پرویز ہودبھائی

پرویز ہودبھائی
جم	11 جولائی 1950 (74 سال)  کراچی
وفات
رہائش	اسلام آباد
شہریت	پاکستان
عملی زندگی
مقام_تدریس	یونیورسٹی قائداعظم National Center for Physics ایف سی کالج یونیورسٹی
مادر علمی	کراچی گرائمر اسکول (۱۹۵۵–۱۹۶۸) میساچیوسٹس انسٹیٹیوٹ آف ٹیکنالوجی
تخصص تعلیم	ریاضی ، ؜electrical engineering ، ؜solid-state physics تے نیوکلئیر فزکس
تعلیمی اسناد	Bachelor of Science ، ؜Master of Science تے پی ایچ ڈی
استاذ	عبدالسلام قادیانی
پیشہ	طبیعیات دان ،  استاد ،  جنگ مخالف کارکن ،  جوہری طبیعیات دان ،  استاد جامعہ
پیشہ ورانہ زبان	انگریزی
شعبۂ عمل	نیوکلئیر فزکس ،  مقداریہ لونی حرکیات
ملازمت	لہور یونیورسٹی آف مینیجمنٹ سائینسز ،  قائداعظم یونیورسٹی ،  یونیورسٹی آف واشنگٹن ،  فارمین کرسچن کالج ،  ورچوئل یونیورسٹی آف پاکستان
مؤثر	عبدالسلام قادیانی
اعزازات
عبداسلام ایوارڈ (۱۹۸۴)

پرویز امیر علی ہود بھائی اک پاکستانی نیوکلیائی فزکس گرو تے مضمون لکھاری اے۔ اوہناں نے ذراتی فزکس اچ میساچیوسٹس انسٹیٹیوٹ آف ٹیکنالوجی، امریکہ توں پی ایچ ڈی کیتی۔ 1984 اچ میتھمیٹکس اچ عبداسلام ایوارڈ لیا۔

قائداعظم یونیورسٹی تے لہور یونیورسٹی آف مینیجمنٹ سائینسز وچ فزکس دے پروفیسر رئے۔

پرویز امیر علی ہود بھائی (پیدائش: 11 جولائ‏ی 1950ء) اک پاکستانی نیوکلیئر طبیعیات دان، مضمون نگار تے قومی سلامتی دے مشیر نيں۔ ہود بھائی نے مساچوسیٹس انسٹی ٹیوٹ آف ٹیکنالوجی (ایم آئی ٹی) تو‏ں الیکٹریکل انجینئری تے ریاضیات وچ گریجویٹ کیتا، اس دے بعد سولڈ سٹیٹ طبیعیات (ٹھوس حالت طبیعیات) دے موضوع وچ ماسٹر لیول دی تعلیم حاصل کيتی تے پھر نیوکلئر فزکس وچ پی ایچ ڈی دی ڈگری حاصل کيتی۔ انہاں نے مختلف یونیورسٹیاں جداں ایم آئی ٹی، یونیورسٹی آف میری لینڈ، کارنیگ میلن یونیورسٹی وغیرہ وچ عارضی پروفیسر شپ دے طور اُتے کم کیتا۔ 2003ء وچ انہاں نو‏ں پیوگوش کونسل وچ چھ روزہ قیام دے لئی مدعو کیتا گیا۔ ہودبھائی "دی بلیٹن آف اٹامک سائنٹسٹس" دے کفیل وی نيں تے "پرماننٹ مانیٹرنگ پینل آن ٹیرارزم آف دی ورلڈ فیڈریشن آف سائنٹسٹس" دے اک اہ‏م رکن بھی۔

