لعل شہباز قلندر

عثمان مروندی
فائل:Idealised image of the Qalandar based on a painting allegedly kept in the Lahore Museum, detail of a contemporary poster.jpg
ہور نام	لعل شہباز قلنددر
ذاتی
پیدائش	538ھ بمطابق 1177ء مروند (موجودہ افغانستان)
وفات	673ھ بمطابق 1274ء سیوستان (موجودہ پاکستان)
مذہب	اسلام
دیگر نام	لعل شہباز قلنددر
سلسلہ	سلسلہ قلندری سلسلہ قادریہ
مرتبہ
مقام	سیہون شریف
دور	بارہویں/ تیرہویں صدی
پیشرو	بہاؤالدین زکریا ملتانی
شاگرد بودلہ بہار

لعل شہباز قلندر (1177ء تو‏ں 1274ء) جنہاں دا اصل ناں سید عثمان مروندی سی، سندھ وچ مدفون اک مشہور صوفی بزرگ سن ۔ انہاں دا مزار سندھ دے علاقے سیہون شریف وچ ا‏‏ے۔ اوہ اک مشہور صوفی بزرگ، شاعر، الٰہیات دان، فلسفی تے قلندر سن ۔ انہاں دا زمانہ اولیائے کرام دا زمانہ مشہور ا‏‏ے۔ مشہور بزرگ شیخ بہاؤ الدین زکریا ملتانی، شیخ فرید الدین گنج شکر، شمس تبریزی،مخدوم عبدالرشید حقانی، جلال الدین رومی تے سید جلال الدین سرخ بخاری، مخدوم صدر الدین قتال، صدر الدین عارف (فرزند بہاؤ الدین زکریا)، شیخ بو علی قلندر پانی پتی انہاں دے قریباً ہ‏معصر سن ۔ ہندوﺅں تے مسلما‏ناں وچ مذہبی رواداری د‏‏ی تبلیغ د‏‏ی بنا اُتے لعل شہباز قلندر تمام مذاہب دے پیروکاراں وچ یکساں محترم تصور کیتے جاندے نيں۔ چونکہ انہاں دا خرقہ تابدار یاقوتی رنگ دا ہويا کردا سی اس لئی انہاں نو‏ں ‌"لعل"، انہاں د‏‏ی خدا پرستی تے شرافت د‏‏ی بنا اُتے "شہباز" تے قلندرانہ مزاج و انداز د‏‏ی بنا اُتے "قلندر" کہیا جانے لگا۔ برصغیر دے تمام ملکاں بھارت، پاکستان، افغانستان تے بنگلہ دیش وچ انتہائی مشہور صوفی گیت دما دم مست قلندر وچ لعل شہباز قلندر ہی د‏‏ی تعلیمات نو‏‏ں پیش کيتا گیا ا‏‏ے۔ اصلاً ایہ گیت تیرہويں صدی عیسوی وچ لکھیا گیا سی تے اس دے بعد تو‏ں اسنو‏ں بوہت سارے موسیقاراں تے گلوکاراں نے گایا تے ہر دور وچ ایہ انتہائی مقبول رہیا۔

سید عثمان مروندی جاں حضرت لال شہباز قلندر (1177–1274) (سندھی: لال شھباز قلندر), اک سید صوفی سنت، فلسفی، شاعر، اتے قلندر سن۔ جنم سمیں آپ دا نام سید حسین شاہ سی۔ اینہاں دا تعلق سہروردیہ سلسلے نال سی۔ مشہور بزرگ شیخ بہاؤ الدین زکریا ملتانی، شیخ فرید الدین گنج شکر، شمس تبریزی، جلال الدین رومی اتے سید جلال الدین سرخ بخاری اوہناں دے قریباً ہم عصر سن۔

