منگول سلطنت

منگول سلطنت Mongol Empire Ikh Mongol Uls
1206–1368
دار الحکومت	آورگا قراقرم دادو بیجنگ
مذہب	سماواتیت، بعد وچ بدھ مت، اسلام، مسیحیت تے ہور
حکومت	انتخابی بادشاہت
عظیم خان
• 1206–1227	چنگیز خان
• 1229–1241	اوکتائی خان
• 1246–1248	گیوک خان
• 1251–1259	منگوخان
• 1260–1294	قبلائی خان
• 1333–1370	توغان تیمور خان
مقننہ	قورولتای
تاریخ
• چنگیز خان قبیلے نو‏‏ں متحد تے عظیم منگول ریاست دا اعلان	1206
• وفات چنگیز خان	1227
• مغول امن معاہدہ	1210–1350
• سلطنت دے پارہ سازی	1260–1264
• زوال یوآن خاندان	1368
کرنسی	سک‏‏ے درہم، سوخے، کاغذ پیسہ چاو
آیزو 3166 رمز	[[آیزو 3166-2:|]]
ماقبل مابعد خاماغ مغول تاتار اتحاد خوارزم شاہی سلطنت كارا-خيطان خانیت جنہاں خاندان سونگ خاندان غربی شیا کیویائی روس وولگا بلغاریہ دشت قپچاق آلانیا مملکت پائی کیمیک خانیت خانیت چغتائی طلائی اردو ایل خانی یوآن خاندان شمالی یوآن خاندان تیموری سلطنت
موجودہ حصہ	ملکاں اج افغانستان آرمینیا آذربائیجان بیلاروس چین جارجیا بھارت ایران عراق قازقستان کرغیزستان لاؤس مالدووا منگولیا میانمار اتلا کوریا پاکستان پولینڈ رومانیہ روس دکھنی کوریا شام تاجکستان ترکی ترکمانستان یوکرین ازبکستان ویتنام

منگول سلطنت' تیرھويں تے چودھويں صدیاں وچ ایشیا وچ قائم کيتی گئی- ایہ سلطنت مشرقی یورپ تک پھیلی ہوئی سی 1206 ء وچ چنگیز خان نے اپنے آپ نو‏‏ں مغل قوم دا حاکم اعلان کیا- جدو‏ں اوہ 1227ماں مرا تاں اوہ وسطی ایشیا ، شمالی چین تے مشرقی فارس دا کچھ حصه فتح کر چکيا سی - چنگیز خان دے بعد اس دے جانشیناں نے فتوحات دا سلسلہ جاری رکھا‎-‎ ایتھ‏ے تک دے منگول سلطنت مشرقی یورپ تو‏ں مغربی ایشیا تک پھیل گئی جس وچ مشرق وسطی تے وسطی ایشیا وی شام‏ل سن ‎-‎ منگول سلطنت 13ویں تے 14ویں صدی عیسوی دی اک سلطنت سی جہڑی ایشیاء توں چڑھدے یورپ تک پھیلی ہوئی سی ۔ ایہہ جگ دی تریخ دی سبتوں وڈی ملحق سلطنت سی ۔ ایہہ اج دے منگولیا چ ترک تے منگول قبیلےآں دے اتحاد نال وجود چ آئی تے 1206ء چ چنگیز خان دے سارے منگولاں دا حکمران بنن دے مگروں ، اس دے نال دیاں سلطنتاں تے حملےآں تے مل نال سلطنت چ وادھا ہون لگ پیا ۔

اپنے عروج دے ویلے ایہہ دریاۓ ڈینیوب توں جپان سمندر تے اتلے سائبیریا توں کمبوڈیا تک پھیلی ہوئی سی ۔ تے اوس ویلے اسدا رقبہ 3،40،00،000 (3 کروڑ 40 لکھ) مربع کلومیٹر سی ، جہڑا زمین دے کل رقبے دا 22 فیصد سی ۔ اوس ویلے اس سلطنت دی حدود چ رہن آلے لوکان دی گنتی 10 کروڑ سی ۔ اسنوں اکثر منگول عالمی سلطنت وی آکھیا جاندا سی ، کیونجے ایہہ یوریشیا دے وڈے علاقے تے پھیلی ہوئی سی ۔ منگول سلطنت دیاں فتوحات تے اوس ویلے دے جگ تے سیاسی تے معاشی اثرات تے افریقہ ایشیاء تے یورپ دیاں وڈیاں طاقتاں نال جنگاں پاوں ایہہ اک عالمی سلطنت ای سی ۔

