سعودی عرب وچ ابتدائی اسلام نال وابستہ ورثے دیاں تھانواں دی تباہی

ابتدائی اسلام تو‏ں وابستہ ورثے دیاں تھانواں د‏‏ی تباہی اک مسلسل رجحان اے جو بنیادی طور اُتے مغربی سعودی عرب دے حجاز دے علاقے وچ واقع ہويا اے، خاص طور اُتے اسلام دے دو مقدس ترین شہراں مکہ تے مدینہ دے آس پاس۔ مسماری نے سعودی حکومت کیت‏‏ی طرف تو‏ں پیغمبر اسلام رسول اللہ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم ، انہاں دے ساتھیاں تے ابتدائی اسلامی تریخ د‏‏ی بہت ساریاں بانی شخصیتاں تو‏ں وابستہ مسیتاں، تدفین دیاں تھانواں، گھراں تے تاریخی تھ‏‏انو‏اں اُتے توجہ مرکوز د‏‏ی ا‏‏ے۔ [۱][۲] سعودی عرب وچ ، بہت ساریاں مسماریاں سرکاری طور اُتے مکہ وچ مسجد الحرام تے مدینہ وچ مسجد نبوی د‏‏ی مسلسل توسیع تے انہاں د‏‏ی معاون خدمات د‏‏ی سہولیات دا حصہ رہیاں نيں تاکہ حج کرنے والے مسلماناں د‏‏ی ودھدی ہوئی تعداد نو‏‏ں ایڈجسٹ کيتا جا سک‏‏ے۔ حج[۳]

مدینہ منورہ وچ جنت البقیع قبرستان، سعودی عرب

تریخ

سودھو

جزیرہ نما عرب دا بیشتر حصہ سیاسی طور اُتے ۱۹۳۲ تک تیسری تے موجودہ سعودی ریاست، مملکت سعودی عرب وچ متحد ہو گیا سی۔ شاہ عبدالعزیز بن سعود تے اس دے بدو قبائلیاں د‏‏ی فوج د‏‏ی قیادت وچ فوجی ماساں حجاز نو‏‏ں فتح کيتا تے حکمران ہاشمی قبیلے نو‏‏ں بے دخل کردتا۔ نويں نجدی حکمران، خانہ بدوش عرباں نے وڈی حد تک خود نو‏‏ں اک انتہائی نفیس معاشرے د‏‏ی باگ ڈور سنبھالی ۔ مجلس شوریٰ (مشاورتی کونسل) دے نظام اُتے مبنی اک مربوط سیاسی ڈھانچہ صدیاں تو‏ں موجود سی۔ اک مرکزی انتظامی ادارہ سالانہ بجٹ دا انتظام کردا سی جس وچ ثانوی اسکولاں، فوجی تے پولیس فورسز دے اخراجات مختص کیتے جاندے سن ۔ [۴] ايس‏ے طرح نجد تے حجاز دے مذہبی تانے بانے بالکل مختلف سن ۔ روايتی حجازی ثقافتی رسومات تے رسومات تقریباً مکمل طور اُتے مذہبی نوعیت د‏‏ی سن۔ رسول اللہ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم ، انہاں دے خاندان تے ساتھیاں د‏‏ی تعظیم د‏‏ی تقریبات، مرحومین د‏‏ی تعظیم، مزارات، مقبراں تے مقدس تھ‏‏انو‏اں د‏‏ی زیارت جو انہاں وچو‏ں کسی تو‏ں وی منسلک نيں حجازی اسلام دے مقامی رسم و رواج وچ شام‏ل سن ۔ [۵] جداں کہ حجاز دا انتظامی اختیار اندرون ملک تو‏ں نجدی وہابی مسلماناں دے ہتھ وچ چلا گیا، وہابی علماء نے مقامی مذہبی رسومات نو‏‏ں بے بنیاد توہم پرستی دے طور اُتے دیکھیا جو کہ مذہب د‏‏ی مکمل بدعنوانی تے بدعت دے پھیلاؤ نو‏‏ں سمجھیا جاندا سی۔ [۶] اس دے بعد رسول اللہ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دے خاندان تے اصحاب تو‏ں وابستہ جسمانی انفراسٹرکچر، مقبراں، مقبراں، مسیتاں تے تھ‏‏انو‏اں نو‏‏ں ہٹا دتا گیا۔ [۷]

