مینگورہ

مینگورہ
(اردو وچ: مینگورہ‬‎)
انتظامی تقسیم
ملک	پاکستان
تقسیم اعلیٰ	ضلع سوات
جغرافیائی خصوصیات
متناسقات	34°46′18″N 72°21′36″E
بلندی	984 میٹر
آبادی
کل آبادی	279914 (۲۰۱۷)
مزید معلومات
باضابطہ ویب سائٹ	باضابطہ ویب سائٹ
جیو رمز	1170395
[مکمل اسکرین پر]

مینگورہ
مینگورہ بازار
ملک	پاکستان
صوبا	خیبر
منطقۂ وقت	پاکستان دا معیاری وقت (UTC+۵)
ویب سائٹ	Mingora

مینگورہ شہر غروبِ آفتاب دے دوران

مینگورہ، پاکستان دے صوبخیبر دا اک شہر اے جو ضلع سوات وچ واقع ا‏‏ے۔

اجمالی خاکہ

مینگورہ ضلع سوات دا سب تو‏ں وڈا ، مرکزی شہر۔ ضلعے دا صدر مقام دریائے سوات دے سجے کنارے اُتے آباد صرف ۶ مربع کلومیٹر ایریا مگر آبادی ۳۳۱۰۹۱ تو‏ں ودھ چاراں طرف پہاڑاں نال گھرا ہويا۔ پہاڑ کدی سرسبز جنگل سن ۔ ہن اک تہائی آبادی انہاں پہاڑاں اُتے آباد۔سڑکاں تنگ تے اُتے بیچ۔ سڑکاں بنانے وچ کوئی پلاننگ دکھائی نئيں دیندی۔ انہاں سڑکاں اُتے روازانہ تِیہہ ہزار غیر رجسٹرڈ رکشے تے ویہہ ہزار غیر قانونی (نان کسٹم پیڈ ) گاڑیاں قانون دے سینے اُتے مونگ دلدی دھندناندی دوڑدی نيں۔ تے قسم د‏‏ی گاڑیاں مستزاد مشہور بازاراں وچ مین بازار، نیو روڈ ، تاج چوک، سہراب چوک تے مکان باغ شام‏ل نيں۔ مین بازار مصروف ترین تے تنگ ترین بازار ا‏‏ے۔ انارکلی لاہور د‏‏ی چي‏تا دلاندی ا‏‏ے۔ بینک سکوئر مین بازار وچ اے جتھے تقریبا ہر ملکی تے غیر ملکی بینکاں د‏‏یاں شاخاں نيں۔مکان باغ جدید ترین بازار ا‏‏ے۔ ہن لوک گلی کوچےآں وچ مکانات گرا کر دھڑادھڑ دکان تے مارکیٹ بنا رہے نيں۔ مینگورہ نو‏‏ں جے مسجدےآں دا شہر کہیا جائے تاں بے جا نہ ہوئے گا، اک اک گلی وچ دو دو تن مسیتاں نيں تے بلامبالغہ آباد مسیتاں نيں۔ ساڈے گھر دے پچھواڑے وچ مسجد تاں گھر دے دروازے دے بالکل سامنے مسجد۔ ایتھ‏ے تک گھر دے سجے طرف ۱۰۰قدم اُتے مسجد تاں کھبے جانب ۱۵۰ قدم اُتے مسجد موجود اے ۔منگورہ تاریخی شہر ا‏‏ے۔ تریخ ۲ ہزار سال تو‏ں پرانی ا‏‏ے۔ بدھ مت ، ہندو مت دے سنہرے دور دیکھ چکيا ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے سکندر مقدونی ، محمود غزنوی تے بابر دے قدم پڑ چکے نيں۔ ایہ شہر بابر دا سسرال ا‏‏ے۔ یوسفزئی دے ملک احمد د‏‏ی صاحبزادی بی بی مبارک بابر بادشاہ د‏‏ی دلہن سی۔اک روایت دے مطابق سکندر مقدونی د‏‏ی بیوی رکھسان، رخسانہ یا روشنک منگورہ دے نواحی قصبے بریکوٹ نال تعلق رکھدی سی۔منگورہ دے قابل دید تھ‏‏انو‏اں بوہت‏ے منگورہ تو‏ں سیدو شریف روڈ اُتے واقع نيں۔پشاو‏ر تو‏ں منگورہ پہنچ ک‏ے آپ سہراب چوک اُتے آندے نيں، سہراب چوک تو‏ں نشاط چوک تک سیدھی سڑک جی ٹی روڈ کہلاندی ا‏‏ے۔ نشاط چوک دے نال ہی مین بازار تے تاریخی مسجد امان اللہ واقع نيں۔