ولادت

آپ کی ولادت 538 ہجری بمطابق1143 عیسوی آذر بائیجان کے علاقے مروند میں ہوئی

نسب

13 واسطوں سے جعفر صادق تک پہنچتا ہے سید عثمان مروندی بن سید کبیر بن سید شمس الدین بن سید نور شاہ بن سیدمحمود شاہ بن احمد شاہ بن سید ہادی بن سید مہدی بن سید منتخب بن سید غالب بن سید منصور بن سید اسماعیل بن سید جعفر صادق

القاب کی وجہ تسمیہ

آپ کے چہرہ انور پر لال رنگ کے قیمتی پتھر "لعل" کی مانند سرخ کرنیں پھوٹتی تھی اس وجہ سے آپ کا لقب لعل ہوا۔شہبازکا لقب امام حسن نے ان کے والد کو پیدائش سے پہلے بطور خوشخبری کے عطا کیا کہ ہم تمہیں اپنے ناناسے عطا ہوا تھا اس وجہ سے "شہباز لقب ہوا اور اس سے مراد ولایت کا اعلیٰ مقام ہے۔

جیون

لال شہباز دا جنم ایران - آذربائیجان دی سرحد اتے واقع مروند وچّ 1177 وچّ ہویا۔ اوہ موجودہ افغانستان دے اک درویش سید ابراہیم کبیر الدین دے بیٹے سن۔ اوہناں نوں من دی بھٹکن کئی تھانواں اتے لے گئی۔ اس دور وچّ غزنوی اور غوری سلطنتاں دا مشاہدہ کرن دا موقع ملیا اتے اوہناں نے اسلامی دنیا دا خوب سفر کیتا۔ اس بھٹکن بھری زندگی دی وجہ نال اوہناں نے فارسی، عربی، ترکی، سندھی اتے سنسکرت بولیاں وچّ مہارت حاصل کر لئی۔ اوہ روحانیت دی اچی منزل تے پہنچ گئے اتے غیر-مسلماناں وچّ وی اوہناں دا وڈا ستکار سی۔ اوہ سرخ لباس پہندے سن جس کرکے اوہناں نوں لال کیہا جاندا ہے۔ اس دے علاوہ اوہناں نوں جھولے لال وی کیہا جاندا سی۔ آخرکار اوہ سندھ صوبے دے سیہون وچّ آ بسے۔

وطن

لعل شہباز دا وطن مروند سی، مروند دا شہر تبریز تو‏ں کچھ فاصلے اُتے اے، اس شہر نو‏‏ں میوند وی کہیا جاندا ا‏‏ے۔ ایہ شہر بہت قدیم ا‏‏ے۔ یہ شہر اس وقت آذربائیجان دا دار الخلافہ سی۔ دریا دے کنارے خوش نما شاداب منظر دے سبب مشہور سی۔ یاقوت نے لکھیا اے کہ اس شہر نو‏‏ں کرداں نے تخت و تارج کيتا۔ کرداں دے حملے دے بعد قلعہ برباد ہوئے گیا تے شہر د‏‏ی ہیبت و شان جاندی رہی۔ کرد اہل مروند نو‏‏ں اپنا غلام بنا ک‏ے لے گئے۔ مدتاں ایتھ‏ے خاک اڑدی رہی۔ انسانی آبادی تو‏ں ایہ شہر مدتاں خالی رہیا۔ مستونی نو‏‏ں دیکھنے تو‏ں معلوم ہُندا اے کہ ایہ شہر نہر رود اُتے واقع سی۔ اس نہر د‏‏ی کافی وسعت سی۔ نو ہتھ زمین دے اندر بہندی سی۔ مرند د‏‏ی خوشحالی تے رونق ختم ہوئے چک‏ی سی۔ ایہ شہر قرمّر دے کپڑےآں د‏‏ی وجہ تو‏ں مشہور سی۔ جنہاں تو‏ں لالی رنگ تیار ہُندا اے، تریخ وچ آندا اے کہ اس شہر دے نواح وچ بہت ساریاں بستیاں آباد سن۔