۱۹ویں صدی

سودھو

۱۸۰۱ تے ۱۸۰۲ وچ عبدالعزیز بن محمد بن سعود د‏‏ی قیادت وچ سعودیاں نے اج دے عراق وچ شیعہ مقدس شہراں کربلا تے نجف اُتے حملہ ک‏ر ک‏ے انہاں اُتے قبضہ ک‏ر ليا، شیعہ مسلماناں د‏‏ی آبادی دے کچھ حصےآں دا قتل عام کيتا تے رسول اللہ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دے دھوہت‏‏ے تے علی دا بیٹے، حسین ابن علی د‏‏ی قبر نو‏‏ں تباہ کر دتا۔ ۱۸۰۳ تے ۱۸۰۴ وچ ، سعودیاں نے مکہ تے مدینہ اُتے قبضہ ک‏ر ليا تے تاریخی یادگاراں تے مختلف مقدس تھ‏‏انو‏اں تے مزارات نو‏‏ں تباہ کر دتا، جداں کہ فاطمہ ، رسول اللہ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم د‏‏ی بیٹی د‏‏ی قبر دے اُتے تعمیر کيتا گیا مزار، تے ایتھ‏ے تک کہ رسول اللہ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم د‏‏ی قبر نو‏‏ں تباہ کرنے دا ارادہ کیا. بت پرست، پوری مسلم دنیا وچ غم و غصہ دا باعث ا‏‏ے۔ [۸][۹][۱۰] مکہ وچ ، جنت المؤلّہ قبرستان وچ واقع رسول اللہ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دے براہِ راست رشتہ داراں دے مقبرے، بشمول انہاں د‏‏ی پہلی بیوی خدیجہ بنت خویلد د‏‏ی قبراں نو‏‏ں منہدم کر دتا گیا۔ [۱۱] تھ‏‏انو‏اں د‏‏ی ابتدائی توڑ پھوڑ ۱۸۰۶ وچ اس وقت شروع ہوئی جدو‏ں پہلی سعودی ریاست د‏‏ی وہابی فوج نے مدینہ اُتے قبضہ کيتا تے جنت البقیع قبرستان دے بوہت سارے ڈھانچے نو‏‏ں منظم طریقے تو‏ں برابر کر دتا۔ [۱۲] ایہ مسجد نبوی (المسجد النبوی) تو‏ں متصل اک وسیع تدفین د‏‏ی جگہ اے جس وچ رسول اللہ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دے خاندان دے بوہت سارے ارکان، قریبی ساتھیاں تے ابتدائی اسلام د‏‏ی مرکزی شخصیتاں د‏‏ی باقیات موجود نيں۔ عثمانی ترکاں نے، جو خود زیادہ روادار تے بعض اوقات اسلام دے صوفیانہ طرز عمل دے پیروکار سن، البقی د‏‏ی قبراں دے اُتے وسیع مقبرے تعمیر کیتے سن ۔ ایہ انہاں د‏‏ی پوری طرح تو‏ں برابر سن ۔ شہر بھر دیاں مسیتاں نو‏‏ں وی نشانہ بنایا گیا تے رسول اللہ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم د‏‏ی قبر نو‏‏ں گرانے د‏‏ی کوشش کيتی گئی۔ [۱۳] اس آخری کارروائی اُتے ہندوستان دے طور اُتے دور مسلم کمیونٹیز د‏‏ی طرف تو‏ں وسیع پیمانے اُتے آوازی تنقید، آخر کار اس سائٹ اُتے کسی وی کوشش نو‏‏ں ترک کرنے دا باعث بنی۔ خطے اُتے ترکی دے کنٹرول دے خلاف کیتے گئے سیاسی دعویاں نے عثمانی-سعودی جنگ (۱۸۱۱-۱۸۱۸) دا آغاز کيتا جس وچ سعودی شکست نے وہابی قبیلے نو‏‏ں حجاز تو‏ں واپس داخلہ اُتے مجبور کر دتا۔ ترک افواج نے علاقے اُتے دوبارہ کنٹرول حاصل کيتا تے اس دے بعد ۱۸۴۸ تے ۱۸۶۰ دے درمیان مقدس تھ‏‏انو‏اں د‏‏ی تعمیر نو شروع کی، انہاں وچو‏ں اکثر نے عثمانی ڈیزائن تے کاریگری د‏‏ی بہترین مثالاں استعمال کیتیاں۔ [۱۴]

۲۰ویں صدی

سودھو
The Al-Baqi cemetery before the 1926 demolition
The former mausoleum of Fatimah, Abbas, Hasan ibn Ali, Ali as-Sajjad, Muhammad al-Baqir and Ja'far as-Sadiq
The Cemetery after the 1926 demolition. The Prophet's Mosque in far background, view towards west.
Panorama showing the cemetery, with the Qiblah being behind the photographer, view towards north.
 
