حدیث منزلت
حدیث منزلت (عربی: حدیث المنزلہ) اہل سنت تے اہل تشیع وچ مستند ترین حدیث شمار کيتی جاندی اے جو علی بن ابی طالب دی فضیلت اُتے دلیل سمجھی جاندی اے۔ اِس حدیث نوں اہل سنت تے اہل تشیع دے سبھی علمائے محدثین نے اپنی اپنی کتاباں وچ ثقہ راویاں دی بابت نقل کردے ہوئے درج کیتا اے۔ شیعی علماء اِس حدیث نوں حدیث متواتر کہندے نيں۔
متن حدیث
سودھوحدیث منزلت دا پس منظر ایہ اے کہ جدوں رسول اللہ صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم غزوہ تبوک دے لئی مدینہ منورہ توں روانہ ہوئے تاں اُنہاں نے علی بن ابی طالب نوں مدینہ منورہ وچ اپنا قائم مقام بنایا تے اُنہاں دی فضیلت وچ ایہ لفظاں اداء فرمائے:
- أَمَا تَرْضَی أَنْ تَکونَ مِنِّی بِمَنْزِلَةِ هَارُونَ، مِنْ مُوسیٰ (کیہ تسيں اِس گل اُتے راضی نئيں ہو کہ میرے نال تواڈی اوہی نسبت ہو ہارون نوں موسیٰ توں تھی)۔[۱][۲][۳][۴][۵][۶][۷]
- صحیح مسلم وچ حدیث دی عبارت کچھ ایويں اے: أَنْتَ مِنِّي بمَنْزِلَةِ هَارُونَ مِن مُوسَى، إِلَّا أنَّهُ لا نَبِيَّ بَعْدِي (توانوں ایہ پسند نئيں کہ تواڈا میرے نال اوہی مقام ہو جو ہارون دا موسیٰ دے نال سی، مگر ایہ کہ میرے بعد نبوت نئيں اے )۔[۸]
- احمد بن حنبل نے عبد اللہ بن عاس توں مروی اک طویل حدیث وچ آخر اُتے چند لفظاں دے اِضافے دے نال ایويں بیان کیتا اے کہ: ’’إنَّه لا ينبغي أن أذهَبَ إلَّا وأنتَ خليفتي‘‘ (تینوں اپنا نائب بنائے بغیر میرا کُوچ کرنا مناسب نئيں)۔[۹]
زید بن ارقم (جنہاں توں ایہ حدیث نقل ہوئی اے ) نے اِس گل دا اِضافہ وی کیتا اے کہ جدوں رسول اللہ صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم نے علی بن ابی طالب نوں مدینہ منورہ وچ اپنا قائم مقام بنایا تاں کچھ لوکاں نوں گمان ہويا کہ رسول اللہ صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم علی بن ابی طالب توں ناراض نيں (یعنی غزوہ تبوک وچ اپنے نال لے کے نئيں جا رہے)۔ جدوں ایہ خبر علی بن ابی طالب تک پہنچی تاں اُنہاں نے اِس مسئلہ نوں رسول اللہ صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم دے پاس دریافت کیہ تاں آپ نے جواباً ایہ قول (یعنی حدیث ہٰذا) ارشاد فرمایا۔ اِس واقعہ نوں ابن حجر ہیتمی نے نقل کیتا اے۔[۱۰]
اہل سنت دے عالماں دے نزدیک ایہ حدیث صحیح اے۔ بخاری تے مسلم ، ترمذی، نسائی، امام ابن ماجہ، امام ابن حبان، ابو یعلیٰ موصلی نے اِس روایت نوں سعد بن ابی وقاص توں روایت کیتا اے۔[۱][۲][۳][۴]
- ابن ابی الحدید معتزلی دا قول اے کہ ایہ حدیث تمام اِسلامی فرقےآں تے مکاتب دے ہاں متفق علیہ حدیث اے [۱۱]
- علامہ ابن عبدالبر نے اِس حدیث نوں نقل کرنے والی تمام اسناد تے روایات نوں صحیح ترین تے مستحکم قرار دتا اے۔[۱۲]
- امام ترمذی نے اِس حدیث نوں حدیثِ حَسَن قرار دتا اے۔[۶]
- حاکم نیشاپوری نے اِس حدیث دی اسناد و طُرق نوں صحیح قرار دتا اے [۱۳] تے مؤرخ اسلام علامہ شمس الدین الذہبی نے تلخیص المستدرک وچ اِس دی صحت اُتے تاکید دی اے۔
- مؤرخ بغداد خطیب بغدادی نے لکھیا اے کہ ولید بن عبد الملک نے وی اِس حدیث نوں اُصولی طور اُتے قبول کیتا لیکن اپنے اسلاف دی روایت نوں قائم کردے ہوئے لفظی تحریف دا ارتکاب کیتا۔ [۱۴]
- مامون الرشید نے عالماں دے نال بحث و مباحثہ وچ اِس حدیث توں استناد کیتا اے۔
- خطیب بغدادی نے اِس حدیث دی رُو توں علی بن ابی طالب دے خلاف دشناں طرازی کرنے والے شخص نوں منافق گردانا اے۔[۱۵]
- معاویہ بن ابو سفیان نے وی اِس حدیث دا اِنکار نئيں کیتا اے تے جدوں سعد بن ابی وقاص توں پُچھیا گیا کہ آپ علی بن ابی طالب اُتے سب و شتم کیوں نئيں کردے؟ تاں اُنہاں نے جواباً اِس حدیث نوں دہرایا۔[۱۶][۱۷][۱۸]
