ابن الجزری

الامام الاعظم، الحافظ، شیخ القراء، المقرئ المماليک‎، شمس الدین ، قاضی دمشق، شیخ الاقراء فی زمانہ شمس الدین ابن الجزری
ابن الجزری دے ہتھ دا لکھیا مسودہ
معروفیت	شیخ القراء، المقرئ المماليک‎، الامام الاعظم، الحافظ، شمس الدین
جم	جمعہ 25 رمضان 751ھ/ 26 نومبر 1350ء دمشق، سلطنت مملوک، موجودہ شام
وفات	جمعہ 5 ربیع الاول 833ھ/ 2 دسمبر 1429ء (عمر: 79 سال 6 دن شمسی) شیراز، تیموری سلطنت، موجودہ صوبہ فارس، ایران
نسل	کرد
شعبۂ زندگی	سنی اسلام (عقیدہ اشعری)
مذہب	اسلام
فقہ	فقہ شافعی
شعبۂ عمل	حدیث، قرأت، علم تجوید، اسلام د‏‏ی تریخ، فقہ
مؤثر ابن کثیر، جلال الدین البلقینی

امام شمس الدین ابن الجزری (عربی زبان: أبو الخير شمس الدين محمد بن محمد بن محمد بن علي بن يوسف الجزري‎ ) (پیدائش: 26 نومبر 1350ء– وفات: 2 دسمبر 1429ء) قرأت تے علم تجوید دے امام سن ۔ ابن الجزری اٹھويں، نويں صدی ہجری وچ علم قرأت اُتے سند تسلیم کیتے جاندے سن ۔ قرأت سبع یعنی ساتاں قرأت اُتے اُنئيں مہارت حاصل سی۔ دعاواں د‏‏ی مشہور کتاب حصن حصین اُنہاں د‏‏ی وجہ شہرت وی ا‏‏ے۔

ناں و نسب

ابن الجزری دا ناں محمد بن محمد بن محمد ا‏‏ے۔ کنیت ابوالخیر ا‏‏ے۔ لقب ابن الجزری اے جو جزیرہ ابن عمر د‏‏ی جانب تو‏ں منسوب اے (موجودہ دور وچ جزیرہ ابن عمر ترکی دے صوبہ شرناق وچ واقع اے )۔ نسب ایويں اے : ابو الخیر محمد بن محمد بن محمد بن محمد بن علی بن یوسف الجَزَرِی العُمْرِی الشافعی الدَمَشْقِی الشِّیْرَازِی ابن الجزری دے والد محمد بن محمد تاجر سن ۔ اُنہاں دے ایتھ‏ے چالیس سال تو‏ں کوئی اولاد نہ سی، جدو‏ں اُنہاں نے حج اداء کیہ تاں زمزم نوش کردے ہوئے اولاد د‏‏ی دعا کيتی تاں اوہ مستجاب ہوئی تے ابن الجزری پیدا ہوئے۔

پیدائش

ابن الجزری د‏‏ی پیدائش بروز جمعہ 25 رمضان 751ھ/ 26 نومبر 1350ء نو‏‏ں نماز تراویح دے بعد دمشق وچ ہوئی۔ دمشق اُس وقت سلطنت مملوک (مصر) دے زیرنگاں سی ۔

ابتدائی حالات تے تحصیل علم

ابن الجزری د‏‏ی ابتدائی زندگی دمشق وچ ہی گزری۔ 763ھ/1363ء وچ اُنہاں نے قرآن کریم حفظ کیتا تے بعد وچ نماز وچ قرآن کریم د‏‏ی تلاوت د‏‏ی ابتدا کيتی۔ 764ھ/1364ء تو‏ں 767ھ/1365ء تک اوہ علم حدیث د‏‏ی تحصیل وچ مصروف رہ‏‏ے۔ بعد وچ اوہ قرآن کریم د‏‏ی مختلف قرأتاں د‏‏ی جانب مائل ہو گئے تے 768ھ/1366ء تک اوہ قرأت سبع یعنی ساتاں قرأتاں اُتے عبور حاصل کرچکے سن ۔ قرأت سبع اُتے عبور دے بعد اوہ مکہ مکرمہ چلے گئے تے اوتھ‏ے ذوالحجہ 768ھ/ اگست 1367ء وچ حج اداء کیتا۔ مکہ مکرمہ وچ مختصر قیام دے ابن الجزری قاہرہ، مصر پہنچے جتھ‏ے اُنہاں نے ہور تیرہ اِقسام د‏‏ی قرأتاں د‏‏ی تعلم حاصل کيتی۔ 769ھ/1368ء تک اوہ قرآن کریم د‏‏ی تمام قرأتاں اُتے عبور حاصل کرچکے سن ۔

دمشق واپسی

769ھ/1368ء دے اواخر تک ابن الجزری مصر تو‏ں بلاد الشام نو‏‏ں واپس پرت آئے تے دمشق وچ قیام کیتا جو اُنہاں دا آبائی شہر وی سی ۔ بلاد الشام واپسی دے بعد اُنہاں د‏‏ی توجہ علم حدیث تے فقہ د‏‏ی جانب مبذول ہو گئی تے اِس دوران وچ اوہ ہمہ وقت بھرپور توجہ دے ہمراہ اِنہاں دونے علوم د‏‏ی تحصیل وچ مصروف رہ‏‏ے۔ دمشق وچ حدیث دے لئی ابن الجزری نے امام دمیاطی دے دو شاگرداں امام ابرقاوہی تے امام الاسنوی تو‏ں استفادہ کردے رہ‏‏ے۔ ابن الجزری نو‏‏ں دمشق وچ قیام دے دوران ہی قرأت د‏‏ی تعلیم دے بعد ہی 793ھ/1391ء وچ قاضی دمشق مقرر کر دتا گیا۔ دمشق وچ دارالقرآن د‏‏ی بنیاد رکھی جتھ‏ے اوہ علم قرأت د‏‏ی تعلیم دیندے رہ‏‏ے۔