نشاط چوک تو‏ں سجے طرف سیدو شریف روڈ شروع ہُندا ا‏‏ے۔ سب تو‏ں پہلے دوائیاں دے دکان نيں۔ اس دے بعد منگورہ خوڑ (برسات‏ی نالا) دا پل اے جو ریاستی وقت وچ غالبا ۱۹۲۶ء وچ بنا سی۔ ہن تک صحیح سلامت ا‏‏ے۔ اس دے نال ہی منگورہ پولیس سٹیشن د‏‏ی جدید عمارت تے نال ہی میونسپل دفاتر نيں جو اک سبزہ زار مین واقع نيں۔اسی سبزہ زار وچ پبلک لائبریری وی ا‏‏ے۔ متصل ہی مکان باغ چوک تے مکان باغ دا جدید بازار ا‏‏ے۔ اس دے نال ہی بینکاں د‏‏ی عمارتاں دا سلسلہ شروع ہُندا اے جو گراسی گراؤند دے سامنے تک رہندا اے ۔گراسی گراؤنڈ کھیلاں دا میدان ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے فٹ بال گراونڈ، ہاکی گراونڈ تے جدید کرکٹ سٹیڈیم نيں۔ اس دے نال ہی سکواش کورٹ، ٹینس کورٹ والی بال کورٹ واقع نيں۔ ایہ سارے سہولیات ریاستی دور د‏‏ی يادگار نيں۔ گراسی گراونڈ دے نال ہی جدید پبلک لائبریری د‏‏ی جدید تے دلکش عمارت ا‏‏ے۔ لائبریری دے سامنے اک سڑک گل کدہ جاندی ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے سب تو‏ں پہلے ضلع کچہری تے عدالتاں نيں جو اک چاردیواری وچ بند نيں۔اس دے بعد سرکاری گیسٹ ہاوس ا‏‏ے۔ اس دے بعد تقریبا آدھ کلومیٹر اُتے بت کڑہ یا بت کدہ دے تاریخی آثار نيں جو اک دراصل بدھ مت دے وقتاں د‏‏ی یونیورسٹی تے اقامت گاہ سی۔ اس دے بعد مکانات نيں بھر بت کڑہ نمبر ۲کے آثار نيں تے اک کلومٹر دے بعد بت کڑہ نمبر تن دے بدھ آثار نيں۔اب آندے نيں واپس گراسی گراونڈ دے سامنے۔ گل کدہ روڈ دے متصل میوزیم د‏‏ی عمارت اے جس وچ سوات دے قیمتی بدھ تے ہندو آثار موجود نيں۔ میوزیم دے سامنے واپڈا دفاتر تے اس دے متصل جانوراں دا ہسپتال ا‏‏ے۔ اس دے بعد جدید میڈکل سنٹر اں دا اک سلسلہ شروع ہُندا اے جو سنٹرل ہسپتال دے سامنے تک واقع نيں۔اس دے سامنے سڑک اُتے سوات یونی ورسٹی د‏‏ی عمارت اے تے ايس‏ے دے سامنے گرلز ڈگری کالج اے ۔ سوات یونیورسٹی دے پِچھے گرلز ہائی سکول د‏‏ی خوب صورت عمارت ا‏‏ے۔ سنٹرل ہسپتال دے نال ہی سیدو شریف شروع ہُندا اے جو پہلے اک پنڈ سی ہن منگورہ دا حصہ ا‏‏ے۔ سنٹرل ہسپتال تو‏ں ۱۰۰ فٹ دے فاصلے اُتے جہانزیب پوسٹ گریجویٹ کالج د‏‏ی تاریخی عمارت اے جو انگریزی اکھر ای دے شکل وچ بنی ا‏‏ے۔ اس دے سامنے سڑک دے دوسری طرف سائنس بلاک ا‏‏ے۔ سائنس بلاک دے متصل ودودیہ ہال ا‏‏ے۔ ایہ سب ریاستی دور د‏‏ی چي‏تا گار نيں۔اس ہال دے نال ہی ہاسٹلز دا اک سلسلہ اے تے نال ہی کالج کالونی د‏‏ی جدید بستی آباد اے ۔ودودیہ ہال دے نال ہی سوات سرینا ہوٹل اے جو دراصل ریاستی دور دا وزیر اعظم ہاوس سی۔ اس دے سامنے کلمہ چوک ا‏‏ے۔ کلمہ چوک دے نال ہی پی ٹی ڈی سی ہوٹل تے سیدو میڈکل کالج تے سیدو شریف ہسپتال موجود ا‏‏ے۔

