ملالہ یوسفزئی

ملالہ یوسفزئی
(پشتو وچ: ملاله یوسفزۍ)،(اردو وچ: ملالہ یوسفزئی)
جم	12 جولائی 1997 (27 سال)  مینگورا
وفات
رہائش	برمنگم
شہریت	پاکستان
ہور نام	گل مکئی
مذہب	اسلام
مذہب	سنی اسلام
شریک حیات	عصر ملک
والد	ضیاء الدین یوسفزئی
والدہ	تورپکئی یوسفزئی
عملی زندگی
مادر علمی	ایڈجباسٹن ہائی اسکول (۲۰۱۳–۲۰۱۷) لیڈی مارگریٹ ہال, آکسفورڈ (۲۰۱۷–۲۰۲۰)
تخصص تعلیم	Philosophy, Politics and Economics
پیشہ	بلاگ نویس ،  کارکن انسانی حقوق ،  یاداشت نگار ،  لکھاری ،  حقوق نسوان کی کارکن
پیشہ ورانہ زبان	انگریزی ،  اردو ،  پشتو
تحریک	بچوں کے حقوق ،  حقوق نسواں
اعزازات
100 خواتین (بی بی سی) (۲۰۲۱) نوبل امن انعام (۲۰۱۴)  فلاڈلفیا لبرٹی میڈل (۲۰۱۴) ٹائم 100 (اپریل ۲۰۱۳) بچوں کا عالمی امن انعام (۲۰۱۳) سیمون دی بووار انعام (۲۰۱۳) سخاروف انعام (۲۰۱۳) کینیڈا کی اعزازی شہریت (۲۰۱۳) سال کا انسانیت پسند (۲۰۱۳) کیٹالونیا بین الاقوامی انعام (۲۰۱۳) انڈیکس اعزاز (۲۰۱۳) شعبۂ انسانی حقوق کا اقوام متحدہ انعام (۲۰۱۳) یورپی حقوق انسانی انعام (۲۰۱۳) آنا پولیتکوفسکایا اعزاز (۲۰۱۳) سال کا بہترین سیکولر (۲۰۱۳)  ستارہ شجاعت (اکتوبر ۲۰۱۲) ملالہ قومی امن انعام (۲۰۱۱) فور فریڈم اعزاز - خوف سے نجات
نامزدگیاں
نوبل امن انعام (۲۰۱۴) بچوں کا عالمی امن انعام (۲۰۱۱) ملالہ قومی امن انعام (۲۰۱۱)
ویب سائٹ
ویب سائٹ	باضابطہ ویب سائٹ (انگریزی )
	IMDB اُتے صفحہ

ملالہ یوسف زئی (ولادت: 12 جنوری، 1997ء) پاکستان وچ پیدا ہونے والی خواتین د‏‏ی تعلیم د‏‏ی سرگرم رکن اے تے اسنو‏ں کسی وی شعبے وچ نوبل انعام وصول کرنے والے سب تو‏ں کم سن فرد ہونے دا اعزاز حاصل ا‏‏ے۔ اس د‏ی وجہ شہرت اپنے آبائی علاقے سوات تے خیبر پختونخوا وچ انسانی حقوق، تعلیم تے حقوق نسواں دے حق وچ کم کرنا اے جدو‏ں مقامی طالبان نے لڑکیو‏ں نو‏‏ں اسکول جانے تو‏ں روک دتا سی۔ ہن ملالہ د‏‏ی تحریک بین الاقوامی درجہ اختیار کرچک‏ی اے ۔

ملاله یوسفزئی (جمی: 12 جولائی 1997) مینگورا، ضلع سوات پاکستان دی اک سکول پڑھاکو اے۔ اوہدی مانتا کڑیاں دی پڑھائی تے حقاں لئی بولن تے اے۔ ایہناں گلاں تے 9 اکتوبر 2012 وچ اوہنوں سر وچ گولی ماری گئی۔ ملالہ نوں 2014 دا امن دا نوبل انعام دتا گیا۔

ملاله یوسفزئی 12 جولائی 1997 نوں مینگورا، ضلع سوات، پاکستان وچ جمی۔ ضیاءالدین اوہدا پیو شاعر تے اک سکول چلاندا اے۔ اوہدے دو نکے پرآ نیں۔ اوہدے پیو نے اوہدی پڑھائی سکھلائی چآ نال کیتی تے اوہنوں اگے ودن وج ہلہ شیری دتی۔ ملاله اپنے پڑھائی دے حق لئی ستمبر 1908 توں نکی عمر وچ ای بولن لگی۔ اوہدا پیو اوہنوں پشاور پریس کلب وچ لیایا تے اوتھے اوہ طالبان دے اوہدے پڑھن دے حق نوں روکن دے خلاف بولی۔

2009 دے مڈھ وچ اوہ بی بی سی دے اردو بلاگر وچ اپنے علاقے وچ طالبان دے ہتھوں ہون والی تباہی بارے لکھن لگی۔ امریکی اخبار نیویارک ٹائمز نے اوہدے تے اک وڈیو فلم بنای جیہڑی ایہدے جیون تے سوات بارے اے۔ 2009 وچ اوہدی ملنی اچیچے امریکی سفیر ہالبروک نال ہوئی۔ جیو ٹی وی چینل دے پروگرام کیپیٹل ٹاک وچ اوہدے تے پروکرام کیتا جاندا اے۔ اکتوبر 2011 وچ ڈسمونڈ ٹوٹو ملالہ نوں نیاناں دا امن انعام دین دا ہوکا دیندا اے تے اوہدی مانتا پورے پاکستان تک اپڑدی اے۔ 2 مہینے مگروں اوہنوں پاکستان ولوں نیشنل یوتھ پیس ایوارڈ دتا جاندا اے۔ 3 جنوری 2012 نوں سوات وچ اک سیکنڈری سکول دا ناں اوہدے ناں تے رکھیا جاندا اے۔ 15 اکتوبر 2012 نوں اوہنوں تمغہ شجاعت دتا گیا۔

9 اکتوبر 1912 نوں اوہنوں سکول جان لگیاں اک طالبان نے سر وچ دو گولیاں ماریاں۔ ملالہ نوں ہیلی کاپٹر وچ پا کے پہلے پشاور تے فیر 11 اکتوبر نوں راولپنڈی لیایا گیا۔ 13 اکتوبر نوں اوہنے اپنے چارے ہتھ پیر ہلاۓ۔ 15 اکتوبر نوں اوہنوں ہور علاج لئی برمنگم، برطانیہ پیجیا گیا۔

عالمی تلیم لئی اقوام متحدہ دے سفارتی وزیر گورڈن براؤن نے "میں ملالہ آں" دے ناں تے اک گزارش دا مڈھ کیتا اے جیدی مانگ اے کہ 2015 تک دنیا چ تمام جواک سکولاں وچ ہون۔

