جمیل بن دراج
معلومات شخصیت | |
---|---|
لقب: | نخعی، مولی النخع |
جائے پیدائش | کوفہ |
اصحاب: | امام صادق، امام کاظم و امام رضا علیہم السلام |
مشائخ: | زرارہ بن اعین و محمد بن مسلم |
شاگرد: | محمد بن ابی عمیر، علی بن حدید، احمد بن محمد بن ابی نصر بزنطی، جعفر بن محمد بن حکیم، فضالہ بن ایوب |
جمیل بن دراج (متوفی 128 ھ) دوسری صدی ہجری دے شیعہ راوی، محدث و فقیہ نيں۔ اوہ اصحاب اجماع دی فرد نيں، انہاں نے تقریبا 300 روایات امام جعفر صادق (ع) تے امام موسی کاظم (ع) توں نقل کيتیاں ناں۔ ايسے طرح توں انہاں نے 50 توں زیادہ راویاں توں روایات نقل کيتیاں ناں جنہاں وچ زرارہ بن اعین و محمد بن مسلم شامل نيں۔ 40 توں زیادہ افراد نے انہاں توں روایات نقل کيتیاں ناں جنہاں وچوں بعض اصحاب اجماع جداں ابی نصر بزنطی شامل نيں۔ جمیل دی روایات زیادہ تر عقائد، اخلاق، آداب تے فقہ دے بارے وچ نيں۔ شیعہ علمائے رجال نے انہاں نوں ثقہ قرار دتا اے۔
جمیل دا ناں امام علی رضا علیہ السلام دے اصحاب وچ وی آندا اے۔ امام موسی کاظم دی شہادت دے بعد اوہ کچھ عرصہ واقفیاں دے نال ملحق ہوئے گئے سن فیر انہاں توں جدا ہوئے گئے تے انہاں نے امام رضا دی امامت نوں قبول کر ليا۔
نسب تے وفات
سودھو
|
جمیل دی ولادت دے سلسلہ وچ اطلاعات دسترسی وچ نئيں نيں۔ انہاں دی کنیت ابو علی یا ابو محمد سی۔[۱] انہاں دا خاندان کوفہ وچ مقیم سی تے قبیلہ نخع دے نال انہاں دا ولایت تے حمایت دا رشتہ استوار سی۔ ايسے سبب توں انہاں نوں نخعی[۲] یا مولی النخع[۳] وی کہیا جاندا اے۔
ان دے والد ابو الصبیح الدراج[۴] بقال سن [۵] تے آپ دے چھوٹے بھائی نوح بن دراج ثقہ راویاں تے کوفہ دے شیعاں وچوں نيں تے اوتھے دے قاضی سن کچھ مدت تک اوہ مشرقی بغداد دے قاضی وی رہ چکے نيں۔[۶] جمیل آخر عمر وچ نابینا ہوئے گئے سن تے امام رضا (ع) دے زمانہ وچ انہاں نے وفات پائی۔[۷]
وثاقت
سودھوجمیل بن دراج دا شمار انہاں شیعہ روات وچوں ہُندا اے جنہاں دی علمائے رجال نے توثیق دی اے۔[۸] انہاں دی ثقہ، شیخ تے وجہ الطائفۃ ورگی تعبیراں توں مدح کيتی گئی اے۔[۹]
اصحاب اجماع
سودھوکشی نے جمیل بن دراج دا شمار انہاں 18 فقہاء دے گٹھ وچ کیہ اے جنہاں دی روایات دے صحیح ہونے اُتے علمائے امامیہ دا اجماع اے۔[۱۰] انہاں نوں اصحاب اجماع وچوں امام صادق (ع) تے امام کاظم (ع) دے مشترک راویاں وچ معتبر ترین تے فقیہ ترین فرد شمار کيتا گیا اے۔[۱۱]
روایت
سودھوجمیل بن دراج دا ناں کتب اربعہ دی 570 روایات وچ جمیل بن دراج[۱۲] دے ناں توں تے دسیاں مقام اُتے جمیل[۱۳] دے ناں توں سلسلہ اسناد وچ ذکر ہويا اے۔ چونکہ انہاں دا ناں جمیل، جمیل بن دراج تے جمیل بن صالح جو امام صادق علیہ السلام دے اصحاب وچوں نيں انہاں دے نال مشترک اے اس لئی انہاں نوں روایت دے سلسلہ سند وچ طبقہ تے پہلے و بعد دی بنیاد اُتے پہچانا جاندا اے۔[۱۴]
