آرائیں
آرائیں اک ذات (Caste) اے۔ اس ذات دے لوک پاکستان وچ کثیر تعداد وچ موجود نيں۔آرائیں کتھے توں آئے سن ؟
آپ وچوں وی بوہت سارے آرائیں قوم نال تعلق رکھدے ہون گے۔ آؤ آپ دوستاں نوں انہاں دی تریخ دے بارے وچ کچھ دسدے نيں جو یقینا آپ دے لئی دلچسپی تے معلومات وچ اضافے دا باعث ہوئے گی۔ذہن وچ رہے ذات صرف ساڈی پہچان دے لئی ہُندی اے ۔ اس اُتے فخر کرنا مناسب نئيں۔ اسیں پہلے مسلمان نيں فیر پنجابی پٹھان آرائیں؛ راجپوت؛ جاٹ؛ وغیرہ نيں۔ اللہ دے نزدیک تسيں وچوں بہترین اوہ اے جو متقی اے ۔اب اپنے موضوع دی طرف آندے نيں۔
آرائیں ذات دے آباؤاجداد اریحائی فلسطینی عرب سن، جو 712ء ميں دریائے اردن دے کنارے آباد شہر اريحا توں ہجرت کرکے آئے سن ۔ محمد بن قاسم دے نال برصغير ميں داخل ہونے والی فوج دی تعداد 12,000 سی، جس وچوں 6,000 اریحائی سن ۔ محمد بن قاسم تقریباً 4 سال تک سندھ وچ رہے۔ ايسے دوران گورنر عراق حجاج بن یوسف تے خلیفہ ولید بن عبدالملک دا اَگڑ پِچھڑ انتقال ہوئے گیا۔ خليفہ سلیمان بن عبدالملک نے تخت نشینی دے بعد حجاج بن یوسف دے خاندان اُتے سخت مظالم ڈھائے۔ ايسے دوران اس نے محمد بن قاسم نوں وی حجاج بن یوسف دا بھتیجا تے داماد ہونے دے جرم وچ گرفتار کرکے عرب واپس بلايا، جتھے اوہ 7 ماہ قید وچ رہنے دے بعد انتقال کر گئے۔
خليفہ دی انہاں ظالمانہ کارروائياں دی وجہ توں اریحائی فوجیاں نے اپنے آبائی وطن واپس نہ جانے تے برصغیر ہی وچ ہی قيام دا فيصلہ کرليا۔ خلیفہ دے عتاب توں بچنے دے لئی انہاں نے فوج دی ملازمت چھڈ دتی تے کھیتی باڑی کواپنا ذریعہ معاش بنا لیا۔ کچھ عشراں بعد اوہ آہستہ آہستہ وسطی تے مشرقی پنجاب دی طرف چلے گئے تے وقت دے نال نال انہاں دی اگلی نسلاں پورے برصغیر وچ پھیل گئياں۔
اریحائی یا الراعی سے
محمد بن قاسم دے لشکر توں آرائیں لفظ دی تشریح راجہ داہر دی قید وچ اک مسلمان لڑکی دی آواز اُتے لبیک کہنے والا بارہ ہزار عوام دا اسلامی لشکر چار حصےآں اُتے مشتمل سی پہلا حصہ دا ناں مقدمتہ الجیش سی جو تھوڑے جہے آدمیاں اُتے مشتمل سی تے لشکر توں تن چار میل اگے توں راستہ دی راہنمائی کر رہیا تھا۔باقی سجے طرف دا لشکر (میمنہ) تے کبھے طرف والا (میسرہ) تے درمیان والے لشکر دا ناں( قلب )تھا ۔ ہر اسلامی لشکر کے پاس اک جھنڈا ہُندا سی جس نوں فوج ہر صورت وچ بلند رکھدی اے ۔تے جنگ دے اختتام اُتے ایہ مفتوحہ زمین اُتے گاڑ دتا جاندا اے ۔