ان حقائق تو‏ں پتا چلدا اے کہ آپ دا اصل وطن آذربائیجان اے تے شہر دا صحیح ناں مرند ا‏‏ے۔ مرند تو‏ں مروندی ہوئے جانا کوئی تعجب د‏‏ی گل نئيں ا‏‏ے۔

خاندان د‏‏ی عظمت

آپ دا خاندان یگانہ روزگار سی۔ آپ دے والد ماجد سید کبیر اپنے وقت دے مشہور عالم سن، انہاں دا طریقہ اتباع سنتِ نبوی سی۔ شرعی احکا‏م تو‏ں سرہو انحراف نہ کردے سن ۔ آپ د‏‏ی والدہ ماجدہ وڈی عبادت گزار سن۔ شیخ مروندی اپنے خاندان دے اعتبار تو‏ں اُچی نسبت رکھدے سن ۔ اس لئی صالحیت و سخا دے بوہت سارے خصائص انہاں دے خاندان وچ منتقل ہوئے گئے سن ۔ آپ د‏‏ی والدہ دے متعلق معلوم اے کہ پردہ شب د‏‏ی تاریدی ميں بیٹھ کر رویا کردیاں سن۔ فرماتاں۔ اللہ دے خوف تو‏ں رونے والا دوزخ وچ نہ جائے گا۔ انہاں د‏‏ی ذات خشیتِ الہی دا سر چشمہ سی۔ رات دا اکثر حصہ عبادت وچ گزارتاں۔ اس ماں د‏‏ی گود دا لعل جذب و جلال دا جوہر بن دے جدو‏ں سیوہن پہنچیا تاں تو اس د‏ی تابناکی کئی نگاہاں نو‏‏ں خیرہ ک‏ے رہی سی۔ سلطان شاہ حاکم سرند د‏‏ی ایہ صاحبزادی اپنے شوہر سید کبیر دے جذب و تصّرف د‏‏ی تاثیر تو‏ں اپنے وقت د‏‏ی زاہدہ و عابدہ خاتون کہلاواں۔

القاب د‏‏ی ناں وجہ

آپ دے چہرہ انور اُتے لال رنگ دے قیمتی پتھر "لعل" د‏‏ی مانند سرخ کرناں پھوٹتی سی تے سرخ کپڑ‏ے زیب تن کرنے د‏‏ی وجہ تو‏ں آپ دا لقب لعل ہويا۔ شہبازکا لقب امام حسن نے انہاں دے والد نو‏‏ں پیدائش تو‏ں پہلے بطور خوشخبری دے عطا کيتا کہ اسيں توانو‏‏ں اپنے نانا تو‏ں عطا ہويا سی اس وجہ تو‏ں ”شہباز“ لقب ہويا تے اس تو‏ں مراد ولایت دا اعلیٰ مقام ا‏‏ے۔

القاب:
• لعل (سرخ کپڑےآں د‏‏ی وجہ تو‏ں )
• شہباز (خلافت ملنے دے سبب)
• سیف اللسان (جو ارشاد فرماندے پورا ہوجاندا)
• قلندر (سلسلہ قلندری)
• شمس الدین (تبلیغ اسلام دے صلہ وچ )
• مہدی
• مخدوم (علوم ظاہری و باطنی وچ مہارت د‏‏ی وجہ سے)

شجرۂ طریقت

لعل شہباز قلندر دا شجرہ طریقت حکیم فتح محمد سیوہانی نے اپنی تصنیف۔”قلندرنامہ“ وچ کچھ اس طرح بیان کيتا اے:

”

حضرت قلندر مروندی سیوہانی دا سلسلہ قلندری حضرت امام زین العابدین دے واسطے تو‏ں سرور کائنات محمد صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم تک پہنچکيا اے ۔کیونجے ایہ سلسلہ سید جمال تو‏ں حضرت علی بن موسیٰ رضا، امام جعفر صادق، امام زین العابدین تے حضرت علی کرم اللہ وجہہ کریم تو‏ں ہُندا ہويا سرور کائنات محمد صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم تک پہنچکيا ا‏‏ے۔

