نمر باقر النمر
نمر باقر النمر | |
---|---|
(عربی وچ: نمر النمر) | |
جم | 21 جون 1959 [۱]
|
وفات | 2 جنوری 2016 (57 سال)[۲] |
وجہ وفات | سر قلم |
طرز وفات | سزائے موت [۳] |
شہریت | سعودی عرب |
فرقہ | اثناعشری[۴] |
عملی زندگی | |
پیشہ | کارکن انسانی حقوق ، فقیہ ، آیت اللہ |
مادری زبان | عربی |
پیشہ ورانہ زبان | عربی |
شعبۂ عمل | فقہ جعفری |
ویب سائٹ | |
ویب سائٹ | باضابطہ ویب سائٹ |
باب اسلام | |
ترمیم |
نمر باقر النمر سعودی عرب دے اک مجتہد تے شیعہ عالم دین سن۔ 1959 چ سعودی عرب چ جمے۔ انہاں دی گرفتاری تے فیر پھانسی پاروں شیعہ تے سنی حکومتاں وچکار سفارتی تلخیاں سکھراں اتے پہنچ گئیاں۔[۵] نمر باقر النمر نواجوناں چ واہوا مقبول[۴][۶] تے سعودی شاہی خاندان تے حکومت دے نقاد سن۔[۴] اُنہاں دے مطالبےآں چ سعودی عرب چ شفاف چوناں کرانا وی شامل سی۔[۷] انہاں نوں 2006ء میں گرفتار کیتا گیا، اپنی گرفتاری دے بارے چ انہاں دسیا کہ اس ویلے انہاں نوں [۴] ماریا کٹیا وی گیا۔ 2009ء چ انہاں نے سعودی حکومت اتے تنقید کیتی تے آکھیا جے سعودی عرب چ شیعاں نوں حق نئیں ملدے تے چڑھدے صوبےآں نوں وکھ ہو جانا چاہیدا اے۔[۸][۵][۹]۔ اس دے جواب چ سعودی حکومت نے النمر تے 35 ہور بندےآں نوں پھڑ لیا۔[۸][۱۰] سنہ 2011ء تے 2012ء چ سعودی عرب چ ہون آلی کشیدگی دوران نمر نے مظاہرین نوں آکھیا کہ اوہ پولیس دیاں گولیاں دا جواب تشدد دے بجائے لفظاں دی گرج نال دین۔[۱۱][۱۲] انہاں نے کشیدگی ودھن دی صورت چ تصادم دی پیش گوئی وی کر دتی سی[۱۳]۔دی گارڈین اخبار نے النمر نوں اس جھیڑے دے آگو دے طور اتے دسیا اے۔[۶]
8 جولائی 2012ء نوں پولیس نے اسدی لت چ گولی ماری تے گرفتار کر لیا۔ پولیس دا دعوی اے کہ گولیاں دے تبادلے چ گولی نمر دی لت چ لگی۔[۱۴][۱۵] پولیس نے ہزاراں لوکاں دے اس اکٹھ اتے وی فائر کھول دتا جو نمر دی گرفتاری اتے احتجاج کر رہیا سی۔ اس فائرنگ نال دو بندے اکبر الشخوری تے محمد الفلفل، مارے گئے۔[۱۵][۱۶][۱۷] النمر نے بھک ہڑتال کر دتی تے آکھیا کہ اس اتے تشدد کیتا جا رہیا اے۔[۱۷][۱۸][۱۹] اشرق سنٹر فار ہیومن رائٹس نے نمر دی بھک ہڑتال اتے 21 اگست نوں ہرکھ وکھالیا، ہور اوہناں نے نمر تک اُسدے ٹبر دی رسائی لئی عالمی پدھر اتے کوششاں وی کیتیاں۔[۲۰]
15 اکتوبر 2014ء نوں خصوصی جرماں دی عدالت نے اوہناں نوں سعودی عرب چ دوجے ملک دے اشارہ اتے گڑبڑ کرن، حکمراناں دی بے حکمی، تے سیکورٹی فوجاں دے خلاف ہتھیار چکن دے جرم چ سزائے موت دی سزا سنائی،[۲۱] ایسے دن اُسدےے بھراء محمد النمر نوں سزائے موت دی جانکاری ٹویٹ کرن اتے گرفتار کر لیا گیا۔[۲۱][۲۲] مگروں 2 جنوری 2016ء نوں النمر نوں 46 ہور بندےآں نال سزائے موت دے دتی گئی۔[۲۳] انہاں دی سزائے موت ایران تے مشرق وسطیٰ دے اہل تشیع نال ای لہندے دیساں تے فرقہ پرستی اتے یقین نا کرن آلے سنی لوکاں نے مذمت کیتی۔ سعودی حکومت نے ایہ وی اعلان کیتا کہ نمر دی لاش اسدے دے ٹبر دے حوالے نئیں کیتی جائے گی۔[۲۴]
خاندانی پس منظر
سودھونمر باقر آلنمر 1379ھ بمطابق 1968ء صوبہ قطیف کے شہر العوامیہ چ اک علمی تے دیندار ٹبر چ جمے۔ انہاں دے پیؤ دے چاچا آیت اللہ شیخ محمد بن ناصر آل نمر رحمہ اللہ ایسے ٹبر دی عالم دین سن تے اس خاندان چ گئی سرکڈویں عالم تے ذاکر ہوئے جنہاں چ اینہاں دے دادا الحاج علی بن ناصر آل نمر ذکر یوگ نیں۔ [۲۵]
دینی تعلیم، تدریس و علمی خدمات
سودھوانھاں نے ابتدائی تعلیم العوامیہ وچ مکمل کرنے دے بعد سنہ 1400ھ (1989ء) نوں انقلاب اسلامی نوں بہتر سمجھنے تے اعلیٰ دینی تعلیم دے حصول دی غرض توں اسلامی جمہوریہ ایران ہجرت دی تے تہران دے حوزہ علمیہ حضرت قائم(عج) وچ حاضر ہوئے جو ايسے سال آیت اللہ سید محمد تقی مدرسی نے تاسیس کيتا سی۔