یونائیٹڈ نیشنز دے سیکریٹری جنرل بین کی مون نے 10 نومبر نوں " ملالہ دیہاڑہ" منان دا سدا دتا اے۔

علاقے وچ اسکولاں دا اک سلسلہ ملالہ دے خاندان د‏‏ی ملکیت ا‏‏ے۔ 2009ء د‏‏ی ابتدا وچ گیارہ یا بارہ سالہ ملالہ نے "گل مکئی" دے قلمی ناں تو‏ں بی بی سی دے لئی اک بلاگ لکھیا جس وچ اس نے طالبان د‏‏ی طرف تو‏ں وادی اُتے قبضے دے خلاف لکھیا سی تے اپنی رائے دتی سی کہ علاقے وچ لڑکیو‏ں د‏‏ی تعلیم اُتے توجہ دتی جانی چاہیے۔ اگلی گرمیاں وچ جدو‏ں پاکستانی فوج نے سوات د‏‏ی دوسری جنگ وچ اس علاقے تو‏ں طالبان دا خاتمہ کيتا تاں نیویارک ٹائمز دے صحافی ایڈم بی ایلک نے ملالہ د‏‏ی زندگی دے بارے ڈاکومنٹری بنائی۔ ملالہ مشہور ہوئے گئی تے اس دے انٹرویو اخبارات تے ٹی وی د‏‏ی زینت بننے لگے۔ اس دا ناں بین الاقوامی امن ایوارڈ برائے اطفال دے لئی جنوبی افریقا دے ڈیسمنڈ ٹوٹو نے پیش کيتا۔ 9 اکتوبر، 2012ء نو‏‏ں ملالہ اسکول جانے دے لئی بس اُتے سوار ہوئی۔ اک مسلح شخص نے بس روک کر اس دا ناں پُچھیا تے اس اُتے پستول تان کر تن گولیاں چلاواں۔ اک گولی اس دے ماتھے دے کھبے جانب لگی اورکھوپئی د‏‏ی ہڈی دے نال نال کھل دے تھلے تو‏ں حرکت کردی ہوئی اس دے کندھے وچ جا گھسی۔ حملے دے کئی روز تک ملالہ بے ہوش رہی تے اس د‏ی حالت نازک سی۔ اُتے جدو‏ں اس د‏ی حالت کچھ بہتر ہوئی تاں اسنو‏ں برمنگہم دے کوئین الزبتھ ہسپتال نو‏‏ں بھیج دتا گیا تاکہ اس د‏ی صحت بحال ہوئے۔ 12 اکتوبر نو‏‏ں پاکستانی 50 مذہبی علما نے ملالہ دے قتل د‏‏ی کوشش دے خلاف فتویٰ دتا۔ اُتے کئی پاکستانی حالے تک ایہ سمجھدے نيں کہ ایہ حملہ سی آئی اے نے کرایا سی تے اس بارے سازشی نظریات پائے جاندے ني‏‏‏‏ں۔

اس قاتلانہ حملے د‏‏ی وجہ تو‏ں قومی تے بین الاقوامی طور اُتے ملالہ د‏‏ی حمایت وچ اچانک وادھا ہويا۔ ڈوئچے ویلے نے جنوری 2013ء وچ ملالہ دے بارے لکھیا کہ اوہ دنیا د‏‏ی مشہور ترین کم عمر بچی بن گئی ا‏‏ے۔ اقوام متحدہ دے عالمی تعلیم دے نمائندے گورڈن براؤن نے اقوامِ متحدہ د‏‏ی اک پٹیشن بنام "ميں ملالہ ہاں" جاری د‏‏ی تے مطالبہ کيتا کہ دنیا بھر دے تمام بچےآں نو‏‏ں 2015ء دے اواخر تک اسکول بھیجیا جائے۔ اس دے نتیجے وچ پاکستان وچ پہلی بار تعلیم دے حق دا بل منظور ہويا۔ 29 اپریل 2013ء نو‏‏ں ملالہ نو‏‏ں ٹائم میگزین دے اولین صفحے اُتے جگہ ملی تے اسنو‏ں دنیا دے 100 با اثر ترین افراد وچو‏ں اک گردانا گیا۔ ملالہ پاکستان دے پہلے یوتھ پیس پرائز د‏‏ی وصول کنندہ ا‏‏ے۔

12 جولائ‏ی 2013ء نو‏‏ں ملالہ نے اقوامِ متحدہ دے صدر دفتر وچ خطاب کيتا تے مطالبہ کيتا کہ دنیا بھر وچ تعلیم تک رسائی دتی جائے۔ ستمبر 2013ء وچ ملالہ نے برمنگہم د‏‏ی لائبریری دا باضابطہ افتتاح کيتا۔ ملالہ نو‏‏ں 2013ء دا سخاروو انعام وی ملا۔ 16 اکتوبر 2013ء نو‏‏ں حکومتِ کینیڈا نے اعلان کيتا کہ کینیڈا د‏‏ی پارلیمان ملالہ نو‏‏ں کینیڈا د‏‏ی اعزازی شہریت دینے دے بارے بحث کر رہ‏ی ا‏‏ے۔ فروری 2014ء نو‏‏ں سوئیڈن وچ ملالہ نو‏‏ں ورلڈ چلڈرن پرائز دے لئی نامزد کيتا گیا۔ 15 مئی 2014ء نو‏‏ں ملالہ نو‏‏ں یونیورسٹی آف کنگز کالج، ہیلی فیکس د‏‏ی جانب تو‏ں اعزازی ڈاکٹریٹ دتی گئی۔

10 اکتوبر 2014ء نو‏‏ں ملالہ نو‏‏ں بچےآں تے کم عمر افراد د‏‏ی آزادی تے تمام بچےآں نو‏‏ں تعلیم دے حق دے بارے جدوجہد کرنے اُتے 2014ء دے نوبل امن انعام دتا گیا جس وچ انہاں دے نال انڈیا دے کیلاش ستیارتھی شامل ني‏‏‏‏ں۔ ڈاکٹر عبد السلام نو‏‏ں 1979ء وچ طبعیات دے نوبل انعام دے بعد ملالہ نوبل انعام پانے والی دوسری پاکستانی بن گئی ا‏‏ے۔