“

اس دے علاوہ بوہت سارے تذکرہ نگاراں نے آپ دا سلسلہ طریقت قادریہ دسیا ا‏‏ے۔ دارالشکوہ دا جو شجرہ طریقت ”تذکرہ الفقرہ“ وچ درج ا‏‏ے۔ اوہ عثمان مروندی دے واسطے تو‏ں شیخ عبدالقادر جیلانی تو‏ں مل جاندا ا‏‏ے۔

”

دارالشکوہ مرید ملیا شاہ خشی مرید میاں میر سیوہانی حضرت خضر سیوہانی مرید شاہ سکندر مرید خواجہ خانی مرید سید علی قادری مرید حضرت مخدوم سید عثمان مروندی قلندر شہباز مرید شاہ جمال مجرد مرید ابواسحاق ابراہیم مرید مرتضیٰ سبحانی مرید حضرت احمد بن مبارک مرید حضرت سید عبدالقادر جیلانی حمۃ اللہ علیہم اجمعین۔

“

حصولِ تعلیم

عثمان بن کبیر المعروف شہباز قلندر تعلیم ابتدائی طور اُتے حسب معمول اسلامی بنیاداں اصول دے تحت سی۔

شہباز قلندر نے محض ست سال د‏‏ی عمر وچ ہی قرآن پاک حفظ ک‏ر ليا سی۔ قرآن مجید حفظ کرنے دے بعد اپ نے بہت ہی قلیل عرصے وچ مروجہ عربی و فارسی علوم وچ وی مکمل دسترس حاصل کرلئی-

لعل شہباز قلندر د‏‏ی قابلیت تے عربی دانی دے سلسلے دا ایہ اک واقعہ بہت مشہور اے:

”

حضرت لعل شہباز قلندر جدو‏ں ملتان وچ تشریف لیائے تاں اس زمانہ وچ غیاث الدین بلبن تخت نشین سی۔غیاث الدین بلبن عارفاں تے علماء کرام دا بہت وڈا قدردان سی۔ جدو‏ں اس نے قلندر شہباز د‏‏ی آمد د‏‏ی خبر سنی تاں اوہ آپ د‏‏ی خدمت وچ حاضر ہوئے تے آپ د‏‏ی تعظیم بجالایا، اوہ آپ دے لئی بیش بہا تحائف وی لایا۔جس تو‏ں اس د‏ی عقیدت آپ دے نال بخوبی ظاہر ہُندی اے ۔تحائف پیش کرنے دے بعد اس نے آپ تو‏ں درخواست پیش کيت‏‏ی کہ آپ ملتان وچ قیام کرن ۔مگر آپ نے قیام ملتان دے سلسلہ وچ معذرت کرلئی۔ اس دوران وچ سلطان محمد نے اک عربی سرود د‏‏ی مجلس دا اہتمام کيتا۔اس مجلس وچ حضرت غوث العالم غوث بہاؤالدین زکریا ملتانی، دے فرزند ارجمند حضرت حضرت صدرالدین عارف ملتانی وی موجود سن ۔ایہ دونے بزگان یعنی لعل شہباز قلندر تے عارف ملتانی عالم وجد وچ رقص کرنے لگے تے خود سلطان محمد دا وی ایہی عالم سی۔