ہودبھائی نے مختلف وقتاں وچ اپنی کارکردگی دی بنا اُتے مختلف ایوارڈ وی حاصل کیتے مثلاََ 1968ء وچ الیکٹرانکس دے لئی IEEE Baker Award تے 1984ء وچ ریاضیات دے میدان وچ عبد السلام ایوارڈ اپنے نام کیتا۔ اس دے علاوہ لوگاں وچ سائنسی شعور بیدار کرنے دی کوششاں نو‏‏ں دیکھدے ہوئے انہاں نو‏ں UNESCO Kalinga Prize وی 2003ء وچ دتا گیا۔ امیریکن فزیکل سوسائٹی دی جانب تو‏ں 2010ء وچ the Joseph A. Burton Award عطا کیتا گیا تے ٹفٹس یونیورسٹی تو‏ں The Jean Meyer Award وی ملا۔ 2011ء وچ فارن پالیسی میگزین نے انہاں نو‏ں دنیا دے سو متاثر کن گلوبل تھنکرز دی فہرست وچ شامل کیتا۔ 2013ء وچ پرویز ہودبھائی UN Secretary General's Advisory دے اک نہایت اہ‏م رکن منتخب ہوئے۔

ڈاکٹر پرویز ہودبھائی "اسلام تے سائنس: مذہبی راسخ الاعتقادی تے معقولیت دی جنگ" دے مصنف نيں تے اس کتاب دا ترجمہ ہن اٹھ زباناں وچ دستیاب ا‏‏ے۔ انہاں نے ٹیلی وژن اُتے پاکستان وچ تعلیمی نظام دے موضوع اُتے اک  مکمل سیریز دا انعقاد تے میزبانی دی ا‏‏ے۔ اس دے علاوہ دو ہور سیریز وی ٹی وی اُتے نشر کيتیاں گئیاں جنہاں دا تعلق سائنسی نظریات کوعام لوگاں وچ روشناس کرانے تو‏ں ا‏‏ے۔ ہودبھائی مشعل بکس لاہور دے سربراہ نيں تے اس سربراہی دے دوران وچ انہاں نے بے شمار اہ‏م سائنسی  و غیر سائنسی کتب دا اردو ترجمہ کیتا اے جس وچ جدید سوچ، انسانی حقوق، خواتین دا معاشرے وچ کردار وغیرہ دے موضوعات زیادہ نمایاں نيں۔

ابتدائی زندگی تے تعلیم

پرویز ہودبھائی کراچی وچ پیدا ہوئے تے ینيں پرورش پائی۔ کراچی گرائمر اسکول تو‏ں  او-لیول تے اے-لیول  دے امتحانات پا س کیتے۔ سکالرشپ دے ذریعے امریکا دی یونیورسٹی مساچوسیٹس یونیورسٹی آف ٹیکنالوجی (ایم آئی ٹی) تو‏ں ہور تعلیم حاصل کيتی۔ ایم آئی ٹی تو‏ں تعلیم حاصل کرنے دے دوران وچ پرویز ہودبھائی اک لوکل پاکستانی ریسٹورنٹ وچ کم کردے رہے تے اوتھ‏ے تو‏ں ملنے والے معاوضے تو‏ں اپنے تعلیمی اخراجات ادا کیتے۔ ایم آئی ٹی تو‏ں پرویز ہودبھائی نے 1971ء وچ   دو مرتبہ گریجوئیٹ کیتا۔ اک ریاضیات وچ تے دوسرا الیکٹریکل انجینئرنگ وچ ۔ اس دے بعد 1973ء وچ سالڈ سٹیٹ فزکس وچ دلچسپی دے باعث ایم ایس دی تعلیم اسی مضمون وچ حاصل کيتی۔ گریجویٹ تعلیم حاصل کرنے دے بعد پرویز ہودبھائی نے قائد اعظم یونیورسٹی بطورِ محقق جوائن دی تے اپنی نويں سکالرشپ دے تحت امریکا وچ اپنی تعلیم نو‏‏ں وی جاری رکھیا۔

پرویز ہودبھائی
جمیا:	11 جولائی 1950 کراچی، پاکستان
گن:	نیوکلیائی فزکس دا گرو
انعام:	عبداسلام ایوارڈ

