فضیل بن یسار
| معلومات شخصیت | |
|---|---|
| کنیت | ابو القاسم، ابو مسور |
| لقب | نہدی |
| وجہ شہرت | اصحاب امام باقر و اصحاب امام صادق، فقیہ و اصحاب اجماع |
| نمایاں کارنامے | |
| دیگر سرگرمیاں | |
فضیل بن یسار، اصحاب اجماع وچوں نيں۔ انہاں نے امام محمد باقر و امام جعفر صادق توں روایات نقل کيتیاں ناں۔ 254 توں ودھ احادیث دی سند وچ آپ دا ناں ذکر ہويا اے تے علمائے رجال انہاں نوں ثقہ تسلیم کردے نيں۔ امام صادق (ع) نے انہاں دے سلسلہ وچ منا اہل البیت (ہم اہل بیت وچوں نيں) دی تعبیر استعمال کیتی اے۔
نسب و وطن
سودھوفضیل بن یسار نہدی بصری دا سلسلہ نسب یمن دے قبیلے وچ اک قبیلہ بنی نہد توں ملدا اے تے اوہ نہد بن لیث یمنی دی اولاد وچوں نيں۔[۱] انہاں دی جم تریخ دے بارے وچ درست معلوم نئيں اے۔ البتہ تاریخی مصادر دے مطابق انہاں دی ولادت پہلی صدی ہجری دے اواخر وچ کوفہ وچ ہوئی اے۔ [حوالہ درکار]
انہاں نے اپنی زندگی دا ابتدائی دور کوفہ وچ بسر کيتا۔ اس دے بعد بصرہ ہجرت اختیار کيتی جس دی وجہ توں اوہ بصری معروف ہوئے۔[۲]
کنیت و لقب
سودھوان دے وڈے بیٹے دا ناں قاسم سی اس لئی انہاں دی مشہور کنیت ابو القاسم اے۔ البتہ بعض منابع وچ انہاں دی کنیت ابو مسور وی ذکر ہوئی اے۔ انہاں دا مشہور لقب نہدی اے۔[۳]
مقام علمی
سودھو
|
علمائے رجال نے فضیل بن یسار نوں امام محمد باقر (ع) تے امام جعفر صادق (ع) دے اصحاب[۴] تے اصحاب اجماع[۵] وچ شمار کيتا اے۔ منابع دے مطابق، شیعہ ماہرین رجال انہاں دی وثاقت تے انہاں دے علم دے بارے وچ تاکید کردے نيں۔ کشی نے انہاں دا شمار انہاں لوکاں وچوں کيتا جنہاں دی عدالت تے وثاقت اُتے تمام علماء و فقہاء دا اتفاق و اجماع اے۔ سب انہاں دی روایات نوں صحیح تسلیم کردے نيں تے انہاں نوں اصحاب امام باقر و امام صادق وچ فقیہ ترین صحابی شمار کردے نيں۔[۶] شیخ مفید انہاں نوں بزرگ شیعہ فقہاء وچوں قرار دیندے نيں، جنہاں دی طرف احکام دین نوں سیکھنے دے سلسلہ وچ لوک رجوع کردے سن تے علماء وچوں کِسے نے وی انہاں دی مذمت نئيں کيتی اے۔[۷]
ائمہ شیعہ دی نظر وچ
سودھورجال دے مصادر دی گزاشات دے مطابق، فضیل بن یسار اہل بیت (ع)، خاص طور اُتے امام جعفر صادق (ع) دے نزدیک اک خاص منزلت دے حامل سن ۔ آںحضرت (ع) نے بعض موارد وچ منجملہ انہاں وچوں اک وچ علی بن سعید بصری نوں انہاں دے طرف رجوع کرنے دی تلقین دی تے انہاں دے مقام علمی دی تائید فرمائی۔[۸] [نوٹ ۱]
اک روایت دے مطابق جدوں وی امام صادق (ع) دی نگاہ فضیل اُتے پڑدی فرماندے سن : خاشع افراد نوں بشارت دے دو، جو وی جندی انسان نوں دیکھنا چاہندا اے اوہ اس انسان نوں دیکھ لے۔ یا فرمایا کردے سن : زمین فضیل بن یسار توں سکون تے انس حاصل کردی اے۔[۹]
اسی طرح توں انہاں نوں غسل دیندے وقت بعض اتفاقات پیش آئے، جدوں انہاں دی خبر امام صادق (ع) تک پہچی تاں انہاں دے لئی خداوند عالم توں طلب رحمت دی تے فرمایا: … هو منا أهل البيت۔ (وہ اسيں اہل بیت وچوں نيں)۔[۱۰]
نقل روایت
سودھوفضیل بن یسار دا ناں 254 توں زیادہ روایات وچ نقل ہويا اے۔ اوہ امام باقر و امام صادق (ع) توں بلا واسطہ روایت نقل کردے نيں۔ ائمہ (ع) دے علاوہ انہاں نے زکریا بن عبد اللّه نقّاض و عبد الواحد مختار انصاری توں روایت نقل کيتی اے۔ بوہت سارے افراد نے انہاں توں روایت نقل کيتی اے جنہاں وچ بعض دا ذکر ذیل وچ کیہ جا رہیا اے:
موضوع روایات
سودھوفضیل دا رجحان فقہی روایات دی طرف زیادہ سی۔ حالانکہ انہاں دی روایات وچ توحید، ولایت و عصمت اہل بیت (ع) تے اخلاق جداں موضوعات وی شامل نيں۔ لیکن انہاں دی توجہ زیادہ تر فقہی احکام دی طرف متمرکز سن۔ ايسے سبب توں انہاں دے القاب وچوں اک فقیہ شیعہ وی اے۔[۱۲]
وفات
سودھوفضیل دی وفات امام صادق (ع) دے زمانہ وچ ہوئی۔[۱۳] حالانکہ انہاں دی وفات دی درست تریخ واضح نئيں اے۔ انہاں دے مقام وفات دے سلسلہ وچ وی صحیح اطلاع دسترس وچ نئيں اے لیکن چونکہ انہاں دے بصرہ توں خارج ہونے دے بارے وچ کوئی گل تریخ وچ ذکر نئيں ہوئی اے، لہذا احتمال پایا جاندا اے کہ انہاں دی وفات اوتھے ہوئی ہوئے گی۔[۱۴]
حوالے
سودھو- ↑ مدرس تبریزی، ریحانة الادب، ج۶، ص۲۷۰.
