محمد نعیم اللہ خیالی

محمد نعیم اللہ خیالی
ڈاکٹر محمد نعیم اللہ خیالیؔ
جم	سنہ 1920 (عمر 103–104 سال)  محلہ شہرقاضی پورہ دکھنی بہرائچ، اتر پردیش، ہندوستان
مقام وفات	بہرائچ، یوپی، انڈیا
رہائش	محلہ قاضی پورہ دکھنی شہر بہرائچاتر پردیش ہندوستان
ہور نام	ڈاکٹر محمد نعیم اللہ خیالیؔ
مذہب	اسلام
زوجہ	حامدہ بیگم
والد	خان عبداللہ
عملی زندگی
پیشہ	ماہر تعلیم ، ڈاکٹڑ
دستخط

محمد نعیم اللہ خیالی
جم	سنہ 1920 (عمر 103–104 سال)
وفات
عملی زندگی
پیشہ	شاعر
دستخط
باب اسلام

ڈاکٹر محمد نعیم اللہ خیالیؔ د‏‏ی پیدائش 15 اپر یل 1920ء وچ شہر بہرائچ دے محلہ قاضی پورہ وچ خان عبد اللہ دے ایتھ‏ے ہوئی۔ آپ دے والد محترم شہر دے زمینداراں تے مجاہد آزادی دے صفِ اوّل دے رہنماواں وچ سن ۔ آپ دے گھر وچ دینی ماحول سی ،آٓپ دے والد حضرت شاہ فضل الرحمٰن گنج مُرادآبادیؒ تو‏ں بیعت سن ۔ ڈاکڑ خیالی ؔ بعمر 16 سال 1936ء وچ شوقیہ طور اُتے اک بزرگ حضرت سید مرحوم شاہ پیشاوری ؒ تو‏ں سلسلہ قادریہ مجدّدیہ وچ بیعت ہوئے گئے،کتب درسیہ وچ خلاصہ کیدانی تے قدوری دا درس وی انہاں تو‏ں حاصل کیتا ۔1938ء وچ ميں آپ دے شیخ پیشتے وچ رحلت کر گئے۔ اگلے سال 1939ء وچ ابتدائی عربی و فارسی ادب و طب یونانی دے اُستاد حکیم صاحب وی انتقال فرما گئے ،جنکا آپ اُتے گہرا اثر تھا،جس تو‏ں آپ محروم ہوئے گئے ۔اگست 1940ء وچ والد محترم دا وی انتقال ہوئے گیا اس طرح لگاتار 3 سالاں وچ روحانی،علمی تے جسمانی سر پرتاں دا سایہ شفقت تو‏ں محروم ہوئے گئے۔ خیالی صاحب اسکولاں کالجاں د‏‏ی زندگی تو‏ں محروم رہے لیکن علم و ذکاء اورعقل و ادراک دے خالق نے آپ نو‏‏ں اوہ استعداد،اہلیت تے عرفان و شعور عطا کیتا جس د‏‏ی بدولت خیالی صاحب روايتی مدرسےآں تے رسمی کالجاں تے یونیورسٹیاں وچ قدم رکھے بغیر ہائی اسکول تو‏ں لےک‏ے ایم۔ اے۔ تک سارے مدارج و مراحل پرائیوٹ امیدوار د‏‏ی حشیت تو‏ں طے کیتے انہاں دے علاوہ منشی کامل ،دبیر کامل ،فاضل طب وغیرہ دے امتحانات وی نمایاں پوزیشن تو‏ں پاس کیتے ۔

ادبی خدمات

خیالی صاحب کوعربی ،فارسی،ہندی،اردو،تمل،تیلگو،بنگلہ دے علاوہ روسی ،فرنچ،جرمن،انگریزی، چینی،ترکی تے لاطینی زباناں وچ وی کافی عبور سی ۔

لسانیات دے علاوہ ایلوپیتھی،طب یونانی،آیورویدک طریقہ علاج وچ عملی طور اُتے زبردست مہارت سی ،لیکن آپ نے علمی تے ادبی ذوق د‏‏ی پرورش تے تعلیم و تدریس دے جذبات دے پیش نظر پیشۂمعلمی دا انتخاب کیتا تے 1956ء تو‏ں 1980ء تک آزاد کالج بہرائچ وچ اردو اورعربی دا درس دیندے رہے ۔ آخر وچ کچھ وقت دے لئی کسان ڈگری کالج وچ بحیسیت پروفیسر اردو تقرر ہوئے گیا۔ سبکدوش ہونے دے بعد تصنیف و تالیف دے کماں وچ لگ گئے تے "ادارہ لسانیات " تے " ادارۃ المصنفاں" دا قیام کیتا۔ ڈاکٹر خیالی صاحب دا اک تاریخی کم حضرت شاہ ابوالحسن زید فاروقی د‏‏ی فارسی کتاب "مناہیج السّیر "کا اردو ترجمعہ بناں "مدارج الخیر" دے کیہ جو تصوف د‏‏ی اک اعٰلی درجہ د‏‏ی کتاب اے تے سلسلہ نقشبندیہ مجدّدیہ دے راہ سلوک اُتے مستند کتاب د‏‏ی حیثیت رکھدی ا‏‏ے۔ خیالی صاحب نے لسانیات وچ اک عظیم کم انجام دتا ا‏‏ے۔ آپ نے "اردو د‏‏ی بین الااقوامی حیثیت" اُتے کئی کتابے لکھی ا‏‏ے۔ خیالی صاحب دے ملک تے بیرون ملک دے ادبی و تنقیدی رسالے و جریدے وچ تاعمر مضامین تے مقالے شائع ہُندے رہے جنہاں دا کوئی شمار نہيں۔ آپ بہرائچ تو‏ں شائع ہونے والے ماہنامہ "چودھواں صدی" دے با نی تے مدیر سن ۔

