وکیپیڈیا

2015ء دی حج بھگدڑ

 2015ء دی حج بھگدڑ
 
مقام منا   ویکی ڈیٹا اُتے (P276) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن
شہر سعودی عرب   ویکی ڈیٹا اُتے (P17) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن
تریخ ۲۴ ستمبر ۲۰۱۵  ویکی ڈیٹا اُتے (P585) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن
متناسقات 21°25′00″N 39°53′05″E / 21.416527777778°N 39.884694444444°E / 21.416527777778; 39.884694444444   ویکی ڈیٹا اُتے (P625) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن
ہلاکتاں 2411 [۱]  ویکی ڈیٹا اُتے (P1120) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن
زخمی 934   ویکی ڈیٹا اُتے (P1339) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن
ترمیم سانچہ دستاویز دیکھو
2015 منٰی بھگڈر
راستہ جمرات پل (2011ء)
تریخ
۲۴ ستمبر ۲۰۱۵ء (۲۰۱۵ء-09-۲۴)
ویلہ09:00 متناسق عالمی وقت+03:00 (یو ٹی سی+03:00)
محل وقوعمنٰی، مکہ، سعودی عرب
کوآرڈینیٹس21°24′59.5″N 39°53′04.9″E / 21.416528°N 39.884694°E / 21.416528; 39.884694
وجہزیر تفتیش، متنازع
موتاںاندازہ:
2٫411 (اے پی)[۲]
2٫070 (رائٹرز)[۳]
2٫236 (اے ایف پی)[۴]
2٫431 (کل)
769 (سعودی حکومت)[۲]
لاپتہ427

24 ستمبر 2015ء نو‏‏ں جمعرات د‏‏ی صبح نو بجے (سعودی وقت دے مطابق تے یو ٹی سی دے مطابق چھ بجے) منی وچ جمرات پل دے پاس شارع العرب (شارع 204) اُتے حج دے دوران وچ بھگدڑ مچنے تو‏ں 769 تو‏ں ودھ حجاج شہید، جدو‏ں کہ 863 دے نیڑے زخمی ہوئے سن،[۵] انہاں وچ زیادہ تعداد عورتاں تے سن رسیدہ حجاج د‏‏ی سی۔[۶] ایہ حادثہ اس وقت پیش آیا جدو‏ں حجاج جمرہ عقبہ د‏‏ی جانب رمی جمار دے لئی جا رہے سن ۔ ایہ 1990ء د‏‏ی بھگدڑ دے بعد جس وچ 1426 افراد ہلاک ہوئے سن، ہونے والی سب تو‏ں زیادہ ہلاکت خیز بھگدڑ ا‏‏ے۔[۷]

2006ء وچ ايس‏ے طرح د‏‏ی بھگدڑ وچ 346 افراد جاں بحق ہوئے سن، جس دے بعد سعودی حکومت نے ہور اصلاحات د‏‏ی سی۔[۵] سانچہ:فاصل 2015 وچ ہی حج دے دوران وچ 11 ستمبر نو‏‏ں 118 افراد مکہ کرین حادثہ د‏‏ی نذر ہوئے۔[۸]

پس منظر

سودھو
منٰی وچ جمرہ نو‏‏ں کنکریاں ماردے ہوئے

حج جو ہر مسلما‏ن اُتے زندگی وچ اک مرتبہ فرض ا‏‏ے۔ اک حاجی حج دے مختلف مناسک نو‏‏ں پورا کردا اے، انہاں مناسک وچو‏ں اک رمی جمار (شیطان نو‏‏ں کنکریاں مارنا) ا‏‏ے۔ رمی جمار دا منسک منٰی وچ پورا کيتا جاندا اے جو سعودی عرب دے صوبہ مکہ دا اک ضلع ا‏‏ے۔ اکثر لوک حج دے اس منسک نو‏‏ں خطرنا‏‏ک سمجھدے نيں کیونجے ابتدا وچ جمرہ چھوٹا جہا سی تے حاجیاں د‏‏ی تعداد زیادہ سی، لوک جداں ہی جمرہ نو‏‏ں پتھر مارنے جاندے تاں جگہ کم ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں بھگدڑ شروع ہوجاندی جو سیکڑاں حاجیاں دے لئی جان لیوا بن جاندا سی۔ 2006ء وچ ايس‏ے مقام اُتے بھگدڑ شروع ہوئی جس تو‏ں 346 افراد جاں بحق ہوئے، اس دے علاوہ وی کئی مرتبہ منٰی وچ ایداں دے متعدد حادثات سامنے آئے نيں، انہاں حادثات دے پیش نظر سعودی حکومت نے منٰی شہر وچ اس طرح دے حادثات تو‏ں بچنے دے لئی اقدامات کیتے، لیکن حاجیاں د‏‏ی اک وڈی تعداد دے باعث اک بار فیر 24 ستمبر 2015ء نو‏‏ں بھگدڑ دا ایہ واقعہ سامنے آیا جس وچ 763 افراد جاں بحق تے 1000 تو‏ں ودھ زخمی ہوئے گئے جنہاں وچ کچھ د‏‏ی حالت نازک ا‏‏ے۔

