پاک فوج
پاک فوج، (انگریزی: Pakistan Army) پاکستان مسلح فوجاں دی سب توں وڈی شاخ ہے۔ اِس دا سب توں وڈا مقصد مُلک دی ارضی سرحداں دا دِفاع کرنا ہے۔
پاک فوج پاکستان دی زمینی فوج ہے۔ ایہدا کم پاکستان دیاں سرحداں دی راکھی کرنا ہے۔ ایہدے چ ٹوٹل 11,700,00 ریزرو تے حاضر فوجی نیں۔پاک فوج 14 اگست 1947 نوں بنی۔
پاکستان فوج دا قیام 1947 وچ پاکستان دی آزادی اُتے عمل وچ آیا۔ ایہہ اک رضاکارپیشہ ور جنگجوقوت ہے۔ انٹرنیشنل انسٹی ٹیوٹ آف سٹریٹجک سٹڈیز (انگریزی: (International Institute for Strategic Studies-IISS)) دے مطابق اپریل 2013 وچ پاک فوج دی فعال افرادی قوت 7،25،000 سی۔ اس دے علاوہ ریزرو جاں غیر فعال 5،50،000 افراد(جو 45 سال دی عمر تک خدمات سر انجام دیندے نیں )نوں ملاکر افرادی قوت دا تخمینہ 12،75،000افراد تک پہنچ جاندا ہے۔ بھاویں آئین پاکستان وچ جبری فوجی بھرتی دی گنجائش موجود ہے، لیکن اسنوں کدی استعمال نہیں کیتا گیا۔ پاک فوج بشمولِ پاک بحریہ تے پاک فضائیہ دے دُنیا دی ستویں وڈی فوج ہے۔
پاکستان دے آئین دے آرٹیکل 243کے تحت، پاکستان دے صدر افواج پاکستان بشمول پاکستانی بری فوج، دے سویلین کمانڈر انہاں چیف جاں سپاہ سالار اعظم دا منصب رکھدے نیں ۔ آئین دے مطابق صدرپاکستان، وزیر اعظم پاکستان دے مشورہ تے تائید نال چیف آف آرمی سٹاف پاکستان آرمی جاں سپہ سالارپاکستان بری فوج دے عہدے دے لئی اک چار ستارے والے جرنیل دا انتخاب کر دے نیں ۔ فی الوقت پاک فوج دی قیادت جنرل قمر جاوید باجوہ چیف آف آرمی سٹاف کر رہے نیں ، جدونکہ جنرل زبیر محمود حیات چئیرمین جوائنٹ چیف آف اسٹاف کمیٹی دی زمہ داری سنبھالے ہوئے نیں ۔
تریخ
سودھو1947ء وچ آزادی دے بعد توں پاک فوج بھارت توں 4 جنگاں تے متعدد سرحدی جھڑپاں وچ دفاع وطن دا فریضہ انجام دے چکی اے۔ عرب اسرائیل جنگ، عراق کویت جنگ تے خلیج دی جنگ وچ حلیف عرب ملکاں دی فوجی امداد دے لئی وی نمایاں خدمات انجام دتیاں۔
حالیہ وڈی کارروائیاں وچ آپریشن بلیک تھنڈر سٹارم، آپریشن راہ راست تے آپریشن راہ نجات شامل نیں ۔
لڑائیاں دے علاوہ پاک فوج، اقوامِ متحدہ دی امن کوششاں وچ وی حصّہ لیندی رہی ہے۔ افریقی، جنوبی ایشیائی تے عرب ملکاں دی افواج وچ ا فواج پاکستان دا عملہ بطورِ مشیر شامل ہُندا ہے۔
پاکستانی افواج دے اک دستے نے اقوام متحدہ امن مشن دا حصہ ہُندے ہوئے 1993ء وچ موغادیشو، صومالیہ وچ آپریشن گوتھک سرپنٹ دے دوران وچ پھسے ہوئے امریکی فوجیاں دِیاں جاناں بچان وچ اک اہم کردار ادا کیتا۔