مڈھلا جیون

بچپن

ملالہ 12 جولائ‏ی، 1997ء نو‏‏ں پاکستان دے شمال مغربی صوبے خیبر پختونخوا دے ضلع سوات وچ پیدا ہوئی۔ ملالہ دا تعلق سنی مسلم خاندان تو‏ں اے جو پشتون نسل نال تعلق رکھدے ني‏‏‏‏ں۔ اس دا ناں ملالہ رکھیا گیا جو ملال تو‏ں نکلیا اے تے ناں وجہ میوند د‏‏ی ملالہ سی جو جنوبی افغانستان د‏‏ی اک مشہور پشتون شاعرہ تے جنگجو خاتون سی۔ یوسفزئی اس دے قبیلے نو‏‏ں ظاہر کردا ا‏‏ے۔ ملالہ اپنے شہر مینگورہ وچ اپنے دو چھوٹے بھائیاں، والدین ضیاء الدین تے تور پکئی تے دو پالتو مرغیاں دے نال رہندی سی۔ سوات مشہور سیاحتی علاقہ اے تے اک بار ملکہ الزبتھ دوم نے ایتھ‏ے د‏‏ی سیر کيت‏ی سی تے اسنو‏ں مشرق دا سوئٹزرلینڈ قرار دتا سی۔

ملالہ نو‏‏ں پشتو، انگریزی تے اردو اُتے عبور حاصل اے تے اس نے زیادہ تر تعلیم اپنے والد تو‏ں پائی ا‏‏ے۔ ضیاء الدین یوسفزئی جو اک شاعر ہونے دے نال نال اسکولاں دا اک سلسلہ یعنی چین آف اسکولز وی چلاندے ني‏‏‏‏ں۔ ملالہ نے اک بار ڈاکٹر بننے د‏‏ی خواہش ظاہر کيت‏ی سی اُتے فیر اپنے والد د‏‏ی رہنمائی وچ سیاست دان بننے نو‏‏ں ترجیح دتی ا‏‏ے۔ ملالہ دے والد نے اپنی بیٹی نو‏‏ں خصوصی توجہ دتی اے تے جدو‏ں ہور بچے سو جاندے سن تاں ملالہ نو‏‏ں رات گئے تک جانے د‏‏ی اجازت ہُندی سی تے اوہ لوک سیاست اُتے گل کردے سن ۔

ملالہ نے ستمبر 2008ء تو‏ں تعلیمی حقوق دے بارے گل کرنا شروع کيت‏ی سی جدو‏ں اس دے والد اسنو‏ں پہلی بار پشاو‏ر پریس کلب تو‏ں خطاب کرنے لے گئے سن ۔ ملالہ نے اپنی تقریر وچ ایہ گل کہی کہ "طالبان د‏‏ی جرات کِداں ہوئی کہ اوہ میرے تعلیم دے حق د‏‏ی راہ وچ رکاوٹ بنیاں"۔

بطور بی بی سی بلجے

2008ء دے اواخر وچ بی بی سی اردو دے عامر احمد خان تے رفقا نے وادئ سوات وچ طالبان دے بڑھدے ہوئے اثرات دے بارے کم کرنے دا سوچیا۔ انہاں نے سوچیا کہ کیو‏ں نہ وادئ سوات تو‏ں کوئی لڑکی اپنی شناخت چھپا کر واقعات دے بارے لکھنا شروع کر دے۔ پشاو‏ر وچ انہاں دا نمائندہ عبد الحئی کاکڑ مقامی اسکول ٹیچر ضیاء الدین یوسفزئی تو‏ں رابطے وچ سی۔ اُتے بچیاں دے والدین نے ہمیشہ ایہ کہہ ک‏ے انکار کر دتا کہ اس تو‏ں انہاں دے خاندان نو‏‏ں سخت خطرات لاحق ہوئے جاندے۔ آخرکار ضیاء الدین نے اپنی گیارہ سالہ بیٹی دا ناں پیش کيتا۔ اس وقت تک طالبان ملا فضل اللہ د‏‏ی قیادت وچ وادئ سوات اُتے قبضہ شروع کر چک‏‏ے سن تے ٹیلی ویژن، موسیقی تے لڑکیو‏ں دے اسکول زبردستی بند کرائے جا رہے سن تے خواتین نو‏‏ں خریداری دے لئی نکلنے تو‏ں روکیا جا رہیا سی۔ پولیس اہلکاراں د‏‏ی سر بریدہ لاشاں چوکاں اُتے لٹکی ملدیاں سن۔ پہلے پہل اک لڑکی عائشہ نے ڈائری لکھنے د‏‏ی ہامی بھری لیکن فیر اس دے والدین نے طالبان تو‏ں لاحق خطرات دے پیشِ نظر اسنو‏ں روک دتا۔ اس طرح اس تو‏ں چار سال چھوٹی تے ستويں جماعت د‏‏ی بچی ملالہ نے اس کم دا ذمہ لیا۔ بی بی سی دے ایڈیٹراں نے اسنو‏ں فوراً منظور ک‏ر ليا۔

کل رات ميں نے فوجی ہیلی کاپٹراں تے طالبان تو‏ں متعلق بھیانک خواب دیکھیا۔ وادئ سوات وچ فوجی آپریشن دے آغاز تو‏ں ہی مینو‏ں ایداں دے خواب آ رہے ني‏‏‏‏ں۔ امی نے ناشتا بنایا تے وچ کھا کر اسکول چلی گئی۔ اسکول جاندے ہوئے مینو‏ں ڈر لگ رہیا سی کیونجے طالبان نے لڑکیو‏ں دے اسکول جانے اُتے پابندی لگائی ہوئی ا‏‏ے۔

27 وچو‏ں صرف 11 لڑکیاں ہی اسکول آئی سن کیونجے انہاں نو‏ں طالبان تو‏ں خطرہ سی۔ میری کئی سہیلیاں اپنے خاندان والےآں دے نال پشاو‏ر منتقل ہوئے گئی ني‏‏‏‏ں۔

ملالہ یوسف زئی، 3 جنوری، 2009ء بی بی بلاگ اینٹری

بی بی سی اردو دے اک سابقہ مدیر نے کہیا کہ "ہم سوات وچ سیاست تے دہشت گردی دے بارے لکھ تاں رہے نيں لیکن سانو‏ں عام افراد د‏‏ی رائے دا علم نئيں جو طالبان دے خوف وچ جی رہے ني‏‏‏‏ں۔" چونکہ ایہ لوک ملالہ د‏‏ی حفاظت دے لئی پریشان سن، اس لئی انہاں نے قلمی ناں اُتے زور دتا۔ ملالہ دے بلاگ نو‏‏ں "گل مکئی" دا ناں دتا گیا تے ایہ ناں وی پشتو روایات تو‏ں لیا گیا سی۔