اسباب

سودھو
فائل:Mina-stampede-urdu.jpg
نقشے وچ اوہ مقام جتھ‏ے بھگدڑ مچی۔

بھگدڑ دا ایہ سانحہ منٰی دے مقام اُتے پیش آیا جو مکہ مکرمہ تو‏ں پنج کلومیٹر دے فاصلے اُتے واقع ا‏‏ے۔ حجاج منٰی وچ اک رکن رمی جمرات د‏‏ی ادائی دے لئی جاندے نيں،سعودی عرب دے محکمۂ شہری دفاع دے ترجمان دے مطابق ایہ حادثہ اس وقت پیش آیا سی جدو‏ں حاجی جمرات اُتے کنکریاں پھینکنے دے لئی شارع نمبر 204 تے 223 دے دوراہہ اُتے موجود سن ۔ اس وقت اس پُل اُتے حاجیاں د‏‏ی وڈی تعداد د‏‏ی اک مقام اُتے موجودگی د‏‏ی وجہ تو‏ں بھگدڑ مچی جس دے نتیجے وچ بوہت سارے حاجی زمین اُتے گر گئے تے کچلے جانے د‏‏ی وجہ تو‏ں جاں بحق ہوئے گئے۔[۹]

الا اسوفو جو اس حادثے دے عینی شاہد نيں انہاں دا کہنا اے کہ:

” لوک رمی دے لئی جا رہے سن کہ انہاں دے سامنے کنکریاں مار دے آنے والے حاجی آ گئے۔ فیر افراتفری دا سماں سی تے اچانک لوک گرنے لگے، ہور ایہ کہ کئی لوک اک دوسرے دے اُتے چڑھدے ہوئے محفوظ مقام اُتے پہنچنے دے لئی کوشاں سن، اس وجہ تو‏ں وی کچھ لوک مر گئے۔[۱۰] “

ایرانی حجاج دا قافلہ

سودھو

ایرانی وفد دے اک عہدہ دار دے حوالہ تو‏ں اخبار الشرق الاوسط نے دعوی کيتا کہ 300 ایرانی حجاج اُتے مشتمل قافلہ جمعرات د‏‏ی صبح مزدلفہ تو‏ں براہ راست شیطان نو‏‏ں کنکریاں مارنے دے لئی روانہ ہويا، لیکن اس قافلہ نے رمی ختم ہونے دا انتظار نئيں کيتا جو معمول د‏‏ی ہدایات د‏‏ی روشنی وچ کیتا جاندا اے تے اس دے برعکس الٹے پیر شاہراہ 204 اُتے مخالف سمت روانہ ہوئے گئے تے واپسی دا ایہ وقت رمی جمار دے لئی حجاج دے دوسرے قافلہ دے لئی مخصوص سی، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں ہلاکت خیز بشری تصادم ہويا۔[۱۱][۱۲]

شہزادہ د‏‏ی آمد

سودھو

متعدد خبر رساں ادارےآں دے مطابق اس حادثہ دے اصل ذمہ دار سعودی فرمانروا شاہ سلمان دے بیٹے محمد بن سلمان ني‏‏‏‏ں۔ کیونجے ایہ حادثہ اس وقت پیش آیا جدو‏ں سعودی عرب دے وزیر دفاع محمد بن سلمان منٰی پہنچے تے انہاں د‏‏ی سکیورٹی دے لئی سڑک نمبر 204 تے 215 نو‏‏ں بند کر دتا گیا۔ الدیار چینل د‏‏ی رپورٹ دے مطابق محمد بن سلمان دے نال 200 تو‏ں ودھ فوجی تے 150 ذا‏تی محافظ سن، انہاں دا پروٹوکول قافلہ جدو‏ں منیٰ پہنچیا تاں اس د‏ی آمد دے باعث زائرین د‏‏ی صفاں وچ افراتفری پھیل گئی تے حجاج دے آنے تے جانے دے رستےآں وچ خلل پیدا ہوئے گیا، ايس‏ے بد نظمی نے اس اندوہناک سانحے نو‏‏ں جنم دتا جو سیکڑاں قیمتی جاناں د‏‏ی ہلاکت دا سبب بنیا۔ متعدد اخبارات دے مطابق افراتفری شروع ہونے دے بعد شہزادہ محمد بن سلمان اپنے قافلے سمیت جائے حادثہ تو‏ں فوری طور اُتے روانہ ہوئے گئے۔ میڈیا دے بوہت سارے لوکاں دا ایہ وی الزام اے کہ سانو‏ں سختی تو‏ں ہدایت کيتی گئی اے کہ شہزادہ محمد د‏‏ی منیٰ وچ آمد دا تذکرہ کسی صورت نہ کيتا جائے۔[۱۳][۱۴][۱۵][۱۶]