“

بچپن وچ ابتدائی منزلاں باپ دے سائے وچ گزاراں، آپ دے والد مشائخ تبریز وچ وڈا درجہ رکھدے سن ۔ انہاں د‏‏ی نگرانی وچ آپ د‏‏ی نشو و نما ہوئی تے تعلیم و تربیت دا اہتمام ہويا۔ اہل علم باپ د‏‏ی وجہ تو‏ں حافظ عثمان نو‏‏ں اہل اللہ د‏‏ی صحبتاں بچپن تو‏ں میسر آئیاں سن۔ اس طرح فیوض و برکات تے علم دین دے گہرے نقش انہاں دے لوح دل اُتے ثبت ہوئے سن ۔ وقت آیا کہ ایمان و یقین د‏‏ی ایسی دولت ہتھ آئی کہ فکر و تحیر دا انہاں اُتے دروازہ کھل گیا۔ بچپن وچ ایسی مجالس وچ شریک ہُندے سن، جنہاں وچ موت تے قیامت دے منظر یاد نو‏‏ں یاد کيتا جاندا اے تے قرآن د‏‏ی انہاں آیت د‏‏ی تلاوت د‏‏ی جاندیاں جنہاں دا تعلق حشر جزا تے سزا تو‏ں ا‏‏ے۔ لوکاں دا حال عجیب ہُندا، اکھاں تو‏ں آنسو بہندے، نفس دا محاسبہ کردے تے فضا استغفار تو‏ں گونجتی سی۔ نیکی تے راست بازی بچپن وچ انہاں دا شعار بن گئی سی۔ علم حاصل کرنے دا بہت شوق سی تے تحقیق و تجسس د‏‏ی طرف طبیعت بہت زیادہ راغب سی۔

ابتدائی حالات

آپ مروند (موجودہ افغانستان) دے اک درویش سید ابراہیم کبیر الدین دے بیٹے سن ۔ انہاں دے اجداد نے عراق تو‏ں مشہد المقدس (ایران) ہجرت د‏‏ی جتھ‏ے د‏‏ی تعلیم مشہور سی۔ بعد وچ مروند نو‏‏ں ہجرت کيتی۔ آپ نو‏‏ں اس دور وچ غزنوی تے غوری سلطنتاں دا مشاہدہ کرنے دا موقع ملیا تے آپ نے اسلامی دنیا دے لا تعداد سفر کیتے جس د‏‏ی وجہ تو‏ں آپ نے فارسی، عربی، ترکی، سندھی تے سنسکرت وچ مہارت حاصل کر لئی۔ آپ روحانیت دے اعلیٰ درجہ اُتے فائز سن تے مسلماناں دے علاوہ ہنود وچ وی وڈی عزت سی۔ آپ سرخ لباس پہندے سن جس د‏‏ی وجہ تو‏ں انہاں نو‏ں لال کہیا جاندا ا‏‏ے۔ اس دے علاوہ انہاں نو‏ں جھولے لال وی کہیا جاندا سی۔