نمر نے حوزہ علمیہ حضرت قائم (عج) وچ 10 سال تک تعلیم جاری رکھی تے اس دے بعد شام وچ حوزہ علمیہ سیدہ زینب سلام اللہ علیہا پہنچے تے اوتھے تعلیم جاری رکھی۔
انھاں نے اصول الفقہ وچ اصول المظفر، رسالے شیخ انصاری تے آخوند خراسانی دی کتاب کفایۃ الاصول دے نال نال علم فقہ وچ شہید اول دی کتاب اللمعۃ الدمشقیہ، خوانساری دی کتاب جامع المدارک، شیخ انصاری دی کتاب المکاسب تے سید حکیم دی کتاب مستمسک عروۃ الوثقی مکمل کرلئی-
انھاں نے اس عرصے وچ کئی نامور ایرانی، عراقی، شامی تے افغانی علما توں فیض حاصل کيتا تے مشہد وچ وی کافی عرصے تک آیت اللہ شیرازی دے درس وچ حاضر ہوئے جدوں کہ قم وچ وی درس اخلاق دے مراتب طے کیتے جس دے بعد انہاں نوں علمی مراکز وچ تدریس دی اجازت مل گئی۔[۲۵]
آیت اللہ نمر باقر النمر حوزات علمیہ دے نمایاں ترین استاداں وچ شمار ہُندے سن تے ایران تے شام وچ وی لمعہ، جامع المدارک، مستمسک العروۃ الوثقی تے شہید آیت اللہ محمد باقر الصدر دی کتاب الحلقات دی تدریس کردے رہے تے کئی سالاں تک تہران تے دمشق وچ حوزہ علمیہ حضرت قائم(عج) دے منتظم رہے تے انہاں مراکز دی ترقی وچ شاندار کردار ادا کردے رہے نيں۔[۲۵]
انھاں نے سعودی عرب جاکے العوامیہ وچ مذہبی مرکز "الامام القائم (عج)" دی بنیاد رکھی تے اس مرکز دا سنگ بنیاد 2001ء وچ رکھیا گیا۔[۲۵]
اخلاقی حوالے توں نہایت اعلیٰ خصلتاں دے مالک نيں تے دینی اقدار دے تحفظ دے حوالے توں کسی قسم دی سودے بازی دے قائل نئيں نيں تے ایہ خصلتاں آل سعود دی فاسد تے ظالم ملوکیت دے خلاف انہاں دی جہادی تحریک وچ نمایاں نيں۔[۲۵]
آیت اللہ نمر سعودی عرب دے اندر تے خطے دی سطح اُتے گرد و پیش دے حالات دا بخوبی ادراک رکھدے نيں جس دے باعث انہاں دا نظریہ علاقائی تے بین الاقوامی حالات دے حوالے توں مدلل تجزیئے اُتے مبنی اے تے اوہ خود کہندے نيں کہ ایہ سب کچھ قرآن تے اہل بیت (ع) دے نال مسلسل تعلق دا نتیجہ اے۔[۲۵]
مذہبی کیرئیر
سودھوبمطابق 2008[update]2008| وچ اوہ Eastern Province دی شیعہ کمیونٹی دے دونے سیاسی گروپاں Islahiyyah (شیرازی) تے Hezbollah Al-Hejaz (سعودی حزب اللہ) توں آزاد ہوئے گئے [۴]۔ نمر عوامیہ وچ 2009ء یا اس توں وی پہلے توں نماز جمعہ دی امامت وی کراندے سن ۔[۸]
انہاں دے دیس دی علاقائی اہمیت
سودھونمر باقر النمر سعودی عرب دے مشرقی صوبے عوامیہ نال تعلق رکھدے سن، اس صوبے دا راجگڑھ” دمام ” اے تے اس صوبے دا اکو سمندری رستہ خلیج فارس نال ملتا اے جتھوں ایران نالاس دی سرحد ملتی اے جدوںکہ پنچ ملکاں نال اس صوبے دی زمینی سرحد ملدی اے انہاں چ عراق ، کویت ، اومان ، متحدہ عرب امارات تے قطر شامل نیں – ایتھے ای ” جسر فہد الملک ” پلاں دا اک سلسلہ جس نال بحرین تے عوامیہ وچکار لنک تعمیر کیتا گیا اے تے ایتھے ای کنگ فہد انٹرنیشنل ائرپورٹ وی اے ، عوامیہ صوبے دی اک ہور وڈی اہمیت ایہ وے کہ اس صوبے چ سعودی عرب دے تیل دے سب توں وڈے پنڈھار موجود نیں تے ایتھے ای سعودی عرب دی کیمیکل انڈسٹری وی اے جو دنیا ی کجھ وڈیاں انڈسٹریاں چ گنی جاندی اے۔ ایداں ایہ صوبہ سٹریٹجک تے سعودی عرب دی مالیاتی ریڑھ دی ہڈی کہیا جاسکتا اے
شیعہ آبادی تے اینہاں دیاں محرومیاں
سودھوسعودی عرب دے حاکم اس صوبے چ اپنے لئی سبتوں وڈا خطرہ شیعہ آبادی نوں سمجھدے نیں جہڑی اس صوبے دی وڈی گنتی اے سعودی عرب بنن توں پہلوں ایہ علاقہ ” الاحصاء ” آکھواندا سی تے اس چ بحرین تک دا علاقہ شامل سی– تے شیعہ آبادی دا گڑھ تے اینہاں دیاں سرگرمیوں دا ہیڈ کوارٹر ” القطیف ” اے تے ایہ سعودی کیمکل انڈسٹری ، خلیج فارس تے آئل انڈسٹری دے عین وچکار اے – شیعہ سعودی آبادی دا 15 فیصد نیں تے اک آنکڑے دے مطابق سعودی واسیاں چ 20 لکھ لوک شیعہ مذھب رکھتے نیں تے اینہاں دی اک وڈی گنتی مدینہ المنورہ تے مکّہ چ وی وسدی اے – آل سعود دے جد ابن سعود جس نے سعودی عرب دی نیہہ رکھی نے 1913ء چ الاحصاء اتے قبضہ کیتا تے اس دا ناں ” الشرقیہ عوامیہ ” رکھ دتا –ایہ مل حجاز ، نجد تے یمن دے کجھ حصّےآں اتے قبضےآں وانگ ” پرامن قبضہ ” نئیں سی بلکہ ایتھے وڈی پدھر اتے قتل تے غارت گری ، لوٹ مار ہوئی ، عورتاں دی عصمت دری کیتی گئی ، قطیف نوں جلادتا گیا ، شیعہ تے چارے سنی مسلکاں دیاں عبادت گاہاں اتے مل مار لیا گيا تے اوتھے ” وہابی علماء ” لا دتے گئے تے سوائے ” وہابیت ” دے باقی سب مسلکاں اتے پابندی لادتی گئی۔[۲۶]
