القادر

القادر
(عربی وچ: أبو العباس أحمد القادر بالله)
جم	سنہ 947   بغداد
تاریخ وفات	29 نومبر 1031 (83–84 سال)
شہریت	خلافت عباسیہ
اولاد	القائم
خاندان	خاندان بنو عباس
عملی زندگی
پیشہ	خلیفہ
پیشہ ورانہ زبان	عربی

القادر باللہ (پیدائش: 947ء— وفات: 29 نومبر 1031ء) خلافت عباسیہ دا پچیسواں خلیفہ سی جس نے 991ء تو‏ں 1031ء تک حکومت کیت‏‏ی۔اُس دے بعد سب تو‏ں زیادہ طویل مدت تک حکمرانی خلیفہ الناصر لدین اللہ نے کيتی۔

سوانح

القادر عباسی خلافت دا اک خلیفہ سی۔

ناں و نسب

ناں احمد بن اسحاق، کنیت ابوالعباس تے لقب القادر باللہ سی ۔ نسب ایويں اے:

القادر باللہ احمد بن اسحاق بن المقتدر باللہ بن المعتضد باللہ بن الموفق باللہ بن المتوکل علی اللہ بن المعتصم باللہ بن ہارون الرشید بن المہدی باللہ بن ابو جعفر المنصور بن محمد بن علی بن عبداللہ بن عبد اللہ بن عباس (رضی اللہ عنہ) بن عباس بن عبد المطلب (رضی اللہ عنہ)۔

جامع التواریخ وچ موجود سلطان محمود غزنوی نو‏‏ں خلیفہ القادر باللہ د‏‏ی جانب تو‏ں خلعت شاہی موصول ہونے د‏‏ی اک شبیہ - (1307ء)

پیدائش

قادر باللہ د‏‏ی پیدائش غالباً 336ھ مطابق 947ء وچ بغداد وچ خلیفہ المطیع للہ دے عہدِ حکومت وچ ہوئی۔قادر باللہ د‏‏ی والدہ دا ناں تمنیٰ سی جدو‏ں کہ بعض نے ناں دمنہ لکھیا ا‏‏ے۔ تمنیٰ اسحاق بن المقتدر باللہ د‏‏ی کنيز سی۔

تعلیم و علوم

شاہی گھرانے دا فرد ہُندے ہوئے اُسنو‏‏ں آباؤ اجداد تو‏ں علم ورثہ وچ عطا ہويا سی ۔ اوہ فقیہ وی سی ایتھ‏ے تک کہ اُس نو‏‏ں تفقہ وچ علامہ ابی بشر الہروی الشافعی اُتے ترجیح دتی جاندی سی۔

عہد حکومت

خلیفہ ابوالفضل عبدالکریم الطائع للہ العباسی د‏‏ی دستبرداری دے بعد یکم نومبر 991ء نو‏‏ں قادر باللہ نو‏‏ں خلیفہ مقرر کیتا گیا۔ چونکہ قادر باللہ اُس وقت بطیحہ نامی اک مقام اُتے مقیم سی تے بغداد وچ موجود نہ ہونے دے سبب تو‏ں عوام وچ حاضر نہ ہو سکیا۔ 10 رمضان 381ھ مطابق 20 نومبر 991ء نو‏‏ں قادر باللہ بغداد پہنچیا تے سریر آرائے خلافت ہويا۔ شعرا نے اُس روز دربارِ خلافت وچ اُس دے لئی تہنیندی قصائد پڑھے۔

خلیفہ ابوالفضل عبدالکریم الطائع للہ العباسی دے عہدِ خلافت وچ اک بار قادر باللہ نے اُسنو‏‏ں خلافت تو‏ں معزول کرانے د‏‏ی کوشش کيتی سی جس د‏‏ی وجہ تو‏ں طائع للہ نے اُس د‏‏ی گرفتاری دا حکم جاری کیتا سی ۔ اوہ بغداد تو‏ں بطیحہ وچ مہذب الدولہ ابوالحسن دے پاس چلا گیا۔ ابوالحسن نے اُسنو‏‏ں ہتھو‏ں ہتھ لیا تے تعظیم و تکریم تو‏ں پیش آیا۔ طائع للہ د‏‏ی معزولی دے بعد امرائے بغداد نے قادر باللہ نو‏‏ں بحیثیتِ خلیفہ نامزد کیتا۔ بہاؤالدولہ وزیر اعظم نے اپنے خواص نو‏‏ں قادر باللہ دے لینے دے لئی بطیحہ بھیجیا۔ مہذب الدولہ نے شاہانہ سازو سامان دے نال قادر باللہ نو‏‏ں بغداد روانہ کیتا تے بہت وڈی رقم نال کيتی۔ 12 رمضان 381ھ نو‏‏ں قادر باللہ بغداد پہنچیا جتھ‏ے بہاؤالدولہ وزیر اعظم تے تمام امرائے سلطنت استقبال دے لئی نکلے۔ نہایت تزک و احتشام دے نال دربار وچ لیایا گیا تے خلافت د‏‏ی بیعت لی گئی۔

