یونس بن عبدالرحمن
| معلومات شخصیت | |
|---|---|
| وجہ شہرت | امام کاظم (ع)، امام رضا (ع) دے صحابی، اصحاب اجماع |
| نمایاں کارنامے | |
| دیگر سرگرمیاں | |
یونس بن عبد الرحمن (متوفی ۲۰۸ ق) اصحاب اجماع وچوں نيں۔ انہاں نے امام محمد باقر علیہ السلام تے امام جعفر صادق علیہ السلام نال ملاقات کيتی اے تے امام موسی کاظم علیہ السلام تے امام علی رضا علیہ السلام توں روایات نقل کيتیاں ناں۔ ہور اوہ امام رضا (ع) دے وکیل وی سن ۔
اک روایت دے مطابق امام رضا (ع) نے انہاں نوں تن بار جنت دی ضمانت دتی اے۔ انہاں نے ۵۴ بار حج کيتا اے جس وچوں آخری بار امام رضا (ع) دی نیابت وچ انجام دتا سی۔ انہاں نے اپنے بعد بہت ساریاں تالیفات چھڈی نيں۔
نسب و کنیت
سودھو
|
یونس بن عبد الرحمن، چونکہ علی بن یقطین بن موسی دے آزاد کردہ سن اس لئی آزاد کردہ آل یقطین مشہور سن ۔[۱] انہاں دی کنیت ابو محمد[۲] تے بعض تاریخی منابع دے شواہد دے مطابق انہاں دی نسبت قمی اے۔[۳]
ان دی جم تریخ دے سلسلہ وچ کوئی دقیق اطلاع موجود نئيں اے البتہ بعض علمائ رجال نے انہاں دی جم تریخ نوں ہشام بن عبد الملک دی حکومت دے زمانہ وچ ذکر کيتا اے۔[۴] اس اعتبار توں انہاں دی ولادت سن ۱۰۵ توں ۱۲۵ ق دے درمیان وچ کہی جا سکدی اے۔
مقام علمی
سودھوتاریخی شواہد دے مطابق امام رضا (ع)ایداں دے شیعاں نوں جو انہاں توں دور دے علاقےآں وچ رہندے سن تے انہاں تک رسائی نئيں رکھدے سن انہاں نوں یونس بن عبد الرحمن دی طرف رجوع کرنے دا حکم دیندے سن [۵] تے انہاں نوں شیعاں دے دینی امور تے علمی سوالات دے سلسلہ وچ اپنے معتمد تے ثقہ دے طور اُتے متعارف کراندے سن ۔[۶]
ابو ہاشم جعفری نقل کردے نيں: وچ یونس بن عبد الرحمن دی کتاب یوم و لیلہ نوں امام حسن عسکری علیہ السلام دی خدمت وچ لے گیا۔ امام نے نہایت دقت دے نال پوری کتاب دا جائزہ لیا تے آخری صفحہ پلٹنے دے بعد فرمایا: جو کچھ اس کتاب وچ بیان ہويا اے اوہ میرے تے میرے جد دے دین دے مطابق اے۔ ایہ مکمل کتاب حق و حقیقت اُتے مشتمل اے۔ خداوند عالم انہاں نوں اس کتاب دے ہر لفظ دے بدلہ قیامت وچ اک نور عطا کرے۔ ايسے طرح توں انہاں دے بارے وچ کہیا گیا اے: شیعہ اماماں دا علم چار افراد تک منتہی ہُندا اے تے انہاں وچوں اک یونس بن عبد الرحمن نيں۔[۷][۸]
ائمہ (ع) دی نگاہ وچ
سودھویونس ائمہ (ع) خاص طور اُتے امام رضا (ع) دی نظر وچ اک خاص منزلت رکھدے سن تے بارہیا انہاں نوں عبد صالح تے بندہ نیک خدا توں تعبیر کيتا گیا اے۔[۹] اوہ امام رضا (ع) دے وکیل سن ۔[۱۰] منابع علم رجال دے مطابق امام رضا (ع) نے تن بار انہاں نوں اپنی تے اپنے اجداد دی طرف توں جنت دی ضمانت دی[۱۱] تے فرمایا: یونس بن عبد الرحمن دی اپنے زمانہ وچ اوہی حیثیت اے جو سلمان فارسی دی انہاں دی زمانہ وچ سی۔[۱۲]
اک دوسرے قول دے مطابق جس وقت یونس نے اپنے سلسلہ وچ لوکاں دی بدگوئیاں اُتے امام رضا (ع) دے حضور وچ غم دا اظہار کيتا تاں امام (ع) نے انہاں دی دلجوئی دی تے انہاں توں اپنی مکمل رضایت دا اعلان کيتا تے فرمایا انہاں بدگوئیاں توں انہاں دے نزدیک انہاں دے مرتبہ وچ کوئی کمی واقع نئيں ہوئے گی۔[۱۳]
امام (ع) دی نیابت وچ حج
سودھویونس بن عبد الرحمن نے 54 مرتبہ حج تمتع تے 45 بار عمرہ انجام دتا اے۔[۱۴] انہاں دا آخری حج امام رضا (ع) دی نیابت وچ سی۔[۱۵]
علمائ شیعہ دی نظر وچ
سودھوعلمائ رجال نے یونس بن عبد الرحمن دا شمار اصحاب اجماع وچ کیہ اے تے تقریبا تمام سوانح نگاراں نے انہاں دا ذکر تعریف و توثیق دے نال کيتا اے۔ فضل بن شاذان نے انہاں دے سلسلہ وچ کہیا اے: لوکاں وچ سلمان فارسی توں وڈا فقیہ نئيں ہويا اے تے سلمان دے بعد یونس بن عبد الرحمن توں وڈا فقیہ پیدا نئيں ہويا اے۔[۱۶]