جمیل دی روایات دی خصوصیات
سودھوکتب حدیثی وچ جمیل بن دراج دی روایات زیادہ تر عقائد، اخلاق، آداب تے فقہ دے مختلف ابواب اُتے مشتمل نيں۔ انہاں نے تقریبا 300 روایات امام صادق (ع) تے امام کاظم (ع) توں بلا واسطہ نقل کيتیاں ناں۔ جنہاں وچوں امام صادق (ع) توں نقل ہونے والی روایتاں دی تعداد زیادہ اے۔[۱۵] ايسے طرح توں انہاں نے 50 توں ودھ راویاں توں حدیث نقل کيتی اے جنہاں وچوں اکثر امام صادق دے اصحاب نيں۔[۱۶] انہاں دی با واسطہ روایات دی سب توں زیادہ تعداد زرارہ بن اعین توں 92 روایات[۱۷] تے انہاں دے بعد محمد بن مسلم توں 55 روایات[۱۸] نيں۔
جمیل بن دراج دا شمار انہاں افراد وچ ہُندا اے جو ائمہ دی خاص احادیث دے محرم راز سن ۔ امام صادق علیہ السلام نے انہاں نوں انہاں خاص احادیث، جنہاں توں تمام شیعہ آگاہ نئيں سن تے یا انہاں نوں اسرار شیعہ وچوں شمار کيتا جا سکدا اے، دے نقل کرنے توں منع فرمایا سی۔[۱۹]
انہاں توں نقل کرنے والے روات
سودھو40 توں ودھ راویاں نے انہاں توں روایات نقل کيتیاں ناں۔[۲۰] درج ذیل راویاں نے بالترتیب انہاں توں سب توں روایتاں نقل کيتیاں ناں:
- محمد بن ابی عمیر
- علی بن حدید
- احمد بن محمد بن ابی نصر بزنطی
- جعفر بن محمد بن حکیم
- فضالہ بن ایوب[۲۱]
امام رضا (ع) دے صحابی
سودھوجمیل امام صادق (ع)، امام کاظم (ع) تے امام رضا (ع) دے اصحاب وچوں نيں۔[۲۲] امام کاظم (ع) دی شہادت دے بعد کچھ عرصہ تک انہاں نوں امام رضا (ع) دی امامت وچ شک سی۔ اس اعتبار توں انہاں نوں واقفیہ وچ شمار کيتا جاندا سی۔[۲۳] انہاں نے امام رضا (ع) وچ امامت دے شواہد دا مشاہدہ کرنے دے بعد[۲۴] اوہ امام کاظم (ع) دے بعض دوسرے اصحاب دے نال جداں احمد بن محمد بزنطی تے یونس بن یعقوب واقفیہ توں عدول کرکے امام رضا (ع) دی امامت توں ملحق ہوگئے۔[۲۵]
تالیفات
سودھوجمیل بن دراج دی تن کتاباں ذکر کيتی گئی نيں۔ اک بطور مستقل انہاں توں منسوب اے جدوں کہ دوسری وچ انہاں دے نال مرازم بن حکیم تے تیسری وچ محمد بن حمران شریک نيں۔[۲۶]
ان دی مستقل تالیف شدہ کتاب نوں کدی اصل جو مجموعہ احادیث شیعہ وچ اس دے اعتبار اُتے دلالت کردی اے، توں وی تعبیر کيتا جاندا اے تے کدی کتاب تاں۔[۲۷] تعبیر دا ایہ اختلاف اس گل دا سبب نہ ہوئے کہ اسنوں دو چیز سمجھیا جائے۔
ان دی دو تے کتاباں دے نقل کرنے والے بوہت سارے راوی نيں۔ نجاشی نے انہاں دے تے مزارم بن حکیم دی مشترکہ تالیف نوں چند واسطےآں دے نال علی بن حدید توں نقل کيتا اے۔[۲۸]
حوالے
سودھو- ↑ نجاشی، ص ۱۲۶
- ↑ نجاشی، ص ۱۲۶.
