تراویح
| نماز تراویح | |
|---|---|
 جامع مسجد قیروان وچ نماز تراویح ادا کيتی جارہی اے۔ | |
| سرکاری ناں | صلاة التراويح |
| ہور ناں | رمضان دی رات دی نماز |
| منایا جاندا | سنی مسلمان |
| قِسم | اسلامی |
| اہمیت | سنی مسلمان ہر سال رمضان المبارک دے مہینے وچ اللہ دے لئی نماز تراویح ادا کردے نيں۔ |
| Observances | سنت نمازاں |
| شروع | نماز عشاء |
| ختم | صبح صادق |
| چکر | سالانہ |
| نال تعلق | نماز، نفل نماز، ارکان اسلام |
رمضان دے مہینے وچ عشاء دی نماز توں بعد تے وتراں توں پہلاں باجماعت ادا کيتی جاندی اے۔ جو ویہہ/اٹھ رکعت اُتے مشتمل ہُندی اے تے دو دو رکعت کرکے پڑھی جاندی اے۔ ہر چار رکعت دے بعد وقف ہُندا اے۔ جس وچ تسبیح و تحلیل ہُندی اے تے ايسے دی وجہ توں اس دا ناں تروایح ہويا۔ حضور صلی اللہ علیہ وسلم نے رمضان شریف وچ رات دی عبادت نوں وڈی فضیلت دتی اے۔ حضرت عمر رضی اللہ عنہ نے سب توں پہلی تروایح دے باجماعت تے اول رات وچ پڑھنے دا حکم دتا تے اُس وقت توں ہن تک ایہ ايسے طرح پڑھی جاندی اے۔ اس نماز دی امامت بالعموم حافظ قرآن کردے نيں تے رمضان دے پورے مہینے وچ اک بار سنت اے تے ودھ مرتبا قرآن شریف پورا ختم کيتا جا سکدا اے حنفی ، شافعی ، مالکی تے حنبلی حضرات ویہہ رکعت پڑھدے نيں تے اہل حدیث اٹھ رکعت، تروایح توں بعد وتر وی باجماعت پڑھے جاندے نيں۔
تراویح دے معنی
سودھوبخاری شریف دی مشہور و معروف شرح لکھݨ والے حافظ ابن حجر عسقلانی نے تحریر کيتا اے کہ تراویح، ترویحہ دی جمع اے تے ترویحہ دے معنی: اک دفعہ آرام کرنا اے، جداں تسلیمہ دے معنی اک دفعہ سلام پھیرنا۔ رمضان المبارک دی راتاں وچ نمازِ عشاء دے بعد باجماعت نماز نوں تراویح کہیا جاندا اے، کیونجے صحابہٴ کرام دا اتفاق اس امر اُتے ہو گیا کہ ہر دوسلاماں (یعنی چار رکعت ) دے بعد کچھ دیر آرام فرماندے سن ۔[۱]
اکابرین امت دے اقوال
سودھوامام ابو حنیفہ
سودھوامام فخر الدین قاضی خان لکھدے نيں کہ امام ابو حنیفہ فرماندے نيں کہ رمضان وچ ہر رات ویہہ یعنی پنج ترویحہ وتر دے علاوہ پڑھنا سنت اے۔ ([۲] علامہ علاء الدین کاسانی حنفی لکھدے نيں کہ جمہور علما دا صحیح قول ایہ اے کہ عمر فاروق نے حضرت ابی بن کعب دی امامت وچ صحابہٴ کرام نوں تراویح پڑھانے اُتے جمع فرمایا تاں انہ اں نے ویہہ رکعت تراویح پڑھائی تے صحابہ دی طرف توں اجماع سی۔[۳]
امام مالک
سودھوامام مالک دے مشہور قول دے مطابق تراویح دی 36 رکعت نيں؛جدوں کہ انہاں دے اک قول دے مطابق ویہہ رکعت سنت نيں۔ علامہ ابن رشدقرطبی مالکی فرماندے نيں کہ امام مالک نے اک قول وچ ویہہ رکعت تراویح نوں پسند فرمایا اے۔[۴] مسجد حرام وچ تراویح دی ہر چار رکعت دے بعد ترویحہ دے طور اُتے مکہ دے لوک اک طواف کر ليا کردے سن، جس اُتے مدینہ منورہ والےآں نے ہر ترویحہ اُتے چار چار رکعت نفل پڑھنی شروع کر دیؤ تاں اس طرح امام مالک دی اک رائے وچ 36 رکعت (20 رکعت تراویح تے 16 رکعت نفل) ہوگئياں۔
امام شافعی
سودھوامام شافعی فرماندے نيں کہ مینوں ویہہ رکعت تراویح پسند نيں، مکہ مکرمہ وچ ویہہ رکعت ہی پڑھدے نيں۔ قیام اللیل ص 159 اک دوسرے مقام اُتے امام شافعی فرماندے نيں کہ ميں نے اپنے شہر مکہ مکرمہ وچ لوکاں نوں ویہہ رکعت نماز تراویح پڑھدے پایا اے۔ ترمذی ج 1 ص 166 علامہ نووی شافعی لکھدے نيں کہ تراویح دی رکعت دے متعلق ساڈا (شوافع) مسلک وتر دے علاوہ دس سلاماں دے نال ویہہ رکعت دا اے تے ویہہ رکعت پنج ترویحہ نيں تے اک ترویحہ چار رکعت دا دوسلاماں دے نال، ایہی امام ابوحنیفہ تے انہاں دے اصحاب تے امام احمد بن حنبل تے امام داوٴد ظاہری دا مسلک اے تے قاضی عیاض نے ویہہ رکعت تراویح نوں جمہور علما توں نقل کيتا اے۔
امام احمد بن حنبل
سودھوفقہ حنبلی دے ممتاز ترجمان علامہ ابن قدامہ لکھدے نيں : امام ابو عبد اللہ (احمد بن حنبل) دا پسندیدہ قول ویہہ رکعت دا اے تے سفیان ثوری وی ایہی کہندے نيں تے انہاں دی دلیل ایہ اے کہ جدوں عمر فاروق نے صحابہٴ کرام نوں ابی بن کعب دی اقتداء وچ جمع کيتا تاں اوہ ویہہ رکعت پڑھدے سن، ہور امام احمد ابن حنبل دا استدلال یزید وعلی دی روایات توں اے۔ ابن قدامہ کہندے نيں کہ ایہ بمنزلہ اجماع دے اے۔ ہور فرماندے نيں جس چیز اُتے حضورِ اکرم صلی اللہ علیہ وسلم دے صحابہ عمل پیرا رہے ہوݨ، اوہی اتباع دے لائق اے۔[۵]