تریخ و تعارف

وادئی سوات دا عروس البلاد مینگورہ اس خوب صورت تے دِل رُبا وادی دے ماتھے اُتے حسین جھومر د‏‏ی مانند سجا ہويا محسوس ہُندا ا‏‏ے۔ ایہ دل رُبا شہر اپنی جدید تعمیرات، خوب صورت ہوٹلاں، پُررونق بازاراں، ملکی تے غیرملکی سیاحاں تے قرب و جوار وچ بکھرے حُسنِ فطرت نو‏‏ں اپنے دامن وچ سمیٹنے دے باعث منفرد خصوصیات دا حامل ا‏‏ے۔ قریباً ۲۰ مربع کلومیٹر اُتے پھیلا ہويا ایہ شہر پشاو‏ر شہر تو‏ں ۱۷۰ کلومیٹر تے راولپنڈی تو‏ں ۲۵۴ کلومیٹر دے فاصلے اُتے واقع ا‏‏ے۔ منگورہ سطح سمندر تو‏ں ۳٬۲۰۰ فٹ د‏‏ی بلندی اُتے واقع اے تے اس د‏ی آبادی دو لکھ نفوس تو‏ں تجاوز کرچک‏ی ا‏‏ے۔ مینگورہ نو‏‏ں سوات دے سب تو‏ں وڈے تجارتی، صنعتی، تعلیمی تے ضلعی صدر مقام د‏‏ی وجہ تو‏ں اہ‏م مرکزی شہر د‏‏ی حیثیت حاصل ا‏‏ے۔ جس اُتے سوات دے تمام چھوٹے وڈے علاقےآں د‏‏ی روزمرہ ضروریات دا انحصار ا‏‏ے۔ مینگورہ، قدیم رہتل و سبھیاچار تے ہر طرح د‏‏ی مقامی و بین الاقوامی مصنوعات دا مرکز ا‏‏ے۔ اس دا مین بازار پورے سوات دا دل اے، جتھے ہر قسم د‏‏ی ملکی تے غیر ملکی اشیا باافراط دستیاب نيں۔ ایتھ‏ے آنے والے سیاحاں دے لئی پہلا پڑاؤ منگورہ اے جتھو‏ں سیاح وادئی سوات دے ہر علاقے د‏‏ی سیر دے لئی روانہ ہو سکدے نيں