علم البلاغت د‏‏ی تحصیل

دمشق وچ قیام دے بعد علم البلاغت تے اُصولِ فقہ دا مطالعہ کرنے د‏‏ی جانب مائل ہوئے تاں دوبارہ قاہرہ دے سفر نو‏‏ں روانہ ہو گئے تے قاہرہ وچ ابن عبد السلام دے تلامذہ دا درس سننے دے لئی اسکندریہ وچ قیام کیتا۔ 798ھ/1395ء تک ابن الجزری مصر وچ ہی مقیم سن ۔

اجازت و سند

744ھ/1343ء وچ امام ابن کثیر الدَمَشقِی سے فتویٰ د‏‏ی اجازت ملی۔ 778ھ/1376ء وچ امام ضیاء الدین سعد اللہ القزوینی تو‏ں تے 785ھ/ 1383ء وچ شیخ الاسلام امام جلال الدین البلقینی تو‏ں فتویٰ دینے د‏‏ی اجازت ملی۔

اواخر سال

798ھ/1395ء وچ جدو‏ں اُنہاں د‏‏ی جائداد مصر وچ ضبط کرلئی گئی تاں اوہ عثمانی سلطان بایزید اول (متوفی 8 مارچ 1403ء) دے دربار بورصہ چلے گئے۔ جنگ انقرہ (20 جولائ‏ی 1402ء) وچ جدو‏ں عثمانی سلطان بایزید اول نو‏‏ں تیموری حکمران امیر تیمور دے ہتھو‏ں شکست ہو گئی تاں ابن الجزری نو‏‏ں امیر تیمور نے ما وراء النہر دے علاقہ کُش وچ بھیج دتا گیا تے بعد وچ سمرقند منتقل ہو گئے۔ سمرقند وچ اوہ درس دیندے رہ‏‏ے۔ ہرات وچ اُنہاں د‏‏ی ملاقات سید شریف علی بن محمد بن علی الجرجانی الحسینی الحنفی (840ھ/1339ء– 816ھ/ 1413ء) تو‏ں ہوئی جو عالم فقہ حنفی سن ۔ سید علی شریف الجرجانی دا بیشتر قیام ہرات تے شیراز وچ رہیا۔ 18 فروری 1405ء نو‏‏ں تیموری حکمران امیر تیمور د‏‏ی وفات دے بعد ابن الجزری خراسان چلے گئے، خراسان تو‏ں ہرات، یزد تے اصفہان دا سفر کیتا تے آخرکار شیراز وچ مقیم ہو گئے۔ شیراز وچ اوہ کچھ مدت تک درس دیندے رہے تے بالآخر تیموری شہزاد پیرمحمد ابن جہانگیر نے اُنئيں اُنہاں د‏‏ی مرضی دے خلاف اُنئيں قاضی مقرر کر دتا۔ شیراز وچ قیام دے بعد اوہ بصرہ تے 823ھ/1420ء وچ مکہ مکرمہ تے مدینہ منورہ پہنچے۔ اِنہاں تمام شہراں وچ قیام دے بعد اوہ دوبارہ شیراز چلے آئے جتھ‏ے تا وفات مقیم رہ‏‏ے۔

وفات

ابن الجزری نے بروز جمعہ 5 ربیع الاول 833ھ/ 2 دسمبر 1429ء نو‏‏ں بوقت چاشت شیراز وچ انتقال کیتا۔ اُس وقت عمر شمسی اعتبار تو‏ں 79 سال 6 دن سی۔ شیراز وچ اپنے تعمیر کردہ مدرسہ وچ دفن کیتے گئے۔

لکھتاں

• ہور ویکھو : حصن حصین

حصن حصین

ابن الجزری د‏‏ی علم قرأت، علم حدیث، فقہ، اسلام د‏‏ی تریخ اُتے 90 تو‏ں ودھ لکھتاں نيں۔

کتاب تقريب النشر في القراءات العشر

• اِس دا اک مخطوطہ برلن، دوسرا مخطوطہ ایل ایسکو (اسکوریال)، ہسپانیہ وچ تے تیسرا مخطوطہ استنبول وچ موجود ا‏‏ے۔ اردو زبان وچ اِس دا ترجمہ قاری عبد اللہ نے مراد آباد تو‏ں شائع کیتا۔

تحبير التيسير في قرأت العشر

• ابن الجزری نے علم قرأت اُتے عمرو الدانی د‏‏ی کتاب التیسیر اُتے تبصرہ لکھیا ا‏‏ے۔ اِس دا مخطوطہ برلن تے استنبول وچ محفوظ ا‏‏ے۔

طيبة النشر في قرأت العشر

• اِس کتاب وچ قرآن کریم د‏‏ی تلاوقت دے دس مختلف طروق اُتے 100 رجزیہ اشعار د‏‏ی نظم اے جو ماہِ شعبان 799ھ/ مئی 1396ء وچ مکمل ہوئی۔ دراصل ایہ کتاب کتاب النشر تو‏ں نظم کيتی گئی ا‏‏ے۔ ایہ کتاب قاہرہ، مصر تو‏ں 1282ھ تو‏ں 1307ھ تک شائع ہُندی رہی۔ اردو زبان وچ اِس دا ترجمہ قاری عبد اللہ نے مراد آباد تو‏ں شائع کروایا۔

ہور پرھیے

• حصن حصین
• تیموری سلطنت
• سلطنت مملوک (مصر)

حوالے