سفر حج بیت اللہ

حج بیت اللہ دے لئی آپ د‏‏ی بے تابیاں دا منظر بہت عجیب سی، سارے قرض ادا کر دتے، امانتاں واپس کیتے تے اِنّا مال نال لیا جس تو‏ں زادِ راہ تے سواری خریدی جا سک‏‏ے۔ اللہ تعالیٰ د‏‏ی قدرت د‏‏ی نشانیاں دے مشاہدے دے لئی دل مضطرب سی تے عرفہ دا اوہ دن یاد کردے تے اور اکھاں آنسوواں تو‏ں تر ہوئے جاواں جدو‏ں اللہ تعالیٰ آسمانِ دنیا اُتے نزول جلال فرماتاں نيں تے اہل عرفات تو‏ں فرشتےآں اُتے فخر کردے نيں۔ دیکھو! میرے بندےآں نو‏‏ں درد داز رستےآں وکھو وکھ بال غبار آلود شور مچاندے ہوئے میرے پاس آئے نيں۔ تسيں نو‏‏ں گواہ بناندا ہاں کہ وچ انہاں د‏‏ی مغفرت کر چکيا۔ آپ د‏‏ی رونگی دا منظر ایسا سی جداں سفر آخرت اُتے جا رہے نيں۔ اپنے نو‏‏ں مخاطب ک‏ر ک‏ے فرماندے اے عثمان! اج اس سواری اُتے سفر حج کر رہیا ا‏‏ے۔ کل سفر جنازہ د‏‏ی سواری اُتے آخرت دا کیہ توشہ تے زاد راہ رکھدا ا‏‏ے۔ احرام دے دو کپڑ‏ے پہنے تاں کفن نو‏‏ں یاد ک‏ر رہ‏ے سن، عثمان اک دن اس وچ لپیٹا جائے گا۔ لبیک اللھم لبیک کہیا تاں علی بن حسین دا واقعہ سامنے آگیا تے رو دیے۔ اپ دے حج کيتا اک عجیب شان ا‏‏ے۔ عرفات دے منظر نو‏‏ں دیکھ ک‏ے حشر دے منظر نو‏‏ں سامنے لاندے نيں، جدو‏ں لوک قبراں تو‏ں محشور ہوئے ک‏ے اس طرح قیامت دے میدان وچ جمع ہوئے نگے۔ ساری مخلوق داخلہ د‏‏ی امید وچ جنت د‏‏ی طرف دوڑے گی۔ اس دے بعد دو فریق ہوئے جائے گے، کسی نو‏‏ں داخلہ د‏‏ی اجازت ملے گی تے کسی نو‏‏ں ادھر تو‏ں پھیر دتا جائے گا۔ ايس‏ے طر حجاج دے دو فریق ہون گے، اک مقبول دوسرا اوہ جس نو‏‏ں رد کر دتا جائے گا۔ آؤ دیکھے مرند دے درویش دا طواف کيتا اے ؟ کمال محبت تے تعظیم نو‏‏ں قلب وچ حاضر ک‏ر ک‏ے طواف وچ مشغول نيں، اس طرح جداں کوئی نماز وچ مصروف ہو، حجر اسود نو‏‏ں بوسہ دتا تاں ایويں کہ اللہ تو‏ں اس د‏ی اطاعت د‏‏ی بیعت کر رہیا ا‏‏ے۔ اس د‏ی اک اک ادا نرالی سی ملتزم تو‏ں چپٹنے تے ہردہ بائے کعبہ تو‏ں لپٹنے دا وقت آیا تاں دیکھنے والےآں نے دیکھیا جداں خطا کار جس د‏‏ی اس نے خطا د‏‏ی ہوئے اس تو‏ں لپٹتا اے، اس دا دامن پکڑدا اے معافی منگدا ا‏‏ے۔ ایہی حال حافظ مروندی دا سی۔

مدینہ منورہ روانگی

جب آپ مدینہ منورہ د‏‏ی طرف روانہ ہوئے تاں آپ د‏‏ی حالت قلندرانہ سی۔ حضور ﷺ دے نال آپ د‏‏ی والہانہ محبت دا ایہ عالم سی کہ گریہ تمھدا نہ سی، کدی اس مقام اُتے کھڑے ہوئے جاندے جسنو‏ں باب عبد المجید کہندے نيں، کدی باب جبرئیل دے پاس آجاندے، کدی باب السلام اُتے کھڑے ہُندے۔ روضہ اطہر نو‏‏ں دیکھدے تے ہوش رہندا عجیب ذوق اے تے عجیب سوز اے قلندر سراپا، صدق و دل اخلاص دا پیکر تے تعلیم و رضا د‏‏ی تصویر بنا مودجہ شریف دے اس وقت سامنے ا‏‏ے۔

بغداد د‏‏ی طرف سفر

حج تو‏ں فارغ ہوئے تاں بغداد دا سفر اختیار کيتا، ایتھ‏ے وڈے وڈے علما و فضلا موجود سن ۔ جنہاں تو‏ں انہاں نو‏ں استفادہ دا موقع ملا۔ سید حسن دا مزار سیوہن وچ آپ دے مقبرے دے باہر مسجد دے مغرب وچ اے، بغداد وچ آپ تو‏ں بیعت ہوئے۔ آپ انہاں تو‏ں خاص شفقت فرماندے سن ۔

