہ · خانان بخارا · خانان خیوا · خانان سائبیریا · خانان قوقند · خانان قازان · قریم یورتی · خانان کاراخانی · خانان کاراخیتان · خانان چغتائی · ایل خانی سلطنت · خانان قا‎سم · آق قویونلو · قرہ قویونلو · سلطنت غزنویہ · گوک ترک · ہن سلطنت · طلائی اردو · لہندی ترک خاگانیٹ · ریاست ادیل یورال · مملوک · سلطنت دلی · جلائر · رمضان اوغلو · پرانا عظیم بلغاریہ · ایغور خاگانیٹ · تیموری سلطنت

تاتاری ریاستاں

وولگا بلغاریہ · خانان قازان · خانان سائبیریا · خانان قاسم · مشار یورت · ریاست ادیل یورال