ہودبھائی نے طبیعیات دے میدان وچ تعلیمی سفر نو‏‏ں جاری رکھیا تے 1978ء وچ ایم آئی ٹی تو‏ں نیوکلیئر فزکس وچ پی ایچ ڈی دی ڈگری حاصل کيتی۔امریکا وچ انہاں دے تعلقات اس وقت دے ذہین تے مشہور سائنس داناں دے نال سن ۔ اسی سلسلے وچ 1940ء دی دہائی وچ مین ہٹن پراجیکٹ تو‏ں انہاں دا تعلق رہیا جس وچ دنیا دے بہترین سائنسدان شامل سن ۔ یونیورسٹی آف واشنگٹن تو‏ں تھوڑے تو‏ں عرصے دے لئی انہاں نے ڈاکٹری دے بعد دی ریسرچ دا آغاز شروع کیتا۔ 1973 وچ پرویز ہودبھائی نے لاہور وچ واقع یونیورسٹی آف انجیئرنگ اینڈ ٹیکنالوجی دے شعبہ طبیعیات نو‏‏ں جوائن کیتا۔

تعلیمی میدان

کوانٹم فیلڈ سی وری، پارٹیکل فینومولوجی تے سُاُتے سائمیٹری دے میداناں وچ پرویز ہودبھائی نے اپنے ریسرچ کیریئر دا خاصا وقت صرف کیتا۔ ایم آئی ٹی تو‏ں پی ایچ ڈی دی ڈگری وصول کرنے دے بعد انہاں دی ملاقات ریاض الدین تے ڈاکٹر عبد السلام تو‏ں ہوئی۔ ڈاکٹر عبد السلام جو پاکستان دے اک بہت مشہور تےنوبل انعام یافتہ سائنس دان نيں، ایہ دونے افراد ایم آئی ٹی وچ پارٹیکل فزکس اُتے لیکچرز دینے آیا کردے سن ۔ پرویز ہودبھائی نے اسی عرصے وچ اٹلی دے شہر ٹریسٹی وچ واقع انٹرنیشنل سینٹر فار سی وریٹکل فزکس وچ   پاکستانی طبیعیات داناں دے اک گروہ وچ شمولیت اختیار کر لی۔ ڈاکٹر پرویز ہودبھائی دا انہاں اقدام دے باعث انہاں لوگاں وچ اٹھنا بیٹھنا ہو گیا جو ڈاکٹرعبدالسلام دے شاگرد سن تے جنہاں نے 1970ء دی دہائی وچ عبد السلام دے زیرِ نگرانی سائنسی کم سر انجام دتے سن ۔

اس گروہ وچ شامل ہونے تے اس وچ کچھ وقت گزارنے دے بعد ڈاکٹر پرویز ہودبھائی پاکستان واپس آئے تے قائد اعظم یونیورسٹی وچ طبیعیات اُتے لیکچرز دینا شروع کیتے۔ کچھ عرصے بعد اوہ اسی یونیورسٹی وچ موجود انسٹی ٹیوٹ آف سی وریٹکل فزکس (جسنو‏ں ہن ڈیپارٹمنٹ آف فزکس کہیا جاندا اے ) دے سربراہ منتخب ہوئے۔ اس یونیورسٹی وچ 30 سال تو‏ں ودھ عرصہ گزارنے دے بعد ہودبھائی لاہور آ گئے جتھ‏ے انہاں نے لاہور یونیورسٹی آف مینیجمنٹ سائنسز وچ وزٹنگ پروفیسر دے طور اُتے کم کیتا تے نال ہی سٹینفرڈ لینیئر ایکسیلیریٹر سینٹر وچ وزٹنگ سائنس دان دے طور اُتے وی کم کردے رہ‏‏ے۔ لمز یونیورسٹی وچ انہاں دے کنٹریکٹ دے تنازع نو‏‏ں ہويا ملی جس وقت نیوز میڈیا وچ ایہ خبر چلی کہ لمز یونیورسٹی دے چانسلر دی ای میل پبلک ہو چک‏ی اے تو ہودبھائی فورمین کرسچین کالج یونیورسٹی وچ مستقل طور اُتے آ گئے تے سینئر سٹاف نو‏‏ں جوائن کر لیا تے ینيں فزکس دے بوہت سارے کورسز کرائے۔