- حاکم حسکانی نے اپنے شیخ ابو حازم حافظ العبدوی توں اِس حدیث نوں نقل کیتا اے جنہاں نے اِس نوں پنج ہزار سنداں توں روایت کیتا اے۔[۱۹]
- اِس حدیث نوں امام ابن ابی شیبہ (متوفی 235ھ) نے اپنی کتاب المُصَنَّف وچ نقل کیتا اے۔[۲۰]
- اِس حدیث نوں مؤرخ دمشق ابن عساکر دمشقی (متوفی 571ھ) نے اپنی کتاب تاریخ دمشق وچ نقل کیتا اے۔[۲۱]
- ابن تیمیہ، شیخ عبدالحق محدثِ دہلوی تے امام جلال الدین السیوطی نے وی اِس دی صحت و شہرت اُتے اِسنوں صحیح ترین قرار دتا اے۔
علمائے تشیع دی اسنادِ روایت
سودھوشیعی علماء اِس حدیث نوں حدیث متواتر کہندے نيں۔ شیعی علمائے محدثین نے اِس حدیث نوں کثرت توں روایت کیتا اے۔ اولاً شیعی کتبِ حدیث وچ ایہ حدیث ابوجعفر محمد بن یعقوب الکُلَینِی (متوفی 941ء) دی کتاب الکافی وچ ملدی اے۔[۲۲] متعدد علمائے شیعہ نے اِس حدیث نوں مستقل کتاباں و تالیفات دا موضوع قرار دتا اے جداں کہ میر حامد حسین (متوفی 1306ھ نے اپنے مجموعہ عبقات الانوار دی اک جلد نوں اِس حدیث دے لئی مختص کیتا اے۔ دوسری نقل کردہ روایت دے مطابق مشہور ترین راویاں وچوں 88 راویاں نے اِس حدیث نوں نقل کیتا اے۔ شیخ گنجی الشافعی، ابوالقاسم علی بن محسن تنوخی وی اِسنوں حدیث صحیحہ کہندے نيں۔
ہور ویکھو
سودھو- حدیث اثناعشر خلیفہ
- سامری
- حدیث غدیر
- حدیث ثقلین
- سقیفہ بنی ساعدہ
- عبقات الانوار فی امامۃ الائمۃ الاطہار
- حدیث منزلت اُتے اک نظر
حوالے
سودھو- ↑ ۱.۰ ۱.۱ امام بخاری: صحیح بخاری، کتاب فضائل الصحابہ: باب مناقب علی بن ابی طالب، جلد 3، صفحہ 1359، رقم الحدیث 3503۔
- ↑ ۲.۰ ۲.۱ ابن ماجہ: سنن ابن ماجہ، مقدمہ، باب فضائل الصحابہ، فضل علی بن ابی طالب، جلد 1، صفحہ 42۔ رقم الحدیث 115۔
- ↑ ۳.۰ ۳.۱ ابن حبان: صحیح ابن حبان، جلد 15، صفحہ 369، رقم الحدیث 6926۔
- ↑ ۴.۰ ۴.۱ ابویعلیٰ الموصلی: مسند ابویعلیٰ، جلد 2، صفحہ 73۔ رقم الحدیث 718۔
- ↑ امام مسلم: صحیح مسلم، کتاب الفضائل الصحابہ، باب من فضائل علی، جلد 4، صفحہ 1871، رقم 2404۔
- ↑ ۶.۰ ۶.۱ امام نسائی: سنن الکبریٰ للنسائی، جلد 5، صفحہ 44، رقم 8139۔
- ↑ امام طبرانی: المعجم الأوسط، جلد 3، صفحہ 139، رقم 2728۔
- ↑ صحيح مسلم: كتاب فضائل الصحابة، باب من فضائل علي بن أبي طالب 4 /1870، ح2404
- ↑ امام احمد بن حنبل: مسند احمد بن حنبل، جلد 1، صفحہ 330۔ رقم 3062۔
- ↑ ابن حجر ہیتمی: مجمع الزوائد و منبع الفوائدم جلد9، صفحہ111 ۔
- ↑ ابن ابی الحدید: شرح نہج البلاغہ ابن ابی الحدید، جلد 13، صفحہ 211، مطبوعہ قاہرہ، 1385ھ۔
- ↑ علامہ ابن عبدالبر: الاستیعاب فی معرفۃ الاصحاب، جلد 3، صفحہ 1097۔ مطبوعہ بیروت، 1412ھ مطابق 1992ء۔
- ↑ امام حاکم: المستدرک حاکم، جلد 3، صفحہ 134، مطبوعہ بیروت
- ↑ خطیب بغدادی: تاریخ مدینۃ السلام المعروف بہ تاریخ بغداد، جلد 8، صفحہ 262۔
- ↑ خطیب بغدادی: تاریخ مدینۃ السلام المعروف بہ تاریخ بغداد، جلد 8، صفحہ 498۔
- ↑ ابن الاثیر الجزری: اسد الغابۃ فی معرفۃ الصحابۃ، جلد 4، صفحہ104/105۔
- ↑ مفتیٔ اعظم الحافظ سلیمان بن ابراہیم قندوزی: ینابع المؤدہ لذوی القربیٰ، جلد 1، صفحہ161۔ مطبوعہ قم ، 1416ھ
- ↑ عبدالحسین شرف الدین: المراجعات، صفحہ 132/133، مطبوعہ قم، 1416ھ
- ↑ حاکم حسکانی: شواہد التنزیل، جلد 1، صفحہ195۔
- ↑ امام ابن ابی شیبہ: المُصَنَّف، جلد 6، صفحہ 366۔ رقم 32078۔
- ↑ علامہ ابن عساکر الدمشقی: تاریخ دمشق، جلد 42، صفحہ 116۔
- ↑ ابو جعفر محمد بن یعقوب الکُلَینِی: کتاب الکافی، جلد 8، صفحہ 106/107۔