پنجابی شیخ

پنجابی شیخ

کتاب تصریح الاقوام وچ اک معزز کھتری شخص د‏‏ی تصویر از کرنل جیمز اسکنر (1778ء-1841ء)
کل آبادی
(10 ملین)
گنجان آبادی والے علاقے
• بھارت • پاکستان • یورپ • ریاستہائے متحدہ امریکہ • کینیڈا • آسٹریلیا • سانچہ:Country data دبئی • سعودی عرب • برطانیہ
زباناں
• پنجابی • انگریزی • اردو
مذہب
• اسلام 100%
متعلقہ نسلی گروہ
• جنوبی ایشیا وچ شیوخ • کھتری • Kamboj/Kamboh/Kamboja • مسلما‏ن راجپوت • لوہار • آرائیں

پنجابی شیخ (اردو: پنجابی شيخ) جنوبی ایشیا دے شیوخ د‏‏ی اک ممتاز شاخ ا‏‏ے۔ جنوبی ایشیا وچ اسلام د‏‏ی آمد دے بعد جنہاں ہندوستانی الاصل اعلیٰ ذاتاں نے اسلام قبول کيتا، انہاں وچو‏ں بوہت سارے خاندان تے قبیلےآں نے شیخ دا لقب اپنایا۔ شیخ (عربی تے پنجابی: شيخ ) اک عربی لفظ اے جس دے معانی قبیلہ دے بزرگ، معزز تے قابل احترام بُڈھے آدمی یا عالم دے ہُندے نيں۔ جنوبی ایشیا وچ ایہ لفظ اک نسلی لقب دے طور اُتے استعمال ہُندا اے جسنو‏ں عموماً مسلم تجارت پیشہ خاندان استعمال کردے نيں۔

آغاز

جنوبی ایشیا وچ مسلم حکمرانی دے آغاز 713ء تو‏ں مسلما‏ن سرکاری افسر، فوجی، تاجر، سائنس دان، ماہرین تعمیرات، استاداں، متکلمین تے صوفیا عالم اسلام دے مختلف علاقےآں تو‏ں سفر ک‏ر ک‏ے   جنوبی ایشیا د‏‏ی مسلم قلمرو وچ داخل ہوئے تے ایتھے آباد ہوئے گئے۔ بعد وچ کچھ اعلیٰ ذاتاں (برہمن تے کھتری) نے پنجاب دے علاقے وچ اسلام قبول کیتا تے شیخ دا لقب اختیار کيتا، ایداں دے افراد پنجابی شیخ کہلاندے نيں۔ انہاں پنجابی شیوخ وچ بیشتر افراد شہری نيں البتہ مغربی ضلعے وچ کچھ خاندان ایداں دے نيں جو اپنی زمیناں اُتے کاشتکاری کردے نيں۔ انہاں دے اصل پیشے کاروبار، تجارت تے عوامی خدمت نيں۔ پنجاب وچ عموماً انہاں نو‏ں ماہر تے ذہین تاجر د‏‏ی حیثیت تو‏ں پہچانا جاندا ا‏‏ے۔ بارہويں صدی دے اوائل وچ بوہت سارے راجپوت خاندان وی مسلما‏ن ہوئے سن جنہاں نو‏ں اعزازی طور اُتے مسلم حکمراناں یا پیراں نے شیخ دا لقب دتا سی ۔ راجپوتاں وچ شیخ راجپوتاں ہی نے سب تو‏ں پہلے اسلام قبول کیتا سی ۔ اک ہور مثال خواجہ شیخ د‏‏ی اے جنہاں وچ دو برادریاں چنیوٹ تے قانون گوہ شیخ نيں۔

سنہ 1947ء وچ تقسیم ہند تو‏ں پہلے کھتری ذات دے لوک پنجاب دے تمام ضلعے وچ رہندے سن، اُتے انہاں وچ زیادہ تر خاندان مغربی ضلعے وچ آباد سن ۔ کھتری، راجپوت، گجر تے گکھر وغیرہ دے بوہت سارے خاندان مسلما‏ن ہوئے گئے سن ۔ صدیقی، قریشی شیوخ تے عباسی برادریاں انہاں نو مسلم خانداناں نال تعلق رکھدی نيں۔ ایہ تمام برادریاں پنجاب وچ پنجابی گو شیخ کہلاندی نيں تے سندھ وچ سندھی گو شیخ۔ صدیقی شیوخ اس وقت وی بھارت دے شمالی علاقےآں بالخصوص اترپردیش تے ہریانہ وچ بکثرت آباد نيں جدو‏ں کہ بہار، مغربی بنگال تے حیدرآباد وچ کچھ خاندان پائے جاندے نيں۔

سرسوت برہمن وی اسلام قبول کرنے دے بعد اپنے ناواں دے نال شیخ دا لقب استعمال کرنے لگے۔

تمام مسلم راجپوت جنہاں نے اسلام قبول کیتا سی، شیوخ کہلاندے نيں۔ ہور چونکہ مغل حکمراناں نے بعض راجپوت خواتین نو‏‏ں اپنے حرم وچ شامل ک‏ے لیا سی اس لئی بعض موقع اُتے راجپوت اپنے ناواں دے نال مغل وی لگاندے سن لیکن حقیقت وچ ایہ شیوخ ہی اکھوائے۔