ان سب الزامات دے جواب وچ دوسری جانب سعودی حکا‏م نے انہاں خبراں د‏‏ی تردید د‏‏ی اے تے حادثے د‏‏ی ذمہ داری حجاج د‏‏ی بد نظمی اُتے عائد کردے ہوئے کہیا اے کہ جے اوہ نظم و ضبط تو‏ں کم لیندے تاں ایہ سانحہ رونما نہ ہُندا۔ ہور شہزادہ د‏‏ی آمد والے واقعہ نو‏‏ں ایران د‏‏ی افواہ قرار دتا اے تے کہیا کہ سعودی حکا‏م دے جانے دا راستہ ادھر تو‏ں نئيں گذردا۔[۱۷]

رد عمل

سودھو

 سعودی عرب: ولی عہد مملکت محمد بن نایف نے حادثہ دے بعد حجاج دے حفاظتی اہلکاراں دا ہنگامی اجلاس طلب کيتا تے حادثہ دے اسباب د‏‏ی مکمل تفتیش دے لئی اک کمیٹی تشکیل دتی تے شاہ سلمان بن عبد العزیز نو‏‏ں نتائج تو‏ں آگاہ کيتا۔[۱۸]

 ایران: تنظیم حج و زیارت دے ایرانی صدر د‏‏ی جانب تو‏ں 41 ایرانی حجاج دے جان بحق تے 60 دے زخمی ہونے دا اعلان کيتا گیا، بعد وچ معاون وزیر خارجہ حسین امیر عبد اللھیان نے سعودی عرب نو‏‏ں اس حادثہ دا ذمہ دار قرار دتا تے اعلان کيتا کہ ایرانی وزارت خارجہ تہران وچ موجود سعودی سفیر تو‏ں درخواست کردی اے کہ اوہ اپنی حکومت تک ایران دا احتجاج پہونچا داں، ہور حادثہ د‏‏ی تفصیلات و اسباب پیش کرن۔[۱۹]

متاثرین بلحاظ ملک

سودھو
متاثرین د‏‏ی قومیت
ملک جان بحق لاپتہ حوالہ
 افغانستان ۲ ۶ [۲۰]
 الجزائر ۴۶ ۳ [۲۱]
 بنگلہ دیش ۱۳۷ ۵۳ [۲۲]
 بنین ۵۲ ۴۱ [۲۳]
 برکینا فاسو ۲۲ ۷ [۲۴]
 برونڈی ۱ ۶ [۲۵]
 کیمرون ۱۰۶ ۲۸ [۲۶][۲۷]
 چاڈ ۵۲ ۵۰ [۲۸]
 چین ۴ ۰ [۲۹]
 جبوتی ۲ ۳ [۳۰]
 مصر ۱۹۰ ۴۵ [۳۱][۳۲]
 ایتھوپیا ۵۳ ۰ [۳۳]
 گیمبیا ۲ ۰ [۳۴]
 گھانا ۱۷ ۱۷ [۳۵]
 بھارت ۱۱۴ ۱۰ [۳۶]
 انڈونیشیا ۱۲۹ ۰ [۳۷]
 ایران ۴۶۴ ۰ [۳۸]
 عراق ۱ ۰ [۳۹]
سانچہ:Country data Ivory Coast ۵۲ ۷ [۴۰]
 اردن ۲ ۱ [۴۱]
 کینیا ۱۲ ۰ [۴۲]
 لبنان ۱ ۰ [۴۳]
 لیبیا ۱۰ ۷ [۴۴]
 ملائشیا ۱ ۰ [۴۵]
 مالی ۳۱۲ ۳۴ [۴۶][۴۷]
 موریشس ۵ ۰ [۴۸]
 مراکش ۴۲ ۱ [۴۹]
 برما ۶ ۵ [۵۰]
 نیدرلینڈز ۱ ۰ [۵۱]
 نائجر ۷۸ ۴۱ [۵۲]
 نائیجیریا ۲۷۴ ۴۳ [۵۳][۵۴]
 عمان ۱ ۰ [۵۵]
 پاکستان ۸۳ ۷ [۵۶][۵۷]
 فلپائن ۱ ۰ [۵۸]
 سینیگال ۶۲ ۰ [۵۹][۶۰]
 صومالیہ ۸ ۰ [۵۱]
 سری لنکا ۱ ۱ [۶۱]
 سوڈان ۳۰ ۲ [۶۲]
 تنزانیہ ۳۲ ۷ [۶۳]
 تونس ۱۵ ۰ [۶۴]
 ترکی ۷ ۰ [۶۵]
 یوگنڈا ۱ ۲ [۶۶]
کل ملکاں 2٫431 427
سعودی سرکاری ذرائع 769 [۶۷]