پاکستان فوج 3 جون 1947ء نوں برطانوی ہندوستانی فوج جاں برٹش انڈین آرمی دی تقسیم دے نتیجے وچ معرض وجود وچ آئی۔ تد چھیندی ای آزاد ہو جانے والی مملکت پاکستان کو6 بکتر بند، 8 توپخانے دی تے 8 پیادہ رجمنٹاں ملیاں، جدونکہ تقابل وچ بھارت نوں 12 بکتر بند، 40 توپخانے دی اور21 پیادہ فوجی رجمنٹاں ملیاں۔
1947ء وچ غیر منظم لڑاکا جتھے، اسکاؤٹس اورقبائلی لشکر، کشمیر دی مسلم اکثریندی ریاست اُتے بھارت دے بزور قوت قبضہ دے اندیشہ توں کشمیر وچ داخل ہو گئے۔ مہاراجا کشمیر نے اکثریت دی خواہش دے خلاف بھارت توں الحاق کر دتا۔ بھارت نے اپنی فوجاں کشمیر وچ اتار دتیاں۔ ایہ اقدام بعد وچ پاک بھارت جنگ 1947ء دا آغاز ثابت ہویا۔ بعد وچ باقاعدہ فوجی یونٹاں وی جنگ وچ شامل ہونے لگاں، لیکن اس وقت دے پاکستانی بری افواج دے برطانوی کمانڈر انچیف جنرل سر فرینک میسروی دی قائد اعظم محمد علی جناح دے کشمیر وچ فوج دی تعیناندی دے احکامات دی حکم عدولی دے باعث روک دی گئاں۔ بعد ازاں اقوام متحدہ دے زیر نگرانی جنگ بندی دے بعد پاکستان دے زیر قبضہ کشمیر دا شمال مغربی حصہ پاکستان دے، جدونکہ بقیہ حصہ بھارت دے زیر انتظام آ گیا۔
اس دے بعد، 1950ءدی دہائی وچ، پاکستانی افواج نوں دو باہمی دفاعی معاہدےآں دے نتیجے وچ امریکا تے برطانیہ ول توں بھاری اقتصادی تے فوجی امداد موصول ہوئی۔ ایہ معاہدے معاہدہ بغداد جاں بغداد پیکٹ، جو سینٹرل ٹریٹی آرگنائزیشن جاں سینٹو دے قیام دی وجہ بنا، اورساوتھ ایسٹ ایشین ٹریٹی آرگنائیزیشن جاں سیٹو 1954ء وچ ہوئے۔ اس امداد دے نتیجے وچ افواج پاکستان نوں اپنی دفاعی صلاحیتاں نوں بڑھانے دا موقع ملیا۔
1947ء وچ پاکستان نوں صرف تن انفینٹری ڈویژن ملے، جن وچ نمبر 7،8اور 9 ڈویژن شامل سن۔10 واں، 12 واں تے 14 واں ڈویژن 1948ء وچ کھڑا کیتا گیا۔ 1954ء توں پہلے کسے وقت 9 وان ڈویژن توڑ کر 6 وان ڈویژن کھڑا کیتا گیا، لیکن 1954ء ہی دے بعد کسے وقت اس نوں وی ختم کر دتا گیا، جس دی وجہ امریکی امداد دا صرف اک بکتر بند جاں آرمرڈ ڈویژن تے 6 انفینٹری ڈویژن دے لئی مخصوص ہونا سی۔
پہلی بار پاکستانی فوج دی اقتدار وچ شراکت جنرل ایوب خان دی 1958ء وچ اک پرامن بغاوت دے ذریعے دیکھنے وچ آئی۔ اُنھاں نے کنونشن مسلم لیگ بنائی، جس وچ مستقبل دے وزیر اعظم ذولفقار علی بھٹو وی شامل سن۔
60 دی دہائی وچ بھارت دے نال تعلقات کشیدہ رہے تے اپریل 1965ء وچ رن آف کچھ دے مقام اُتے اک مختصر جنگی جھڑپ وی لڑی گئی۔ 6 ستمبر 1965ء دی رات، بھارت نے پاکستان اُتے اعلان جنگ دے بغیر حملہ کر دتا۔ پاکستان نے حملہ نہ صرف روک کے پسپا کر دتا، بلکہ 1200 کلومیٹر بھارتی علاقہ وی فتح کر لیا۔ پاکستانی فضائیہ تے توپخانے دی لڑائی دے دوران وچ امداد نے پاکستانی دفاع وچ کلیدی کردار ادا کیتا۔ اقوام متحدہ دے زیر نگرانی جنگ بندی عمل وچ آئی تے معاہدہ تاشقند دا اعلان ہویا۔ بھارتی مفتوحہ علاقہ واپس کر دتا گیا۔