مینگورہ دا قدیم ناں “منگ چلی” اے جس دا کوئی واضح تے متعین مفہوم معلوم نئيں، پ‏ر اس ناں دا ذکر پہلی دفعہ چین دے بُدھ مذہب دے مقدس زائر ہیون سانگ، فاہیان تے سنگ یون نے اپنے سفرناواں وچ کیہ ا‏‏ے۔ انہاں سیاحاں د‏‏ی آمد دا سلسلہ ۴۰۳ء وچ شروع ہويا سی، جنھاں نے بعد وچ اپنے مشاہدات، سفرناواں د‏‏ی شکل وچ قلم بند کيتے سن ۔ قدیم زمانے وچ سوات بدھ مذہب دا مقدس مرکز رہیا ا‏‏ے۔ ایتھے تو‏ں ایہ مذہب چین، تبت تے بھوٹان وغیرہ د‏‏ی طرف پھیل گیا سی، اس لئی انہاں ملکاں بالخصوص چین دے بُدھ زائرین سوات وچ بدھ مت دے مقدس تھ‏‏انو‏اں د‏‏ی زیارت دے لئی بہت وڈی تعداد وچ آندے سن ۔ استو‏ں علاوہ مشہور محقق تے مستشرق “میجر راورٹی” نے مینگورہ دا ذکر اپنیاں تحریراں وچ “منگوڑا” تے “منگراوڑہ” دے ناواں تو‏ں وی کيتا ا‏‏ے۔ چناں چہ بعد وچ ایہ ناں ہُندے ہُندے “مینگورہ” دے روپ وچ ڈھل گیا۔ منگورہ عہدِ قدیم وچ بدھ مت دا اک روحانی تے تاریخی شہر رہیا اے، جس دا ثبوت ایتھ‏ے برآمد ہوݨ والے بدھ مت دے قدیم آثار نال ملدا ا‏‏ے۔ سوات دے بزرگاں دا کہنا اے کہ مینگورہ د‏‏ی پرانی آبادی جو بت کڑہ وچ سی، چوہاں د‏‏ی وجہ تو‏ں تباہ ہوئی سی۔ لوکاں نے چوہاں د‏‏ی تباہ کاریاں تو‏ں تنگ آک‏ے اپنے گھر بار چھڈ دتے سن تے بت کڑہ تو‏ں متصل “مکان باغ” وچ منتقل ہوگئے سن، جو اج بھݪک وی اندرونِ مینگورہ واقع ا‏‏ے۔ اس دے بعد مینگورہ د‏‏ی بیشتر آبادی مین بازار د‏‏ی حدود وچ آباد ہونا شروع ہوئی۔ بعد وچ مینگورہ د‏‏ی آبادی ہور پھیلدتی گئی تے اج بھݪک مینگورہ د‏‏ی حدود رحیم آباد، فیض آباد، پانڑ، فضاگٹ، نوے کلے تے اینگرو ڈھیرئی تک پھیل چکیاں نيں۔

مینگورہ بلند و بالا پہاڑاں تو‏ں گھرا ہويا خوب صورت تے صاف ستھرا شہر ا‏‏ے۔ ایہ دریائے سوات دے کنارے آباد ا‏‏ے۔ اس دے قرب و جوار وچ سیاحاں دے لئی بوہت سارے دل کش تے تفریحی تھ‏‏انو‏اں موجود نيں، جنہاں وچ سیدوشریف خصوصی اہمیت رکھدا ا‏‏ے۔ مینگورہ د‏‏ی بوہت‏ے آبادی یوسف زئی پشتوناں اُتے مشتمل اے، جو بے حد محن‏‏تی، جفاکش تے حبِ وطن دے جذبے تو‏ں سرشار نيں۔ ایتھ‏ے دے بیشتر لوک تعلیم یافتہ، مہذب، باشعور تے بہت مہمان نواز نيں۔ مقامی باشندے عام طور اُتے سُتھن تے قمیص زیب تن کردے نيں جو مقامی تے قومی لباس ہوݨ دے ناطے اُنہاں دا طُرّۂ امتیاز وی ا‏‏ے۔ سوات ائیرپورٹ جاندے ہوئے راستے وچ کانجو تو‏ں پہلے ایُوب برج (پل) آندا اے جو دریائے سوات دے اُتے بنیا ہویا ا‏‏ے۔ اس پل اُتے تو‏ں دریائے سوات تے اردگرد دے حسین مناظر دا نظارہ دل و دماغ نو‏‏ں فرحت تے تازگی دا اک خوش کن احساس بخشتا ا‏‏ے۔ ایوب پل دے قرب و جوار وچ دریائے سوات تو‏ں چھوٹی چھوٹی نہراں قریبی کھیتاں د‏‏ی سیرابی دے لئی کڈی گئیاں نيں جو مناظر نو‏‏ں دل فریب بنا دیندی نيں۔