سیاسی تحریکاں
سودھوسعودی عرب دے چڑھدے صوبے عوامیہ تے اسدے گڑھ ” قطیف ” چ” سعودی عرب ” دے خلاف ہمیشہ توں مزاحمتی تحریک موجود رہی اے تے ایتھے دے لوکاں چ سعودی حکومت دے نال ٹکراؤ وی موجود رہیا اے تے ایتھے ” آل- سعود ” دے خلاف تحریک ایران چ شیعہ اسلامی انقلاب آن توں بوہت پہلے موجود سی ، اس تحریک مزاحمت دا واضح تے بھرواں وکھالا 1978ء چ ہویا جدوں قطیف چ 60 ہزار توں ودھ شہریاں نے سعودی حکومت دے خلاف احتجاجی مظاہرے نال تحریک دا آغاز کردتا ، تے اس تحریک دا مڈھلہ مطالبہ سعودی عرب چ بادشاہت دا خاتمہ ، پارلیمانی ڈیموکریسی اپنان تے مشرقی صوبے دی شہری آبادی دے حقاں اتے لگی پابندیاں نوں چکنا سی ، ایہ احتجاج جدوں پھیلن لگا تے شاہ فہد نے مشرقی صوبے دی احتجاجی عوام نال کوئی مذاکرات کرن دی بجائے اوتھے سعودی فوجاں بھیج دتیاں ، زبردست کریک ڈاؤن ہوای ، وڈے پیمانے اتے گرفتایاں ہوئیاں ، موتاں وی ہوئیاں تے وقتی طور اتے سیاسی مزاحمتی تحریک دب گئی تے اس دی تھاں پرتشدد تے اسلحہ بند مزاحمت نے لے لئی۔
اک تنظیم ” الثورۃ االسلامیہ ” سامنے آئی تے اک ” حزب الحجاز ” سامنے آئی ، ان دا مرکز کربلاء عراق سی تے عراقی شیعہ مراجع المدرسی شیرازی اس دے دماغ سمجھے جارہے سن پر 80ء دے دہاکے چ 86ء شاہ فہد نے ریفارمسٹ شیعہ لیڈراں نال مذاکرات شروع کیتے تے شیخ سافر دی آگوائی چ اک گروہ سامنے آیا جس نے سعودی حکمراناں تے شیعہ آبادی وچکار تعلقات نوں بہتر بنان دے راہ اتے سفر شروع کیتا پر ایہ سلسلہ بوہتی دیر قائم نئیں رہیا ، اس دوران مشرقی صوبے دے اندر ” بادشاہت دے خلاف ، انسانی حقاں تے جمہوریت لئی تحریک چ شدت آگئی تے اس وار مشرقی صوبے عوامیہ دے اندر اس تحریک دی آگوائی اک ہور شیعہ عالم نمر باقر النمر دے ہتھ چ سی۔
سیاسی جد وجہد
سودھوسانچہ:بے حوالہ شیخ باقر النمر 2000ء وچ ” بہار عرب ” تحریک دے تناظر وچ سعودی مشرقی صوبے وچ جاری ہونے والے ” انتفاضہ ” دے سب توں مقبول لیڈرسن ۔
شیخ باقر النمر سعودی عرب وچ پارلیمانی جمہوریت تے فقہا دی سینٹ توں مل کے بننے والے اک مخلوط سیاسی نظام دی حمایت کردے سن، اوہ سعودی بادشاہت دے خاتمے، اسلامی جمہوریہ حجاز دی تشکیل دے قائل سن تے مشرقی صوبے دے عوام دی سیاسی، مذہبی، ثقافتی، معاشی آزادی دے علمبردار سن اوہ سعودی عرب نوں امریکی سامراجی بلاک توں واپس لیانے دے خواہش مند سن شیخ باقر النمر عراق، ایران، شام تے ترکی وچ شامل ” کرد” علاقےآں نوں ملیا کے ” آزاد خود مختار کرد ریاست ” دے قیام دی حمایت کردے سن ۔ اپنے نظریات دے اعتبار توں انہاں نوں ” یوٹوپیائی اسلامی سوشلسٹ ” کہیا جا سکدا اے۔ اوہ ” تعلیم، صحت، روزگار، رہائش سمیت سماجی سروسز دی فراہمی نوں ریاست دی ذمہ داری قرار دیندے سن ۔
شیخ باقر النمر انہاں شیعہ عرب وچ شامل سن جنھاں نے ” انقلاب ایران ” نوں آزادی دی راہ وچ اک مثبت تبدیلی دے طور اُتے دیکھیا سی تے اوہ اس توں متاثر ہوئے سن ۔
گرفتاری توں پہلے دی تقریر
سودھواپنی گرفتاری توں پہلے انھاں نے قطیف دی مسجد وچ اک تقریرکيتی سی جس دا اردو ترجمہ درج ذیل اے۔ انہاں دی سزائے موت دی وجہ وی ایہی تقریر قرار دتی جا رہی اے۔
الحمد للہ رب العالمین والصلوات والسلام علی سید المرسلین و علی عترتہ اہل بیتہ وسلم
اما بعدہ!