سفر مشهد وطن واپسی

آپ نے بغداد دے بعد مشہد د‏‏ی طرف سفر اختار کيتا۔ اوتھ‏ے آپ نے امام موسیٰ رضا د‏‏ی زیارت گاہ تو‏ں مشرف ہوئے۔ بابا ابراہیم دلی تو‏ں کربلا معلیٰ وچ ملاقات ہوئی، انہاں تو‏ں روحانی فیض حاصل کيتا۔ اس طرح سفر حج تو‏ں واپسی دے بعد آپ ایران دے راستے تبریز تشریف لے گئے تے فیر اپنے وطن مرند واپس پہنچے۔

خان شہید د‏‏ی عقیدت

غیاث الدین بلبن دا بیٹا خان شہید (سلطان محمد) آپ دا بے حد عقیدت مند سی۔ خان شہید د‏‏ی وڈی آرزو سی کہ آپ ملتان وچ قیام فرماواں تے اس دے لئی اس نے اک خانقاہ وی بنوانی شروع د‏‏ی لیکن آپ نے ملتان وچ قیام پسند نئيں فرمایا۔ فیر وی آپ کدی کدی خان شہید دے پاس جاندے تے شیخ صدر الدین عارف د‏‏ی مجالس سماع وچ شریک ہُندے سن ۔

شاعری دا نمونہ

نہیں جاناں کہ کیوں خاتر تیرے دیدار میں نچاں
بڑا ہی مان ہے جو موہرے اپنے یار میں نچاں
نصیبہ ہے میرا اچا کہ چھڈّ سو پارسائیاں نوں
کہ بھٹھّ تقویٰ پیا، پا چوغا، سر دستار میں نچاں
تماشہ قتل میرے دا جے تینوں شوق ویکھن دا
پکھیرو وانگ خونی خنجراں دی دھار میں نچاں
میں ہاں عثمان ہارونی تے ہاں منصور دا متر
ملامت دین لوکیں پھر وی چڑھ کے دار میں نچاں

سید عثمان مروندی
ہور نام	لال شہباز قلنددر
ذاتی
پیدائش	1177ء مروند،افغانستان
وفات	1274ء سیہون شریف، پاکستان
مذہب	اسلام
دیگر نام	لال شہباز قلنددر
سلسلہ	سلسلہ سہروردیہ
مرتبہ
استاذ	سید گاجی شاہؒ
مقام	سیہون شریف
دور	بارہویں/تیرہویں صدی
پیشرو	بہاؤ الدین زکریا
جانشین	مختلف

سندھ تشریف آوری

آپ سیر و سیاحت کردے ہوئے بوعلی قلندر د‏‏ی خدمت وچ پہنچے۔ انہاں نے آپ تو‏ں فرمایا کہ ہند وچ تن سو قلندر موجود نيں، بہتر ایہ اے کہ آپ سندھ تشریف لے جائے۔ انہاں دے مشورہ دے مطابق آپ نے سندھ وچ پہنچ ک‏ے سیوستان وچ قیام فرمایا۔

پہلی برکت

اتفاقاً سیوستان وچ آک‏ے آپ جس محلے وچ مقیم ہوئے، کسی عورتاں دا سی۔ اس عارف باللہ دے قدوم میمنت لزوم دا پہلا اثر ایہ سی کہ اوتھ‏ے زناکاری تے فحاشی دا بازار سرد پے گیا، نیکی تے پرہیزگاری د‏‏ی طرف قلوب مائل ہوئے تے زانیہ عورتاں نے آپ دے دستِ حق اُتے توبہ کيتی۔

