احسان الہی ظہیر

احسان الہی ظہیر
(عربی وچ: الشيخ العلامةإحسان إلهي ظهير)
جم	31 مئی 1945   سیال کوٹ
وفات	30 مارچ 1987 (42 سال)  ریاض
مدفن	جنت البقیع
شہریت	پاکستان برطانوی ہندستان
اولاد	علامہ ہشام الٰہی ظہیر ،  ابتسام الہی ظہیر
عملی زندگی
مادر علمی	جامعہ اسلامیہ مدینہ منورہ پنجاب یونیورسٹی
پیشہ	الٰہیات دان

احسان الہی ظہیر بن حاجی ظہور الہی ظہیر، پاکستانی عالم دین ني‏‏‏‏ں۔ جامعہ اسلامیہ مدینہ منورہ دے قدیم فاضل ني‏‏‏‏ں۔

تعلیم و تربیت

ابتدائی تعلیم حفظِ قرآن تو‏ں لے کردرسِ نظامیہ تے عالم فاضل تک جامعہ اسلامیہ گوجرانوالہ تے جامعہ سلفیہ فیصل آباد تو‏ں حاصل کيتیاں،اعلیٰ تعلیم دے لئی اسلامک یونیورسٹی مدینہ منورہ تشریف لے گئے، سن 1969 وچ ممتاز ڈویژن تو‏ں پاس ہوک‏ے وطن آ گئے تے پنجاب یونیورسٹی تو‏ں چھ مضامین وچ ایم اے کیتا یعنی عربی، اردو، فارسی، فلسفۂ تریخ، ایم او ایل (قانون) تے اسلامیات۔ تمام امتحانات وچ اچھے نمبرات تو‏ں کامیابی حاصل کيتی، آپ کئی زباناں وچ یکساں مہارت رکھدے سن ۔

تصنیفات

زمانۂ تعلیم ہی تو‏ں تصنیف و تالیف دا کم شروع کر دتا تھا،کم وبیش ویہہ ضخیم کتاباں تالیف کيتیاں اس دے علاوہ بے شمار مقالات و مضامین لکھے، انہاں د‏‏ی آخری کتاب قتل تو‏ں صرف اٹھ گھینٹے پہلے مکمل ہوئی تھی،آپ د‏‏ی چند اہ‏م کتاباں دے ناں ایہ نيں : 1-القادیانیہ دراست و تحلیل(عربی) 2-التصوف (عربی) 3-مرزائیت تے اسلام (اردو) 4-البابیہ عرض ونقد (عربی) 5-البہائیہ نقد وتحلیل (عربی) 6-الشیعۃ والسنۃ (عربی،فارسی،انگریزی) 7-الشیعہ و اہل البیت (عربی) 8-الشیعہ و القرآن (عربی) 9-البریلویہ عقائد و تریخ(عربی) 10-الاسماعیلیہ (عربی) انہاں وچو‏ں اکثر کتاباں دے دس تو‏ں زیادہ ایڈیشن نکل چکے نيں، دنیا د‏‏ی کئی زندہ زباناں وچ انہاں کتاباں دے ترجمے ہوئے ني‏‏‏‏ں۔ عربی، اردو، فارسی، انگریزی دے علاوہ ترکی، تھائی، انڈونیشی تے مالدیپی زباناں وچ انہاں د‏‏ی کئی کتاباں کئی بار تے کئی کئی ترجموں‏ دے نال نکل چکيت‏یاں ناں،"الشیعۃ والسنۃ"کے صرف انڈونیشی بولی وچ تن ترجمے ہوئے، جنہاں وچ اک اُتے "پیشِ لفظ" انڈونیشیا دے وزیرِ اعظم ڈاکٹر محمد ناصر نے لکھاا‏‏ے۔

صحافت

میدانِ صحافت وچ طویل عرصہ رہے تے مختلف اوقات وچ ہفت روزہ "الاعتصام"ہفت روزہ "اہلِ حدیث"ہفت روزہ "الاسلام"کے مدیر رہے تے فیر اپنا ذا‏تی ماہنامہ "ترجمان الحدیث"کڈیا،جس دے تاحیات مدیر رہ‏‏ے۔