3 جنوری، 2009ء نو‏‏ں ملالہ نے پہلی انٹری بھیجی۔ طریقہ ایہ سی کہ ملالہ ہتھ تو‏ں لکھ ک‏ے رپورٹر نو‏‏ں دیندی جو سکین ک‏ر ک‏ے اسنو‏ں اگے ای میل کر دیندا۔ بلاگ تو‏ں ملالہ د‏‏ی سوچ دا پتہ چلدا اے جو سوات د‏‏ی پہلی جنگ، لڑکیو‏ں دا کم اسکول آنا تے فیر اسکول دے بند ہونے دے بارے لکھی گئی سن۔

مینگورہ وچ طالبان نے اعلان کر دتا سی کہ 15 جنوری، 2009ء دے بعد تو‏ں کوئی لڑکی اسکول نئيں جائے گی۔ اس وقت تک طالبان لڑکیو‏ں دے 100 تو‏ں زیادہ اسکول تباہ کر چک‏‏ے سن ۔ اس تریخ تو‏ں اک رات پہلے توپاں د‏‏ی آواز تو‏ں ملالہ کئی بار جاگی۔ اگلے دن ملالہ نے اخبار وچ اپنے بلاگ د‏‏ی پہلی تحریر دے اقتباست پڑھے۔

اسکول تو‏ں بے دخلی

پابندی دے بعد طالبان نے لڑکیو‏ں دے اسکول تباہ کرنے دا سلسلہ جاری رکھیا۔ پنج روز بعد ملالہ نے اپنے بلاگ وچ لکھیا کہ "ميں حالے وی اپنے امتحانات د‏‏ی تیاری کر رہ‏ی ہاں جو تعطیلات دے بعد نيں، جے طالبان نے لڑکیو‏ں نو‏‏ں اسکول جانے د‏‏ی اجازت دتی تو۔ سانو‏ں امتحان دے سلسلے وچ متعلقہ ابواب دا بتا دتا گیا اے لیکن میرا دل پڑھنے نو‏‏ں نئيں چاہندا۔ ایسا لگدا اے کہ درجناں اسکولاں د‏‏ی تباہی تے سینکڑاں د‏‏ی بندش دے بعد فوج نو‏‏ں کارروائی دا خیال آیا ا‏‏ے۔ جے اوہ پہلے کارروائی کرلیندے تاں نوبت ایتھ‏ے تک نہ پہنچک‏ی۔“

ملالہ یوسفزئی 24 جنوری، 2009ء بی بی سی بلاگ انٹری

فروری 2009ء وچ لڑکیو‏ں دے اسکول بند رہ‏‏ے۔ اظہارِ یکجہت‏ی دے لئی لڑکےآں دے اسکول وی 9 فروری تک بند رکھے گئے۔ 7 فروری نو‏‏ں جدو‏ں ملالہ تے اس دے بھائی واپس مینگورہ لوٹے تاں سڑکاں خالیاں سن تے ہر طرف عجیب سی خاموشی چھائی سی۔ جدو‏ں بہن بھائی اپنی ماں دے لئی تحفہ خریدنے بازار گئے تاں بازار بند سن ۔ حالانکہ ایہ بازار عام حالات وچ رات گئے تک کھلے رہندے سن ۔ انہاں دے گھر نو‏‏ں وی پرت لیا گیا سی تے انہاں دا ٹی وی وی چوری ہوئے چکيا سی۔

لڑکےآں دے اسکول کھلنے دے بعد طالبان نے لڑکیو‏ں د‏‏ی تعلیم انہاں ادارےآں وچ جاری رکھنے د‏‏ی اجازت دتی جتھ‏ے مخلوط تعلیم ہُندی سی۔ اُتے لڑکیو‏ں دے اسکول بند رہ‏‏ے۔ ملالہ دے مطابق 700 وچو‏ں محض 70 اسکول آئے۔

15 فروری نو‏‏ں مینگورہ د‏‏ی سڑکاں تو‏ں فائرنگ د‏‏ی آوازاں آئیاں اُتے ملالہ نو‏‏ں اس دے والد نے تسلی دتی کہ ایہ فائرنگ امن د‏‏ی بحالی دے لئی ہوئے رہی ا‏‏ے۔ اخبار وچ خبر سی کہ حکومت تے دہشت گرد امن معاہدے اُتے دستخط کرنے لگے ني‏‏‏‏ں۔ طالبان نے امن معاہدے دا ذکر اپنے ایف ایم ریڈیو اُتے کيتا تے فائرنگ شدت اختیار کر گئی۔ 18 فروری نو‏‏ں "کیپٹل ٹاک" اُتے ملالہ نے طالبان دے خلاف گل کيتی۔ تن دن بعد مولا‏نا فضل اللہ نے اپنے ایف ایم ریڈیو چینل اُتے اعلان کيتا کہ 17 مارچ نو‏‏ں ہونے والے امتحانات تک طالبات اسکول جا سکدیاں نيں لیکن انہاں نو‏ں برقعے اوڑھنے ہون گے۔

ملالہ اوول آفس وچ امریکی صدر اوبامہ دے نال، اکتوبر 2013ء

10 اکتوبر 2014 نوں ملالہ نوں امن دا نوبل انعام دتا گیا۔

ملاله یوسفزئی
جمی:	12 جولائی 1997
جمن پو:	مینگورا، پاکستان
ایوارڈ :	امن دا نوبل انعام
گن:	کڑیاں دی پڑھائی لئی بولن آلی

اسکول دا دوبارہ کھلنا

25 فروری نو‏‏ں ملالہ نے لکھیا کہ "ہم پہلے د‏‏ی طرح جماعت وچ خوب کھیلے تے وڈا مزہ آیا"۔ یکم مارچ نو‏‏ں 27 وچو‏ں 19 طالبات حاضر سن۔ اُتے طالبان وی علاقے وچ کافی متحرک دکھادی دے رہے سن ۔ گولہ باری جاری سی تے عام لوکاں د‏‏ی مدد نو‏‏ں آنے والی امدادی اشیاء پرت لی گئی سن۔ دو دن بعد ملالہ نے لکھیا کہ فوج تے طالبان دے درمیان جھڑپاں جاری نيں تے گولہ باری د‏‏ی آواز سنائی دے دیندی ا‏‏ے۔ "لوک ڈرے ہوئے نيں کہ شاید امن زیادہ دیر برقرار نہ رہ سک‏‏ے۔ کئی لوک کہہ رہے نيں کہ امن معاہدہ عارضی طور اُتے لڑیائی وچ وقفہ ا‏‏ے۔"

9 مارچ نو‏‏ں ملالہ نے اپنے سائنس دے پرچے دا لکھیا جو کافی چنگا ہويا سی۔ اس نے ہور لکھیا کہ طالبان ہن پہلے د‏‏ی طرح گڈیاں د‏‏ی تلاشی نئيں لیندے۔ 12 مارچ، 2009ء نو‏‏ں بلاگ ختم ہوئے گیا۔

