آیت اللہ

آیت اللہ اک اعزازی لقب اے جو اہل تشیع وچ درجہ اول تے درجہ دؤم دے فقہا و علما نوں دِuا جاندا اے۔اِس اعزازی لقب نوں فقہا تے علما دے علمی مقام تے منزلت دی خاطر اطلاق کیتا جاندا اے۔اس دا لفظی مطلب اے اللہ دی نشانی۔ ایہ صرف انہاں لوکاں دے لئی استعمال ہُندا اے جو اصولِ دین تے فقہ تے شریعت وچ مسلمہ علم رکھدے ہون۔ شیعہ مسلمان اپنے مسائل دے شریعت دے مطابق حل دے لئی انہاں توں رجوع کردے نیں۔

آیت اللہ خمینی قم شہر وچ - (1964ء)

تریخ

اہل تشیع وچ خصوصاً تریخ دے ہر دور وچ فقہا تے اہل علم حضرات نوں مختلف قسم دے خطابات تے القابات دتے جاندے رہے نیں جداں کہ: مفید، صدوق، شیخ الطائفہ، شیخ الاسلام، حجۃ اللہ، حجۃ الاسلام تے ملا وغیرہ۔ اِنہاں اعزازی خطابات دا مقصد متعلقہ اشخاص دی خصوصی تعظیم و تکریم دے علااوہ اُنہاں دے علمی و فکری پائے دا اِظہار کرنا ہُندا سی۔ اِنہی القابات وچ آیت اللہ وی شامل اے۔ بعض ماخذاں توں معلوم ہُندا اے کہ سب توں پہلے ایہ خطاب جمال الدین حسن بن یوسف بن مطہر حلّی المعروف بہ علامہ حلی (متوفی 27 دسمبر 1325 ء) نوں دِتا گیا۔ ابن حجر عسقلانی اُنہانوں ’’آیۃ فی الزکاء‘‘ دے لقب توں یاد کردے نیں۔ چنانچہ شرف الدین شولستانی، شیخ بہاء الدین عاملی تے محمد باقر مجلسی نے اپنے شاگردوں نوں جو اِجازت نامے لکھ کر دیے، اُنہاں وچ اوہ علامہ حلی نوں ’’آیۃ اللہ فی العالمین‘‘ لکھدے نیں۔

چودہویں صدی ہجری وچ اِس لقب دا اطلاق

محمد باقر مجلسی نے اپنے مشائخ وچوں شمس الدین محمد بن مکی دے لئی وی ایہ لقب اِستعمال کیتا اے۔ تاہم اِس دے بعد توں چودہویں صدی ہجری دی ابتدا تک کسے ہور دے لئی ایہ لقب اِستعمال نہیں کیتا گیا۔ چودہویں صدی ہجری دی ابتدا وچ سب توں پہلے ایہ لقب مرزا حسین نوری طبرسی (متوفی 1902ء)نے سید محمد مہدی بحر العلوم دے لئی اِستعمال کیتا۔ اِس دے کچھ عرصہ بعد شیخ عباس قمی (متوفی 21 جنوری 1941ء)نے ایہی لقب مرتضیٰ انصاری (متوفی 18 نومبر 1864ء)، شیخ حسین نجفی تے سید محمد حسن شیرازی دے لئی اِستعمال کیتا۔ حالانکہ اِس توں پہلے تمام فقہا و علما نوں حجۃ الاسلام کہیا جاندا سی۔ رفتہ رفتہ شیعی مؤرخین اِس لقب دا اطلاق ملا کاظم خراسانی، حاجی مرزا حسین نوری طبرسی (متوفی 1902ء)، مرزا خلیل تے شیخ عبداللہ ماژندرانی وغیرہ اُتے وی کرنے لگے۔ جدونکہ اِس توں پہلے اِنہاں سب دے لئی حجۃ الاسلام دا لقب اِستعمال ہُندا سی۔ 1922ءوچ قم وچ شیخ عبدالکریم حائری دی کوششاں نال حوزہ علمیہ دی بنیاد پئی تاں اُس دی مرکزیت قائم ہوجانے دے بعد اِس درسگاہ وچ درس و تدریس دا فریضہ انجام دینے والے علما تے فقہا نوں ایہ خطاب دِتا جانے لگیا۔ اوہ چند فقہا یا علما جنہاں نے زیادہ مرکزیت حاصل کرلی سی، اُنہانوں ’’آیت اللہ العظمیٰ‘‘ قرار دِتا جانے لگیا۔ ویہویں صدی عیسوی وچ اِس لقب توں سب توں زیادہ شہرت آیت اللہ خمینی (متوفی 1989ء)نے پائی۔

مشہور آیت اللہ

• آیت اللہ خمینی
• آیت اللہ سیستانی
• آیت اللہ خامنہ ای
• آیت اللہ وحید خراسانی

ہور ویکھو

• آیت اللہ خمینی
• فہرست آیت اللہ