- ↑ طوسی، رجال، ص۲۶۹.
- ↑ نجاشی، رجال، ص۳۰۹.
- ↑ طوسی، رجال، ص۲۶۹ و ۱۴۳.
- ↑ طوسی، اختیار معرفہ الرجال، ج۲، ص ۵۰۷.
- ↑ طوسی، اختیار معرفه الرجال، ج۲، ص ۵۰۷.
- ↑ خویی، معجم الرجال الحدیث، ج ۱۳، ص ۳۳۶.
- ↑ وسائل الشیعہ، ج ۵، ص۳۸۹.
- ↑ طوسی، اختیار معرفت الرجال، ج۲، ص۴۷۳.
- ↑ طوسی، اختیار معرفت الرجال، ج۲، ص۴۷۳.
- ↑ خویی، معجم الرجال الحدیث، ج ۱۳، ص۳۳۸-۳۳۹.
- ↑ اردبیلی، جامع الروات، ج۲، ص۱۱.
- ↑ نجاشی، رجال، ص۳۰۹.
- ↑ طوسی، رجال، ص۲۶۹.
- ↑ علی بن سعید بصری کہندے نيں: ميں نے امام جعفر صادق (ع) توں سوال کيتا: وچ بنی عدی دے درمیان رہندا ہون۔ موذن، امام جماعت تے تمام لوک مخالف اہل بیت تے آپ دے تے شیعاں دے سر سخت دشمن نيں۔ انہاں دے نال میرے نماز پڑھنے دے بارے وچ تسيں کیہ فرماندے نيں؟ حضرت نے جواب وچ فرمایا: انہاں دے نال نماز پڑھو تواڈے لئے اوہی نماز کافی اے۔ اس دے بعد فرمایا: جے تسيں بصرہ گئے تے اس بارے وچ تسيں توں فضیل بن یسار نے پُچھیا تے تسيں نے ایہ جواب دسیا جو ميں نے توانوں دسیا اے تاں تسيں فضیل دے فتوی اُتے عمل کرنا تے میرے فتوی نوں چھڈ دینا۔ علی بن سعید کہندے نيں: وچ بصرہ گیا تے جو کچھ ميں نے امام (ع) توں سنیا سی انہاں نوں دسیا تاں فضیل نے کہیا: میرے مولا نے جو کہیا اے اس دے سلسلہ وچ اوہ بہتر آگاہ نيں۔ لیکن ميں نے جو کچھ امام صادق (ع) تے امام باقر (ع) توں اس بارے وچ بارہیا فرماندے ہوئے سنیا اے اوہ ایہ اے کہ جو نماز تسيں نے ناصبی تے دشمن اہل بیت (ع) دے پِچھے پڑھی اے اس دی پرواہ نہ کرنا بلکہ تسيں سعی کرو کہ تسيں آہستہ سورہ قرائت کردے رہوئے۔ وسائل الشیعہ جلد 5، صفحہ 389۔
مآخذ
سودھو- اردبیلی، محمد بن علی، جامع الرواة، قم، منشورات مکتبہ آیت الله مرعشی نجفی، ۱۴۰۳ق
- حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشيعہ إلى تحصيل مسائل الشريعہ، بیروت، دار احياء التراث العربي
- خویی، ابو القاسم، معجم الرجال الحدیث، بیروت، دار الزهرا
- طوسی، ابی جعفر، اختیار معرفت الرجال (رجال کشی)، مؤسسہ آل البیت لاحیاء التراث
- طوسی، ابی جعفر، الرجال الطوسی، موسسہ نشر اسلامی، ۱۴۱۵ق
- مدرس، محمد علی، ریحانہ الادب، خیام، ۱۳۶۹ش
- نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، مؤسسہ نشر اسلامی، ۱۴۲۴ق