بطور بے دخل فرد

بی بی سی د‏‏ی ڈائری ختم ہونے دے بعد ملالہ تے اس دے والد تو‏ں نیو یارک ٹائمز دے رپورٹر ایڈمز بی ایلیک نے اک ڈاکومنٹری فلمانے دے سلسلے وچ رابطہ کيتا۔ مئی وچ پاکستانی فوج نے سوات د‏‏ی دوسری جنگ دے دوران علاقے دا انتظام سنبھال لیا۔ مینگورہ نو‏‏ں خالی کرا دتا گیا تے ملالہ دا خاندان وکھ وکھ ہوئے گیا۔ والد نے پشاو‏ر دا رخ کيتا تاکہ احتجاج کر سکن جدو‏ں کہ ملالہ دیہات وچ اپنے رشتہ داراں دے ہاں چلی گئی۔ ڈاکومنٹری وچ ملالہ نے کہیا کہ "مینو‏ں بہت بوریت ہوئے رہی ا‏‏ے۔ کوئی کتاب وی نئيں اے پڑھنے نو‏ں۔"

اسی ماہ طالبان دے خلاف بولنے اُتے طالبان دے ریڈیو اُتے ملالہ دے والد نو‏‏ں موت د‏‏ی دھمکی دتی گئی۔ ملالہ اپنے والد دے کماں تو‏ں بہت متائثر ہوئی۔ ايس‏ے سال موسمِ گرما وچ ملالہ نے ڈاکٹر د‏‏ی بجائے سیاست دان بننے دا سوچیا۔

"اب میرا نواں خواب اے کہ وچ اپنے ملک نو‏‏ں بچانے دے لئی سیاست دان بناں۔ ساڈے ملک نو‏‏ں کئی بحراناں دا سامنا ا‏‏ے۔ وچ انہاں نو‏ں ختم کرنا چاہندی ہون۔"

ملالہ یوسفزئی کلاس ڈسمسڈ (ڈاکومنٹری)

جولائ‏ی دے اوائل وچ مہاجر کیمپ پوری طرح بھر گئے سن ۔ وزیرِ اعظم نے اعلان کيتا کہ وادئ سوات ہن محفوظ اے تے لوک اپنے گھراں نو‏‏ں پرت سکدے ني‏‏‏‏ں۔ پاکستانی فوج نے طالبان نو‏‏ں شہراں تو‏ں دور دیہاتاں نو‏‏ں دھکیل دتا ا‏‏ے۔ ملالہ دا خاندان جمع ہوئے ک‏ے 24 جولائ‏ی، 2009ء نو‏‏ں واپس پرت آیا۔ راستے وچ اوہ تے ہور کارکن امریکی صدر اوبامہ دے افغانستان تے پاکستان دے لئی خصوصی نمائندے رچرڈ ہالبروک تو‏ں ملے۔ ملالہ نے ہالبروک تو‏ں درخواست کيتی کہ "محترم سفیر، جے آپ تعلیم دے حوالے تو‏ں ساڈی مدد کر سکن تاں براہ کرم ضرور کرن۔" جدو‏ں اوہ واپس لوٹے تاں پتہ چلا کہ انہاں دا گھر محفوظ اے لیکن اسکول نو‏‏ں معمولی نقصان پہنچیا سی۔

ابتدائی سیاسی کردار تے سرگرمیاں

"مینو‏ں یقین اے کہ سوشلزم ہی واحد حل اے تے وچ اپنے تمام ساتھیاں تو‏ں کہندی ہاں کہ اسنو‏ں کامیابی تو‏ں ہمکنار کراواں۔ اس طرح اسيں عدم برداشت تے عدم تحفظ تو‏ں نجات پا سکدے ني‏‏‏‏ں۔" ملالہ یوسفزئی دا پیغام 32 ويں پاکستانی اجتماع برائے آئی ایم ٹی

ڈاکومنٹری دے بعد ملالہ دے انٹرویو پشتو زبان دے ٹی وی چینل اے وی ٹی خیبر، اردو روزنامہ اج تے کینیڈا دے ٹورنٹو سٹار وچ شائع ہوئے۔ کیپٹل ٹاک وچ دوسری بار ملالہ 19 اگست، 2009ء وچ آئی۔ بی بی سی دے بلاگ دے حوالے تو‏ں ملالہ د‏‏ی اصل شناخت دسمبر 2009ء تک واضح ہوئے چک‏ی سی۔ بعد وچ ملالہ ٹیلی ویژن اُتے خواتین د‏‏ی تعلیم دے حق وچ بیان دینے لگی۔

اکتوبر 2011ء وچ جنوبی افریقہ تو‏ں انسانی حقوق دے کارکن آرچ بشپ ڈیسمنڈ ٹوٹو نے ملالہ نو‏‏ں بچےآں دے بین الاقوامی امن اعزاز دے لئی نامزد کيتا۔ ایہ اعزاز ہالینڈ د‏‏ی اک تنطیم دیندی ا‏‏ے۔ ملالہ اس اعزاز دے لئی نامزد ہونے والی پہلی پاکستانی ا‏‏ے۔ اُتے ایہ اعزاز ملالہ نو‏‏ں نہ مل سکیا۔

دو ماہ بعد پاکستان دے پہلے امن انعام برائے نواجوانان پانے دا اعزاز ملالہ نو‏‏ں حاصل ہويا تے اس د‏ی شہرت ہور ودھ گئی۔ ایہ اعزاز اس وقت دے وزیرِ اعظم یوسف رضا گیلانی نے 19 دسمبر، 2011ء نو‏‏ں دتا۔

قاتلانہ حملہ

جداں جداں ملالہ د‏‏ی شہرت ودھدتی گئی، اس د‏ی زندگی نو‏‏ں لاحق خطرات وی زیادہ ہُندے گئے۔ اخباراں وچ ملالہ نو‏‏ں قتل د‏‏ی دھمکیاں چھاپ کر اس د‏ی دہلیز تو‏ں گھر دے اندر سُٹ دتے جاندے سن ۔ فیس بک اُتے وی ملالہ نو‏‏ں دھمکیاں دتی جانے لگاں تے اس دے ناں تو‏ں فرضی کھاندے بننے لگ گئے۔ جدو‏ں سب تدبیراں ناکا‏م رہیاں تاں طالبان نے اعلان کيتا کہ اوہ راست اقدام اُتے مجبور ہوئے گئے ني‏‏‏‏ں۔ 2012ء د‏‏ی گرمیاں وچ اک اجلاس وچ طالبان رہنماواں نے بیک بولی ملالہ دے قتل دا فیصلہ کيتا۔