ابن ندیم نے اپنی کتاب اللسٹ وچ جتھے برجستہ شیعہ علمائ تے فقہائ دا ذکر کيتا اے، یونس نوں انہاں وچوں اک شمار کردے ہوئے تحریر کيتا اے: اوہ علامہ دہر سن ۔[۱۷]
شیخ طوسی نے انہاں دا ناں اک امام موسی کاظم (ع) دے اصحاب وچوں کيتا اے تاں اک بار امام علی رضا (ع) دے اصحاب وچ کردے ہوئے فرماندے نيں: میری نظر وچ اوہ اک قابل اعتبار محدث سن ۔[۱۸]
نجاشی نے انہاں نوں برجستہ ترین تے معروف ترین شیعہ علمائ تے بلند مرتبہ و عالی مقام افراد توں ميں شمار کيتا اے۔[۱۹]
علامہ حلی فرماندے نيں: اوہ بزرگ انسان نيں تے انہاں دا شمار مکتب تشیع دے سابقین وچ ہُندا اے۔[۲۰]
البتہ بعض روایات انہاں دی مذمت وچ وی نقل ہوئیاں نيں جنہاں نوں علم رجال دے محققاں نے سند تے دلالت دے لحاظ توں ضعیف ہونے دی وجہ توں رد کر دتا اے۔[۲۱][۲۲]
یونس تے واقفیہ مذہب
سودھوجس وقت یونس نوں امام موسی کاظم علیہ السلام دی شہادت دی خبر ملی۔ انہاں نے مجمع عام وچ اعلان کيتا کہ اج توں امام علی رضا علیہ السلام میرے امام نيں۔[۲۳] البتہ بعض لوکاں نے اپنے ذاتی منافع دی وجہ توں امام موسی کاظم (ع) دے بعد سلسلہ امامت دے توقف دا اعلان کيتا تے اوہ لوک واقفیہ مشہور ہوئے گئے۔ انہاں لوکاں نے یونس جداں افراد نوں وی خریدنے دی کوشش کيتی۔ اس بارے وچ یونس توں روایت وی نقل ہوئی اے۔[۲۴] حتی امام رضا (ع) دی امامت دے سلسلہ وچ انہاں نے علی بن اسماعیل میثمی دے ہمراہ واقفیاں توں مناظرہ وی کيتا۔[۲۵]
مشایخ و روات
سودھویونس بن عبد الرحمن دا ناں 263 توں زیادہ سلسلہ احادیث دی سند وچ ذکر ہويا اے۔ انہاں نے امام موسی کاظم (ع) تے امام علی رضا (ع) توں بلا واسطہ روایات نقل کيتیاں ناں۔ انہاں دے علاوہ انہاں نے بوہت سارے دوسرے افراد توں وی روایات نقل کيتیاں ناں، جنہاں وچوں بعض دے اسمائ ذیل الذکر نيں:
• ابی ایوب خزاز
• ابی بکر حزرمی
• عبدالله بن سنان
• هشام بن سالم
• هشام بن حکم
• حارث بن مغیره
• علا بن رزین
بوہت سارے راویاں نے یونس توں روایات نقل کيتیاں ناں۔ انہاں وچوں بعض ایہ نيں:
• شاذان بن خلیل نیشابوری
• صالح بن ابی حماد
• عبدالله بن صلت
• عباس بن معروف
• محمد بن عیسی بن عبید یقطینی
• عبد العزیز مهتدی قمی
• عباس بن معروف قمی
تالیفات
سودھوشیخ طوسی نے یونس بن عبد الرحمن دی 30 توں ودھ کتاباں دا تذکرہ کيتا اے تے انہاں نے ابو جعفر بن بابویہ توں نقل کيتا اے کہ یونس دی تمام کتاباں تے انہاں وچ موجود تمام روایات صحیح تے قابل اعتبار نيں سوائے انہاں روایات دے جو محمد بن عیسی بن عبید نے انہاں توں نقل کيتیاں ناں[۲۷] تے انہاں دے علاوہ کِسے تے نے انہاں نوں نقل نئيں کيتا اے۔ انہاں دی بعض تالیفات دے ناں ذیل وچ ذکر کيتے جا رہے نيں:
• کتاب السهو
• الادب والدلالة علی الخیر
• کتاب الزکاة
• جوامع الاثار
• الشرائع
• کتاب الصلاة
• العلل الکبیر
• اختلاف الحج
• احتجاج فی الطلاق
• علل الحدیث
• الفرائض
• فرائض الصغیر
• جامع الکبیر فی الفقه
• کتاب التجارات
• کتاب تفسیر القران
• کتاب الحدود
•الاداب
• کتاب المثالب
• علل النکاح وتحلیل المتعة
• البداء
• نوادر البیوع
• الرد علی الغلاة
• ثواب الحج
• کتاب النکاح
• کتاب المتعة
• کتاب الطلاق
• کتاب المکاسب
• کتاب الوضوء
• البیوع والمزارعات
• اللؤلؤ فی الزهد
• الامامة
• فضل القرآن[۲۸]
وفات
سودھویونس بن عبد الرحمن نے سن 208 ق وچ مدینہ وچ وفات پائی[۲۹] تے روضہ رسول اکرم (ص) دے جوار وچ دفن ہوئے۔ امام رضا (ع) نے انہاں دی وفات دے سلسلہ وچ فرمایا: یونس دے آخری وقت اُتے غور کرن کہ پروردگار عالم نے انہاں دی روح رسول اکرم (ع) دے جوار وچ قبض کيتی۔[۳۰]
حوالے
سودھو- ↑ نجاشی، رجال، ص۴۴۶.