گزشتہ سو سالاں توں سانوں ظلم، جور، ناانصافی، ڈرائے دھمکائے جانے دا سامنا اے ۔
آپ جداں ہی اس دنیا وچ آندے نيں ايسے وقت توں اس ظلم، جور، تعدی، ناانصافی تے ڈرائے دھمکائے جانے دے نال بدسلوکی آپ دا مقدر بنادی جاندی اے ۔
ہم ڈر تے خوف دے ماحول وچ اکھاں کھولدے نيں تے ایہ خوف اِنّا ہُندا اے کہ اسيں دیواراں توں وی خوف کھاندے نيں۔
ہم وچوں کوئی ایسا نئيں اے جو اس ظلم، جور، تعدی، ناانصافی تے خوف توں آشنا نہ ہوئے جس دا سانوں اس ملک وچ سامنا اے۔
میری عمر 55 سال ہوچکی یعنی وچ عمر رواں دی نصف صدی توں زیادہ سفر کرچکيا لیکن وچ اپنی پیدائش توں لے کے اج تک اس ملک وچ کدی خود نوں محفوظ و مامون خیال نئيں کرسکیا۔
آپ اُتے ہمیشہ کوئی نہ کوئی الزام، دشنام، تہمت دھر دتی جاندی اے۔
آپ ایتھے ہمیشہ خطرات وچ گھرے ہوئے رہندے نيں۔
جب مینوں گرفتار کر ليا گیا تاں اس صوبے (عوامیہ ) دے سٹیٹ سیکورٹی افسر نے میرے سامنے برملا کہیا۔
تم جِنّے وی شیعہ ہوئے لازم اے کہ توانوں قتل کر دتا جائے۔
یہ اے انہاں دا فلسفہ زندگی، ایہ اے انہاں دی منطق۔
یہ گل کوئی تے نئيں کہہ رہیا بلکہ ساڈے صوبے دا سٹیٹ سیکورٹی افسر کہہ رہیا اے۔
وہ ہر وقت وڈے قتل عام دا منصوبہ بناتے رہندے نيں۔
ہم ایتھے موجود نيں، مرحبا! آئیاں وڈے شوق توں سانوں قتل کیجئے۔
اپنے اقدار دے دفاع دے لئی ساڈے خون دا ں ذرانہ تاں بہت ہی ہلکی قیمت اے جو اسيں چکانے دے لئی تیار نيں۔
ہم موت توں ڈرنے والے لوک نئيں نيں، اسيں تاں ” شہادت ” دی آرزو رکھنے والے لوک نيں۔
کچھ ماہ پہلے اس صوبے دے نوجواناں دے دلاں وچ ” عزت و تکریم ” دی شمع روشن ہوئے گئی – انہاں نے مشعل حریت فروزاں دی – لوک گلیاں وچ نکل آئے تے انہاں نے اصلاحات، عزت نفس دی بحالی تے آزادی دا مطالبہ کيتا۔
ان وچ اوہ لوک وی جنھاں نے 16 سال قید کٹی سی۔
جب گلف کونسل دی افواج نے سعودی افواج دی قیادت وچ بحرین اُتے دھاوا بولا تاں اس وقت ایتھے اُتے جو احتجاج شروع ہويا سی تاں زیادہ توں زیادہ گرفتاریاں تے تشدد ہويا سی، تاں کس نے اس کشیدگی تے تناؤ نوں جنم دتا سی؟
عوامیہ وچ کشیدگی و تناؤ سعودی حکومت نے پیدا کيتا نہ کہ عوام نے۔
ہم پرانے تے نويں قیدیاں دا دفاع جاری رکھن گے۔
ہم انہاں دے نال کھڑے رہن گے۔
چاہے ہماریا خون بہا دتا جائے، اسيں پروا نئيں کرن گے۔
ہم بحرین دے نال یک جہتی جاری رکھن گے۔
بحرین دی عوام ساڈی اپنی اے، اسيں انہاں دے اہل نيں۔ جے بحرین دے اندر سعودی قیادت وچ فوجی مداخلت نہ وی ہُندی تب وی اسيں بحرین دی عوامی جدوجہد توں اظہار یک جہتی جاری رکھدے تے انہاں دے نال کھڑا ہونا ہماریا فرض سی۔
ہم انہاں نوں کِداں تنہا چھڈ داں جدوں کہ انہاں اُتے سعودی افواج ظلم کر رہی ہون، انہاں دا قتل کر رہی ہون، انہاں دی عورتاں توں بدسلوکی کيتی جاندی ہوئے تے انہاں دی دولت دی پرت مار دی جا رہی ہوئے۔
سعودی حکومت کہندی اے کہ اسيں اک غیر ملک دے اشارے اُتے ایہ سب کچھ کر رہے نيں ،وہ اسيں اُتے تشدد دے جواز دے لئی ایہ غلط الزام تراشتی اے تے غیر ملک توں اکثر انہاں دی مراد ایران ہُندا اے۔
ماں اس الزام دا جواب تریخ توں داں گا۔
1978ء دا سال سی جدوں عوامیہ صوبے دے لوک اپنی عزت نفس دی بحالی دے لئی اٹھیا کھڑے ہوئے سی تے اس وقت سعودی فوج قطیف اُتے ٹُٹ پئی سی۔
یہ انتفاضہ، آزادی دی تحریک دسمبر 1978ء وچ شروع ہوئی سی جدوں شاہ ایران دی حکومت حالے قائم سی، ایران وچ انقلاب نئيں آیا سی تے ایہ اس انقلاب دے آنے توں چار ماہ پہلے دا قصّہ سی۔
کیہ ہویا سی، لوک امام حسین دا تعزیہ دا جلوس لےکے جا رہے سن، ایہ کوئی سیاسی یا دفاعی معاملہ نہ سی لیکن سیکورٹی فورسز نے انہاں اُتے حملہ کر دتا تے اس طرح توں اک ” محاذ آرائی ” شروع کردتی گئی –لوک اپنی حرمت، عقیدے تے عزت دا دفاع کر رہے سن، اس رات انہاں نے 100 افراد پکڑے تے ایہ سب ” انقلاب ایران ” توں بہت پہلے، شاہ ایران دی حکومت دے گرنے توں چار ماہ پہلے ہويا سی تاں اوہ کِداں ” بیرونی مداخلت دا الزام دے سکدے نيں؟“
آپ نوں اپنے اُتے خود شرم آنی چاہئیے۔
سعودی حکومت کہندی اے :-
جے احتجاج ختم نہ ہويا تاں آہنی ہتھوں توں نمٹا جائے گا۔
آپ 40 / 50 سالاں توں کمزور و ضعیف لوکاں دے نال انہاں آہنی ہتھوں توں نمٹ رہے نيں۔
ہم کہندے نيں کہ جے کوئی بیرونی ملک آپ دے ایتھے مداخلت کر رہیا اے تاں اس سپ دا سر آپ اٹھنے توں پہلے کچل کیوں نئيں دیندے؟ جے ایہ سب ایران کر رہیا اے تاں جاواں، اس اُتے حملہ کر دتیاں۔