- ↑ طوسی، رجالالطوسی، ص ۱۷۷.
- ↑ خوئی، ج۵، ص۱۲۲.
- ↑ کشّی، ص ۲۵۲.
- ↑ خطیب بغدادتی، ج ۱۳، ص ۳۱۶.
- ↑ خوئی، ج ۵، ص ۱۲۲.
- ↑ کشّی، ص ۲۵۱.
- ↑ طوسی، الفهرست، ص ۹۴.
- ↑ کشّی، ص ۳۷۵
- ↑ ابن داوود حلّی، ص ۶۶.
- ↑ خوئی، ج ۵، ص ۱۲۴.
- ↑ خوئی، ج ۵، ص ۱۱۷
- ↑ کاظمی، ص ۳۱ـ ۳۳؛ اردبیلی، ج ۱، ص ۱۶۶ ـ ۱۶۷.
- ↑ خوئی، ج ۴، ص ۱۵۳ ـ ۱۵۴.
- ↑ خوئی، ج ۴، ص ۱۵۲ ـ ۱۵۳.
- ↑ خوئی، ج ۵، ص ۱۲۵.
- ↑ خوئی، ج ۵، ص ۱۲۵.
- ↑ کشّی، ص ۲۵۱.
- ↑ خوئی، ج ۴، ص ۱۵۳
- ↑ خوئی، ج ۴، ص ۴۴۹.
- ↑ خوئی، ج ۵، ص ۱۲۳.
- ↑ نوری، ج ۶، ص ۹۶.
- ↑ خوئی، ج ۵، ص ۱۲۴.
- ↑ طوسی، کتابالغیبه، ص ۷۱.
- ↑ نجاشی، ج ۱، ص ۱۲۷.
- ↑ طوسی، فهرست کتاباں الشیعة، ص ۱۱۴
- ↑ نجاشی، ج ۱، ص ۱۲۷.
منابع
سودھو- ابن داوود حلّی، کتاب الرجال، چاپ جلال الدین محدث ارموی، تهران، ۱۳۴۲ش.
- اردبیلی، محمد، جامع الرواة و ازاحة الاشتباهات عن الطرق و الاسناد، بیروت، ۱۴۰۳ق.
- حرّ عاملی، وسائل الشیعہ، آل البیت، قم، ۱۴۱۴ق.
- خطیب بغدادی، تریخ بغداد، دار الکتب العلمیه، بیروت.
- خوئی، ابو القاسم، معجم رجال الحدیث، بیروت، ۱۴۰۳ق.
- صدر، حسن، نهایة الدرایہ فی شرح الرسالة الموسومة بالوجیزة للبهائی، چاپ ماجد غرباوی، قم، ۱۴۱۳ق.
- طوسی، رجال الطوسی، چاپ جواد قیومی اصفهانی، قم، ۱۴۱۵ق.
- طوسی، فهرست کتب الشیعة و اصولهم و اسماء المصنفاں و اصحاب الاصول، چاپ عبد العزیز طباطبائی، قم ۱۴۲۰ق.
- طوسی، کتاب الغیبة، چاپ عباد اللّه طهرانی و علیاحمد ناصح، قم، ۱۴۱۱ق.
- کاظمی، محمد امین، هدایة المحدثین الی طریقة المحمدین، چاپ مهدی رجایی، قم ۱۴۰۵ق.
- کشّی، محمد بن عمر، اختیار معرفة الرجال، (تلخیص) محمد بن حسن طوسی، چاپ حسن مصطفوی، مشهد، ۱۳۴۸ش.
- نجاشی، احمد بن علی، فهرست اسماء مصنّفی الشیعة المشتهر برجال النجاشی، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم، ۱۴۰۷ق.
- نوری، حسین، خاتمة مستدرک الوسائل، قم، ۱۴۱۵ـ۱۴۲۰ق.
بیرونی رابطہ
سودھو- منبع مقاله: دانشنامه جهان اسلام