درہم
درہم خالص چاندی دا بنا ہويا سکّہ ہُندا اے جو 70 جو دے برابر ہُندا اے [۱] جس دا وزن 2.975 گرام ہُندا اے۔ وزن دے اعتبار توں ست دینار دا وزن دس درہم دے برابر ہُندا اے۔ درہم دا وزن چودہ قیراط دے برابر ہُندا اے۔[۲]1400 سال پہلے قیمت دے لحاظ توں سونا چاندی توں ست گنا مہنگا ہويا کردا سی جداں کہ زکاۃ دے نصاب توں ظاہر اے۔ ہن سونا چاندی توں لگ بھگ 70 گنا مہنگا ہو گیا اے۔
ترکی دی سلطنت عثمانیہ وچ درہم 3.207 گرام دا سی ۔
1895 وچ مصر وچ درہم 3.088 گرام دا سی ۔
تاریخ
سودھوروایت اے کہ لگ بھگ 3800 سال قبل حضرت یوسف نوں محض چند درہم دے عوض بیچ دتا گیا سی ۔ حضرت عیسیٰ ابن مریم نوں اُنہاں دے اک حواری نے چاندی دے 30 سکاں دے عوض گرفتار کروا دتا سی ۔
اسلام دے ابتدائی زمانے وچ اک بکری دی قیمت دس درہم (یعنی اک دینار) ہُندی سی۔
محمد صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دے دور وچ چاندی دے ساسانی (ایرانی) تے یونانی سکّے استعمال ہويا کردے سن، جس دا وزن 3 گرام توں لے کے 5۔3 گرام ہويا کردا سی ۔ اہل عرب اس کاتبادلہ وزن دے حساب توں کیاکردے سن لیکن محمد نے اک دینار دا وزن اک مثقال قرار دتا، جو 72 جو (barley) دے داناں دے وزن دے برابر ہوتااے۔ تے جدید معیار وزن دے مطابق اس دا وزن تقریباً 4.25 گرام ہوتااے۔ عمر فاروق ۔ دے دور وچ انہاں سکّاں نوں کاٹھا گیا تے اس دے وزن کواک مثقال تک لایاگیا۔ تے آپ نے اک معیار قائم کیتا کہ ست دینار دا وزن دس دراہم دے برابر ہوئے۔ لہذا اک درہم دا وزن تقریباً 2.975 گرام (تقریباً 3 گرام) ہوتااے۔ عثمان غنی دے دور وچ اس اُتے بسم اللہ لکھیا گیا۔ علی المرتضیٰ ۔ تے عبد اللہ بن زبیر ۔ تے امیر معاویہ ۔ نے پہلی مرتبہ اپنے سکّے جاری کیتے۔ بعد وچ عبدالملک بن مروان نے مسلماناں وچ باقائدہ طورسے اپنے سکّے ڈھالنے شروع کیتے۔ جس کاوزن نہایت احتیاط دے نال 2.975 گرام (تقریباً 3 گرام) رکھیا گیا۔[۳]
معیارِ وزن
سودھودرہم دا وزن وی اک مثقال توں اخذ کیتا گیا اے۔ جس دا وزن 72 جو(barley) دے داناں دے وزن دے برابر ہوتااے، جو 25۔4 گرام دے برابر ہوتااے۔ عمر فاروق دے قائم کردہ معیارکے مطابق ست دینار دا وزن دس دراہم دے برابر ہو، تو اک درہم دا وزن تقریباً 2.975 گرام (تقریباً 3 گرام) ہوتااے۔ تے اوہدی خالصیت کم ازکم 22 قیرات (یعنی 7۔91 فیصد) ہونی چاہئیے۔ اس لئی جدید اسلامی درہم بنانے والی اکثرکمپنیاں مثلاً عالمی اسلامی ٹکسال، وکالہ انڈیوک نوسنتارہ، ضراب خانہ اسعار سنّت وغیرہ اسی معیار نوں استعمال کردیاں ناں۔[۴]
استعمال
سودھودرہم دے بوہت سارے استعمالات نيں۔ جنہاں وچ چند اک مندرجہ ذیل نيں۔[۳]
- بطورِ زر(زر)
- بطورِمعیار نصابِزکوٰۃ
- بطورِادائیگی زکوٰۃ
- مہر دا نصابِ معیار
- اسلامی قوانینِ سزاوجزا (حدود) وچ اس دا استعمال
جدید دور وچ اجرا
سودھوتفصیل دے لئی ویکھو:
فوائد
سودھوچاندی دے درہم دے بوہت سارے فوائدنيں۔
- چاندی دے درہم دے بوہت سارے فوائد نيں۔ کیونکہ کرنسی دی قیمت اس دے اندر ہونی چاہیے۔ لہٰذا چاندی دے سکوّں دی اپنی اک قدر و قیمت اے جو پوری دنیا وچ قابل قبول اے کیونکہ ایہ اک حقیقی دولت اے کوئی ردّی کاغذ نئيں۔[۵]