ہماریا ایران یا کسی تے ملک توں کوئی تعلق نئيں اے، اسيں اپنی لڑائی خود لڑ رہے نيں، اسيں اپنی اقدار توں جڑے نيں (جو کسی توں مستعار نئيں لی ہوئیاں ) اسيں انہاں دا دفاع کرن گے – اگرچہ سرکاری میڈیا ساڈے موقف نوں کتنا ہی مسخ کیوں نہ کرے۔
یہ دفاع اسيں تشدد توں نئيں بلکہ اپنے عزم، عقیدے، صبر و تحمل توں کرن گے تے انہاں توں آپ نوں شکست دین گے، ناانصافی دے خلاف ساڈی جدوجہد جاری رہے گی تے اسيں سرنڈر نئيں کرن گے۔
زیادہ توں زیادہ آپ سانوں ماردین گے۔
ہم اللہ دی راہ وچ شہادت پانے نوں خوش آمدید کدرے گے۔
اک آدمی جدوں مرجاندا اے تاں زندگی ختم نئيں ہُندی بلکہ حقیقی زندگی دا آغاز تاں تب ہی ہُندا اے یا تاں اسيں اس دھرتی اُتے ” فرد آزاد ” دی طرح رہن گے یا اک مرد پاکباز دی طرح مرجاواں گے تے اس دھرتی وچ ہی اک پاکباز دی طرح دفن ہون گے، ساڈے پاس اس دے سوا تے کوئی راستہ نئيں اے۔
سعودی ویکی لیکس دی اک امریکی سفارٹی کیبل دے مطابق شیخ باقر نمر النمر نوں ” ایرانی ایجنٹ ” کہلوانے یا ” ایران نواز ملّا ” کہلانے اُتے سخت اعتراض سی۔[۲۷]
قومانتری رد عمل
سودھوبیان
سودھوعباس شمائل زیدی نے شیخ باقر النمر دی موت اتے تبصرہ کردے ہوئے آکھیا:
- A Man with Courage, who spat on the faces of Al Saud and left this world with pride and honour!
اک بہادر شخص جس نے آل سعود دے چہرےآں اتے تھک دتا تے اس دنیا توں عزت تے وقار نال چلا گیا تے فیر نمر باقر دی تقریر توں اک جملہ لیکے درج کیتا
- “We either live in this land as free men, or be killed and be buried in this land as pious men”
سانوں جاں تے اک آزاد بندے وانگ اس دھرتی اتے جینا چاہدا ، تے جاں فیر پاکباز بندے وانگ ماریا تے اس دھرتی چ دفن ہونا چاہدا ۔
نمر باقر النمر | |
---|---|
نمر باقر آل نمر | |
لقب | آیت اللہ |
ذاتی | |
پیدائش | 1959 |
وفات | 2 جنوری 2016 (عمر 56 یا 57) سعودی عرب |
مذہب | اثناعشری[۴] |
قومیت | سعودی عرب |
نسلیت | عرب |
فرقہ | اہل تشیع |
مدرسہ | محمد حسینی شیرازی، محمد تقی المدرسی[۴] |
Education | ایران، سوریہ[۴] |
دیگر نام |
|
مرتبہ | |
ویب سائٹ | www |
احتجاج
سودھونمر دے عدالتی قتل دے خلاف دنیا دے کئی دیساں چ احتجاج کیتے گئے ایران دے سیاسی تے دینی حلقےآں نے شدید مذمت کیتی (تےایران نے سعودیہ نال سفارتی تعلقات ختم کرن دا اعلان کردتا)، [۲۸][۲۹][۳۰][۳۱][۳۲][۳۳][۳۴][۳۵] عراق دیاں عوامی تے مڈہبی شخصیتاں،[۳۱][۳۵][۳۶][۳۷][۳۸] فلسطین،[۳۲] حزب اللہ[۳۹] تے لبنان دیاں ہور شیعہ تنظیماں،[۳۱][۳۷] بحرین[۳۸] تے سعودی عرب دے شیعہ آگواں،[۳۰] یمن دے انصار اللہ ،[۳۱][۴۰] پاکستان دے اہل تشیع،[۴۰] بھارت دے اہل تشیع[۳۷] جرمنی دے کجھ حکومتی عہدےداراں،[۳۷][۴۱] برطانیہ[۳۷] تے یورپ[۴۲] تے انسانی حقاں دیاں قومانتری تنظیماں[۳۱][۳۷] کجھ قومانتری تنظیماں نے اس عدالتی فیصلے نوں دھوکھا تے سیاسی فیصلہ قرار دتا اے۔[۴۳][۴۴]
پر عرب امارات تس بحرین دیاں حکومتوں تے الازہر دے سنی عالماں دی انجمن نے اس سزا دی حمایت کیتی اے۔[۳۷]
مقبولیت
سودھوامریکی سفارت کار نے 2008ء چ نمر دے مقامی طور اتے مشہور ہون متعلق بیان دتا سی۔[۴] دی گارڈین نے اپنے تجزیہ چ لکھیا کہ 2011ء تے 2012ء چ نمر، شیعہ نوجواناں چ سب توں مشہور شیعہ عالم بن گئے سن۔ سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا <ref>
ٹیگ؛
نا منے جان والے ناں
2004ء تے 2006ء دیاں گرفتاریاں
سودھو2004ء نوں نمر نوں کئی دناں تک حراست چ رکھیا گیا۔[۱۷] 2006ء چ النمر نوں گرفتار کیتا گيا تے حراست چ اینہاں نوں ماریاکٹیا گیا۔ ال عوامیہ دے رہائشیاں نے اس دی رہائی لئی مہم چلائی،[۴] جس دے کجھ دن بعد، اسنوں چھڈ دتا گیا۔[۱۷]
سزائے موت
سودھوسعودی حکومت نے ہفتہ دے دن 2 جنوری 2016 نوں انہاں دا سر کپ دتا۔[۲۳][۴۵] [۴۶]
سعودی عرب دا مفتی اعظم شیخ عبدالعزیز سرکاری ٹیلی ویژن اتے آیا تے اس نے 47 لوکاں دے سر کپے جان دی خبر سعودی عرب دے لوکاں نوں دتی تے ایہ وی دسیا کہ اس چ نمر باقر النمر وی شامل نیں۔ انہاں 47 لوکاں اتے دہشت گردی ، غداری تے ہور کئی قسم دے الزام سن تے مفتی اعظم سعودی عرب دا ایہ وی آکھنا سی کہ انہاں لوکاں نال سعودی عرب نے ایہ بھلائی کیتی کہ انہاں دا سر کپ کردتا کیونجے ایہ ہور گناہ نا کرسکن۔
مقبولیت
