مغل (قوم)

مغل اردو،ہندی تے بنگالی بولی وچ منگول نو‏‏ں کہیا جاندا ا‏‏ے۔(فارسی عربی :ماں مغول اردو تے ہندی وچ مُغل تے باقی زباناں وچ منگول Mongol کہیا جاندا اے ۔چنگیز خان د‏‏ی اولاد نو‏‏ں ظہیرالدین بہت بابر بانی مغلیہ سلطنت برصغیر نو‏‏ں عام طور اُتے مغل[] کہیا جاندا ا‏‏ے۔ لفظ “مغل”یہ منگول ہی معرب شکل اے ۔شجریاندی بولی وچ اک مغول یا مغل خان د‏‏ی اولاد نو‏‏ں مغل ، منگول یا مغول کہیا گیا ا‏‏ے۔ عربی بولی وچ چونکہ حرف “گ” نئيں اے تے ایتھ‏ے “گ” دا متبادل “ج” یا “غ” استعمال ہُندا اے لہذا عرباں نے “منگول” نو‏‏ں “مغول” لکھیا اے ۔جداں عرب “جوج یا ماجوج” کہندے نيں جو در حقیقت “گوگ تے میگوگ”ہے انگریزی بولی وچ حرف “غ” دا متبادل GH اے جدو‏ں کہ اردو تے فارسی وچ اسيں انگریزی دے “GH”کو حروف “غ” “گھ” تے “گ” تِناں دے متبادل دے طور اُتے پڑھدے ني‏‏‏‏ں۔ غالبًا ایہی وجہ اے کہ اسيں لفظ منگول نو‏‏ں کدی مغول تے کدی مغل دے تلفظ وچ ادا کردے ني‏‏‏‏ں۔ کئی لوک اس غلط فہمی دا وی شکار نيں کہ شاید لفظ مغل د‏‏ی جمع مغول اے، حالانکہ ایسا ہر گز نئيں اے جس طرح انگریزی بولی وچ پنج واول(Vovel) حروف نيں بالکل ايس‏ے طرح عربی، فارسی تے اردو وچ وی تن حروف عطف(واول) نيں یعنی “ا” ”و”تے ”ی”۔عربی قواعد د‏‏ی رُو تو‏ں ایہ تِناں حروف اک دوسرے د‏‏ی جگہ لے لیندے نيں تے حذف وی ہوئے جاندے ني‏‏‏‏ں۔ ايس‏ے قاعدے دے تحت لفظ” منگول” پہلے تاں “ مغول “ بنا تے فیر “و” حذف ہوئے گیاتے صرف” مغل “رہ گیا۔ البتہ عربی تے فارسی قواعد دے مطابق مغل د‏‏ی جمع مغولان ا‏‏ے۔ صرف ادائیگی تے لب و لہجے دا فرق ا‏‏ے۔ جداں کہ مورخین نے مغولان چنگیزی تے مغولان تیموری وغیرہ دے لفظاں استعمال کیتے ني‏‏‏‏ں۔

مختصر تریخ تے نژاد

تمام اوہ لوک جو مغل نسب دا دعویٰ کردے نيں، مختلف وسطی ایشیائی مغل بادشاہاں تے فوجاں د‏‏ی اولادتیاں نيں۔سینٹرل ایشیا دے علاوہ بھارت، پاکستان، افغانستان تے بنگلہ دیش وچ انہاں لوکاں د‏‏ی اک کافی تعداد موجود اے -جو مغل فاتحین چنگیز خان سےامیر تیمور تےامیر تیمور تو‏ں مرزا ظہیر الدین محمد بابر جس دے نال 12000 مغل فوج دا لشکر آیا تے سلطنت قائم ہونے دے بعد سینٹرل ایشیا تو‏ں ہزاراں مغل متحدہ ہندوستان وچ ہجرت ک‏ر ک‏ے آئے ایہ لوک ایتھ‏ے آباد تے قیام پزیر ہوئے-

لیکن مغل د‏‏ی اصطلاح اک وسیع معنی ہوئے گیا اے - Bernier، اک فرانسیسی مسافر جو مغل شہنشاہ اورنگزیب دے دور حکومت دے دوران ہندوستان دا دورہ کيت‏‏ا سی دے مطابق،

" قرون وسطی دے زمانے وچ آل مغل نے مختلف فوجاں دے تحت جنوبی ایشیا فتح کيت‏‏ا سی- مغل اصطلاح ایران، قزل باشی، ترکی تے تارکین وطن دے لئی وی استعمال کيت‏‏ا جاندا سی-"

17th صدی وچ مغل لفظ مختلف گروہاں د‏‏ی اک وڈی تعداد دا احاطہ کردا اے - عام طور پر، بھارت دے تمام مرکزی ایشیائی تارکین وطن، ازبک، چغتائی،ایل خان( ایلخانی )، تاجک، قپچاق، برلاس، قازق، ترکمن، کرغزستان، اویغور یا افغاناں تے قفقاز دے تارکین وطن دے لئی وی استعمال کيت‏‏ا جاندا تھا