عبد اللہ بن مسکان
| کوائف | |
|---|---|
| لقب/کنیت | ابن مسکان |
| علمی معلومات | |
| اساتذہ | ابو بصیر لیث مرادی • زرارہ بن اعین • جابر بن یزید جعفی • برید بن معاویہ عجلی • ہشام بن سالم جوالیقی • ابان ابن تغلب • محمد بن مسلم • ابن ابی یعفور • محمد بن علی حلبی • |
| شاگرد | صفوان بن یحیی • یونس بن عبدالرحمن • محمد بن سنان • حماد بن عیسی • حماد بن عثمان • ایوب بن نوح • جمیل بن دراج • حسن بن علی بن فضال • حسن بن محبوب • ابن ابی عمیر • |
| خدمات | |
عبداللہ بن مُسکان (وفات 183 ھ توں پہلے)، ابن مسکان دے ناں توں معروف امام موسی کاظم توں روایات نقل کرنے والے راوی نيں۔ اوہ کوفہ وچ رہندے سن تے انہاں دا تعلق قبیلہ عنزہ یا قبیلہ عجل دے غلاماں وچوں سی۔ انہاں دے روایی اساتید وچ ابو بصیر لیث مرادتی، زرارہ بن اعین، جابر بن یزید جعفی و برید بن معاویہ عجلی جداں مشہور حضرات شامل سن ۔ صفوان بن یحیی، یونس بن عبد الرحمن، جمیل بن دراج، حسن بن محبوب و ابن ابی عمیر جداں افراد نے انہاں توں روایت نقل کيتی اے۔ (کتاب فی الامامہ) تے (کتاب فی الحلال والحرام) انہاں توں منسوب نيں۔
صحابی امام کاظم
سودھوان دی زندگی دے بارے وچ بوہت گھٹ اطلاعات میسر نيں۔ انہاں دے سلسلہ وچ تنہا واضح امر ایہ اے کہ اوہ امام موسی کاظم علیہ السلام دے صحابی سن تے نجاشی دے مطابق، ابن مسکان نے امام کاظم ؑ دی امامت دے زمانہ وچ وفات پائی اے۔[۱] بعض نے انہاں دا شمار امام صادق ؑ دے اصحاب وچ کیہ اے۔ البتہ ایہ مسئلہ مورد اختلاف اے۔ اس لئی کہ اک طرف تاں ابن فضال[۲]، برقی[۳] تے شیخ طوسی[۴] نے انہاں نوں امام جعفر صادق ؑ دے اصحاب وچ شمار کردے نيں تے منابع حدیثی شیعہ وچ امام صادق ؑ دی روایات وچ انہاں دا ناں کثرت توں دیکھنے وچ آندا اے تے انہاں وچوں بعض روایات وچ بلا واسطہ امام توں نقل ہونے دی تصریح ہوئی اے۔[۵] تاں دوسری طرف نجاشی[۶] انہاں دے امام صادق ؑ توں روایت نقل کرنے نوں ثابت نئيں مندے نيں تے انہاں نوں فقط امام کاظم ؑ دے راویاں وچ شمار کردے نيں تے عیاشی نے وی یونس بن عبد الرحمن (صحابی امام کاظم) توں نقل کيتا اے کہ اس دے باوجود کہ ابن مسکان نے امام صادقؑ توں انہاں دے بوہت سارے اقوال نقل کيتے نيں۔ انہاں نے امام توں فقط اک حدیث سماع دی اے۔[۷]
مقام حدیثی و آثار
سودھو
|
ابن مسکان دے سلسلہ وچ جو گل مسلم اے اوہ امامیہ ماہرین علم رجال دی طرف توں انہاں دی توثیق تے اصحاب اجماع وچ انہاں دا شمار کرنا اے۔[۸]
نجاشی نے انہاں نوں ثقہ و عین دے طور اُتے متعارف کرایا اے۔[۹] علامہ حلی نے وی انہاں دی انہاں ہی لفظاں وچ توصیف دی اے۔[۱۰]
شیخ مفید نے رسالہ عددیہ وچ انہاں نوں فقہاء اصحاب صادقین تے انہاں شیعہ رئیسان مذہب وچ شمار کيتا اے جو احکام الہی وچ صاحب فتوی نيں، دے طور اُتے متعارف کرایا اے تے ہور ذکر کيتا اے کہ انہاں دے سلسلہ وچ ظن و ذم دا مورد نئيں پایا جاندا اے۔[۱۱]
محدث قمی بن مسکان دے بارے وچ تحریر کردے نيں: انہاں دا شمار امام صادق ؑ دے جلیل القدر اصحاب وچ ہُندا سی۔ انہاں دا شمار انہاں افراد وچ ہُندا سی جس دے بارے وچ شیعہ گروہ دا اجماع و اتفاق اے کہ جو کچھ انہاں توں نقل ہويا اے اوہ صحیح اے۔[۱۲]