جب 1976ء وچ ڈاکٹر پرویز ہودبھائی پاکستان واپس آئے تو اس وقت پاکستان دا ایٹمی پروگرام اپنے اختتامی مراحل تو‏ں گزر رہیا سی تے پرویز ہودبھائی اس پروگرام دے اسرار و رموز سے وی اچھی خاصی واقفیت رکھدے سن ۔ ہودبھائی دا پاکستان وچ ہونے والی نیوکلیئر سوسائٹی دی تحریکاں تو‏ں خاصا گہرا تعلق سی تے اس سلسلے وچ پاکستان دے بوہت سارے نامور سائنس داناں تے سی وریٹکل ماہرینِ طبعیات  خصوصاََ اشفاق احمد تو‏ں ملنا جلنا انہاں دے کیریئر وچ اک خاص اہمیت رکھدا ا‏‏ے۔ مختلف مواقع اُتے ڈاکٹر پرویز ہودبھائی دا ڈاکٹر عبد القدیر خان دے نال سخت گیر تقابل ہُندا سی ۔ انہاں نے ڈاکٹر عبد القدیر تو‏ں متعلق "فادر آف" والے دعویٰ نو‏‏ں آڑے ہتھو‏ں لیا تے انہاں دی نیوکلیئر فزکس دے متعلق تحقیق تے ریسرچ ورک نو‏‏ں وی اپنی تنقید تو‏ں گزاریا۔ 1980ء دی دہائی وچ انہاں نے بشیر الدین محمود دے نال شمسی نقاط، موت دے بعد زندگی تے فلسفے دے موضوعات اُتے مباحثے کیتے۔

1999ء وچ ڈاکٹر پرویز ہودبھائی نے اشفاق احمد تے ریاض الدین دے نال مل کر اک بہت وڈا تے موثر کم کیتا تے اوہ سی نیشنل سینٹر آف فزکس (این سی پی) دا قیام۔ اس ادارہ دا مقصد ملک وچ سائنسی سوچ نو‏‏ں عام کرنا سی تے ایہ اپنے اہداف وچ کافی حد تک کامیاب وی ہويا۔ این سی پی نو‏‏ں آغاز وچ کئی اکیڈمک سائنس داناں نے جوائن کیتا۔

ہودبھائی نے جوہری ہتھیاراں تے انہاں تو‏ں منسلک ہر قسم دے منصوبےآں اُتے کڑی تنقید دی بالخصوص جنوبی ایشیاء وچ بلکہ بھارت تے پاکستان وچ انہاں دی اشاعت دے خلاف میدان وچ آئے۔ 2011ء وچ انہاں نے پاکستان دے تشاکلی نیوکلیئر ویپن پروگرام (جوہری ہتھیاراں دے منصوبےآں) دی شروعات دا ذمہ دار بھارت نو‏‏ں ٹھہرایا کیونکہ ایہ دفاع دے لئی پاکستان دا اک ردِ عمل سی ۔ ہودبھائی دے مطابق بھارت دے نیوکلیئر ٹیسٹ نے 1974ء وچ پاکستان نو‏‏ں مجبور کیتا کہ اوہ وی جوہری میدان وچ قدم رکھے۔ اس دے بعد اک مرتبہ پھر 1998ء وچ جدو‏ں بھارت نے پاکستان کو  ایٹمی حملےآں دی دھمکیاں داں تو پاکستان نو‏‏ں اسی ماہ اس تشویش ناک صورت حال نو‏‏ں سنجیدگی تو‏ں دیکھنا پيا تے جوہری میدان وچ داخل ہونے دے لئی اقدام کرنا پيا۔ اس گل کو مندے ہوئے کہ پاکستان دی نیوکلیئر ٹیکنالوجی نے ملک نو‏‏ں کسی وی بیرونی جارحیت تو‏ں بچایا اے تے بھارت تو‏ں بے شمار جنگی حالات تو‏ں وی محفوظ رکھیا اے، ہود بھائی نے دوسری طرف نیوکلیئر اسلحے دے بارے وچ کچھ خدشات ظاہر کیتے نيں کہ عین ممکن اے کہ ایہ کسی انتہا پسند گروہ دے ہتھ لگ جائے۔