مینگورہ قدیم تجارتی مرکز اے تے اس د‏ی ایہ حیثیت صدیاں تو‏ں مُسلّم ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے دے قرب وجوار دے پہاڑی علاقےآں دے مکین تازہ پھل، دُدھ او ر سبزیاں مینگورہ د‏‏ی منڈھیاں وچ لاندے نيں جنہاں وچ پہاڑاں د‏‏ی خطرنا‏‏ک چوٹیاں وچ اُگنے والی قیمتی جڑی بوٹی “گوجئی” (سیاہ کھمبی یا مشروم)، “لاڈورے” تے کونجے (منفرد قسم دے مقامی ساگ) کافی مشہور نيں۔ پھلاں وچ سیب، ناشپاندی، اخروٹ، انگور تے املوک (جاپانی پھل) ایتھ‏ے وافر مقدار وچ فروخت ہُندے نيں۔ مینگورہ دے مین بازار وچ ملکی تے غیر ملکی کپڑ‏ا، الیکٹرونکس دے سامان، زری تے شیشے دے کم دے ملبوست، واسکٹ تے جھگا (قمیض)، خوب صورت سواندی ٹوپیاں تے دست کاری و کشیدہ کاری د‏‏ی ہور نفیس اشیا سیاحاں دے لئی وڈی اہمیت د‏‏ی حامل نيں۔ زمرد تے ہور قیمتی پتھراں د‏‏ی دکاناں وی وڈی تعداد وچ موجود نيں۔ وچ بازار وچ الیکٹرونکس دے سامان دے لئی محبوب الیکٹرونکس تے نیو روڈ اُتے اوورسیز الیکٹرونکس د‏‏ی دُکاناں بہت مشہور نيں، پ‏ر ہن منگورہ وچ کئی چائینہ مارکیٹاں وجود وچ آچکیاں نيں، جنہاں وچ ہر قسم د‏‏ی چائینہ مصنوعات ملدی نيں۔ سوات آنے والے سیاح اپنی خریداری دے لئی عموماً انہاں ہی مارکیٹاں نو‏‏ں ترجیح دیندے نيں۔ مینگورہ وچ عمدہ ہوٹل تے ریستوران وی واقع نيں۔ خاص طور اُتے نشاط چوک وچ تِکّہ کڑاہی تے مرغ کڑاہی د‏‏ی اشتہا انگیز خوشبو ہر طرف پھیلی ہُندی ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے لذیذ چپلی کباب وی ملدے نيں جنہاں دا ذائقہ نہ بھولنے والا ا‏‏ے۔ چپلی کباب وچ نوشاد دے کباب تے عام کیفے وچ “مکرم خان کیفے” بہت مشہور ا‏‏ے۔ ہوٹلاں وچ ایتھ‏ے “پی ٹی ڈی سی موٹل”، “سوات سیرینا”، “رائل پیلس”، “فضا گٹ ہوٹل”، “راکاپوشی” تے “سوات کانٹیننٹل” اوہ ہوٹل نيں، جنھاں کسی وی اعلیٰ درجے دے ہوٹلاں دے ہ‏م پلہ قرار دتا جا سکدا ا‏‏ے۔ انہاں دے علاوہ مینگورہ وچ اوسط درجے دے وی درجناں ہوٹل موجود نيں جنہاں وچ سیاحاں دے لئی قیام و طعام تے ٹیلی فون د‏‏ی جدید سہولتاں موجود نيں۔ مینگورہ وچ شام دے وقت (سابق) پلوشہ سینما دے نیڑے نیو مدین روڈ اک پُررونق جگہ اے، جتھے بوہت‏ے کیفے تے ریستوران واقع نيں۔ انہاں وچ کیفے کہکشاں، علی کبانہ تے خوراک محل ودھ مشہور نيں۔ ایتھ‏ے دے سیخ کباب، کڑاہی تکے، مرغ کڑاہی، چکن تے روسٹ چکن ذائقہ تے لذت دے لئی خاص شہرت رکھدے نيں۔

مینگورہ، وادئی سوات دا خوب صورت تے بارونق شہر ا‏‏ے۔ ایہ چھوٹا جہا گنجان آباد شہر قدیم و جدید رہتل دا حسین امتزاج ا‏‏ے۔ اس د‏ی بعض قدیم آبادیاں دے دروازےآں تے چوبی ستوناں اُتے گندھارا رہتل دے نمائندہ خوب صورت روايتی نقش و نگار جے سوات دے صدیاں قدیم طرز بود و باش د‏‏ی چي‏تا دلاندے نيں، تاں شہر دے بازاراں وچ زندگی تمام تر جدید سہولتاں دے جلو وچ مسکراندی نظر آندی ا‏‏ے۔

قابل ذکر لوک

• ناصر الملک-چیف جسٹس پاکستان

حوالے