آثار
سودھونجاشی نے کتاب فی الامامۃ و کتاب فی الحلال و الحرام نوں انہاں دی تالیفات وچ شمار کيتا اے تے تصریح دی اے کہ کتاب فی الحلال و الحرام دے زیادہ تر مطالب انہاں دے استاد محمد بن علی حلبی دی روایات توں اخذ کيتے گئے نيں۔[۱۳]
انہاں دے مشایخ
سودھوابن مسکان دا ناں 1252 احادیث دی سند وچ ذکر ہويا اے۔[۱۴] انہاں نے بوہت سارے محدثین توں روایات نقل کيتیاں ناں انہاں وچ بعض درج ذیل نيں:
- ابو بصیر لیث مرادی
- زرارہ بن اعین
- جابر بن یزید جعفی
- برید بن معاویہ عجلی
- ہشام بن سالم جوالیقی
- ابان بن تغلب
- محمد بن مسلم
- ابن ابی یعفور
- محمد بن علی حلبی۔[۱۵]
انہاں توں روایت نقل کرنے والے
سودھوان توں روایات نقل کرنے والےآں وچ درج ذیل افراد دی طرف اشارہ کيتا جا سکدا اے:
- صفوان بن یحیی
- یونس بن عبد الرحمن
- محمد بن سنان
- حماد بن عیسی
- حماد بن عثمان
- ایوب بن نوح
- جمیل بن دراج
- حسن بن علی بن فضال
- حسن بن محبوب
- ابن ابی عمیر۔[۱۶]
حوالے
سودھو- ↑ نجاشی، رجال، ص۲۱۵
- ↑ رجوع کرن: الاکمال،ج ۷، ص۲۵۷
- ↑ برقی، الرجال،ص ۲۲
- ↑ طوسی، رجال، ص۲۶۴
- ↑ نمونہ دے طور اُتے رجوع کرن: التوحید، ص۱۳۷
- ↑ نجاشی،الرجال، ص۲۱۴
- ↑ رجوع کرن: طوسی، اختیار، ص۳۸۲-۳۸۳
- ↑ اختیار معرفہ الرجال، ص۳۷۵؛ لسٹ، ص۱۹۶؛ رجال، ص۲۶۴
- ↑ نجاشی، رجال، ص۲۱۴.
- ↑ علامہ حلی،خلاصہ الاقوال، ص۱۹۴.
- ↑ خویی، معجم رجال الحدیث، ج۱۱، ص۳۴۸.
- ↑ قمی، الکنی والألقاب، ج۱، ص ۴۰۸.
- ↑ نجاشی، رجال، ص۲۱۴
- ↑ خویی،معجم رجال الحدیث، ج۱۱، ص۳۵۲.
- ↑ طب الائمہ، ص۵۵؛ تفسیر، ص۱۶۵؛ کافی، ج۶، ص۱۴۳؛ اختیار معرفۃ الرجال، ص۳۳۰؛ رہتل، ج۲، ص۱۶۸،ص ۱۷۴،ص ۲۴۵ و ج۷، ص۴۱.
- ↑ المحاسن، ص۱۴۵؛ کافی، ج۷، ص۱۴۴؛ التوحید، ص۳۵۲؛ علل، ص۳۷۷؛ کمال الدین، ج۱، ص۲۶۲؛ رجال، ص۲۶۴؛ رہتل، ج۱، ص۳۰۷، ج۲، ص۱۷۴، ص۲۸۵،ج۸، ص۳۹
مآخذ
سودھو- ابن بابویہ، محمد، التوحید، بہ کوشش ہاشم حسینی تہرانی، تہران، ۱۳۸۷ق
- ابن بابویہ، محمد، علل الشرائع، نجف، ۱۳۸۵ق /۱۹۶۶ء
- ابن بابویہ، محمد، کمال الدین، بہ کوشش علی اکبر غفاری، تہران، ۱۳۹۰ق
- ابن بابویہ، محمد، «مشیخہ»، فقیہ من لا یحضرہ الفقیہ، بہ کوشش حسن موسوی خرسان، نجف، ۱۳۷۷ق، ج۴
- ابن بسطام، عبداللہ و حسین، طب الائمہ، نجف، ۱۳۸۵ق /۱۹۶۵ء
- ابن ماکولا، علی، الاکمال، بیروت، نشر محمد امین دمج
- برقی، احمد، الرجال، بہ کوشش جلال الدین، محدث، تہران، ۱۳۴۲ش
- برقی، احمد، المحاسن، بہ کوشش جلال الدین، محدث، تہران، ۱۳۷۰ق
- خویی، سید ابو القاسم، معجم الرجال، دار الزہرا، بیروت،۱۴۰۹ ق
- طوسی، محمد، اختیار معرفۃ الرجال، بہ کوشش حسن مصطفوی، مشہد، ۱۳۴۸ش
- طوسی، محمد، رہتل الاحکام، بہ کوشش حسن موسوی خرسان، تہران، ۱۳۹۰ق
- طوسی، محمد، رجال، بہ کوشش محمد صادق بحر العلوم، نجف، ۱۳۸۱ق /۱۹۶۱ء
- طوسی، محمد، لسٹ، بہ کوشش محمود رامیار، مشہد، ۱۳۵۱ش
- فرات بن ابراہیم کوفی، تفسیر، نجف، ۱۳۵۴ق
- قمی، عباس، الکنی و الالقاب، انتشارات کتاب خانہ صدر، تہران، ۱۳۶۸ ش
- کلینی، محمد، الکافی، بہ کوشش علی اکبر غفاری، تہران، ۱۳۸۸ق
- نجاشی، احمد، الرجال، بہ کوشش موسی شبیری زنجانی، قم، ۱۴۰۷ق