- جدید معاشی نظام توں پہلے جدوں لوگ آپس وچ تجارت کردے سن تو اوہ جفرافیائی حدود توں آزاد سن ۔ اوہ دنیا وچ جتھے وی جاندے سن سونے تے چاندی دے سکے ّ اوتھے وزن دے حساب توں قبول کیتے جاندے سن ۔ لوگاں نوں کوئی تکلیف نئيں ہويا کردی سن۔ ایسا ممکن نہ سی کہ امریکا وچ بیٹھا کوئی بینکر یا شخص ہندوستان دی پوری قوم نوں غلام بناسکے۔ تے اس دے علاوہ ایہ وی ممکن نہ سی کہ افغانستان وچ بیٹھا ہويا کوئی شخص جے تجارت کرے تو یورپ وچ بیٹھا ہويا کوئی بینکر اس وچوں اپنا حصّہ کڈ لے۔ یعنی تجارت حقیقی دولت وچ ہويا کردی سن اسی لئی انسان آزاد سن ۔[۶]
- اس دے نال نال لوگ حکومت دے دھوکاں توں وی آزاد سن ۔ جے کوئی حکومت یا بادشاہ منڈی وچ دولت لانا چاہندا سی تو اسنوں سونا یا چاندی کنيں توں ڈھونڈ کر لانا پڑتا سی ۔ ایسا نہ سی کہ بے دریغ دولت(کاغذی کرنسی)کے روپ وچ یکدم منڈی وچ ڈال دی جاندی، روپے،ڈالر وغیرہ دی قیمت وچ کمی ہوجاندتی۔ جس دی سزا عام عوام نوں بگتنی پڑتی۔
یعنی اس دور وچ جدوں کوئی حکومت یا بادشاہ ملکی خزانہ لوٹ لیندے نيں تو پھر انہاں دے پاس سرکاری ملازمین وغیرہ نوں تنخواہ دینے دے پیسے(کاغذی کرنسی)کم پڑجاندی اے تو اوہ زیادہ کاغذی کرنسی چھاپ دیندے نيں تاکہ ملازمین نوں تنخوانيں دی جاسکے تو کاغذی کرنسی دی قدر وچ کمی ہوجاندی اے، لہٰذا جے کسی مزدور نے پچھلے دس سالاں وچ اک لکھ روپے جمع کیتے نيں۔ تو حکومت دی کاغذی کرنسی دی زیادہ چھپوانی توں ہن اس دے اک لکھ روپے دی قدر پنجاہ، ساٹھ ہزار روپے ہوئے گی۔ لہٰذا اس مزدور دی آدھی دولت حکومت نے ہڑپ کرلی تے اس بیچارے نوں پتہ ہی نئيں کہ اصل وچ کیتا ہويا اس دے نال۔۔[۷] لہٰذا کاغذی کرنسی دے زیادہ چھپوائی دے ذریعے دنیا دی ہر حکومت اپنی عوام دی دولت نوں لوٹنے دے لئی استعمال کردیاں ناں۔ اسی لئی جے کرنسی سونے دی ہو تو حکومت دے لئی ممکن نئيں کہ زیادہ کرنسی نوں چھپوا سکے کیونکہ ہن کرنسی کاغذ دی نئيں بلکہ سونے دی اے۔ لہٰذا سونے تے چاندی توں بنے کرنسی توں عوام دی دولت، حکومت تے بین الاقوام ادارہ برائے زر(بین الاقوامی مالیاتی فنڈ)کے دھوکاں توں محفوظ رہتاں نيں۔[۸]
- اس دے علاوہ چاندی دے دراہم اپنی قیمت ہر دور وچ برقرار رکھدی اے۔ جے آپ دے پاس سونے تے چاندی دے سکے ّ ہو تو آپ خواہ کسی وی ملک وچ چلے جائے تو اوہدی قیمت برقرار رہندی نيں۔ چاہے اوہ کوئی وی دور ہو یا جداں وی حالات ہو، جنگ دا زمانہ ہو یا امن دا دور، ملک دی معاشی حالت خراب ہو یا اچھی ہو، ہر حالت وچ سونا اپنی قیمت نوں برقرار رکھدی اے۔ کیوں کہ سونے توں بنے کرنسی دی وجہ تاں، کرنسی دی قیمت و قدر اس دے اندر ہُندی اے جدوں کہ کاغذ توں بنی کرنسی دی قدر اس دے اندر نئيں ہُندی بلکہ اوہ اک کاغذ دے سوا کچھ وی نئيں اے۔ اس لئی جے اک انسان سونے تے چاندی دے سکوّں نوں زمین وچ دبادے تے چھار، پنج سو سال بعد کوئی شخص اسنوں نکالے، تب وی اوہدی قیمت برقرار رہے گی تے اس دے لئی ایہ سکے ّ اک قیمتی خزانے دی شکل اختیار کرن گے۔ اس لئی جے کسی نوں اج توں چھار پنج سو سال پہلے دے دور دے سکے ّ مل جائے تو اسيں کہندے اے کہ اسنوں خزانہ مل گیا اے۔ ایہ خزانہ دراصل اس دور دی کرنسی(روپیہ،پیسہ)ہی اے، جو خزانے دی شکل اختیار کیتے ہوئے اے۔ ہن آپ ذرا سوچئے کہ جے اس دور وچ وی کرنسی کاغذ دی ہُندی تو پھر اوہدی قدر ردّی کاغذ دے سوا کچھ وی نا ہُندتی۔ اس لئی جے انسان سونا لیکر زمین وچ دبا دے تے سو سال بعد اسنوں کڈیا جائے تو اوہدی قیمت برقرار رہندی اے۔ لہٰذا سونے چاندی دی وجہ توں اوہ پرانا معاشی نظام پائیدار سی ۔[۹]