لائبریری آف کانگریس دے ملکی مطالعہ جات ،جو امریکی وفاقی تحقیقی ڈویژن نے کیتے، دے مطابق جنگ غیر نتیجہ خیز ثابت ہوئی۔ بھاویں پاکستان تے بھارت دے جنگی تقابل دے بعد، نسبتاْ کہاں زیادہ کمزور پاکستانی افواج دا بھارتی جارحیت نوں محض روک لینا ہی مندرجہ بالا دعوے دی تردید دے لئی کافی ہے۔
1968ء تے 1969ء وچ فیلڈ مارشل ایوب خان دے خلاف عوامی تحریک دے بعد انھاں نے صدر پاکستان تے چیف آف آرمی اسٹاف دے عہدے توں استعفٰی دے دتا، اورجنرل یحییٰ خان نے اقتدار 1968ء وچ سنبھال لیا۔
1966ء توں 1969ء دے درمیان وچ 18،16 تے 23 ڈویژن کھڑے کیتے گئے۔ 9 ویں ڈویژن دا دوبارہ قیام وی اسی عرصے وچ عمل وچ آیا۔
جنرل یحییٰ خان دے دور حکومت وچ، مشرقی پاکستان وچ مغربی پاکستان دے ہاتھاں روا رکھی گئی مبینہ سیاسی، معاشرتی اَتے معاشی زیادتیاں دے خلاف مقبول عوامی تحریک شروع ہوئی، جو بتدریج خلاف قنون بغاوت وچ بدل گئی۔ اُنھاں باغیاں دے خلاف 25 مارچ 1971ء نوں فوجی کارروائی کیتی گئی، جسنوں آپریشن سرچ لائٹ دا ناں دتا گیا۔ منصوبے دے مطابق وڈے شہراں دا کنٹرول سنبھالنے دے بعد تمام فوجی تے سیاسی بغاوت اُتے قابو پایا جانا سی۔ مئی 1971ء نوں آخری وڈے مزاحمتی شہر اُتے قابو پانے دے بعد آپریشن مکمل ہو گیا۔
آپریشن دے بعد بظاہر امن قائم ہو گیا، لیکن سیاسی مسائل حل نہ ہو سکے۔ آپریشن وچ مبینہ جانی نقصانات وی بے چینی وچ اضافے دا باعث بنے۔
بے امنی دوبارہ شروع ہوئی تے اس دفعہ بھارتی تربیت یافتہ مکتی باہنی گوریلاں نے لڑائی دی شدت وچ اضافہ جاری رکھیا، تاآنکہ بھارتی افواج نے نومبر 1971ء وچ مشرقی پاکستان وچ دخل اندازی شروع کر دی۔ محدود پاکستانی افواج نے نا مساعد حالات وچ عوامی تائید دے بغیر اس جارحیت دا مقابلہ جاری رکھیا۔ مغربی پاکستان وچ پاکستانی افواج دا جوابی حملہ وی کیتا گیا۔ لیکن بالآخر 16 دسمبر 1971ءنوں ڈھاکہ وچ محصور پاکستانی افواج نوں لیفٹینینٹ جنرل امیر عبد اللہ خان نیازی دی قیادت وچ ہتھیار ڈالنے پئے۔
18 دسمبر 1971ء نوں بھٹو اقوام متحدہ دی جنرل اسمبلی اجلاس، جتھے اوہ مشرقی پاکستان اُتے بھارتی جارحیت دے خلاف حمایت حاصل کرنے دی کوشش کر رہے سن، توں بذریعہ خصوصی پی آئی اے دی پرواز واپس بلائے گئے تے 20 دسمبر 1971ء نوں انہاں نے بطور صدر پاکستان تے پہلے چیف مارشل لا ایڈمنسٹریٹر دے اقتدار سنبھال لیا۔