سودھوامریکی سفارت کار نے 2008ء وچ نمر دے مقامی طور اُتے مشہور ہونے توں متعلق بیان دتا۔[۴] دی گارڈین نے اپنے تجزیہ وچ لکھیا کہ [بظاہر]2011ء تے 2012ء وچ نمر، شیعہ نوجواناں وچ سب توں مشہور شیعہ عالم بن گئے سن ۔ 2012ء قطیف احتجاج وچ ہزاراں افراد نے نمر دا نال دتا، جس وجہ توں جولائی 2012ء وچ انہاں نوں گرفتار کيتا گیا۔[۱۵]
2004ء تے 2006ء دی گرفتاریاں
سودھو2004ء نوں نمر نوں کئی دناں تک حراست وچ رکھیا گیا۔[۱۷] 2006ء وچ النمر نوں گرفتار کيتا گيا تے دوران وچ حراست انہاں نوں تشدد دا نشانہ بنایا گیا۔ ال عوامیہ دے رہائشیاں نے اس دی رہائی دے لئی مہم چلائی،[۴] جس دے چند دن بعد، انہاں نوں رہیا کر دتا گیا۔[۱۷]
احتجاج، گرفتاری تے تعزیر
سودھو2011ء تا 2013ء سعودی عرب وچ احتجاج، عرب بہار دا حصہ سی، عرب بہار دا آغاز 2011ء وچ تونس انقلاب توں ہويا۔ ایہ احتجاج 2011ء وچ جدہ تے صاطمہ دی سڑکاں اُتے خودسوزی دے نال شروع ہويا۔[۴۷][۴۸][۴۹] شیعیت دے خلاف تعصب برتنے اُتے ایہ احتجاج قطیف، ریاض تے عوامیہ نامی شہراں وچ ہويا۔[۵۰][۵۱] جس دی نمائندگی نمر باقر النمر کر رہیا سن ۔
سزائے موت
سودھوسعودی حکومت نے بروز ہفتہ 2 جنوری 2016ء نوں انہاں دا سر قلم کيتا۔[۲۳][۵۲][۵۳]
سعودی عرب دے مفتی اعظم شیخ عبد العزیز سرکاری ٹیلی ویژن اُتے نمودار ہوئے تے انہاں نے 47 افراد دے سر قلم کیتے جانے دی خبر سعودی عرب دی عوام نوں دتی تے ایہ وی دسیا کہ اس وچ نمر باقر النمر وی شامل نيں۔ انہاں 47 افراد اُتے دہشت گردی، غداری تے ہور قسم دے الزامات سن تے مفتی اعظم سعودی عرب دے بقول انہاں افراد دے نال سعودی عرب نے ایہ بھلائی دی کہ انہاں دا سر قلم کر دتا تاکہ ایہ ہور گناہ نہ کرسکن۔
ہور ویکھو
سودھوحوالے
سودھو- ↑ https://pantheon.world/profile/person/Nimr_al-Nimr — اخذ شدہ بتاریخ: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷
- ↑ http://www.aljazeera.com/news/2016/01/saudi-announces-execution-47-terrorists-160102072458873.html — اخذ شدہ بتاریخ: ۷ جنوری ۲۰۱۶
- ↑ http://www.theguardian.com/world/live/2016/jan/02/middle-east-condemns-saudi-execution-of-shia-cleric-live
- ↑ ۴.۰۰ ۴.۰۱ ۴.۰۲ ۴.۰۳ ۴.۰۴ ۴.۰۵ ۴.۰۶ ۴.۰۷ ۴.۰۸ ۴.۰۹ ۴.۱۰ ۴.۱۱ ۴.۱۲ ۴.۱۳ Gfoeller, Michael (2008-08-23). Meeting with controversial Shi'a sheikh Nimr. ویکی لیکس. سانچہ:WikiLeaks cable. http://wikileaks.org/cable/2008/08/08RIYADH1283.html. Retrieved on ۲۳ جنوری ۲۰۱۲.
- ↑ ۵.۰ ۵.۱ Laessing, Ulf; Reed Stevenson; Michael Roddy (2011-02-22). "Watching Bahrain, Saudi Shi'ites demand reforms". Thomson Reuters. https://web.archive.org/web/20120211154941/http://www.reuters.com/article/2011/02/22/us-saudi-shiites-idUSTRE71L33820110222. Retrieved on ۲۱ فروری ۲۰۱۲.
- ↑ ۶.۰ ۶.۱ Matthiesen, Toby (2012-01-23). "Saudi Arabia: the Middle East's most under-reported conflict". London: دی گارڈین. https://web.archive.org/web/20120124052928/http://www.guardian.co.uk/commentisfree/2012/jan/23/saudi-arabia-shia-protesters. Retrieved on ۲۳ جنوری ۲۰۱۲.
- ↑ "Saudi execution of Shia cleric sparks outrage in Middle East"۔ The Guardian۔ 2 January 2016
- ↑ ۸.۰ ۸.۱ ۸.۲ ۸.۳ Abu-Nasr, Donna (2009-04-01). "Saudi government cracks down on Shiite dissidents". The San Diego Union-Tribune/AP. http://www.webcitation.org/65cxT8OiS. Retrieved on ۲۱ فروری ۲۰۱۲.
- ↑ Hemeid, Salah (2009-05-07). "Bomb-for-peace". Al-Ahram Weekly. https://web.archive.org/web/20120125235954/http://weekly.ahram.org.eg/2009/946/re7.htm. Retrieved on ۲۲ فروری ۲۰۱۲.
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
- ↑ "Sheikh Nemr Refuses Use of Violence against Security Forces". Rasid News Network. 2011-10-06. https://web.archive.org/web/20111228061458/http://rasid.com/english/?act=artc&id=360. Retrieved on ۱۷ فروری ۲۰۱۲.
- ↑ Abul-Samh, Rashid (2011-10-13). "Saudi Shias riot yet again for better conditions". Al-Ahram Weekly. https://web.archive.org/web/20111223053606/http://weekly.ahram.org.eg/2011/1068/re9.htm. Retrieved on ۲۲ فروری ۲۰۱۲.