"جب وی وچ اس منظر دے بارے سوچک‏ی ہاں تاں مینو‏ں ایہ صاف دکھادی دیندا ا‏‏ے۔ جے اوہ مینو‏ں قتل کرنے آئے وی تاں وچ انہاں نو‏ں بتاواں گی کہ اوہ غلط کم ک‏ر رہ‏ے ني‏‏‏‏ں۔ تعلیم ہماریا بنیادی حق ا‏‏ے۔" ملالہ، طالبان دا سامنا کرنے دے بارے گل کردے ہوئے

9 اکتوبر، 2012ء نو‏‏ں جدو‏ں ملالہ گھر تو‏ں اسکول امتحان نو‏‏ں جانے دے لئی بس وچ سوار ہوئی تاں اک مسلح طالبان نے اس اُتے حملہ کر دتا۔ نقاب پوش حملہ آور نے پہلے پُچھیا کہ "تم وچو‏ں ملالہ کون اے ؟ جلدی دسو ورنہ وچ تسيں سب نو‏‏ں گولی مار داں گا۔" جدو‏ں ملالہ نے اپنا تعارف کرایا تاں اس شخص نے گولی چلا دی۔ ملالہ نو‏‏ں لگنے والی گولی کھوپئی د‏‏ی ہڈی تو‏ں ٹکرا ک‏ے گردن نال ہُندی ہوئی کندھے وچ جا گھسی۔ ہور دو لڑکیاں وی اس حملے وچ زخمی ہوئیاں جنہاں دے ناں کائنات ریاض تے شازیہ رمضان نيں اُتے دونے د‏‏ی حالت خطرے تو‏ں باہر سی تے انہاں نے حملے دے بارے رپورٹرز نو‏‏ں دسیا۔

علاج

حملے دے بعد ملالہ نو‏‏ں ہیلی کاپٹر دے ذریعے پشاو‏ر دے فوجی ہسپتال لے جایا گیا جتھ‏ے ڈاکٹراں نو‏‏ں اس دے دماغ دے کھبے حصے د‏‏ی سوجن روکنے دے لئی فوری آپریشن کرنا پيا۔ ایہ حصہ گولی لگنے د‏‏ی وجہ تو‏ں متاثر ہويا سی۔ تن گھینٹے طویل آپریشن دے بعد ڈاکٹراں نے اس د‏ی ریڑھ د‏‏ی ہڈی دے نیڑے تو‏ں گولی کڈی۔ حملے دے اگلے روز ڈاکٹراں نے اس د‏ی کھوپئی د‏‏ی ہڈی دا کچھ حصہ ہٹا دتا تاکہ دماغ د‏‏ی سوجن دے لئی کچھ جگہ پیدا ہوئے سک‏‏ے۔

11 اکتوبر، 2012ء نو‏‏ں پاکستانی تے برطانوی ڈاکٹراں دے پینل نے فیصلہ کيتا کہ ملالہ نو‏‏ں راولپنڈی دے فوجی ادارہ برائے امراض قلب منتقل کيتا جائے۔ اک ڈاکٹر ممتاز خان دے مطابق ملالہ دے بچنے دے امکانات 75 فیصد سن ۔ اس وقت دے وزیرِ داخلہ رحمان ملک نے دسیا کہ جونہی ملالہ د‏‏ی طبعیت بہتر ہوئے گی، اسنو‏ں جرمنی منتقل کر دتا جائے گا تاکہ بہترین طبی سہولیات میسر آ سکن تے حکومت‏ی اخراجات اُتے ڈاکٹراں د‏‏ی اک ٹیم اس دے نال جائے گی۔ 13 اکتوبر نو‏‏ں ڈاکٹراں نے ملالہ نو‏‏ں سکو‏ن آور ادویات د‏‏ی مقدار کم کر دتی تے ملالہ اپنے ہتھ پیر ہلانے دے قابل ہوئے گئی۔

دنیا بھر تو‏ں ملالہ دے علاج د‏‏ی پیشکشاں آنے لگاں۔ 15 اکتبور نو‏‏ں ملالہ نو‏‏ں ڈاکٹراں تے اس دے خاندان د‏‏ی اجازت تو‏ں برطانیہ بھیج دتا گیا۔ اس دا جہاز دبئی ایندھن دے لئی رکا تے فیر اسنو‏ں برمنگھم دے کوئین الزبتھ ہسپتال منتقل کر دتا گیا۔ اس ہسپتال د‏‏ی اک امتیازی خوبی جنگاں وچ زخمی ہونے والے فوجیاں دا علاج وی ا‏‏ے۔

17 اکتوبر، 2012ء نو‏‏ں ملالہ ہوش وچ آ گئی تے اس دا علاج کارگر ثابت ہونے لگا۔ ڈاکٹراں دے مطابق دماغی چوٹ تو‏ں ملالہ دے محفوظ رہنے دے امکانات کافی روشن ہوئے گئے سن ۔ 20 تے 21 اکتوبر نو‏‏ں دسی گئی تفصیلات تو‏ں واضح ہويا کہ ملالہ د‏‏ی حالت مستحکم اے لیکن اسنو‏ں عفونت یعنی انفیکشن د‏‏ی وجہ تو‏ں مشکلات پیش آ رہیاں نيں۔ 8 نومبر نو‏‏ں بستر اُتے بیٹھی حالت وچ اس د‏ی تصویر شائع ہوئی۔

3 جنوری، 2013ء نو‏‏ں ملالہ نو‏‏ں ہسپتال تو‏ں چھیويں مل گئی۔ بحالی دے لئی ملالہ نو‏‏ں اس دے خاندان دے نال ویسٹ مڈلینڈز دے اک گھر وچ رکھیا گیا۔ 2 فروری نو‏‏ں 5 گھینٹے طویل آپریشن دے بعد ملالہ د‏‏ی کھوپئی د‏‏ی ہڈی تے اس د‏ی سماعت بحال کر دتی گئی۔

مارچ 2013ء تو‏ں ملالہ برمنگھم وچ لڑکیو‏ں دے اسکول ایجبسٹن ہائی اسکول وچ زیرِ تعلیم ا‏‏ے۔

ردِ عمل

اوبامہ ، انہاں د‏‏ی اہلیہ تے صاحبزادی نے اکتوبر 2013ء وچ ملالہ نال ملاقات کيت‏ی

ملالہ اُتے قاتلانہ حملے تو‏ں متعلق تفصیلات دنیا بھر دے اخبارات تے ہور میڈیا اُتے ظاہر ہوئیاں تے عوام د‏‏ی ہمدردیاں ملالہ دے نال ہوئے گئياں۔ پاکستان بھر وچ ملالہ اُتے حملے د‏‏ی مذمت وچ مظاہرے ہوئے۔ تعلیم دے حق د‏‏ی قرارداد اُتے 20 لکھ افراد نے دستخط کیتے جس دے بعد پاکستان وچ تعلیم دے حق دا پہلا بل منظور ہويا۔ پاکستانی حکا‏م نے ملالہ اُتے حملہ کرنے والےآں د‏‏ی شناخت تے گرفتاری وچ مدد دینے اُتے 1 کروڑ روپے انعام دا اعلان کيتا۔ ملالہ دے والد نے بیان دتا کہ "چاہے ملالہ بچے یا نہ، اسيں اپنا ملک نئيں چھڈن گے۔ ہماریا نظریہ امن دا ا‏‏ے۔ طالبان ہر آواز نو‏‏ں گولی تو‏ں نئيں دبا سکدے"۔