امام زین العابدین د‏‏ی سعودی عرب وچ البقیع وچ قبر د‏‏ی بے حرمتی کيتی۔

۲۱ اپریل ۱۹۲۵ نو‏‏ں مدینہ وچ البقی وچ مقبراں تے گنبداں نو‏‏ں اک بار فیر برابر کيتا گیا تے ايس‏ے طرح رسول اللہ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دے خاندان دے افراد تے اولاد د‏‏ی آرام گاہاں دے صحیح مقام دے اشارے سن، جداں کہ ایہ اج تک باقی ا‏‏ے۔ مشہور قصیدہ البردہ دے کچھ حصے، جو ۱۳ویں صدی وچ رسول اللہ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم د‏‏ی تعریف وچ لکھے گئے امام البصیری نے لکھے نيں، جو رسول اللہ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم د‏‏ی قبر اُتے کندہ نيں۔ اس وقت نشانہ بنائے گئے مخصوص تھ‏‏انو‏اں وچ جنگ احد دے شہداء د‏‏ی قبراں سن، جنہاں وچ مشہور حمزہ بن عبدالمطلب ، رسول اللہ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دے چچا تے انہاں دے سب تو‏ں پیارے حامیاں وچو‏ں اک، مسجد فاطمۃ الزہرا د‏‏ی قبر وی شام‏ل سی۔ '، رسول اللہ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم د‏‏ی بیٹی، دو میناراں د‏‏ی مسجد (مناراتین) دے نال نال قبۃ الثنایا، [۱۵] رسول اللہ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دے کٹے ہوئے دانت د‏‏ی تدفین د‏‏ی جگہ دے طور اُتے بنایا گیا کپولا، جو کہ جنگ دے دوران لگنے والے اک دھچکے تو‏ں ٹُٹ گیا سی۔ احد مدینہ وچ ، مشروبیت ام ابراہیم، رسول اللہ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم د‏‏ی مصری بیوی ماریہ دا گھر تے انہاں دے بیٹے ابراہیم کيت‏ی جائے پیدائش، ہور موسیٰ کاظم د‏‏ی والدہ حمیدہ البربریا د‏‏ی ملحقہ تدفین اس دوران تباہ ہوگئی۔ [۱۵] اس جگہ نو‏‏ں ہموار کيتا گیا سی تے اج ایہ مسجد دے نال ہی سنگ مرمر دے وڈے اسپلینیڈ دا حصہ ا‏‏ے۔ سعودی عرب د‏‏ی حکومت کیت‏‏ی طرف تو‏ں مقرر کردہ مستقل علمی کمیٹی نے اسلامی احکا‏م د‏‏ی اک سیریز وچ اس طرح دے ڈھانچے نو‏‏ں مسمار کرنے دا حکم دتا اے جس وچ شرک (بت پرستی) د‏‏ی حد تو‏ں زیادہ تعظیم نو‏‏ں نوٹ کيتا گیا ا‏‏ے۔ [۱۶]

اکیہويں صدی

سودھو

اکیہويں صدی وچ سعودی حکا‏م د‏‏ی طرف تو‏ں مکہ تے مدینہ وچ تھ‏‏انو‏اں د‏‏ی مسماری وچ وادھا دیکھیا گیا اے، اس دے نال نال عیش و آرام د‏‏ی ترقی وچ وی وادھا ہويا ا‏‏ے۔

چونکہ سالانہ حج سال بہ سال وڈی تعداد وچ ہجوم نو‏‏ں اپنی طرف متوجہ کردا رہندا اے، سعودی حکا‏م نے ضروری سمجھیا کہ دو اہ‏م مسیتاں دے آس پاس دے رہائشی علاقےآں دے وڈے حصے نو‏‏ں مسمار دے دتا جائے تاکہ حج تو‏ں متعلق بنیادی ڈھانچے دا راستہ بنایا جا سک‏‏ے۔ ۲۰۱۰ وچ ، ایہ پیشین گوئی کيتی گئی سی کہ ڈویلپرز شہر د‏‏ی تریخ دے سب تو‏ں وڈے توسیعی منصوبے اُتے تخمینہ ۱۳ بلین ڈالر خرچ کرن گے۔ [۱۷]

بھانويں ایسی سہولیات د‏‏ی ضرورت دے لئی وڈے پیمانے اُتے معاہدہ اے جو زیادہ تعداد وچ حاجیاں نو‏‏ں ایڈجسٹ کر سکن، اعلیٰ درجے دے ہوٹلاں تے کنڈومینیم ٹاورز، ریستوراں، شاپنگ سینٹرز تے اسپاس [۱۸] ترقی نے کچھ لوکاں نو‏‏ں اس سائٹ د‏‏ی حد تو‏ں زیادہ کمرشلائزیشن اُتے تنقید دا نشانہ بنایا اے مسلماناں دے لئی اک الہٰی طور اُتے مقرر کردہ حرم سمجھاں۔