- ↑ ۱۳.۰ ۱۳.۱ AGB/HGH (21 جنوری 2012). "Saudi cleric warns Al Saud regime". Press TV. https://web.archive.org/web/20140904031539/http://www.presstv.ir/detail/222289.html. Retrieved on 24 جنوری 2012.
- ↑ "Al-Awamiyah instigator arrested". سعودی گزٹ/Saudi Press Agency. 2012-07-09. https://web.archive.org/web/20121020043829/http://www.saudigazette.com.sa/index.cfm?method=home.regcon&contentid=20120709129412. Retrieved on ۲۲ فروری ۲۰۱۲.
- ↑ ۱۵.۰ ۱۵.۱ ۱۵.۲ Al Sharif, Asma; Angus McDowall; Sami Aboudi; Christopher Wilson (2012-07-08). "Saudi police arrest prominent Shi'ite Muslim cleric". Thomson Reuters. https://web.archive.org/web/20120709204631/http://www.reuters.com/article/2012/07/08/us-saudi-arrest-idUSBRE8670GH20120708. Retrieved on ۱۰ جولائی ۲۰۱۲.
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
- ↑ ۱۷.۰ ۱۷.۱ ۱۷.۲ ۱۷.۳ ۱۷.۴ ۱۷.۵ "Saudi protest crackdown leaves two dead". Al Jazeera English. 2012-07-09. https://web.archive.org/web/20120710002951/http://www.aljazeera.com/news/middleeast/2012/07/20127819561763436.html. Retrieved on ۱۰ جولائی ۲۰۱۲.
- ↑ "'Sheikh Nimr Tortured by Saudi Authorities'". Al-Manar. 2012-07-17. http://www.webcitation.org/69G6QqmGy. Retrieved on ۱۸ جولائی ۲۰۱۲.
- ↑ "Saudi Arabia's jailed Sheikh Nemr goes on hunger strike". Press TV. 2012-07-19. https://web.archive.org/web/20120720072217/http://presstv.com/detail/2012/07/19/251736/jailed-saudi-cleric-starts-hunger-strike/. Retrieved on ۱۹ جولائی ۲۰۱۲.
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
- ↑ ۲۱.۰ ۲۱.۱ "Saudi Shia cleric Nimr al-Nimr 'sentenced to death'". بی بی سی نیوز. 2014-10-15. https://web.archive.org/web/20141015093504/http://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-29627766. Retrieved on ۱۵ اکتوبر ۲۰۱۴.
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
- ↑ ۲۳.۰ ۲۳.۱ ۲۳.۲ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
- ↑ "Saudi govt. secretly buries Sheikh Nimr's body"۔ Mehr News Agency۔ 3 January 2016
- ↑ ۲۵.۰ ۲۵.۱ ۲۵.۲ ۲۵.۳ ۲۵.۴ ۲۵.۵ http://www.aalmiakhbar.com/index.php?mod=article&cat=naheedgalleryailanat&article=47626
- ↑ https://en.wikipedia.org/wiki/Shia_Islam_in_Saudi_Arabia
- ↑ Full-text search
- ↑ http://www.theguardian.com/world/live/2016/jan/02/middle-east-condemns-saudi-execution-of-shia-cleric-live
- ↑ http://www.independent.co.uk/news/world/middle-east/nimr-al-nimr-execution-iranian-cleric-says-death-penalty-will-bring-down-the-saudi-arabias-ruling-a6793681.html
- ↑ ۳۰.۰ ۳۰.۱ http://www.presstv.ir/Detail/2016/01/02/444213/Nimr-Saudi-Arabia-Qatif-Shia-cleric-/
- ↑ ۳۱.۰ ۳۱.۱ ۳۱.۲ ۳۱.۳ ۳۱.۴ https://www.rt.com/news/327705-nimr-execution-saudi-crime/
- ↑ ۳۲.۰ ۳۲.۱ http://en.farsnews.ir/newstext.aspx?nn=13941012001441
- ↑ http://theiranproject.com/blog/2016/01/02/nimrs-execution-sparks-angry-reaction-from-shia-sunni-senior-clerics/
- ↑ http://presstv.ir/Detail/2016/01/02/444201/Iran-Makarem-Shirazi-NouriHamedani-SafiGolpaygani-Nimr/
- ↑ ۳۵.۰ ۳۵.۱ http://www.reuters.com/article/us-saudi-security-idUSKBN0UG03B20160102
- ↑ http://en.abna24.com/service/middle-east-west-asia/archive/2016/01/02/728110/story.html
- ↑ ۳۷.۰ ۳۷.۱ ۳۷.۲ ۳۷.۳ ۳۷.۴ ۳۷.۵ ۳۷.۶ http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/middleeast/saudiarabia/12077919/Saudi-Arabia-beheadings-highest-in-two-decades.html
- ↑ ۳۸.۰ ۳۸.۱ http://www.independent.co.uk/news/world/middle-east/nimr-al-nimr-execution-protesters-tear-gassed-in-bahrain-after-saudi-arabia-carries-out-death-a6793761.html
- ↑ http://english.irib.ir/news/item/220883-lebanon-s-hezbollah-slams-nimr-execution-as-assassination
- ↑ ۴۰.۰ ۴۰.۱ http://www.presstv.ir/Detail/2016/01/02/444158/Bahrain-Saudi-Arabia-protest-Sheikh-Nimr-execution/
- ↑ http://presstv.ir/Detail/2016/01/02/444218/Germany-Saudi-Arabia-Nimr-execution/
- ↑ http://eeas.europa.eu/statements-eeas/2016/160102_01_en.htm
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
- ↑ رویترز: سعودی عرب نے نمر نوں سزائے موت دے دتی . [خبرگزاری جمهوری اسلامی(ایرنا) http://www.irna.ir]
- ↑ سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا
<ref>
ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتےsaudi_selfimmo65yr
لئی۔ - ↑ سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا
<ref>
ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتےMontreal
لئی۔ - ↑ سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا
<ref>
ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتےReuters_Dozens_detained
لئی۔ - ↑ سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا
<ref>
ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتےPressTV_PreRage
لئی۔ - ↑ سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا
<ref>
ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتےThReut_demosillegal
لئی۔ - ↑ Associated Press (2 جنوری 2016)۔ "Saudi Arabia says Sheikh Nimr al-Nimr, leading Shiite Muslim cleric, among 47 executed"۔ واشنگٹن پوسٹ۔ ۲۶ دسمبر ۲۰۱۸ میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 2 جنوری 2016
- ↑ رویترز: سعودی عرب نے نمر نوں سزائے موت دے دی۔ [خبرگزاری جمهوری اسلامی(ایرنا) http://www.irna.ir]
سائیٹ غلطی: <ref>
ٹیگ ناں نال "ANHRI_Nimr_tracked" <references>
چ دسیا گیا پہلی کسے لکھت چ نئیں ورتیا گیا۔
سائیٹ غلطی: <ref>
ٹیگ ناں نال "presstv_alnimr_tortured22jul2012" <references>
چ دسیا گیا پہلی کسے لکھت چ نئیں ورتیا گیا۔
سائیٹ غلطی: <ref>
ٹیگ ناں نال "ESSHR_fivecourtappearances" <references>
چ دسیا گیا پہلی کسے لکھت چ نئیں ورتیا گیا۔
سائیٹ غلطی: <ref>
ٹیگ ناں نال "AI_AliNimr_exec_risk_2015" <references>
چ دسیا گیا پہلی کسے لکھت چ نئیں ورتیا گیا۔
<ref>
ٹیگ ناں نال "Huff_ArabSpring_activist" <references>
چ دسیا گیا پہلی کسے لکھت چ نئیں ورتیا گیا۔
سائیٹ غلطی: <ref>
ٹیگ ناں نال "08RIYADH1283" <references>
چ دسیا گیا پہلی کسے لکھت چ نئیں ورتیا گیا۔
سائیٹ غلطی: <ref>
ٹیگ ناں نال "AI_Nimr_arrest_order" <references>
چ دسیا گیا پہلی کسے لکھت چ نئیں ورتیا گیا۔
سائیٹ غلطی: <ref>
ٹیگ ناں نال "ANHRI_Nimr_tracked" <references>
چ دسیا گیا پہلی کسے لکھت چ نئیں ورتیا گیا۔
سائیٹ غلطی: <ref>
ٹیگ ناں نال "AP_Nimr_in_hiding" <references>
چ دسیا گیا پہلی کسے لکھت چ نئیں ورتیا گیا۔
سائیٹ غلطی: <ref>
ٹیگ ناں نال "AlAhramW_secession" <references>
چ دسیا گیا پہلی کسے لکھت چ نئیں ورتیا گیا۔
سائیٹ غلطی: <ref>
ٹیگ ناں نال "ThReut_Nimr_seek_state" <references>
چ دسیا گیا پہلی کسے لکھت چ نئیں ورتیا گیا۔
سائیٹ غلطی: <ref>
ٹیگ ناں نال "AlAhramW_words_not_bullets" <references>
چ دسیا گیا پہلی کسے لکھت چ نئیں ورتیا گیا۔
سائیٹ غلطی: <ref>
ٹیگ ناں نال "Rasid_Nimr_nonviolence" <references>
چ دسیا گیا پہلی کسے لکھت چ نئیں ورتیا گیا۔
سائیٹ غلطی: <ref>
ٹیگ ناں نال "nimr_regime_topplable_22jan2012" <references>
چ دسیا گیا پہلی کسے لکھت چ نئیں ورتیا گیا۔
سائیٹ غلطی: <ref>
ٹیگ ناں نال "Guardian_Oct11biggestdemos" <references>
چ دسیا گیا پہلی کسے لکھت چ نئیں ورتیا گیا۔
سائیٹ غلطی: <ref>
ٹیگ ناں نال "AJE_alNimrwounded" <references>
چ دسیا گیا پہلی کسے لکھت چ نئیں ورتیا گیا۔
سائیٹ غلطی: <ref>
ٹیگ ناں نال "ThReut_alNimrwounded" <references>
چ دسیا گیا پہلی کسے لکھت چ نئیں ورتیا گیا۔
سائیٹ غلطی: <ref>
ٹیگ ناں نال "SGazette_alNimrwounded" <references>
چ دسیا گیا پہلی کسے لکھت چ نئیں ورتیا گیا۔
سائیٹ غلطی: <ref>
ٹیگ ناں نال "alManar_alNimr_tortured" <references>
چ دسیا گیا پہلی کسے لکھت چ نئیں ورتیا گیا۔
سائیٹ غلطی: <ref>
ٹیگ ناں نال "presstv_alNimr_hungerstrike" <references>
چ دسیا گیا پہلی کسے لکھت چ نئیں ورتیا گیا۔
سائیٹ غلطی: <ref>
ٹیگ ناں نال "presstv_alnimr_tortured22jul2012" <references>
چ دسیا گیا پہلی کسے لکھت چ نئیں ورتیا گیا۔
سائیٹ غلطی: <ref>
ٹیگ ناں نال "awamia_muna_jabir_funeral" <references>
چ دسیا گیا پہلی کسے لکھت چ نئیں ورتیا گیا۔
سائیٹ غلطی: <ref>
ٹیگ ناں نال "alSharq_alNimr21Aug2012" <references>
چ دسیا گیا پہلی کسے لکھت چ نئیں ورتیا گیا۔
سائیٹ غلطی: <ref>
ٹیگ ناں نال "ESSHR_fivecourtappearances" <references>
چ دسیا گیا پہلی کسے لکھت چ نئیں ورتیا گیا۔
سائیٹ غلطی: <ref>
ٹیگ ناں نال "BBC20141015_alNimr_deathsentence" <references>
چ دسیا گیا پہلی کسے لکھت چ نئیں ورتیا گیا۔
سائیٹ غلطی: <ref>
ٹیگ ناں نال "AI_alNimr_deathsentence" <references>
چ دسیا گیا پہلی کسے لکھت چ نئیں ورتیا گیا۔
سائیٹ غلطی: <ref>
ٹیگ ناں نال "AI_AliNimr_exec_risk_2015" <references>
چ دسیا گیا پہلی کسے لکھت چ نئیں ورتیا گیا۔
<ref>
ٹیگ ناں نال "Huff_ArabSpring_activist" <references>
چ دسیا گیا پہلی کسے لکھت چ نئیں ورتیا گیا۔