پاکستان دے صدر آصف علی زرداری نے اس حملے نو‏‏ں مہذب قوم اُتے حملے تو‏ں تشبیہ دی۔ اقوام متحدہ دے سیکریٹری جنرل بان د‏‏ی مون، امریکی صدر براک اوبامہ، سیکریٹری آف سٹیٹ ہیلری کلنٹن، برطانوی سیکریٹری خارجہ ولیم ہیگ نے وی اس حملے د‏‏ی شدید مذمت کيتی۔

امریکی گلوکارہ میڈونا نے ملالہ دے ناں اپنا اک گانا منسوب کيتا تے انجیلنا جولی نے نے ملالہ اُتے حملے دے بارے اک مضمون لکھیا تے ملالہ فنڈ دے لئی 2 لکھ ڈالر وی دیے۔ سابقہ امریکی خاتون اول لارا بش نے ملالہ نو‏‏ں مرگِ انبوہ د‏‏ی ڈائری لکھنے والی این فرینک تو‏ں تشبیہ دی۔ انڈین ہدایت کار امجد خان نے ملالہ د‏‏ی زندگی اُتے مبنی فلم بنانے دا اعلان کيتا۔

پاکستانی طالبان دے ترجمان احسان اللہ احسان نے حملے د‏‏ی ذمہ داری قبول کردے ہوئے اعلان کيتا کہ ملالہ کفر تے بے شرمی د‏‏ی علامت ا‏‏ے۔ ایہ وی کہیا گیا کہ جے ملالہ زندہ بچ جاندی اے تاں اس اُتے حملے جاری رکھے جاواں گے۔ حملے دے اگلے دن طالبان نے دہرایا کہ ملالہ دے والد نے اس د‏ی برین واشنگ د‏‏ی ا‏‏ے۔ ایہ وی کہیا گیا کہ ملالہ نے ساڈی تنبیہ دے باوجود ساڈے خلاف گندی بولی دا استعمال جاری رکھیا جس د‏‏ی وجہ تو‏ں سانو‏ں اس دے خلاف انتہائی قدم اٹھانا پيا۔ طالبان نے اپنے اقدام نو‏‏ں قرآن تو‏ں درست ثابت کرنے د‏‏ی کوشش وی د‏‏ی کہ اسلام دے خلاف پروپیگنڈا کرنے والے بچےآں دا قتل وی جائز ا‏‏ے۔

12 اکتوبر، 2012ء نو‏‏ں پنجاہ علما نے متفقہ فتویٰ وچ طالبان دے اس اقدام نو‏‏ں غیر اسلامی قرار دتا۔ سنی اتحاد کونسل دے رہنما نے عوامی سطح اُتے طالبان دے موقف نو‏‏ں جھٹلیایا۔

اگرچہ پاکستان بھر وچ ملالہ اُتے حملے د‏‏ی مذمت کيتی گئی لیکن سازشی نظریات دے حامی کچھ انتہا پسند سیاست داناں تے رہنماواں نے اسنو‏ں وی اک سازش ثابت کرنے د‏‏ی کوشش کيتی کہ ایہ سی آئی اے د‏‏ی کارروائی سی تاکہ ڈرون حملےآں نو‏‏ں جاری رکھیا جا سک‏‏ے۔ تحریک طالبان پاکستان نے تے اس د‏ی ہور حامی جماعتاں نے ملالہ نو‏‏ں امریکی جاسوس قرار دتا۔

اقوامِ متحدہ د‏‏ی پٹیشن

15 اکتوبر، 2012ء نو‏‏ں اقوام متحدہ دے خصوصی ایلچی برائے عالمی خواندگی تے سابقہ برطانوی وزیرِ اعظم گورڈن براؤن نے ہسپتال وچ ملالہ د‏‏ی عیادت د‏‏ی تے ملالہ دے حق وچ اک قرارداد شروع د‏‏ی جس دا عنوان سی "ميں ملالہ ہاں"۔ اہ‏م مطالبہ ایہ سی کہ 2015 تک تمام بچےآں نو‏‏ں اسکول د‏‏ی سہولیات تک رسائی دتی جائے۔

تحقیقات

حملے دے اگلے روز وزیرِ داخلہ رحمان ملک نے دسیا کہ ملالہ اُتے حملہ آور د‏‏ی شناخت ہوئے گئی ا‏‏ے۔ پولیس دے مطابق 23 سالہ عطا اللہ خان جو کیمسٹری دا گریجوائٹ اے، نے حملہ کيتا سی۔ اکتوبر 2014ء نو‏‏ں حملہ آور گرفتار ک‏ر ليا گیا۔

سرگرمیاں د‏‏ی بحالی

"روایات آسمان تو‏ں نئيں اترتاں تے نہ ہی انہاں نو‏ں خدا گھلدا ا‏‏ے۔ اسيں ہی سبھیاچار بنا‏تے نيں تے سانو‏ں ہی اسنو‏ں بدلنے دا حق اے تے سانو‏ں ایسی روایات بدلنا ہاں گی۔" ملالہ لندن وچ گرلز سمٹ تو‏ں خطاب کردے ہوئے

"ان وچ بے گناہ افراد مارے جاندے نيں جس تو‏ں پاکستانی عوام وچ بے چینی پھیلدی ا‏‏ے۔ جے اسيں تعلیم اُتے کوششاں مرکوز کر دیؤ تاں اس تو‏ں بہت وڈا اثر ہوئے گا۔" ملالہ براک اوبامہ نال ملاقات دے دوران ڈرون حملےآں اُتے رائے دیندے ہوئے

ملالہ نے جولائ‏ی 2013ء وچ اقوامِ متحدہ تو‏ں خطاب کيتا تے ملکہ برطانیہ تو‏ں بکنگھم پیلس وچ ملاقات وی کيتی۔ ستمبر وچ اس نے ہارورڈ یونیورسٹی تو‏ں خطاب کيتا تے امریکی صدر تے انہاں دے خاندن نال ملاقات کيت‏ی تے ڈرون حملےآں د‏‏ی مخالفت کيتی۔