- اس دے علاوہ سونے چاندی دے سکوّں دا ایہ فائدہ وی پہلے حکومتاں تے عوام نوں ہويا کردا سی کہ جے کوئی دشمن ملک آپ دی کرنسی بنانا چاہندا سی، تو اسنوں وی سونے تے چاندی دے سکے ّ ہی بنانے پڑتے سن ۔ اس دے لئی ممکن نہ سی کہ اوہ کوئی وی ردّی کاغذ چھپوالیندا تے کرنسی کاپی کرلیندا۔
یعنی اس دور وچ کرنسی نوں دشمن ملک دی معیشت نوں تباہ کرنے دے لئی استعمال کیتا جاندا اے۔ دشمن ملک آپ دی کرنسی نوں چھاپ کر آپ دے ملک دے منڈی وچ لاندا اے، تو آپ دے ملک وچ کرنسی زیادہ ہوجاندی اے، جس دی وجہ توں اوہدی قدر وچ کمی ہوجاندی اے تے ملک دا پیسہ تباء ہوجاندا اے، جس دی وجہ توں معیشت خراب ہوجاندی اے۔ لیکن اس نظام وچ ایہ ممکن نئيں جتھے کرنسی سونے تے چاندی توں بنی ہوئے۔ چنانچہ دنیا دا سب توں پائیدار معاشی نظام اک ایسا نظام ہو سکدا اے جس وچ کرنسی دی قدر وچ کمی نہ ہو، یعنی کرنسی دی اصل قدر اس دے اندر ہوئے۔[۹]
- اس دے علاوہ جے دشمن ملک آپ دی کرنسی چھاپ لے تو اوہ صرف کاغذ دے چند نوٹاں دے بدلے آپ دے ملک دے مارکیٹ توں کوئی وی چیز خرید سکدے نيں۔ مثلاً اوہ آپ دے مارکیٹ توں سونا، چاندی،گندم، وغیرہ، غرض ہر چیز خرید سکدے نيں۔ لیکن سونے دی صورت وچ ایہ ممکن نئيں۔[۵]
- کاغذی نوٹ جل کر راکھ ہو جاندے نيں، پھٹ جاندے نيں، پانی لگنے توں خراب ہو جا تے نيں، وقت دے نال نال خراب ہو جاندے نيں لیکن سونا تے چاندی نا جل کر راکھ ہو تی نيں تے نا ہی پانی لگنے توں خراب ہُندی نيں تے 22 قیراط سونے دا سکّہ جس دی نال تھوڑا سا تانبا ملیا ہويا ہو، دی عمر ساٹھ سال توں زیادہ ہُندی نيں۔ یعنی ساٹھ سال مسلسل استعمال دے بعد شاہد اس دے وزن وچ اک فیصد کمی آ جائے، جس نوں واپس ٹکسال لے جا کے اس وچ اک فیصد سونا ڈالنا ہوئے گا۔ جدوں کہ کاغذی کرنسی دی عمر دو توں تن سال ہُندی نيں۔[۶]
ہور ویکھو
سودھووکیمیڈیا کامنز چ مورتاں: درہم |
حوالے
سودھو- ↑ جواہر الفقہ، جلد سوم ،صفحہ391، مفتی محمد شفیع ،مکتبہ دار العلوم کراچی
- ↑ مفتاح الاوزان - مؤلف : مفتی عبد الرحمن القاسمی عظیم آبادی - ناشر : الامۃ ایجوکیشنل اینڈ چیریٹیبل ٹرسٹ، حیدرآباد، انڈیا
- ↑ ۳.۰ ۳.۱ Ibn Khaldun, The Muqaddimah، ch. 3 pt. 34۔
- ↑ Vadillo, Umar Ibrahim. The Return of the Islamic Gold Dinar: A Study of Money in Islamic Law & the Architecture of the Gold Economy. Madinah Press, 2004.
- ↑ ۵.۰ ۵.۱ Vadillo, Umar Ibrahim. "The Return of the Islamic Gold Dinar." Kuala Lumpur: The Murabitun Institute (2002)۔
- ↑ ۶.۰ ۶.۱ Meera, Ahamed Kameel Mydin. The Islamic Gold Dinar. Pelanduk Publications, 2002.
- ↑ Evans, Abdalhamid. "The Gold Dinar-A Platform For Unity." Proc. of the International Convention on Gold Dinar as An Alternative International Currency. 2003.
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ ۹.۰ ۹.۱ Rab, Hifzur. "Problems created by fiat money gold Dinar and other alternatives." 2002)، International Conference on Stable and Just Global Monetary System.، IIUM, Kuala Lumpur. 2002.