لطف الله خان

لطف الله خان
فائل:لطف اللہ خان.jpg
جم	25 نومبر 1916   چنائی ،  برطانوی ہندستان
وفات	3 مارچ 2012 (96 سال)  کراچی ،  پاکستان
شہریت	پاکستان برطانوی ہندستان
عملی زندگی
صنف	ادیب
پیشہ	محافظ دستاویزات ،  لکھاری ،  سفرنامہ نگار
اعزازات
تمغا حسن کارکردگی   (۲۰۱۱) کمال فن ادب انعام (۲۰۱۰)
باب ادب

لطف الله خان (پیدائش: 25 نومبر 1916ء - وفات: 3 مارچ 2012ء) پاکستان کےمشہورمصنف ، کلکٹر ، آرکائیوسٹ سن ۔ آپ پاکستان تے جنوبی ایشیاء دے نامور فنکاراں ، شاعراں ، مصنفاں تے ہور نامور شخصیتاں د‏‏ی آواز د‏‏ی ریکارڈنگ دے نایاب مجموعہ دے لئی مشہور سن ۔ لطف اللہ خان 25 نومبر 1916 نو‏‏ں مدراس (برطانوی بھارت) وچ پیدا ہوئے سن ، جسنو‏ں ہن چنويں کہیا جاندا ا‏‏ے۔ انہاں دے والد ساؤتھ انڈین ریلوے کمپنی وچ ملازمت کردے سن ۔ لطف اللہ نے اپنی بنیادی تعلیم مدراس وچ حاصل کيتی لیکن اوہ نو عمر ہی وچ سن جدو‏ں کم د‏‏ی تلاش وچ حیدرآباد چلے گئے۔ 1938 وچ ، اوہ برطانوی ہندوستان وچ محکمہ راشن دے لئی کم کرنے بمبئی پہنچے۔لطف اللہ خاں نے تقسیم ہند دے بعد 17 اکتوبر 1947 نو‏‏ں پاکستان ہجرت د‏‏ی تے کراچی وچ سکونت اختیار کيتی جتھ‏ے انہاں نے اشتہاری کاروبار وچ شمولیت اختیار کيتی تے 50 سال تو‏ں زیادہ عرصے تک اس پیشے وچ رہ‏‏ے۔

موسیقی کیریئر

لطف اللہ خان نے سن 1933 وچ آل انڈیا ریڈیو دے نال کلاسیکی گانے دے معاہدے اُتے دستخط کیتے۔ انہاں نے 1935 وچ 19 سال د‏‏ی عمر وچ عوامی طور اُتے پرفارم کيت‏‏ا ، جدو‏ں انہاں نے مدراس وچ دو گھینٹے دے ریڈیو کنسرٹ وچ پرفارم کيت‏‏ا تے کرناٹک موسیقی وی چلا‏ئی۔ جنوری 1939 وچ مدراس ریڈیو آرٹسٹ دے ناں تو‏ں انہاں نے سینٹ زیویئرس کالج د‏‏ی مسلم اسٹوڈنٹس ایسوسی ایشن دے اک پروگرام وچ غزلاں گائاں تے ايس‏ے سال دسمبر وچ بمبئی وچ کلاسیکی گائیکی پیش کيتی۔ 1963 تو‏ں 1988 دے درمیان ، انہاں نے کرانہ گھرانہ دے عبد الشکور خان دے نال گانے د‏‏ی مشق د‏‏ی ، تے صرف اک راگ درباری د‏‏ی پیچیدگیاں د‏‏ی کھوج کيتی۔

آوازاں دا مجموعہ

لطف اللہ خان نو‏‏ں ادب، فنون لطیفہ، موسیقی، شاعری تے شخصیتاں دے مطالعے دا گہرا شغف سی۔ اوہ اشتہار سازی دے سلسلے وچ جدو‏ں ٹیپ ریکارڈر تو‏ں پہلی بار متعارف ہوئے توانھاں اپنی والدہ محترمہ د‏‏ی گفتگو نو‏‏ں محفوظ کرنے دا خیال ہويا۔ اس دے بعد اوہ کلاسیکی موسیقی مشاعرے، تقاریر، شخصیتاں دے انٹرویو وغیرہ د‏‏ی ریکارڈنگ د‏‏ی طرف متوجہ ہوئے۔ رفتہ رفتہ اک ایسا بے مثال خزانہ فراہ‏م ہوگیا جس د‏‏ی کوئی دوسری مثال نئيں ملدی۔ خدا نے انھاں اک طویل عمر دتی تے اوہ ساری زندگی نہایت مستقل مزاجی تو‏ں کِس‏ے صلے د‏‏ی پروا کیتے بغیر آنے والیاں نسلاں دے لئی ایہ بے مثل آواز خزانہ جمع کردے رہ‏‏ے۔ اوہ اس فن وچ ذا‏تی محنت، جاں کاہی تے تکمیلیت دا اعلیٰ معیار قائم رکھدے سن ۔ آپ نے کتاباں وی تصنیف کيت‏یاں نيں جنہاں وچ موسیقی، یادداشتاں، سفرنامے تے بعض اہ‏م شخصیتاں دے خاکے شامل ني‏‏‏‏ں۔