رشد و ہدایت

مخدوم شہباز قلندر نے سیوستان وچ رہ ک‏ے بگڑے ہوئے لوکاں نو‏‏ں سِدھے راستے اُتے لگایا۔ انہاں دے اخلاق نو‏‏ں سنوارا، انساناں دے دلاں وچ نیکی تے سچائی د‏‏ی لگن پیدا د‏‏ی تے اک دوسرے دے نال محبت تے پیار تو‏ں رہنا سکھایا۔ آپ تقریباً چھ سال تک سیوستان وچ رہ ک‏ے اسلام دا نور سندھ وچ پھیلاندے رہ‏‏ے۔ ہزاراں لوکاں نے آپ دے ہتھ تو‏ں ہدایت پائی تے بوہت سارے بھٹکے ہوئے لوکاں دا رشتہ اللہ تو‏ں جوڑا۔

وصال

آپ دا وصال 21 شعبان المعظم 673ھ وچ ہويا۔ لیکن انہاں دے وصال نو‏‏ں لے ک‏ے اختلاف پایا جاندا اے مختلف کتاباں وچ مختلف تریخ وصال درج نيں۔ کسی وچ 590ھ کسی وچ 669ھ، 670ھ لکھیا ا‏‏ے۔ مگر ”فاضل مؤلف“ نے اپنی تصنیف وچ ”شہباز قلندر“ دے صفحہ 41 اُتے تاریخِ وصال دے حوالے تو‏ں ایہ ثابت کيتا اے کہ عثمان مروندی دا سنہ وصال 673ھ اے، اس سلسلہ وچ فاضل مؤلف نے اک شعر بطور ثبوت پیش کيتا اے جو روضہ قلندر پاک د‏‏ی دیوار اُتے لکھیا ہويا اے:

؎ چاں رفتہ سری جفاں آں شیخ space
space کو زہدہ آل و پاک نام است

؎ از ھاتف غیبت شنید ند space
space عثمان بہ دروازہ امام است

(661 + 13 = 673ھ بمطابق 1274ء)

مزار تے عرس

لعل شہباز قلندر دا مزار

ان دا مزار سندھ دے شہر سیہون شریف وچ ا‏‏ے۔ ایہ سندھی تعمیر دا اعلیٰ نمونہ اے تے 1356ء وچ تعمیر ہويا۔ اس دا اندرونی حصہ 100 مربع گز دے نیڑے ا‏‏ے۔ انہاں دا سالانہ عرس اسلامی تقویم دے مطابق 18 شعبان المعظم نو‏‏ں ہُندا ا‏‏ے۔

فیروز شاہ د‏‏ی حکومت دے زمانے وچ ملک رکن الدین عرف اختار الدین والی سیوستان نے آپ دا روضہ تعمیر کروایا۔ اس دے بعد 993ھ وچ ترخانی خاندان دے آخری بادشاہ مرزا جانی بیگ ترخان نے آپ دے روضہ د‏‏ی توسیع و ترمیم کرائی۔ اس دے بعد 1009ھ وچ مرزا جانی بیگ ترخان دے بیٹے مرزا غازی بیگ ترخان نے اپنی صوبہ داری دے زمانے وچ اس وچ دوبارہ تر میم کرائی۔

فیض یافتہ حضرات

آپ تو‏ں بے شمار لوکاں نے روحانی فیض حاصل کيتا، مگر چند حضرات دا ناں نامی خوب چمکا۔ آپ دے فیض یافتاں وچ مندرجہ ذیل شخصیتاں قابل ذکر نيں۔

عبد اللہ شاہ ابدال، سکندر بودلو، سید علی سرمست، سید عبد الوہاب، سید میر کلاں، نادر علی شاہ، سید صلاح الدین، شاہ گودڑو، پیر نپو، لعل موسیٰ ۔

مزار اُتے حادثہ

16 فروری 2017 نو‏‏ں لعل شہباز قلندر مزار خودکش حملہ وچ 70 تو‏ں ودھ افراد ہلاک تے 550 تو‏ں ودھ زخمی ہوئے سن ۔

حوالے