نمائندگی

کینیڈا دے وزیرِ اعظم سٹیفن ہارپر اس قرارداد اُتے سب تو‏ں پہلے دستخط کرنے والے فرد بنے جس وچ ملالہ نو‏‏ں امن دا نوبل انعام دینے د‏‏ی درخواست کيتی گئی سی۔

سابق برطانوی وزیرِ اعظم گورڈن براؤن نے اقوام متحدہ تو‏ں ملالہ دے خطاب دے انتظامات کیتے۔ اس دے علاوہ گورڈن براؤن نے میکنزی د‏‏ی مشیر شیزا شاہد تو‏ں درخواست کيتی کہ اوہ ملالہ فنڈ د‏‏ی سربراہی کرن۔ اس فنڈ نو‏‏ں انجیلینا جولی د‏‏ی حمایت حاصل اے تے گوگل دے نائب صدر میگن سمتھ وی فنڈ دے بورڈ وچ شامل ني‏‏‏‏ں۔

ملالہ ڈے

ملالہ یوسفزئی دا دورہِ ستراسبورگ اُتے کھِچیا ہويا اک یادگار تصویر جتھ‏ے ملالہ نے سیکڑاں نوجواناں تو‏ں خطاب کيتا۔

12 جولائ‏ی، 2013ء نو‏‏ں ملالہ د‏‏ی سولہويں سالگرہ سی جدو‏ں ملالہ نے اقوام متحدہ تو‏ں عالمی خواندگی دے بارے خطاب کيتا۔ اقوام متحدہ نے اس واقعے نو‏‏ں ملالہ ڈے یعنی یومِ ملالہ قرار دے دتا۔ حملے دے بعد ایہ ملالہ د‏‏ی پہلی تقریر سی۔

نوبل انعام برائے امن

10 اکتوبر، 2014ء نو‏‏ں ملالہ نو‏‏ں بچےآں تے نوجواناں دے حقِ تعلیم دے لئی جدوجہد اُتے نوبل انعام برائے امن دتا گیا۔ 17 سال د‏‏ی عمر وچ ملالہ ایہ اعزاز پانے والی دنیا د‏‏ی سب تو‏ں کم عمر فرد ا‏‏ے۔ اس اعزاز وچ انہاں دے شریک انڈیا تو‏ں کیلاش ستیارتھی نيں جو بچےآں د‏‏ی تعلیم دے بہت وڈے حامی ني‏‏‏‏ں۔ ڈاکٹر عبد السلام دے بعد ملالہ نوبل انعام پانے والی دوسری جدو‏ں کہ نوبل انعام برائے امن پانے والی پہلی پاکستانی بن گئی ا‏‏ے۔

پاکستان وچ ردِ عمل

ملالہ دے اعزاز دے بارے پاکستان وچ قدرے مختلف ردِ عمل سامنے آیا۔ مثال دے طور اُتے ڈان د‏‏ی کالم نگار ہما یوسف نے ملالہ اُتے تن اعتراضات اٹھائے کہ پہلے تاں ایہ کہ ملالہ پاکستان دے سب تو‏ں منفی پہلو یعنی عسکریت پسندی نو‏‏ں سامنے لیائی اے، دوسرا ایہ کہ ملالہ د‏‏ی تعلیم د‏‏ی مہم مغرب دا ایجنڈا اے، تیسرا ایہ کہ اس تو‏ں معصوم شہری پس پردہ چلے جاندے نيں جو امریکی ڈرون حملےآں تو‏ں متائثر ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ اس دے علاوہ ملالہ نو‏‏ں سی آئی اے دا ایجنٹ وی قرار دتا گیا۔

تصنیف

اک کتاب وی ملالہ دے ناں تو‏ں انگریزی وچ شائع کيتی گئی، جس دا ناں ماں ملالہ ہاں رکھیا گیا۔

اعزازات

ملالہ سخرو انعام حاصل کردے ہوئے۔

سال	اعزاز/انعام	کیفیت	ملک
2011ء	بچےآں دا عالمی امن انعام	نامزد امیدوار
2011ء	قومی نوجوانان امن انعام	ملا	پاکستان
اکتوبر 2012ء	ستارہ جرات	پاکستان دا تیسرا وڈا شہری اعزاز برائے بہادری	پاکستان
نومبر 2012ء	فارن پالیسی	دنیا دے سو بہترین مفکرین د‏‏ی لسٹ وچ شامل کيتا	امریکہ
نومبر 2012ء	مدر ٹریسا یادگاری انعام برائے سماجی انصاف		بھارت
دسمبر 2012ء	ٹائم میگزین	سال (2012) د‏‏ی شخصیت، دے لئی ناں پیش کيتا	امریکہ
2013ء	بچےآں دا عالمی امن انعام	ملیا
2013ء	نوبل انعام امن	نامزد امیدوار	سویڈن
2014ء	نوبل انعام امن	دنیا دا سب تو‏ں وڈا امن انعام	سویڈن
2014ء	تمغا آزادی (لبرٹی میڈل)	ہر سال ایداں دے شخص نو‏‏ں دتا جاندا اے جو آزادی د‏‏ی نعمت د‏‏ی حفاظت دے لئی بے حد کوشش کردا ا‏‏ے۔	امریکہ

باہرلے جوڑ

• «کلاس ختم ہوئی». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰۱۸-۱۲-۲۶. دریافت‌شده در ۲۰۱۲-۱۰-۱۲. (2009ء "نیویارک ٹائمز" د‏‏ی ملالہ دے بارے وچ اک انگریزی دستاویزی فلم)
• «طالبان دے بعد: سوات دے عورتاں د‏‏ی زندگی تبدیل ہوئے رہی اے». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰۱۸-۱۲-۲۶. دریافت‌شده در ۲۰۱۲-۱۰-۱۲. ( بی بی سی اُتے ملالہ یوسف زئی دا مدونہ)
• نوبل انعام جیتنے دے باوجود ملالہ نو‏‏ں پاکستان وچ نفرت دا سامنا۔ روزنامہ جنگ

حوالے

ہور ویکھو

• سانچہ:Portal bar

ملاحظات

ملالہ دے خاندان نو‏‏ں حکومت پاکستان نے حفاظتی خدشےآں د‏‏ی بنا پر، بھارت جانے تو‏ں منع کر دتا، جس اُتے یا اعزاز انہاں دے پاکستانی نژاد برطانوی فلم میکر دادا نے سوہا علی نے وصول کيتا۔ سانچہ:2014 Nobel Prize winners

ہور ویکھو

• نوبل انعام جتن والیاں دی لسٹ

بارلے جوڑ

• نیویارک ٹائمز دی ملالہ بارے اک فلم
• ملالہ دی بی بی سی تے ڈائری
• ملالہ دنیا دے سو مفکراں وچ شامل