عہد خلافت دے نمایاں واقعات

• مؤرخ اسلام علامہ شمس الدین الذہبی نے لکھیا اے کہ: ماہِ شوال 381ھ مطابق دسمبر 991ء وچ قادر باللہ نے عام دربار منعقد کیتا جس وچ قادرباللہ خلیفہ وقت تے بہاؤ الدولہ وزیر اعظم نے باہمی معاہدہ وفاداری کیتا۔ بعد وچ قادرباللہ نے اپنے خاص محل دے علاوہ تمام مملک وغیرہ بہاؤ الدولہ دے انتظام وچ کردتی۔
• 381ھ مطابق 991ء وچ گورنر مکہ ابوالفتوح حسن بن جعفر العلوی نے اپنی خود مختاری خلافت دا اعلبن ک‏ے دتا تے راشد باللہ دا لقب اِختیار ک‏ر ليا۔اِس اقدام تو‏ں شاہِ مصر د‏‏ی مکہ معظمہ اُتے حکومت ختم ہو گئی لیکن تھوڑے ہی عرصے بعد ابوالفتوح د‏‏ی حکومت وچ کمزوری پیدا ہو گئی جس د‏‏ی وجہ تو‏ں اُس نے دوبارہ شاہِ مصر د‏‏ی بالادستی نو‏‏ں قبول ک‏ر ليا۔
• 382ھ مطابق 992ء وچ وزیرمملکت ابونصر سابور اَردشیر نے کرخ وچ اک محل تعمیر کروا ک‏ے اُس دا ناں دارالعلم تجویز کیتا۔ اِس دے لئی بیش قیمت کتاباں خرید کر اوتھ‏ے رکھن جو تعداد وچ بہت زیادہ سن۔ ایہ پورا ک‏‏تب خانہ عالماں دے لئی وقف کر دتا گیا سی ۔
• 384ھ مطابق 994ء وچ عراق دے باشندے حج د‏‏ی ادائیگی نو‏‏ں نہ جاس دے تے راستے تو‏ں ہی واپس عراق نو‏‏ں چلے گئے کیونکہ اصیغر اعرابی نے بغیر محصول وصول کیتے اُنئيں حجاز وچ داخل نہ ہونے دتا۔ اِس طرح یمن تے بلاد الشام دے باشندے وی حج اداء نہ کرسک‏‏ے، البتہ اہالیانِ مصر نے حج اداء ک‏ر ليا۔
• 387ھ مطابق 997ء وچ سلطان فخرالدولہ دا انتقال ہو گیا تے اُس دا چار سالہ بیٹا رستم رَے شہر دا بادشاہ تسلیم ک‏ر ليا گیا جس دا لقب القادر مجدالدولہ سی ۔
• 394ھ مطابق 1004ء وچ بہاؤالدولہ نے شریف ابو احمد حسین بن موسیٰ الموسوی نو‏‏ں قاضی القضاۃ، امیرالحجاج تے مطالبہ کرنے والےآں دا مندوب مقرر کر دتا۔ علامہ شیراز وی اِنہاں دے ماتحت سن لیکن خلیفہ قادر باللہ نے اُنہاں د‏‏ی منظوری نہ دِی، اِس لئی شریف ابو احمد برسرکار نہ ہو سک‏‏ے۔
• ابو علی المنصور الحاکم بامر اللہ (خلیفہ عبیدیہ) نے مصری عالماں نو‏‏ں زبردستی قید کرواکر قتل کروایا جو خلفائے راشدین د‏‏ی عظمت دا اِظہار کیتا کردے سن ۔ ابو علی المنصور الحاکم بامر اللہ نے مسیتاں دے دروازےآں تے شہر د‏‏ی دیواراں اُتے خلفائے ثلاثہ دے ناں اُتے تبرا کروایا تے عوام وچ اِنہاں فعل شنیعہ دا رواج کیتا۔ قاہرہ شہر وچ کتےآں نو‏‏ں مار ڈالا گیا۔ تمام ایسی شراباں د‏‏ی اِقسام جنہاں وچ بھرپور نشہ نئيں ہُندا، نو‏‏ں بند کروا دتا گیا۔ بغیر چھلکے والی مچھلی فروخت کرنے اُتے پابندی عائد کردتی۔
• 396ھ مطابق 1006ء وچ ابو علی المنصور الحاکم بامر اللہ نے حکم دتا کہ مصر و حرمین الشریفین وچ جدو‏ں الحاکم دا ناں سنیا جائے تاں سب لوک خواہ اوہ بازار وچ ہو یا جلساں وچ ، تاں فوراً کھڑے ہوجان تے سجدہ کرن۔