1970ء دی دہائی دے وسط وچ سول حکومت دے ایما اُتے بلوچستان وچ غیر ملکی اشارے اُتے بے امنی پیدا کرن والے عناصر دے خلاف فوجی کارروائی وی کیتی گئی۔
1977ء وچ اس وقت دے آرمی چیف جنرل محمد ضیاءالحق نے عوامی احتجاج تے مظاہراں دے بعد ذولفقار علی بھٹو دی حکومت دا تختہ الٹ دتا۔ ذو الفقار علی بھٹو نوں اک سیاست دان قصوری دے قتل دا جرم ثابت ہونے اُتے عدالت نے پھانسی دی سزا دی۔ جنرل ضیاء الحق موعودہ 90 دن وچ انتخابات کروانے وچ ناکام رہے تے 1988ء وچ اک طیارے دے حادثے وچ جاں بحق ہونے تک بطور فوجی حکمران حکومت جاری رکھی۔
1980ء وچ پاکستان نے امریکا، سعودی عرب تے ہور اتحادی ملکاں دے نال افغان مجاہدین نوں جارح روسی افواج دے خلاف ہتھیاراں، گولہ بارود تے جاسوسی امداد جاری رکھی-
پہلی خلیجی جنگ دے دوران پاکستان نے ممکنہ عراقی جارحیت دے خلاف سعودی عرب دے دفاع دے لئی افواج فراہم کیتیاں۔
1999ء - تاحال
مقصد
سودھوپاکستان فوج، افواج پاکستان دی بری شاخ دے طور اُتے کم کردتی اے۔آئین پاکستان دا حصہ بارہ، باب دوم افواج پاکستان کامقصد یوں بیان کردا اے:
مسلح افواج، وفاقی حکومت دی ہدایات دے تحت، بیرونی جارحیت جاں جنگ دے خطرے دے خلاف پاکستان دا دفاع کرو گی تے قنون دے دائرے وچ رہتے ہوئے، سول پاور دی امداد کرو گی، جدوں ایسا کرنے دے لئی کہیا جائے۔
نصب العین
سودھوپاک فوج دا نصب العین اے: ‘‘ایمان، تقویٰ تے ِجہاد فی سبیل اللہ۔
چیف آف آرمی سٹاف دی فہرست
سودھو- جنرل سر فرینک مسروی (15 اگست 1947ء – 10 فروری 1948ء)
- جنرل سر ڈوگلس ڈیوڈ گریسی (11 فروری 1948ء – 16 جنوری 1951ء)
- فیلڈ مارشل ایوب خان (16 جنوری 1951ء – 26 اکتوبر 1958ء)
- جنرل موسیٰ خان (27 اکتوبر 1958 – 17 جون 1966ء)
- جنرل یحیٰی خان (18 جون 1966ء – 20 دسمبر 1971ء)
- لفٹننٹ جنرل گل حسن (20 دسمبر 1971ء – 3 مارچ 1972ء)
- جنرل ٹکّا خان (3 مارچ 1972ء – 1 مارچ 1976ء)
- جنرل محمد ضیاء الحق (1 اپریل 1976ء – 17 اگست 1988ء)
- جنرل مرزا اسلم بیگ (17 اگست 1988ء – 16 اگست 1991ء)
- جنرل آصف نواز (16 اگست 1991ء – 8 جنوری 1993ء)
- جنرل عبدالوحید کاکڑ (8 جنوری 1993ء – 1 دسمبر 1996ء)
- جنرل جہانگیر کرامت (1 دسمبر 1996ء – 6 اکتوبر 1998ء)
- جنرل پرویز مشرف (7 اکتوبر 1998ء – 28 نومبر 2007ء)
- جنرل اشفاق پرویز کیانی (29 نومبر 2007ء – 29 نومبر 2013ء)
- جنرل راحیل شریف (29 نومبر 2013ء – 28 نومبر 2016
- جنرل قمر جاوید باجوہ (29 نومبر 2016ء موجودہ)
تنظیم