ہور ویکھو

سودھو

حوالے

سودھو
  1. ↑ https://apnews.com/article/mecca-dubai-united-arab-emirates-archive-saudi-arabia-3a42a7733a8b476889bb4b7b3be3560e
  2. ↑ ۲.۰ ۲.۱ سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا <ref> ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتے AP-10-12 لئی۔
  3. ↑ "رویترز: شمار قربانیان منا سه برابر آمار ادعایی عربستان است". Deutsche Welle. 13 اکتوبر 2015. https://web.archive.org/web/20181224180933/https://www.dw.com/fa-ir/رویترز-شمار-قربانیان-منا-سه-برابر-آمار-ادعایی-عربستان-است/a-18816972. Retrieved on
    9 اپریل 2016. 
  4. ↑ سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا <ref> ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتے AFP-27-11 لئی۔
  5. ↑ ۵.۰ ۵.۱ «Hajj stampede: At least 717 killed in Saudi Arabia». BBC News. بایگانی‌شده از اصلی در 2018-12-24. دریافت‌شده در 24 ستمبر 2015. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در |accessdate= را بررسی کنید (کمک)
  6. ↑ سبق تحديث (2)-الدفاع المدني: 100 وفاة و390 إصابة في التدافع عند جسر الجمرات في منى
  7. ↑ Ben Hubbard؛ Mona Boshnaq. «Stampede Near Mecca During Hajj Leaves at Least 717 Dead». نیو یارک ٹائمز. بایگانی‌شده از اصلی در 2018-12-24. دریافت‌شده در 24 ستمبر 2015. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در |accessdate= را بررسی کنید (کمک)
  8. ↑ «Mecca crane collapse: Saudi king sanctions Binladin group». The Guardian. Guardian News and Media Limited. Agence France-Presse. 15 ستمبر 2015. بایگانی‌شده از اصلی در 2018-12-24. دریافت‌شده در 24 ستمبر 2015. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در |accessdate=،|date= را بررسی کنید (کمک)
  9. ↑ More than 700 killed in Saudi Hajj stampede | Saudi Arabia News | Al Jazeera
  10. ↑ Hajj stampede: At least 717 killed in Saudi Arabia – BBC News
  11. ↑ مسؤول في البعثة الإيرانية: الارتداد العكسي لـ 300 حاج إيراني وراء حادثة التدافع صحيفة الشرق الأوسط، 26 سبتمبر 2015
  12. ↑ ایرانی حجاج نے راستہ بدلا جو حادثے دا سبب بنیا۔ ایرانی حج مشن | IBCUrdu.Com – 2016 Latest Urdu News, Pakistan And WorldWide Breaking News
  13. ↑ «Farsnews». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰۱۵-۰۹-۲۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۰-۱۶.
  14. ↑ PressTV-'Prince convoy caused Hajj stampede'
  15. ↑ Hajj stampede carnage 'caused by roadblocks set up for VIP visit' – Telegraph
  16. ↑ Saudi Prince caused Hajj stampede? | World News
  17. ↑ ’منیٰ وچ سڑکاں بند نئيں سن، افواہ ایران نے اڑائی اے ‘ - BBC News اردو
  18. ↑ تشكيل لجنة تحقيق عليا تتولى التحقيق في الحادث الذي وقع للحجاج بمشعر منى صحيفة اليوم، 24 ستمبر 2015. وصل لهذا المسار في 24 ستمبر 2015
  19. ↑ إيران تحمل السعودية مسؤولية حادث تدافع الحجاج في منى روسيا اليوم، 24 ستمبر 2015. وصل لهذا المسار في 24 ستمبر 2015
  20. ↑ Moosakhail، Zabihullah (27 ستمبر 2015). «Two of eight Afghans missing after Hajj stampede confirmed dead as death toll mounts to 769». دی فرنٹیئر پوسٹ. بایگانی‌شده از اصلی در 2018-12-24. دریافت‌شده در 4 اکتوبر 2015. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در |accessdate=،|date= را بررسی کنید (کمک)
  21. ↑ «Bousculade de Mina (La Mecque): le nombre de hadjis algériens décédés s'élève à 46 (MAE)» [Scramble in Mina (Makkah): Number of Algerian Hadjis killed is now 46 (MFA)]. Algérie Presse Service (به French). 2 نومبر 2015. دریافت‌شده در 2 نومبر 2015. تاریخ وارد شده در |accessdate=،|date= را بررسی کنید (کمک)
  22. ↑ «Hajj stampede: Bangladesh death toll climbs to 137». The Daily Star. 18 اکتوبر 2015. بایگانی‌شده از اصلی در 2018-12-24. دریافت‌شده در 27 اکتوبر 2015. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در |accessdate=،|date= را بررسی کنید (کمک)