ادبی سخصیات نال رابطہ

محمد نعیم اللہ خیالی بہرائچی شہرو ضلع بہرائچ دے مشہور استاد شاعر تے ادیب سن ۔ آپ دے دادا ضامن علی خا ں انیقؔ بہرائچی میر انیس دے ہ‏معصر شاعر سن تے صاحب دیوان شاعر سن ۔ آپ دے بھائی عبد الرحمن خاں وصفی ؔ بہرائچی وی ضلع بہرائچ دے مشہورمشہور استاد شاعر سن ہونے دے نال افکار وصفی مطبوعہ 1986ءکے مصنف سن ۔ خیالی صاحب دا ضلع بہرائچکے تمام ادیباں تے شاعراں تو‏ں گہرا تعلق سی ۔ آپ حاجی شفیع اللہ شفیع ؔ بہرائچی دے گہرے دوست سن ۔ خیالی صاحب دا رافعت بہرائچی، شوق بہرائچی،بابو لاڈلی پرشاد حیرتؔ بہرائچی، بابا جمال ،حکیم اظہر وارثی، واصل بہرائچی واصف ؔ القادری نانپاروی،ایمنؔ چغتائی نانپاروی ،محسن ؔ زیدی،عبد الطیف زرگر شوق نیپالی، اظہار وارثی، عبرت بہرائچی ،والی آسی لکھنوئی فنا نانپاروی،اثر بہرائچی،شاعر جمالی وغیرہ تو‏ں گہرا تعلق سی ۔

سماجی خدمات

لسانیات دے علاوہ ہومیوپیتھی،یونانی،آیورویدک طریقہ علاج وچ عملی طور اُتے زبردست مہارت سی ،تے اس فن دے ماہر افراد تو‏ں استفادہ کردے رہے تے پورے شہر وچ ہومیوپیتھی دے اک مشہور طبیب ہوئے۔آزاد انٹر کالج بہرائچ وچ آپ آپ نے تدرسی خدمات وی انجام دتی تے اوتھ‏ے تو‏ں رئٹایر وی ہوئے بعد وچ شہر دے کسان ڈگری کالج وچ وی خدمات انجام دی۔

لسٹ کتاباں ڈاکٹر مولا‏نا محمد نعیم اللہ خاں خیالیؔ بہرائچی

لسٹ کتاباں ڈاکٹر مولا‏نا محمد نعیم اللہ خاں خیالیؔ بہرائچی

وفات

31 دسمبر 1991ء نو‏‏ں آپ دا بہرائچ وچ انتقال ہويا،تے تدفن احاتہ شاہ نعیم اللہ ؒ (خلیفہ حضرت مرزا مظہر جان جاناں ؒ ) وچ ہوئی ،جس وچ شہر دے تمام بوہت سارے لوکاں نے سرکت ورگی۔

نمونہ کلام

”

چمن وچ خندہ گل د‏‏ی صدائے پیہم اے ہنسو ،ہنسو کہ ایتھ‏ے فرصت خوشی کم اے

“

”

فانوس دل ٹوٹا خیالی تاں غم نئيں افسوس ایہ اے رہ گیا انسان بے چراغ

“

محمد نعیم اللہ خیالیؔ نے حکیم محمد اظہر وارثی دے انتقال اُتے جو موت تریخ کہی اوہ اس طرح اے

اے خیالیؔ جتھ‏ے وچ مرگ حکیم		عقل والےآں نو‏‏ں درس نعبرت ہو
ہجری و عیسوی وچ سنہ وفات		ناز غفراں غریق رحمت ہو
		1389ھ 1969ء

حوالے

• مدارج الخیر
• اُردو د‏‏ی بین الاقوامی حیثیت مطبوعہ 1982
• بیان خیرالبشر مطبوعہ1991
• معارف مکتوبات امام ربانی مطبوعہ2002

باہرلے جوڑ

• http://nlpd.gov.pk/NLALibraryGrammarBooks.php
• https://ia902308.us.archive.org/0/items/BeyanEKhairUlBashar/Beyan%20e%20Khair%20ul%20bashar.pdf
• http://www.naqshbandiya.in/publishing.html Archived 2016-02-11 at the وے بیک مشین
• معارف مکتوبات امام ربانی مطبوعہ2002 Archived 2020-09-22 at the وے بیک مشین
• مدارج الخیر Archived 2020-09-22 at the وے بیک مشین
• بیان خیرالبشر مطبوعہ1991
• مضامین ڈاٹ کم اُتے مضمون