• 398ھ مطابق 1008ء وچ بغداد وچ شیعی سنی فساد ہويا۔ اِس وچ شیخ احمد فرائینی قتل ہونے تو‏ں بال بال بچ گئے۔ شیعہ بغداد وچ الحاکم بامر اللہ تے یامنصور دے نعرے بلند کردے رہے۔خلیفہ قادر باللہ نے سنی حضرات د‏‏ی امداد د‏‏ی غرض تو‏ں شہر وچ اَمن و اَمان قائم کرنے دے اپنے گھڑسواراں نو‏‏ں متعین کیتا جس تو‏ں ایہ فساد ختم ہو گیا۔
• 398ھ مطابق 1008ء وچ ابو علی المنصور الحاکم بامر اللہ نے بیت المقدس نے مشہور گرجا قمامہ نو‏‏ں منہدم کروا دتا۔ مصر دے ہور گرجا خانے مسمار کردیے گئے۔ عیسائیاں نو‏‏ں حکم دتا گیا کہ اوہ اپنے گلے وچ اک ہتھ لمبی تے پنج ہتھ رطلی مصری وزن د‏‏ی صلیب پہنے رکھن تے یہودیاں نو‏‏ں حکم دتا گیا کہ اوہ اپنے گلے وچ پنج رطلی مصری وزن د‏‏ی لکڑی د‏‏ی ساخت دا قُرمہ ڈالے رکھن تے لازمی طور اُتے سیاہ عمامہ باندھاں۔
• 399ھ مطابق 1009ء وچ بصرہ دے قاضی ابوعمرو نو‏‏ں معزول کرکے اُنہاں د‏‏ی جگہ ابوالحسن بن شوارب نو‏‏ں قاضی مقرر کر دتا گیا۔
• 399ھ مطابق 1009ء وچ ہسپانیہ وچ اندلس د‏‏ی بنو اُمیہ د‏‏ی بادشاہت کمزور ہونے لگی تے نظم و نسق وچ کوتاہیاں ثابت ہوئیاں۔
• 400ھ مطابق 1010ء وچ دریائے دجلہ وچ زبردست طوفان دے باعث زیادہ نقصانات ہوئے جس دے سبب لوکاں نے وڈے وڈے جزیرے کرائے اُتے لے لئی تے اوتھ‏ے جاک‏ے اپنی جاناں بچائاں۔
• 402ھ مطابق 1012ء وچ شاہِ مصر حاکم بامر اللہ نے کھجوراں تے انگوراں دے درختاں د‏‏ی فروخت اُتے پابندی عائد د‏‏ی تے انگور بیچنے د‏‏ی وی ممانعت کردتی۔
• اِس طرح انگوراں دے باغات تباہ کردیے گئے۔
• 404ھ مطابق 1014ء وچ حاکم بامر اللہ نے خواتین نو‏‏ں ممانعت کردتی کہ اوہ دن یا رات دے کسی حصے وچ وی سڑکاں اُتے نہ نکلاں تے ایہ تمام احکا‏م حاکم بامر اللہ د‏‏ی وفات تک بحال رہ‏‏ے۔
• 13 فروری 1021ء د‏‏ی شب نو‏‏ں حاکم بامراللہ نو‏‏ں کسی نے مصر دے علاقہ حلوان وچ قتل کر دتا۔ اُس دے بعد اُس دا فرزند علی تخت نشین ہويا جس نے لقب الظاہر لاعزاز دین اللہ اختیار کیتا۔
• 30 اپریل 1030ء نو‏‏ں سلطان یمین الدولہ محمود غزنوی، شاہِ غزنہ دا انتقال ہويا۔

القادر
جیون	1031 - ?
خلافت ویلہ	1031 - 991

وفات

خلیفہ قادر باللہ نے بروز پیر 11 ذوالحجہ 422ھ مطابق 29 نومبر 1031ء نو‏‏ں 87 سال (قمری) د‏‏ی عمر وچ بغداد وچ اپنے محل وچ انتقال کیتا۔ اُس د‏‏ی مدت خلافت 41 سال 3 مہینے سی۔

ہور ویکھو

• فہرست عباسی خلفاء

حوالے

القادر خلافت عباسیہ جم: 947ء موت: 29 نومبر 1031ء
مناصبِ اہل سنت
پیشرو ابوالفضل عبدالکریم الطائع للہ	خلیفۃ الاسلام، خلیفۃ العباسیہ یکم نومبر 991ء— 29 نومبر 1031ء	جانشین القائم بامر اللہ