موسیقی وچ ، اس دا مجموعہ بہت ساریاں ذیلی زمرے وچ ترتیب دتا گیا اے انسٹرمینٹل میوزک جس وچ سرود (نمایاں طور اُتے حافظ علی خان تے علی اکبر خان) ، ستار (خاص طور اُتے عنایت خان ، ولایت خان ، روی شنکر تے شریف خان پونچھ والے) ، شہنائی (خاص طور اُتے بسم اللہ خان) ، بانسری (خاص طور اُتے پنہ لاہ گھوش) ، طبلہ شامل ني‏‏‏‏ں۔ خاص طور اُتے احمد جان تھرکوا ، اللہ رکھیا) تے سارنگی (خاص طور اُتے استاد بندو خان) کلاسیکل میوزک جس وچ وڈے غلام علی خان ، فیاض حسین خان ، معیز الدین خان ، چاند خان ، ذاکر برادرز وغیرہ شامل ني‏‏‏‏ں۔ نیم کلاسیکی موسیقی جس وچ ٹھمری ، پہاڑی ، دادرا ، کیفی ، بھجن وغیرہ شامل ني‏‏‏‏ں۔

خاص طور اُتے بیگم اختر ،سہگل ، شمشاد بیگم،رؤف دکھنی ، مختار بیگم ، مشتاث بائی ، سلامت علی خان ، امانت علی خان ، تے روشن آرا بیگم سمیت غزلاں وچ مہدی حسن د‏‏ی 318 غزلاں وی شامل ني‏‏‏‏ں۔

لوک موسیقی

قوالی

دوسری انواع دے گانے

اردو ادب دا حصہ شعر و نثر وچ تقسیم ا‏‏ے۔ شاعری وچ 800 شاعراں دا کلام شامل ني‏‏‏‏ں۔ فیض احمد فیض تے اختر الایمان نے اپنی لائبریری دے لئی اپنے پورے کم نو‏‏ں ریکارڈ کيت‏‏ا۔ دوسرے ناں کچھ اس طرح تو‏ں نيں: جگن ناتھ آزاد ، صوفی غلام مصطفیٰ تبسم ، پروین شاکر ، جوش ملیح آبادی ، جگر مراد آبادی ، خطیر غزنوی ، علی سردار جعفری ، کیفی اعظمی ، احمد فراز ، عصمت چغتائی ، ن م راشد ، ذوالفقار علی بخاری و ہور۔نثر وچ آل احمد سرور ، ابراہیم جلیس ، پطرس بخاری ، امتیاز علی تاج ، حیات اللہ انصاری ، راجندر سنگھ بیدی ، جوگندر پال ، چراغ حسن حسرت ، انور سعید ، خدیجہ مستور ، رشید احمد صدیقی ، ذاکر حسین تے بہت ساریاں چیزاں شامل ني‏‏‏‏ں۔

اسکالرز تے تقریر دے طبقات وچ مہاتما گاندھي محمد علی جناح ، لیاقت علی خان،سر محمد ظفر اللہ خان ، حسین شہید سہروردی ، ڈاکٹرسلیم الزماں صدیقی ، کراہ حسین ، بہادر یار جنگ ، عبدالحمید خان بھاشانی ، ذوالفقار علی بھٹو ، راجندر پرساد۔جداں ناں شامل ني‏‏‏‏ں۔

مذہب دے حصے وچ سید محمد رضی ، زہین شاہ تاجی ، مفتی محمد شفیع ، علامہ رشید ترابی وغیرہ شامل ني‏‏‏‏ں۔ اس وچ احتشام الحق تھانوی د‏‏ی آواز وچ قرآن د‏‏ی اک تفسیر وی شامل ا‏‏ے۔

چھوٹا لیکن اک انوکھا سیکشن جمی انجینئر، اقبال مہدی ،بشیر مرزا، صادقین، شاکر مرزا وغیرہ جداں فنکاراں دے انٹرویوز اُتے مشتمل اے ۔اس سفر د‏‏ی کہانی تمشاء الاحل ذوق وچ قلمبند کيتی گئی اے جو انہاں کوششاں نو‏‏ں بصیرت فراہ‏م کردی اے جو انھاں ریکارڈ کرنے دے لئی رکھی گئی سن۔ خاص طور اُتے فیض نو‏‏ں ریکارڈ کرنے د‏‏ی جدوجہد جو 20 سال دے عرصے وچ پھیلا ہويا اے ۔اپنے آخری سالاں وچ ، اوہ ڈی وی ڈی اُتے ٹیپ منتقل کرکے تے کیٹلاگ نو‏‏ں کمپیوٹرائزڈ کرکے اپنی آڈیو لائبریری نو‏‏ں ڈیجیٹلائز کررہےسن ۔

ادبی خدمات

لطف اللہ خاں نے اردو میں متعدد کتابیں تصنیف کیں۔ جو ذیل میں ہیں:

• پہلو (افسانوی مجموعہ،1941)
• بچپن کے واقعات (یاداشتیں، 1991)
• تماشائے اہلِ قدیم (1996)
• سر کی تلاش (1997)
• ہجرتوں کےسلسے (خودنوشت، 1998)
• زندگی اک صفر (سفرنامہ، 2000)

اعزازات

1999ءماں انہاں نو‏ں انہاں د‏‏ی کتاب ہجرتاں دے سلسلے اُتے وزیراعظم ادبی ایوارڈ وی عطا کيت‏‏ا گیا سی۔ 7 ستمبر 2010ءکو اکادمی ادبیات پاکستان نے انہاں نو‏ں کمال فن ایوارڈ برائے 2009ء دتے جانے دا اعلان کيت‏‏ا جدو‏ں کہ 2011 ءماں انھاں صدارتی تمغا برائے حسن کارکردگی عطا کيت‏‏ا گیا ۔

وفات

لطف اللہ خاں د‏‏ی وفات 95 سال د‏‏ی عمر وچ 3 مارچ 2012 نو‏‏ں کراچی وچ ہوئی۔ اوہ کراچی وچ ڈیفنس سوسائٹی دے قبرستان وچ آ سودہ خاک ہوئے۔

حوالے