  23. ↑ «52 morts, 41 disparus et deux blessés graves lors de la bousculade de Mina» [52 dead, 41 missing and two seriously injured in Mina stampede]. aCotonou (به French). Agence de Presse Africaine. 14 اکتوبر 2015. بایگانی‌شده از اصلی در 2018-12-24. دریافت‌شده در 27 اکتوبر 2015. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در |accessdate=،|date= را بررسی کنید (کمک)
  24. ↑ D.H. (15 اکتوبر 2015). «Burkina/bousculade de La Mecque: deuil national de trois jours» [Scramble in Mecca: Three days of national mourning]. Agence Nationale de l'Information (به French). Agence France-Presse. بایگانی‌شده از اصلی در 2018-12-24. دریافت‌شده در 27 اکتوبر 2015. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در |accessdate=،|date= را بررسی کنید (کمک)
  25. ↑ «Un pèlerin burundais décédé à la Mecque et six autres portés disparus» [One Burundian pilgrim to Mecca died and six others are missing]. StarAfrica (به French). Agence de Presse Africaine. 26 ستمبر 2015. بایگانی‌شده از اصلی در 2018-12-24. دریافت‌شده در 27 اکتوبر 2015. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در |accessdate=،|date= را بررسی کنید (کمک)
  26. ↑ Ayissi, Bertrand (28 اکتوبر 2015). "Bousculade à la Mecque: Deux autres Camerounais retrouvés morts" (in French). Camer.be. https://web.archive.org/web/20181224181048/http://www.camer.be/46568/11:1/bousculade-a-la-mecque-deux-autres-camerounais-retrouves-morts-cameroon.html. Retrieved on
    2 نومبر 2015. 
  27. ↑ «Hajj Stampede: CPDM government trading conspiracy theories». Cameroon Concord. 17 اکتوبر 2015. بایگانی‌شده از اصلی در 2018-12-24. دریافت‌شده در 27 اکتوبر 2015. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در |accessdate=،|date= را بررسی کنید (کمک)
  28. ↑ «Le Tchad perd 52 pèlerins dans la bousculade mortelle de La Mecque» [Chad loses 52 pilgrims in deadly stampede in Mecca]. چائنا ریڈیو انٹرنیشنل. 11 اکتوبر 2015. بایگانی‌شده از اصلی در 2018-12-24. دریافت‌شده در 27 اکتوبر 2015. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در |accessdate=،|date= را بررسی کنید (کمک)
  29. ↑ «Four Chinese pilgrims confirmed dead in Hajj stampede». NewsGD.com. China News Service. 30 ستمبر 2015. بایگانی‌شده از اصلی در 2018-12-24. دریافت‌شده در 27 اکتوبر 2015. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در |accessdate=،|date= را بررسی کنید (کمک)
  30. ↑ «Deux pèlerins djiboutiens portés disparus suite à la bousculade de la Mecque ont été retrouvés morts» [Two Djiboutian pilgrims missing following stampede in Mecca are found dead]. چائنا ریڈیو انٹرنیشنل (به French). 5 اکتوبر 2015. بایگانی‌شده از اصلی در 2018-12-24. دریافت‌شده در 27 اکتوبر 2015. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در |accessdate=،|date= را بررسی کنید (کمک)
  31. ↑ "Egypt: Six Egyptians Return After Being Reported Missing in Haj Stampede". Aswat Masriya/Thomson Reuters Foundation. 12 اکتوبر 2015. https://web.archive.org/web/20181224181002/http://en.aswatmasriya.com/news/details/10105. Retrieved on
    27 اکتوبر 2015. 
  32. ↑ «Number of Egyptian deaths in hajj stampede reaches 190». Ahram Online. 25 اکتوبر 2015. بایگانی‌شده از اصلی در 2018-12-24. دریافت‌شده در 1 نومبر 2015. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در |accessdate=،|date= را بررسی کنید (کمک)