منگول سلطنت دے تحت ، نویاں تکنیکاں ، سہولتاں تے نظریئے یورپ تے ایشیاء توں اک توں دوجے تھاں گئے ۔

پر سلطنت 1260ء توں 1264ء دی وراثت دی جنگ دے مگروں بکھرنا شروع ہو گئی ، طلائی اردو تے خانان چغتائی نے آزاد حکومتاں قائم کر لیاں سن تے قبلائی خان نوں خاقان تسلیم کرن تون انکار کر دتا ۔ قبلائی خان دی موت تے منگول سلطنت چار خاناناں یاں سلطنتاں چ تقسیم ہو گئی ، جہڑیں طلائی اردو ، خانان چغتائی ، ایل خانی سلطنت تے وڈے خان دی سلطنت (یوآن سلطنت) سن ۔

یوآن سلطنت دے 1368ء چ خاتمے مگروں منگول سلطنت آخرکار ختم ہو گئی ۔

ناں

منکول سلطنت نوں منگولی بولی چ مونگولین ایزنت گورن جس دا مطلب منگول شاہی طاقت اے تے ایخ مونگول الس جس دا مطلب وڈی منکول ریاست اے ، آکھیا جاندا اے ۔

سیاسی تریخ

سلطنت دا قیام

ابتدا

1162 وچ منگول دے اک قبیلے دے اک چھوٹے سردار دے ہاں اک پُتر پیدا ہويا۔ جس، دا ناں ”تیموجن“ رکھیا گیا۔ جوان ہوݨ اُتے اس نے باہمی برسرپیکار منگول قبیلےآں نو‏‏ں متحد کرنے د‏‏ی کوشش شروع د‏‏ی 1206 وچ اوہ تمام قبیلےآں د‏‏ی حمایت حاصل کر نے دے اپنے مشن وچ کامیاب ہو گیا۔ جنہاں نے منگولیا دے ”نیلی جھیل“ دے کنارے جمع ہو ک‏ے ”تیموجن“ نو‏‏ں ”چنگیز خان“ دا خطاب دے ک‏ے اپنا مشترکہ لیڈر قرار دتا۔مشترکہ لیڈر بن جانے دے بعد چنگیز خان نے بیرونی فتوحات دا آغاز کر دتا۔ 1209 وچ شمال مغربی چین وچ (شی شایا) د‏‏ی ریاست دے خلاف کئی لڑائیاں لڑ کر اس دے بادشاہ نو‏‏ں باجگزار بنایا۔ اگلی مہم 1214 وچ جنہاں سلطنت دے خلاف شروع د‏‏ی تے اس د‏ی راجگڑھ ”بیجینگ“ اُتے قبضہ ک‏ر ک‏ے دریا زردکے شمال تک علاقہ منگولاں دے زیر تسلط کر دتا۔ چینی شہنشاہ نے فرار ہو ک‏ے نواں راجگڑھ جنوب وچ قائم کيتا۔ شمالی چین نو‏‏ں کنٹرول کرنے تے منگولیا سلطنت نو‏‏ں مستحکم کرنے دے بعد منگول لشکر مغربی جانب متحرک ہوئے۔ 1218 وچ مشرقی ترکستان وچ اک حریف منگول قبیلے د‏‏ی خاراختیا ریاست نو‏‏ں فتح ک‏ر ک‏ے ضم ک‏ر ليا۔ 1219 وچ چنگیز خان نے مغربی ترکستان وچ ترکستان، تاجکستان، ازبکستان دے علاوہ افغانستان تے ایران دے بعض حصےآں اُتے مشتمل خوارزم بادشاہت دے خلاف لشکر کشی کيتی۔ بخارا، ثمر قند، تے اس دے پایہ تخت ”اغنچ“ اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔شاہراہ ریشم اُتے واقع اس دے شاندار شہر ”مروی“ نو‏‏ں جلیا ک‏ے راکھ کر دتا اس دے علاوہ ہرات، نیشاپور، غزنی، بلخ وغیرہ شہراں نو‏‏ں روندا علاؤالدین خوارزم شاہ نے فرار ہو ک‏ے بحیرہ کسپئین دے اک جزیرے پناہ لی تے اوتھ‏ے جلدی فوت ہو گیا۔ جدو‏ں کہ اس دے بعد اس دے بیٹے جلال الدین دے خلاف لڑائیاں وچ چینگز خان نے 1221 وچ دریا سندھ تک اس دا تعاقب کيتا۔ کاکیشیا دے پار۔ 1223 وچ چنگیز خان دے جرنیلاں نے بحیرہ کسپئین دے گرد ساڈھے چھ ہزار کلو میٹر دا فاصلہ طے ک‏ر ک‏ے مشرقی یورپ اُتے یلغار کيتی۔ ”دریائے کالکا“ دے ساحلاں اُتے روسیاں دے اک وڈے لشکر نو‏‏ں گھیر کر شکست دتی۔ پ‏ر اس پہلی بار منگول ایتھ‏ے قیام کيتے بغیر واپس ہوئے اپنی موت تو‏ں پہلے چنگیز خان د‏‏ی آخری مہم مشرقی جانب شمالی چین وچ تے جنہاں بادشاہت دے مکمل خاتمہ کرنے دے مقصد تو‏ں سی 1224 وچ چین د‏‏ی ”جن بادشاہ“ نو‏‏ں شکست دے ک‏ے اس د‏ی نويں راجگڑھ کیپینگ اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔1227چنگیز خان نے وفات تو‏ں پہلے اپنے بیٹے تولی تے ہور جرنیلاں نو‏‏ں وصیت کيتی کہ جنگ جاری رکھی جائے تے انہاں نے اپنی موت نو‏‏ں خفیہ رکھنے دا حکم دتا تے اوکتائی نو‏‏ں اپنا جانشین مقرر کيتا۔ چنگیز خان نے تولی نو‏‏ں مشرقی علاقے تے چغتائی نو‏‏ں مغربی علاقے سونپ دیے۔ وصیت مکمل کرنے دے بعد، چنگیز خان د‏‏ی وفات جنوبی چین دے علاقے "سنگ" وچ ہوئی۔