- ↑ طوسی، اختیار معرفه الرجال، ج۲، ص۷۷۹.
- ↑ سمعانی، الانساب، ج۵، ص۶۲۹.
- ↑ نجاشی، رجال، ص۴۴۶.
- ↑ طوسی، اختیار معرفه الرجال، ج۲، ص۷۷۹.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ج۲، ص۲۵۱.
- ↑ طوسی، اختیار معرفه الرجال، ج۲، ص۷۸۰.
- ↑ نجاشی، رجال، ص۴۴۷.
- ↑ طوسی، اختیار معرفه الرجال، ج۲، ص۷۸۲ و ۷۸۳ و ۷۸۴.
- ↑ خویی، ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، ج۲۱ُ، ص۲۰۹
- ↑ طوسی، اختیار معرفه الرجال، ج۲، ص۷۷۹.
- ↑ طوسی، اختیار معرفه الرجال، ج۲، ص۷۸۱.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ج۲، ص۶۶.
- ↑ خویی، معجم رجال الحدیث، ج۲۰، ص۲۰۲.
- ↑ اختیار معرفه الرجال، ج۲، ص۷۸۲.
- ↑ مامقانی، تنقیح المقال، ج۳، ص۳۳۹.
- ↑ مامقانی، تنقیح المقال، ج۳، ص۳۳۹.
- ↑ طوسی، رجال، ص۳۶۸-۳۴۶.
- ↑ نجاشی، رجال، ص۴۴۷.
- ↑ علامه حلی، خلاصه الاقوال فی معرفه الرجال، ص۲۹۶.
- ↑ مامقانی، تنقیح المقال، ج۳، ص ۳۴۳-۳۴۱.
- ↑ خویی، معجم رجال الحدیث، ج۲۰، ص ۲۱۷-۲۰۹.
- ↑ طوسی، اختیار معرفه الرجال، ج۲، ص۷۷۹.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ج۴۸، ص۲۵
- ↑ اشعری سعد بن عبدالله،المقالات و الفرق،۱۳۶۰ش، ص۹۲
- ↑ خویی، معجمالرجال الحدیث، ج۲۰، ص۲۱۸ – ۲۱۹.
- ↑ طوسی، الفهرست، ص۲۶۶.
- ↑ نجاشی، رجال، ص۴۴۷.
- ↑ مامقانی، تنقیح المقال، ج۳، ص۳۳۹.
- ↑ اختیار معرفه الرجال، ج۲، ص۷۸۱.
منابع
سودھو- اشعرى قمى سعد بن عبد الله، المقالات و الفرق، تعداد جلد: ۱، نوبت چاپ: دوم، ناشر: مركز انتشارات علمى و فرهنگى، سال نشر: ۱۳۶۰ش.
- حلی (علامه)، حسن بن یوسف، خلاصه الاقوال فی معرفه الرجال، نشرالفقاهه، ۱۴۱۷ق.
- خویی، سید ابو القاسم، معجم الرجال، دار الزهرا، بیروت، ۱۴۰۹ق.
- سمعانی، عبد الکریم بن محمد، الانساب، دارالکتب العلمیه، بیروت، ۱۴۱۹ق.
- طوسی، محمد بن حسن، اختیار معرفه الرجال (رجال کشی)، مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث.
- طوسی، محمد بن حسن، الفهرست، نشرالفقاهه، ۱۴۱۷ق.
- مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، مطبعه المرتضویه، نجف اشرف، ۱۳۵۲ق، افست انتشارات جهان، تهران.
- مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی، بحارالانوار، مؤسسة الوفاء، بیروت، ۱۴۰۳ق.
- نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، مؤسسه نشر اسلامی، ۱۴۲۴ق.