  33. ↑ «Ethiopians killed by Hajj stampede rises to 53». StarAfrica. Agence de Presse Africaine. 20 اکتوبر 2015. بایگانی‌شده از اصلی در 2018-12-24. دریافت‌شده در 26 اکتوبر 2015. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در |accessdate=،|date= را بررسی کنید (کمک)
  34. ↑ «Missing Gambian Pilgrims Confirmed Dead in Saudi Arabia». Jollof News. 26 اکتوبر 2015. بایگانی‌شده از اصلی در 2018-12-24. دریافت‌شده در 26 اکتوبر 2015. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در |accessdate=،|date= را بررسی کنید (کمک)
  35. ↑ "Ghana: Hajj death toll rises to 17". StarAfrica. Agence de Presse Africaine. 20 اکتوبر 2015. https://web.archive.org/web/20181224181015/https://en.starafrica.com/news/ghana-hajj-death-toll-rises-to-17.html. Retrieved on
    26 اکتوبر 2015. 
  36. ↑ «Death toll of Indians in the Hajj stampede rises to 114, 10 missing». Global News Connect. پریس ٹرسٹ آف انڈیا. 12 اکتوبر 2015. بایگانی‌شده از اصلی در 2018-12-24. دریافت‌شده در 26 اکتوبر 2015. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در |accessdate=،|date= را بررسی کنید (کمک)
  37. ↑ «Identification process ends, Indonesian victims in Mina incident reach 129 people». Republika Online. 17 اکتوبر 2015. بایگانی‌شده از اصلی در 2018-12-24. دریافت‌شده در 30 اکتوبر 2015. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در |accessdate=،|date= را بررسی کنید (کمک)
  38. ↑ "Bodies of all missing Iranian Hajj pilgrims identified". Tehran Times. 7 جنوری 2016. https://web.archive.org/web/20181224180930/https://www.tehrantimes.com/news/252037/Bodies-of-all-missing-Iranian-Hajj-pilgrims-identified. Retrieved on
    7 جنوری 2016. 
  39. ↑ «Chief of Baghdad crimes unit died in hajj stampede». Rudaw. 27 ستمبر 2015. بایگانی‌شده از اصلی در 2018-12-24. دریافت‌شده در 26 اکتوبر 2015. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در |accessdate=،|date= را بررسی کنید (کمک)
  40. ↑ «Bousculade de Mina: le nombre de pèlerins ivoiriens décédés passe de 14 à 52» [Mina stampede: Number of deceased Ivorian pilgrims rises from 14 to 52]. Abidjan.net (به French). Agence de Presse Africaine. 17 اکتوبر 2015. بایگانی‌شده از اصلی در 2018-12-24. دریافت‌شده در 26 اکتوبر 2015. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در |accessdate=،|date= را بررسی کنید (کمک)
  41. ↑ Ghazal، Mohammad (6 اکتوبر 2015). «Jordanian missing after stampede found dead—Saudi authorities». The Jordan Times. بایگانی‌شده از اصلی در 2018-12-24. دریافت‌شده در 26 اکتوبر 2015. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در |accessdate=،|date= را بررسی کنید (کمک)
  42. ↑ Mwakio، Philip (22 اکتوبر 2015). «16 Kenyans died in Mecca stampede, Supkem says». The Standard. بایگانی‌شده از اصلی در 2018-12-24. دریافت‌شده در 26 اکتوبر 2015. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در |accessdate=،|date= را بررسی کنید (کمک)
  43. ↑ «Lebanese imam among dead from hajj stampede». AhlulBayt News Agency. 31 اکتوبر 2015. بایگانی‌شده از اصلی در 2018-12-24. دریافت‌شده در 1 نومبر 2015. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در |accessdate=،|date= را بررسی کنید (کمک)
  44. ↑ «Libyan fatalities in Hajj stampede rises to 10: official». Libya's Channel. 1 اکتوبر 2015. بایگانی‌شده از اصلی در 2015-10-04. دریافت‌شده در 26 اکتوبر 2015. تاریخ وارد شده در |accessdate=،|date= را بررسی کنید (کمک)
  45. ↑ «One Malaysian pilgrim killed in Mina stampede». New Straits Times. Bernama. 28 ستمبر 2015. بایگانی‌شده از اصلی در 2018-12-24. دریافت‌شده در 26 اکتوبر 2015. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در |accessdate=،|date= را بررسی کنید (کمک)