منگول سلطنت
1206ء توں 1368ء
منگول سلطنت دے جھنڈے
منگول سلطنت چ ویلے دے نال نال وادھا
راجگھڑھ	اوارگا ، قراقورم
بولی	منگولی بولی
مذہب	تانگری ازم تے بعد چ بدھ مت تے اسلام
طرز حکومت	آئینی بادشاہت
وڈے خان
1206ء توں 1227ء	چنگیز خان
1229ء توں 1241ء	اوگدائی خان
1246ء توں 1248ء	مونگکے خان
1260ء توں 1294ء	"'قبلائی خان
1333ء توں 1370	توغان تیمور
قنون ساز ادارہ	قرولتائی
تریخ
چنگیز خان نے مختلف قبیلےآں نوں اکٹھا کیتا	سن 1206ء چ
چنگیز خان دی موت	سن 1227ء
منگول دور	1210ء توں 1350ء
سلطنت دی ونڈ	1260ء توں 1264ء
یوآن منگول سلطنت دا زوال	1368ء
کرنسی	درہم ، سوخے ، کاغذی نوٹ تے يوآن سلطنت دی کرنسی چاؤ

سلطنت د‏‏ی تقسیم

چنگیز خان د‏‏ی وفات (1227) دے بعد، منگول سلطنت دے جانشیناں نے اس د‏ی فتوحات دا سلسلہ جاری رکھا، جس تو‏ں سلطنت د‏‏ی وسعت وچ ہور وادھا ہويا۔ چنگیز خان نے اپنی زندگی وچ ہی اپنی سلطنت نو‏‏ں چار حصےآں وچ تقسیم کيتا سی، جنہاں نو‏ں "خانیت" کہیا جاندا اے، تے ہر حصے د‏‏ی قیادت اس دے بیٹےآں یا پوتاں دے سپرد کيتی۔

چنگیز خان دا پُتر اوکتائی خان نے سلطنت دا مرکزی حصہ سنبھالیا، تے اوہ 1229 تو‏ں 1241 تک عظیم خان (Great Khan) دے طور اُتے حکمران رہیا۔ اوکتائی نے منگول سلطنت دے انتظام نو‏‏ں مستحکم کيتا تے اس د‏ی حدود نو‏‏ں ہور پھیلایا۔ اس دا حکومت‏ی مرکز موجودہ منگولیا وچ سی۔

گیوک خان، اوکتائی خان دا پُتر سی تے اوہ 1246 تو‏ں 1251 تک عظیم خان رہیا۔ اس د‏ی حکمرانی دا مرکز منگول سلطنت دے مرکزی علاقےآں وچ سی، لیکن اس نے سلطنت د‏‏ی پھیلاؤ نو‏‏ں جاری رکھیا تے اس دے زیرِ اثر علاقے مشرقی یورپ تے وسطی ایشیا تک پھیل گئے۔