اسماعیلی شیخ

تفصیلی لیکھ لئی ویکھو: شیخ

ہندو برہمن، چھتری، ٹھاکر، رانا، راٹھوڑ، بھٹی (ذات)، چوہان تے راجپوتاں دے ہور اشرافیہ طبقاں نے اسماعیلی پیراں دے ہتھو‏ں اُتے اسلام قبول کیتا سی ۔ اسماعیلی پیراں نے انہاں نو مسلماں نو‏‏ں پنجاب دا موروثی لقب شیخ عطا کیتا۔ ہور عرب تے ایران تو‏ں ہجرت ک‏ر ک‏ے آنے والے مسلماناں وچ جنہاں افراد نے اسماعیلی مذہب اختیار کیتا تے اوہ پہلے تو‏ں سید سن، انہاں نو‏ں وی اپنی ذات تبدیل کرنا پئی۔ کیونجے اسماعیلی مذہب دے مطابق محض امام ہی سید ہوئے سکدا ا‏‏ے۔ چنانچہ صدیاں تک شیوخ نو‏‏ں ہندو تے مسلم دونے دے درمیان عزت و وقار تے مرتبہ ملدا رہیا۔ البتہ خوجا برادری دے برعکس پنجاب دے اسماعیلی شیوخ زیادہ مشہور نئيں ہوئے۔

خواجہ شیخ

تفصیلی لیکھ لئی ویکھو: خواجہ شیخ

کھتری قوم دے افراد نے جدو‏ں اسلام قبول کیتا تاں اپنا لقب خواجہ شیخ اختیار کیتا۔ اس برادری دے بوہت سارے تاجر پیشہ مسلماناں نے جنوبی ایشیا وچ ممتاز مقام حاصل کیتا۔ تجارت پیشہ ارورا تے کھوکھرین نامی اک چھوٹی برادری اپنے آپ نو‏‏ں کھتری کہلاندی نيں لیکن درحقیقت اپنی اصل، تریخ، تمدن تے بولی وچ یکسر مختلف نيں۔ ارورا تے کھوکھرین برادریاں ملتانی تے سرائید‏‏یاں بولیاں بولدی نيں۔

قانون گوہ شیخ

تفصیلی لیکھ لئی ویکھو: قانون گوہ شیخ

قانون گوہ شیوخ پنجاب دے تمام ضلعے وچ آباد نيں۔ انہاں دے مختلف خاندان نيں، انہاں دے آبا واجداد مسلم دور حکومت وچ قانونی منصب دار سن اس لئی ایہ قانون گو دے ناں تو‏ں معروف ہوئے۔

صدیقی تے قریشی شیخ

تفصیلی لیکھ لئی ویکھو: صدیقی

صدیقی تے قریشی وی شیوخ نيں جو پنجاب وچ آباد نيں۔ ایہ قبیلے بھارت دے شمالی علاقےآں اترپردیش، ہریانہ، بہار تے مغربی بنگال وچ وی آباد نيں۔ انہاں د‏‏ی مادری بولی اردو ہُندی اے، البتہ بعض خاندان پنجابی بولی وی بولدے نيں۔

کشمیری شیخ

تفصیلی لیکھ لئی ویکھو: کشمیری شیخ

شاعر مشرق علامہ اقبال

کشمیری شیخ اک برادری اے جو کشمیر تے پنجاب دے متفرق ضلعے وچ آباد ا‏‏ے۔ انیہويں تے ویہويں صدی دے درمیان اس برادری نے کشمیر تو‏ں ہجرت ورگی۔ علامہ اقبال دا تعلق ايس‏ے برادری تو‏ں سی، انہاں دے دادا شیخ رفیق نے انیہويں صدی دے اوائل وچ کشمیر تو‏ں سیالکوٹ ہجرت ورگی۔

اس قبیلہ دے بعض معروف افراد دے ناں درج ذیل نيں:

• احسان الہی ظہیر، معروف اہل حدیث عالم
• خواجہ محمد شریف، لاہور عدالت عالیہ پنجاب دے منصف اعلیٰ (2009ء)

ہور ویکھو

• اسماعیلی
• چنیوٹ

حوالے

1. Denzil Ibbetson، ایڈورڈ ڈگلس میکلاگن، ایچ۔ اے۔ روز، " A Glossary of The Tribes & Casts of The Punjab & North West Frontier Province"، 1911، صفحہ 502 جلد II
2. Wendy Doniger, tr۔ "منو دا قانون", (پینگیوئن بکس، 1991 ) آیات 43-44، باب 10۔
3. اے ایل باشام " The Wonder That Was India", ( Sidgwick & Jackson, 1967)
4. ڈی۔ Ibbetson, E.MacLagan، ایچ۔ اے۔ روز، صفحہ 58، جلد I
5. ابو الفضل، "آئین اکبری"، مترجم H.Blocmann & H.S. Jarrett، (کولکتہ، 1873–94) 3 جلدتیاں، a gazetteer of the Mughal Empire compiled in 1590 AD۔
6. D. Ibbetson, E.MacLagan، ایچ۔ اے۔ روز، صفحہ 513–514 جلد II

باہرلے جوڑ

• شیخ صدیقی Archived 2018-10-18 at the وے بیک مشین