  46. ↑ Salif (17 دسمبر 2015). "Mali: Bousculade meurtrière de mina: Les chiffres du ministre des Affaires religieuses" (in French). MaliActu.net. https://web.archive.org/web/20181224180905/https://maliactu.net/mali-bousculade-meurtriere-de-mina-les-chiffres-du-ministre-des-affaires-religieuses/. Retrieved on
    17 دسمبر 2015. 
  47. ↑ "Bousculade Mina: le Comité de crise des agences de voyages à la Mecque envisage des tests ADN" (in French). Studio Tamani. 12 نومبر 2015. https://web.archive.org/web/20181224180951/https://www.studiotamani.org/index.php/societe/5747-bousculade-mina-le-comite-de-crise-des-agences-de-voyages-a-la-mecque-envisage-des-tests-adn. Retrieved on
    14 نومبر 2015. 
  48. ↑ «Le bilan de la bousculade géante de La Mecque encore revu à la hausse» [Death toll in giant Mecca stampede revised upwards again]. SFR News Réunion (به French). 16 اکتوبر 2015. بایگانی‌شده از اصلی در 2018-12-24. دریافت‌شده در 26 اکتوبر 2015. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در |accessdate=،|date= را بررسی کنید (کمک)
  49. ↑ «Bousculade de Mina: Le bilan des victimes parmi les pèlerins marocains s'élève à 42 décès» [Mina stampede: Death toll among Moroccan pilgrims rises to 42]. ہف پوسٹ (به French). Maghreb Arabe Press. 28 اکتوبر 2015. بایگانی‌شده از اصلی در 2018-12-24. دریافت‌شده در 2 نومبر 2015. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در |accessdate=،|date= را بررسی کنید (کمک)
  50. ↑ Thu، Ei Ei (29 ستمبر 2015). «Death toll rises after Mecca tragedy». Myanmar Times. بایگانی‌شده از اصلی در 2018-12-24. دریافت‌شده در 26 اکتوبر 2015. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در |accessdate=،|date= را بررسی کنید (کمک)
  51. ↑ ۵۱.۰ ۵۱.۱ Weaver، Matthew (25 ستمبر 2015). «Saudi Arabia under pressure to improve safety at Mecca after fatal hajj crush». دی گارڈین. بایگانی‌شده از اصلی در 2018-12-24. دریافت‌شده در 26 اکتوبر 2015. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در |accessdate=،|date= را بررسی کنید (کمک)
  52. ↑ «Point de presse du comité interministériel de suivi des événements de Mina, en Arabie Saoudite: 78 morts, 41 personnes portées disparues, et 34 autres blessées à la date du 15 octobre» [Press briefing by the Interministerial Committee monitoring events in Mina, Saudi Arabia: 78 dead, 41 people missing, and 34 injured, as of اکتوبر 15]. Kakaki Niger (به French). Le Sahel. 16 اکتوبر 2015. بایگانی‌شده از اصلی در 2018-12-24. دریافت‌شده در 25 اکتوبر 2015. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در |accessdate=،|date= را بررسی کنید (کمک)
  53. ↑ Chibuike, Orih (17 نومبر 2015). "Hajj stampede: 44 Nigerians still missing, 2 still receiving treatment, 274 confirmed dead". The Nigerian Voice. https://web.archive.org/web/20181224180935/https://www.thenigerianvoice.com/news/196838/1/hajj-stampede-44-nigerians-still-missing-2-still-r.html. Retrieved on
    18 نومبر 2015. 
  54. ↑ Jimoh, Abbas (24 دسمبر 2015). "FG: 2015 hajj management impressive despite tragedies". Daily Trust. https://web.archive.org/web/20181224180911/http://www.dailytrust.com.ng/news/general/fg-2015-hajj-management-impressive-despite-tragedies/125914.html. Retrieved on
    24 دسمبر 2015. 
  55. ↑ Muscat، Regimon K. (3 اکتوبر 2015). «Missing Omani pilgrim's body found, laid to rest in Saudi». Times of Oman. بایگانی‌شده از اصلی در 2017-02-26. دریافت‌شده در 25 اکتوبر 2015. تاریخ وارد شده در |accessdate=،|date= را بررسی کنید (کمک)