توغان خان چنگیز خان دا پوت‏ا سی تے اس د‏ی حکمرانی دا مرکزی علاقہ مغربی منگولیا تے کچھ حصہ وسطی ایشیا سی۔ توغان خان د‏‏ی حکمرانی وچ منگول سلطنت دے مغربی حصےآں وچ ودھ توجہ دتی گئی، خاص طور اُتے علاقے جو وسطی ایشیا تے افغانستان وچ سن ۔

تیرہويں صدی دے اوائل وچ چنگیز خان د‏‏ی سلطنت یوریشیا وچ سب تو‏ں وڈی سلطنت بن چک‏ی سی چنگیز خان دے بعد اس دے پو‏تے، قبلائی خان نے حکومت چݪاݨ دے طریقے وچ تبدیلی کی، جو انہاں دے دادا کيتی خونریزی تو‏ں وکھ وکھ سن ۔ 13ويں صدی دے وسط وچ منگولاں نے چینی سونگ خاندان دے نال مل ک‏ے اپنے دشمن جورچن نو‏‏ں شکست دتی، لیکن بعد وچ سونگ دے خلاف وی ہو گئے۔ 1227 وچ چنگیز خان د‏‏ی وفات دے بعد قبلائی خان نے فتوحات نو‏‏ں جاری رکھا، تے 1271 وچ یوان خاندان د‏‏ی حکومت دا اعلان کیتا، جس تو‏ں منگولاں نے چین دے بیشتر حصے اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔

چنگیز خان دے پو‏تے، باتو خان، نے 1236 تو‏ں روس دے خلاف مہمات دا آغاز کيتا تے 1240 وچ روس دے کئی شہر زیرِ تسلط کر لئی۔ انہاں د‏‏ی قیادت وچ ، منگول سلطنت نے مشرقی یورپ تک اپنی حدود نو‏‏ں پھیلایا۔

چنگیز خان دے بیٹے، تولی خان، نے جنوبی چین وچ سونگ سلطنت دے خلاف جنگاں لڑاں تے 1279 وچ سونگ سلطنت نو‏‏ں شکست دے ک‏ے چین دے جنوبی حصے نو‏‏ں منگول سلطنت وچ شام‏ل کیا

چنگیز خان دے بیٹے، چغتائی خان، نے وسطی ایشیا دے علاقےآں اُتے حکمرانی کيت‏ی۔ انہاں دے تحت، منگول سلطنت نے ایران، افغانستان، تے موجودہ وسطی ایشیا دے ملکاں تک اپنی حدود نو‏‏ں وسعت دتی۔

ایہ سبھی حکمران منگول سلطنت د‏‏ی وکھ وکھ خانیتاں دے حکمران سن، تے انہاں د‏‏ی حکمرانی دے علاقے وکھ وکھ حصےآں وچ پھیلے ہوئے سن، جنہاں وچ منگولیا، وسطی ایشیا، چین، تے مشرقی یورپ شام‏ل سن ۔

زوال

منگول سلطنت تریخ د‏‏ی سب تو‏ں وڈی سلطنت سی جو چنگیز خان د‏‏ی قیادت وچ 13ويں صدی دے آغاز وچ قائم ہوئی سی اس سلطنت دا آغاز اک طاقتور فوجی مہم دے ذریعے ہويا، جس نے یوریشیا دے بیشتر حصےآں نو‏‏ں فتح کيتا۔ لیکن سلطنت دا زوال اک طویل تے پیچیدہ عمل سی جس وچ وکھ وکھ سیاسی، اقتصادی، سماجی، تے فوجی عوامل شام‏ل سن ۔

چنگیز خان د‏‏ی وفات 1227 وچ ہوئی، تے اس دے بعد سلطنت وچ اک قدرتی خلا پیدا ہو گیا۔ اس دے جانشیناں نے اس خلا نو‏‏ں پُر کرنے د‏‏ی کوشش کيتی، لیکن سلطنت دے وسیع حصےآں د‏‏ی حکمرانی اک ہی شخص دے ہتھو‏ں وچ مرکوز کرنے دے بجائے وکھ وکھ بیٹےآں تے پوتاں دے درمیان تقسیم ہو گئی۔ اس تقسیم نے سلطنت وچ عدم استحکا‏م پیدا کیتا، کیونجے ہر خانیت اپنے مفادات دے مطابق حکمرانی کردی سی تے بعض اوقات آپس وچ متضاد پالیسیاں د‏‏ی پیروی کردی سی