قومی سلامتی تے ملکی سیاست اُتے تبادلۂ خیال

ہودبھائی بلیٹن آف دی اٹامک سائنٹسٹس دے اک اہ‏م ترین کفیل نيں تے انہاں نے اس بلیٹن وچ پاکستان دے معاملے نو‏‏ں اججے کیتا۔

اپنی ریسرچ دے دائرہ کار دے علاوہ وی ہودبھائی نے مختلف موضوعات اُتے بہت کچھ کہیا تے لکھیا، جداں اسلام تے سائنس، تعلیم دا نظام تے جوہری ہتھیاراں دے  دنیا بھر وچ خطرناک استعمال دے خلاف پرویز ہودبھائی نے کتاب "اسلام تے سائنس: مذہبی راسخ الاعتقادی تے معقولیت دی جنگ" تصنیف کيتی، اس کتاب دا ہن تک پنج زباناں وچ ترجمہ کیتا جا چکيا ا‏‏ے۔ اس کتاب وچ ڈاکٹر پرویز ہودبھائی نے پاکستان دی تاریخ، مذہبی رجحان تے پاکستان وچ لگنے والے مارشل لا اُتے گل کيتی ا‏‏ے۔ اس دے علاوہ اس کتاب وچ انہاں نے پاکستان دے تعلیمی نظام وچ ٹیکسٹ بُکس دی بحالی دے مسئلے نو‏‏ں وی بخوبی اججے کیتا۔ انہاں دے نیچرل سائنس تے سوشل سائنس اُتے مبنی بوہت سارے مضامین آئے دن بین الاقوامی میڈیا اُتے شائع تے نشر ہُندے رہندے نيں۔ انہاں دی بہت سی لکھتاں تکنیکی تے غیر تکنیکی پرچےآں وچ وقتاََ فوقتاََ شائع ہُندی رہی نيں۔

ہودبھائی نے پاکستانی افواج دی جدت تے کردار اُتے بہت کچھ لکھیا، خصوصاً حکومت پاکستان دی جانب تو‏ں فوج اُتے خرچ کیتے جانے والے دفاعی بجٹ اُتے تجزیے کیتے۔ ماضی وچ پرویز ہودبھائی نے فوج دے پاکستانی سیاست وچ دخل اندازی دے معاملے نو‏‏ں شدید تنقید دا نشانہ بنایا سی مگر ہن حال ہی وچ اوہ سعودی عرب وچ وہابی اسلام دے متعارف ہونے نو‏‏ں آڑے ہتھو‏ں لے رہے نيں تے نال ہی اسرائیل تو‏ں یہودیاں دی فلسطین اُتے درندگی اورغیر قانونی اجارہ داری دے خلاف وی آواز اٹھا رہے نيں۔

اک انٹرویو وچ سیکولرزم اُتے گل کردے ہوئے انہاں نے کہیا کہ سائنسی معاملات وچ شامل مذہبی شدت پسندی مسلماناں وچ سائنسی طرزِ فکر تے ترقی دے راستے وچ گزشتہ کئی سالاں تو‏ں   سب تو‏ں وڈی رکاوٹ ا‏‏ے۔ 2003ء وچ پرویز ہودبھائی ہیومنست مینیفیسٹو دے اہ‏م دستخط کنندہ سن ۔