  56. ↑ Jabri, Parvez (20 نومبر 2015). "Total 188 Pakistanis died in Mina stampede, crane-crash incident: Sartaj Aziz". بزنس ریکارڈر. Associated Press of Pakistan. https://web.archive.org/web/20151121162517/http://www.brecorder.com/pakistan/politics-a-policy/262306-total-188-pakistanis-died-in-mina-stampede-crane-crash-incident-sartaj-aziz.html. Retrieved on
    20 نومبر 2015. 
  57. ↑ Sehrish Wasif (30 اکتوبر 2015). «List out of Hajj pilgrims who did not make it back». دی ایکسپریس ٹریبیون. بایگانی‌شده از اصلی در 2018-12-24. دریافت‌شده در 1 نومبر 2015. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در |accessdate=،|date= را بررسی کنید (کمک)
  58. ↑ Lee-Brago، Pia (26 ستمبر 2015). «Pinoy among dead in hajj stampede». The Philippine Star. دریافت‌شده در 25 اکتوبر 2015. تاریخ وارد شده در |accessdate=،|date= را بررسی کنید (کمک)
  59. ↑ M.F.؛ B.K. (9 اکتوبر 2015). «Tragédie de Mina: 61 sénégalais morts, 4 perdus de vue (Bilan officiel provisoire)» [Mina tragedy: 61 Senegalese dead, 4 missing (Latest official toll)]. ActuPrime (به French). Algeria Press Service. بایگانی‌شده از اصلی در 2018-12-24. دریافت‌شده در 25 اکتوبر 2015. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در |accessdate=،|date= را بررسی کنید (کمک)
  60. ↑ Aziz، Abdoul (21 اکتوبر 2015). «Bousculade de Mina: le nombre de sénégalais décédés porté à 62» [Mina stampede: Number of Senegalese deaths rises to 62]. Senego (به French). بایگانی‌شده از اصلی در 2018-12-24. دریافت‌شده در 25 اکتوبر 2015. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در |accessdate=،|date= را بررسی کنید (کمک)
  61. ↑ Siriwardana، Ajith (6 اکتوبر 2015). «Lankan pilgrim's body found in Mecca». The Daily Mirror. بایگانی‌شده از اصلی در 2018-12-24. دریافت‌شده در 24 اکتوبر 2015. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در |accessdate=،|date= را بررسی کنید (کمک)
  62. ↑ «Sudan says 30 of its nationals dead in Hajj stampede». Sudan Tribune. 8 اکتوبر 2015. بایگانی‌شده از اصلی در 2018-12-24. دریافت‌شده در 24 اکتوبر 2015. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در |accessdate=،|date= را بررسی کنید (کمک)
  63. ↑ "Death toll of TZ’s pilgrims rises to 32". The Citizen. 21 نومبر 2015. https://web.archive.org/web/20181224180855/https://www.thecitizen.co.tz/News/-/1840340/2965318/-/89pjdv/-/index.html. Retrieved on
    23 نومبر 2015. 
  64. ↑ «Pèlerinage : Le bilan des Tunisiens morts à Mina s'alourdit» [Pilgrimage: Tunisian death toll in Mina grows heavier]. Kapitalis (به French). 31 اکتوبر 2015. بایگانی‌شده از اصلی در 2018-12-24. دریافت‌شده در 2 نومبر 2015. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در |accessdate=،|date= را بررسی کنید (کمک)
  65. ↑ «Turkish death toll in hajj stampede rises to seven». Hürriyet Daily News. Anadolu Agency. 9 اکتوبر 2015. بایگانی‌شده از اصلی در 2018-12-24. دریافت‌شده در 24 اکتوبر 2015. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در |accessdate=،|date= را بررسی کنید (کمک)
  66. ↑ «Hajj stampede: Two Ugandan pilgrims still missing». StarAfrica. Agence de Presse Africaine. 19 اکتوبر 2015. بایگانی‌شده از اصلی در 2018-12-24. دریافت‌شده در 24 اکتوبر 2015. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در |accessdate=،|date= را بررسی کنید (کمک)
  67. ↑ Dearden، Lizzie (26 ستمبر 2015). «The death toll of the Hajj stampede has risen to at least 769». The Independent. بایگانی‌شده از اصلی در 2018-12-24. دریافت‌شده در 24 اکتوبر 2015. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در |accessdate=،|date= را بررسی کنید (کمک)

باہرلے جوڑ

سودھو

سانچہ:Human stampedes

"https://pnb.wikipedia.org/w/index.php?title=2015ء_دی_حج_بھگدڑ&oldid=648257" توں لیا