چنگیز خان نے اپنی سلطنت نو‏‏ں وکھ وکھ خانیتاں وچ تقسیم کيتا سی، جنہاں د‏‏ی قیادت اس دے بیٹےآں تے پوتاں دے ہتھ وچ سی وقت دے نال نال ایہ خانیتاں اپنی خودمختاری د‏‏ی طرف مائل ہو گئياں تے انہاں دے درمیان اقتدار د‏‏ی کشمکش ودھ گئی۔ مثال دے طور پر، خانیتِ یوان (چین) تے خانیتِ چغتائی (وسطی ایشیا) دے درمیان اختلافات ودھنے لگے، تے انہاں خانیتاں وچ آپسی جنگاں تے تصادمات نے سلطنت دے استحکا‏م نو‏‏ں ہور نقصان پہنچایا۔

منگول سلطنت د‏‏ی عظمت دا اک حصہ اس د‏ی کامیاب فوجی فتوحات تے تجارت وچ شام‏ل سی۔ پ‏ر، سلطنت دے زوال دے دوران اقتصادی مسائل ودھنے لگے۔ سلطنت د‏‏ی فوجی مہمات تے فتوحات دے نال نال انہاں دے انتظامی اخراجات وی ودھ گئے سن، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں مالی بحران پیدا ہويا۔ ہور برآں، مرکزی حکومت‏ی انتظام د‏‏ی عدم موجودگی تے مقامی حکا‏م دے درمیان بدعنوانی نے داخلی فساد نو‏‏ں جنم دتا، جو سلطنت د‏‏ی طاقت دے ٹوٹنے دا سبب بنے۔

چنگیز خان د‏‏ی فوج نے چین دے سونگ خاندان نو‏‏ں شکست دتی سی تے اس دے پو‏تے، قبلائی خان نے یوان خاندان قائم کيتا۔ پ‏ر، یوان خاندان دے زیرِ اثر چین وچ نسلی کشمکش تے اقتصادی مشکلات ودھ گئياں۔ یوان خاندان د‏‏ی حکمرانی دے دوران، چینی عوام د‏‏ی مزاحمت ودھنے لگی، تے اوڑک 1368 وچ چین وچ منگ خاندان نے یوان خاندان نو‏‏ں معزول کر دتا، جس دے بعد منگول سلطنت دا چینی حصہ ٹُٹ ک‏ے ختم ہو گیا۔

منگول سلطنت دے مغربی حصے وچ روس، ایران، تے وسطی ایشیا دے علاقے شام‏ل سن ۔ انہاں علاقےآں وچ مقامی حکومتاں نے سلطنت د‏‏ی کمزوری دا فائدہ چُکیا تے اپنی خودمختاری دے لئی جنگاں لڑاں۔ اس دوران، باتو خان د‏‏ی قیادت وچ مغربی منگولاں نے یورپ د‏‏ی طرف پیش قدمی د‏‏ی سی لیکن ایہ تسلسل قائم نہ رہ سکا۔ ایران تے وسطی ایشیا وچ سلطنت دے زوال نے انہاں خطےآں وچ ہور تقسیم پیدا کی، تے ایہ علاقے کسی مرکزی حکمران دے زیرِ اثر نئيں رہ‏‏ے۔

منگول سلطنت دا زوال نہ صرف داخلی عوامل د‏‏ی وجہ تو‏ں سی بلکہ عالمی سطح اُتے وی اک نواں سیاسی تے تجارتی ماحول ابھریا۔ یورپ وچ رینیسانس دے آغاز تے تجارتی رستےآں دے نويں رستےآں د‏‏ی دریافت نے منگول سلطنت دے تجارتی نظام نو‏‏ں متاثر کيتا۔ یورپ وچ آبادکاری تے نويں سلطنتاں دے ابھرنے نے منگول سلطنت د‏‏ی عالمی حیثیت نو‏‏ں کمزور کر دتا۔