اس جھنڈے دا ذکر نبی اکرم محمد ( صلی اللہ تعالی علیہ والہ وسلم ) نے جو غزوات خود لڑے انہاں وچ وی اے تے صحابہ اکرام (ر ضوان اللہ تعالی علیہ اجمعین )نے انہاں نوں گرنے توں بچانے دے لئی شہادتاں نوش فرمائاں نيں ۔ اس فتح دے نشان والے جھنڈے دا ناں (الرائیہ) ہُندا سی ۔ فتح دے بعد اس شامی فوج دے سپاہی نوں الرائیہ دی نسبت توں الرائیی کہیا جانے لگیا لفظ الرائیی عربی وچ جدوں بولا جاندا اے تاں سننے وچ آرائیں ہُندا اے کیونجے عربی وچ ا دے بعد ل نئيں بولی جاندی۔الرائیی لفظ نوں انگلش وچ آرین کہندے نيں ۔ انگلش تریخ داناں نے جو ایہ لکھیا اے کہ آرین Arian نے یورپ توں آکے ایتھے حملہ کیتا تے آباد ہوئے بالکل ٹھیک لکھیا اے کیونجے جدوں ایہ واقعہ ہويا اس وقت شام وچ اسلامی خلافت تے دنیا دی سپر پتے سی تے اس سلطنت دے علاقے یورپ وچ وی سن اس وقت جدوں ایہ لشکر شام دے جس علاقے توں بھیجیا گیا اوہ اج وی شامی علاقہ یورپ دی حدود وچ واقعہ اے .۔خلاصہ کلام ایہ کہ آرائیں قوم برصغیر پاک وہند وچ عرب توں محمد بن قاسم دی قیادت وچ ہی آئی تھی۔جو بعد وچ مستقل طور پرایتھے رہائش پزیر ہوئے گئی۔ان وچ زیادہ تر لوک اج وی کھیتی باڑی دے شعبے توں ہی منسلک نيں۔ واللہ اعلم
Umar shami
تاریخی پس منظر
سودھوآلِ زورعین دی آمد1200سال پہلے از مسیح اے۔ عین یا راعین محبُ العدیہ یعنی قحطانی النسل خاندان بنو حمیرکے اک الولعزم تے باہمت شہزادے بنی مسرت زیاد الجہور دی اولاد توں اے۔ ایہ خاندان یمن وچ بادشاہی کردا سی ۔ بنو حمیرقحطان توں ستويں پُشت وچ سی ۔ قحطان دے بیٹے دا ناں بعصر سی ۔ جو حضرت ابراہیم دا ہمعصر سی ۔ پریم نے جدوں اک قلعہ جبلِ روعین اُتے تعمیر کیتا تواس دا ناں پریم زورعین پے گیا۔ پریم زورعین نوں آرائیاں دا مورثِ اعلیٰ تصور کیتا جاندا اے۔ اس لئی آرائیاں نوں آلِ زورعین وی کہیا جاندا اے۔ پریم زورعین دی اُولادسے صحابی رسول حضرت نعمان زورعین رضی اللہ تعالی عنہ نيں جنہاں نے 632ء وچ حضرت محمدؐ دا دعوت نامہ پڑھ کر اسلام قبول کر ليا سی ۔ آرائیں اوہ افراد نيں جو اسلامی جنگاں وچ جھنڈاں دی حفاظت اُتے معمور ہُندے سن ۔ اس فتح دے نشان والے جھنڈے دا ناں (آرئیہ) ہُندا سی ۔ ارائاں قوم دا آبائی علاقہ دریائے اُردن یا دریائے فرات دے کنارے (آریحا)نامی مقام جو ملک شام دی سرزمین سی۔ جدوں ایہ لوک سرزمین ہند پہنچے تاں ارائاں تے بعد وچ آرائیں اکھوائے۔ آرائیں قبیلے دے مشہور سردار شیخ سلیم آرائیں نيں۔ جنہاں نے حضرت سلمان فارسی توں دینی علوم و فیض حاصل کیتا۔ لوک انہاں دے پاس فیصلے کروانے اندے سن ۔ شیخ سلیم آرائیں دے فرزند شیخ حبیب آرائیں اپنے وقت دے بزورگ سن ۔ جنہاں نے شہدائے کربلا دی تجہیز وتدفین ورگی۔ شیخ محمد حبیب آرائیں دے فرزندشیخ حلیم آرائیں وی عظیم ہستی نيں جنہاں نے محمد بن قاسم بن عقیل دے نال مل کے راجا داہر دی فوج دا مقابلہ کیتا۔ 712ء خلیفہ ولید بن عبد المالک دی منظوری توں گورنر (دمشق)حجاج بن یوسف نے آپنے نو عمر داماد محمد بن قاسم کو12000 شامی جہادی لشکرجس وچ 6000 آرائیں قبیلے دے آفراد شامل سن راجا دا ہر دی راج دہانی سندھ وچ بھیجیا۔ راجا داہر اپنی فوج سمیت جھنگ وچ ماریا گیا۔ محمد بن قاسم نے ملتان،بیکانیر،ستلج،دہلی،دریائے سرسوتی تک دا علاقہ فتح کر ليا۔ ایويں آرائیں لوک برصغیر دے طول و عرض وچ پھیل گئے۔ جرنیل سپہ سالار محمد بن قاسم ساڈھے 3سال ہند ،سندھ وچ رہے۔ ايسے دوران وچ خلیفہ ولید تے گورنر حجاج بن یوسف دا یکے بعد ہور انتقال ہوئے گیا۔ اورخلیفہ سلمان نے تخت نشینی دے بعد حجاج بن یوسف دے خاندان اُتے ظلم کیتے۔ فتح ہند دے بعد خلیفہ سلیمان نے محمد بن قاسم نوں واپس بلیا کے قید کر ادتا۔ محمد بن قاسم 7ماہ قید وچ ہی وفات پا گئے۔ خلیفہ سلیمان نے شیخ حلیم آرائیں نوں محمد بن قاسم دا ساتھی ہونے دی وجہ توں ملک چھڈنے دا حکم دتا۔ خلیفہ دی انہاں ظالمانہ کاروا ئیاں دی وجہ توں آرائیں قوم نے اپنے وطن واپس نہ جانے تے برصغیر قیام دا فیصلہ کر ليا۔ شیخ حلیم الرائی نے آرائیں لوکاں وچ زمین تقسیم دی تاں آرائیں فوج نے ملازمت چھڈ کے کھیتی باڑی کرنے لگے۔ آرائیاں دا پیشہ ذراعت تے باغ بانی اے۔ کھیتی باڑی دا طریقہ وی تمام اقوام نے انہاں نوں توں سکھیا۔ آرائیں عربی نسل توں اے مگر عرب توں عجم تک دے سفر وچ انہاں دی بولی تے رہتل وچ نمائیاں فرق آیا اے۔
ارائاں توں آرائیں
سودھوآرائیں اُردو بولی دا لفظ اے۔ پنجابی ارائاں کہندے نيں۔ آرائیں دے معنی(کاشتکار)یعنی زمیندار دے نيں۔ لفظ ارائاں درصل عربی دا لفظ(ارائاں)اے۔ جو کثرت استعمال تے امتدادِزمانہ توں آرائیں بن گیا اے۔ عرفِ عام وچ آرائیں کہیا جاندا اے۔ ۔ صدیاں تک غیر عرب علاقے وچ رہنے تے مقامی آبادیاں دے نال گھل مل جانے دی وجہ توں عرب ارائاں جتھے اپنی عربی بولی چھڈ کے عجمی ہوئے گئے، اوتھے انہاں نے برصغیر دی مقامی زباناں اُتے وی گہرا اثر چھڈیا۔ ایہی وجہ اے کہ برصغیر دی زباناں وچ بے شمار عربی لفظاں شامل ہُندے چلے گئے۔ مقامی لوکاں دے لئی عربی دے حرف ’ح‘ دا اصل تلفظ کرنا مشکل سی تے لفظ ارائاں وقت دے نال نال فیر تے فیر بالآخر آرائیں بن گیا۔