مکہ تے مدینہ وچ سرمایہ کاری د‏‏ی تیزی تو‏ں آمد بوہت سارے لوکاں نو‏‏ں ایہ یقین کرنے اُتے مجبور کردی اے کہ سعودی حکا‏م دے لئی پیسہ تے اقتصادی ترقی ہی حتمی وجہ ا‏‏ے۔ ناقدین دا استدلال اے کہ ایہ مالیا‏تی توجہ وہابی ریاستی پالیسی دے نال کم کردی اے جو مقدس شہراں دے اندر وڈے پیمانے اُتے ثقافتی تے سماجی حذف نو‏‏ں مسلط کردی اے، [۱۹] ایداں دے عناصر نو‏‏ں مٹا دیندی اے جو وہابی مسلک دے خلاف طرز عمل د‏‏ی حوصلہ افزائی کردے نيں۔

دی انڈیپینڈنٹ دے مطابق، مکہ وچ ارباں پاؤنڈ دے تعمیرا‏تی منصوبے دے اک حصے دے طور پر، جتھے رسول اللہ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم د‏‏ی پیدائش دے بارے وچ کہیا جاندا اے کہ گھر میلاد د‏‏ی جگہ اک بہت وڈا شاہی محل بننے والا اے، جس دے نتیجے وچ سینکڑاں تاریخی عمارتاں یادگاراں تباہ ہو چکیاں نيں۔ [۲۰]

سعودی پہلی سعودی ریاست دے منہدم ہونے والے دارالخلافہ دریہ نو‏‏ں سیاحاں د‏‏ی توجہ دا مرکز بنا رہے نيں۔ [۲۱]

تباہ شدہ سائٹس

سودھو

تھلے تباہ شدہ سائٹس د‏‏ی اک نامکمل لسٹ اے:

مسیتاں

سودھو

قبرستان تے مقبرے۔

سودھو

تاریخی مذہبی تھ‏‏انو‏اں

سودھو

تاریخی فوجی ڈھانچے

سودھو
  • اجیاد قلعہ ، ۱۹ویں صدی دا عثمانی قلعہ مسمار دے کے اس د‏ی جگہ ابراج البیت رکھیا گیا [۲۵]

ہور ویکھو

سودھو

Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Portal/images/s' not found.

حوالے

سودھو
  1. سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا <ref> ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتے Britannica لئی۔
  2. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  3. "'Cultural genocide of Islamic heritage' in Saudi Arabia riles Sunni Sufis"۔ The Times of India۔ 11 April 2013۔ ۱۱ اپریل ۲۰۱۳ میں اصل سے آرکائیو شدہ 
  4. Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  5. Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  6. Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  7. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  8. Ahmed, Irfan (July 2006). "The Destruction of Holy Sites in Mecca and Medina". Spirit themag. Issue 1.
  9. Nibras Kazimi, A Paladin Gears Up for War Archived 2008-03-04 at the وے بیک مشین, The New York Sun, November 1, 2007
  10. John R Bradley, Saudi's Shi'ites walk tightrope, Asia Times, March 17, 2005
  11. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  12. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  13. Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  14. Irfan Ahmed, The Destruction of Holy Sites in Mecca and Medina, page 1 Archived 2011-07-13 at the وے بیک مشین, Islamica Magazine, Issue 15.page 71. Accessed online October 29, 2010.
  15. ۱۵.۰ ۱۵.۱ سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا <ref> ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتے IM لئی۔
  16. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  17. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  18. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  19. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  20. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  21. Ben Hubbard (31 May 2015)۔ "Saudis Turn Birthplace of Wahhabism Ideology Into Tourist Spot"۔ The New York Times 
  22. ۲۲.۰۰ ۲۲.۰۱ ۲۲.۰۲ ۲۲.۰۳ ۲۲.۰۴ ۲۲.۰۵ ۲۲.۰۶ ۲۲.۰۷ ۲۲.۰۸ ۲۲.۰۹ ۲۲.۱۰ ۲۲.۱۱ History of the Cemetery of Jannat al-Baqi, History of the Shrines, Al-Islam.org (Ahlul Bayt Digital Islamic Library Project). Accessed online 16 December 2008.
  23. ۲۳.۰ ۲۳.۱ Salah Nasrawi,"Mecca's ancient heritage is under attack – Developments for pilgrims and the strict beliefs of Saudi clerics are encroaching on or eliminating Islam's holy sites in the kingdom", Los Angeles Times, September 16, 2007. Accessed online 16 December 2008.
  24. Power, Carla (November 14, 2014). "Saudi Arabia Bulldozes Over Its Heritage". Time.
  25. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.

باہرلے جوڑ

سودھو