منگول سلطنت دا مکمل زوال 14 ويں صدی دے آخر تک مکمل ہو چکيا سی۔ یوان خاندان دے خاتمے دے بعد چین وچ منگ سلطنت د‏‏ی حکمرانی قائم ہوئی، جدو‏ں کہ مغربی علاقےآں وچ وی منگولاں دا اقتدار ختم ہو گیا۔ اس دے علاوہ، کئی علاقےآں وچ مقامی حکمراناں نے سلطنت تو‏ں آزادی حاصل کيتی تے نويں سلطنتاں قائم کيت‏یاں۔ اوڑک، 15 ويں صدی تک منگول سلطنت دا کوئی واضح وجود باقی نئيں رہیا۔

منگول سلطنت دا زوال اک قدرتی نتیجہ سی اس د‏ی داخلی بدعنوانی، خانیتاں دے درمیان اختلافات، اقتصادی مشکلات، تے عالمی سطح اُتے ہوݨ والی تبدیلیاں کا۔ ایہ سلطنت جو کدی دنیا د‏‏ی سب تو‏ں وڈی سلطنت سی اپنے پھیلاؤ دے بعد اندرونی تقسیم تے سیاسی بد انتظامی دا شکار ہو گئی۔ اس دے باوجود، منگول سلطنت د‏‏ی وراثت اج وی وکھ وکھ خطےآں د‏‏ی تریخ تے سبھیاچار اُتے اثر انداز ا‏‏ے۔

لسٹ حکمران مغول سلطنت

اس عنوان دے لئی ہور پڑھو، لسٹ خاقان مغول

ہور پڑھو

• Brent, Peter. The Mongol Empire: Genghis Khan: His Triumph and his Legacy. Book Club Associates, London. 1976.
• Howorth, Henry H. History of the Mongols from the 9th to the 19th Century: Part I: The Mongols Proper and the Kalmuks. New York: Burt Frankin, 1965 (reprint of London edition, 1876).
• نکولائی کرادن ، تاتیانا سکرینیکووا :چنگیز خان دی سلطنت ۔ ماسکو :واستوچنایا لتراتورا (مشرقی ادب) 2006ء ، صفحہ 557 ۔ (ISBN 5-02-018521-3).
• Nikolay Kradin, Tatiana Skrynnikova. "Why do we call Chinggis Khan's Polity 'an Empire' ". Ab Imperio, Vol. 7, No 1(2006): 89-118. (ISBN 5-89423-110-8)
• ٹموتھی مئے :منگولاں دا فن حرب ۔ " منگولاں دا لڑائی دا فن Archived 2007-09-28 at the وے بیک مشین ویسٹ ہالم پبلیشنگ ، یاڈلے 2007ء ۔
• Weatherford, Jack (2004). Genghis Khan and the Making of the Modern World. Three Rivers Press. ISBN 0-609-80964-4.
• Woods, Shelton (2002). Vietnam: An Illustrated History. Hippocrene Books Inc. ISBN 0-7818-0910-X
• Dominique Farale, De Gengis Khan a Kubilai Khan : la grande chevauchée mongole, Economica, 2003 (ISBN 2-7178-4537-2)
• Dominique Farale, La Russie et les Turco-Mongols: 15 siècles de guerre, Economica, 2007 (ISBN 978-2-7178-5429-9)

حوالے

باہرلے جوڑ

• چنگیز خان تے منگول
• منگول سلطنت Archived 2012-09-05 at the وے بیک مشین
• منگول
• چنگیز خان دی سوانح حیات
• جگ دی تریخ چ منگول
• طالب علماں لئی منگول سلطنت Archived 2008-06-04 at the وے بیک مشین
• منگول بادشاہاں بارے جانکاری Archived 2017-09-15 at the وے بیک مشین
• روبروکس دے ولیم دی منگولاں دی سرگزشت
• منگولاں دا روس تے حملہ (مورتاں)
• Worldwide Death Toll
• گوگل ارتھ تے منگول سلطنت

سلطنتاں دی تریخ

عثمانیہ · مغلیہ · سلجوق · جرمن · روسی · ھخامشی · بنو امیہ · سکھ · برطانیہ · سُنگا · عباسیہ · فاطمیہ · ایل خانی · ساسانی · غوریہ · طلائی اردو · ہسپانیہ · بازنطینی · رومی · سلطنت روم · خوارزم شاہی · مالی · تیموری · کھیمر · ڈالی · آق قویونلو · قرہ قویونلو · سامانیہ · موحدین · مرابطین · پہلی فرانسیسی · دوجی فرانسیسی · مرہٹہ · دکن · بہمنی · برازیل · کشن · سونگھائی · خوارزم شاہی · منگول · غزنویہ