سودھوپاکستان آرمی مختلف شعباں اُتے مشتمل اے، جنہاں لڑاکا بازو، امدادی بازو جاں امدادی خدمتی شعبےآں وچ ونڈیا جاندا اے۔ لڑاکا آرمز وچ انفینٹری جاں پیادہ فوج ،آرمر جاں رسالہ/ بکتر بند فوج، آرٹلری جاں توپخانہ تے ائیر ڈیفینس جاں فضائی دفاعی فوج شمار کیتی جاندی نیں ۔
لڑاکاں دی امداد کرنے والی آرمز وچ سگنلز کور جاں مواصلاتی تے انجینئرز کور جاں مہندسی فوج شامل اے۔
لڑاکاں دی امداد کرنے والی سروسز وچ کور آف الیکڑیکل اینڈ مکینیکل انجینئر ز، پاکستان آرمی میڈیکل کور، پاکستان آرمی ڈینٹل کور، سپلائی کور جاں رسد و رسائل تے آرڈینینس کور جاں سازو سامان والی فوج شامل اے۔ پی ایم اے لانگ کورس کیڈٹ بطور سیکنڈلیفٹیننٹ الیکڑیکل تے مکینیکل انجینئر ،پاکستان آرمی میڈیکل کور تے پاکستان آرمی ڈینٹل کور دے علاوہ مندرجہ بالا کسے وی فوجی شعبے وچ شامل ہو سکدا اے۔
الیکڑیکل تے مکینیکل انجینئر ز، انجینئرز تے سگنلز کور وچ پی ایم اے ٹیکنیکل گریجویٹ کورس کیڈٹس کوبعد تربیت براہ راست کیپٹن دے عہدے اُتے تعینات کیتا جاندا اے،جدونکہ پی ایم اے آرمی میڈیکل کورس ( اے ایم سی ) کیڈٹس بطور کپتان پاکستان آرمی میڈیکل جاں ڈینٹل کور وچ کمیشن کیتے جاندے نیں ۔
رجمنٹاں
سودھو- سندھ رجمنٹ
- بلوچ رجمنٹ
- فرنٹیئر فورس رجمنٹ
- ازاد کشمیر رجمنٹ
- شمالی ہلکی انفینٹری رجمنٹ
پاک فوج دے کمانڈر انچیف بطور سربراہ ریاست
سودھو- ایوب خان : 1958 چ بغاوت کرکے پاکستان تے مل مار لیا تے 1968 تک راج کیتا۔
- یحییٰ خان : 1968 چ مارشل لا کے راج تے مل مار لیا تے 1971 تک پاکستان تے راج کیتا۔
- محمد ضیاء الحق : 1977 چ مارشل لا کے پاکستان دے راج تے مل مار لیا تے 1988 تک راح کیتا تے پاکستال دے اک وزیر اعظم نوں پھانسی دتی۔
- پرویز مشرف : 1999 چ بغاوت کرکے پاکستان تے مل مار لیا تے 2008 تک راج کیتا۔
ہور ویکھو
سودھو- عسکریہ پاکستان
- فوجی قوت دے اعتبار نال ملکاں دی لسٹ
- پاکستان آرمی ایوی ایشن کور
- پاکستان ایئر فورس
- پاکستان نیوی
بارلے جوڑ
سودھو- انٹر سروسز پبلک ریلیشںنز Archived 2013-12-08 at the وے بیک مشین
- پاک فوج ویب سائٹ
- ↑ سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا
<ref>ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتےIISSp290لئی۔ - ↑ سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا
<ref>ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتےPakDef Military Consortium, Khanلئی۔ - ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
- ↑ "Motto of the Pakistan Army"۔ ۱۵ جنوری ۲۰۲۱ میں اصل سے آرکائیو شدہ
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.