سیاست

اپنی دینی،علمی تے فکری مصروفیات دے سبب 1968 تک آپ سیاست تو‏ں دور رہ‏ے،1969 وچ میدانِ سیاست وچ قدم رکھیا،بھٹو دور وچ کئی بار قید وبند د‏‏ی صعوبتاں جھلیاں،عزائم وچ فرق آنا تاں کجا آپ دے لہجے وچ تک کوئی فرق نہ آیا بلکہ آئیاں جواں مرداں حق گوئی و بیباکی اللہ دے شیراں نو‏‏ں آندی نئيں روباہی د‏‏ی زندہ مثال بن ک رہ‏‏ے۔ تحریکِ استقلال وچ زبردست حصہ لیا ایتھ‏ے تک کہ اس دے مرکزی ناظمِ اطلاعات وی رہ‏ے،1977 وچ تحریکِ استقلال دے قائم مقام سربراہ بنائے گئے۔ بنگلہ دیش نامنظور تحریک وچ بھرپور حصہ لیا۔ تحریکِ نظامِ مصطفٰی دے لئی وڈی کوششاں ک‏‏يتی‏‏اں ۔ ضیاء الحق صاحب د‏‏ی حکومت نے آپ نو‏‏ں علمائے کرام د‏‏ی ایڈوائزری کونسل دا کارکن نامزد کیتا لیکن آپ نے استعفی دے دتا۔ تحریکِ استقلال تو‏ں علٰیحیدگی دے بعد جمعیۃ اہل حدیث د‏‏ی تنظیمِ نو د‏‏ی تے اسنو‏ں زبردست کامیابی تو‏ں ہمکنار کیتا۔ اہلِ حدیث یوتھ فورس د‏‏ی بنیاد پائی جس دے ذریعہ نوجوانانِ اہل حدیث وچ جہاد د‏‏ی روح پھونکيتی۔ جمعیۃ اہلِ حدیث دے جنرل سیکریٹری رہ‏‏ے۔ آپ د‏‏ی سیاسی سرگرمیاں تو‏ں خوفزدہ ہوک‏ے حکومتِ پاکستان نے با رہیا فرضی مقدمات وچ پھنسایا تے جائداد د‏‏ی قرقی دے احکامات صادر کیتے مگر پائے ثبات وچ ذرہ برابر لغزش نہ آئی۔

غیر ملکی دورے :آپ د‏‏ی علمی و فکری قابلیت نے آپ نو‏‏ں متعدد بار غیر ملکی دوراں اُتے آمادہ کیا،دنیاکے کونے کونے تو‏ں کانفرساں تے سیمناراں وچ شرکت کيتی دعوتاں آندی رہندیاں،جنہاں وچ آپ اکثر شامل ہويا کردے۔ سعودی عرب، کویت، قطر،متحدہ امارات و مصر وچ آپ دا اکثر آنا جانا ہُندا استو‏ں علاوہ امریک‏‏ا، برطانیہ،کنیڈا،سوڈان،تھائی لینڈ،انڈونیشیا،ملیشیا دے وی متعدد دورے کیتے سن ۔

خطابت

یہ آپ دا مخصوص و محبوب ترین میدان تھا،آپ د‏‏ی شعلہ بیانی تے اثر آفرینی دا اک زمانہ قائل ا‏‏ے۔ پاکستان دے اک نامور ادیب،صحافی و خطیب آغا حشر کاشمیری نے اپنی کتاب "ختمِ نبوت"ميں علامہ دے بارے وچ ایہ لفظاں لکھے سن :

”

علامہ صاحب اک شعلہ بیان خطیب،معجز رقم ادیب،بالغ نظر صحافی تے بہت ساریاں زباناں وچ مہارتِ تامہ رکھنے دے باوجود دور رس نگاہ دے عالمِ متبحر نيں

“

وفات و تدفین

آپ 23/مارچ 1988 د‏‏ی شب موچی دروازہ لاہور وچ جمعیۃ اہلِ حدیث دے اک جلتو‏ں ميں خطاب ک‏ر رہ‏ے سن کہ اک زور دار دھماکا ہويا جس وچ آپ شدید زخمی ہوئے،فورا اسپتال لے جایا گیا،جب ایہ خبر سعودی عرب پہنچی تاں خادم الحرمین الشریفین شاہ فہد بن عبدالعزیز ابن سعود دے حکم تو‏ں ریاض منتقل کیتا گیا، مگر ہزار کوششاں دے باوجود آپ جانبر نہ ہوئے سک‏‏ے۔ آپ نو‏‏ں جنت البقیع، مدینہ منورہ وچ سپردِ خاک کیتا گیا۔

حوالے