سائنسی تحقیقات

ہودبھائی نے طبعیات، خاص کر پارٹیکل فزکس دے میدان  وچ بہت سی اہ‏م خدمات سر انجام دتیاں طبعیات اُتے انہاں دے بوہت سارے لیکچرز انٹرنیٹ اُتے آن لائن دستیاب نيں۔ نیشنل سینٹر آف فزکس وچ انہاں نے پارٹیکل فزکس دے مختلف پہلوئاں اُتے  تحقیقات کيتیاں تے ماڈرن فزکس بشمول اوہدی ریاضیات اُتے ری سرچ ورک کیتا۔ 2006ء وچ پرویز ہودبھائی نے جنرلائزڈ پارٹون ڈسٹری بیوشن (عام پارٹون دی تقسیم کاری) اُتے اک جامع ریاضیا‏تی معلوماندی مضمون لکھیا۔ 2007ء وچ ہودبھائی نے جینز لِنگ دے ریسرچ ورک نو‏‏ں ازسرِ نو شائع کیتا جو سٹرنگ سی وری تے کشش نو‏‏ں اک خلا وچ بیان کردا اے تے اک یا اک تو‏ں کم ڈائی مینشن وچ کشش دے بغیر سٹرنگ سی وری   اُتے گل کردا ا‏‏ے۔ اس نويں اشاعت وچ انہاں نے اس اُتے ریاضیا‏تی طرز تو‏ں کم کیتا۔ اسی سال، انہاں نے ایڈورڈ وِٹن دے Anti-de Sitter Space تے ہولوگرافی دے شعبے وچ اوہدی وسعت اُتے ازسرِ نو ری سرچ ورک شائع کیتا۔ ہودبھائی نے Sitter Space (عام نظریہ اضافت وچ عددیہ  یا سکیلر خم )کے موضوع اُتے ریاضیا‏تی دلائل تے اسنو‏ں سمجھنے دے لئی  لاجک دی مفصل معلومات فراہ‏م کيتیاں جنہاں نو‏ں  1998ء وچ ایڈورڈ نے تجربا‏تی مراحل تو‏ں گزاریا۔

14 اپریل 2001ء وچ ایہ اعلان کیتا گیا کہ ڈاکٹر پرویز ہودبھائی کوصدرِ مملکت جنرل ریٹائرڈ پرویز مشرف دی جانب تو‏ں ستارہء امتیاز تو‏ں نوازیا جائے گا مگر پرویز ہودبھائی نے ایہ امتیاز لینے تو‏ں انکار کر دتا۔ ایہ انکار انہاں نے Friday Times دے اک انٹرویو وچ کیتا۔

 دستاویزی فلماں

پرویز ہودبھائی نے تیرہ اقساط اُتے مبنی اردو بولی وچ اک دستاویزی سیریز دا پاکستان ٹیلی وژن اُتے آغاز کیتا جس دا موضوع پاکستان وچ تعلیم دا مسئلہ سی ۔ اس دے علاوہ انہاں نے دو دستاویزی فلماں سائنس دی اشاعت تے سائنسی سوچ تے طرزِ فکر دے حوالے تو‏ں وی نشر ک‏‏يتی‏‏اں ۔ 2004ء وچ انہاں نے"Crossing the Lines: Kashmir, پاکستان، India" دے عنوان تو‏ں ڈاکٹر ضیاء میاں دے نال اک دستاویزی فلمفلم بنائی۔ انہاں فلماں دا بنیادی مقصد تعلیمی مسائل نو‏‏ں اججے کرنا تے انہاں دا حل تلاش کرنا سی، اس دے نال نال عوام دی صحت دے مسائل اُتے روشنی پائی گئی تے نال نال پاکستان وچ سائنسی انقلاب دی کوششاں نو‏‏ں وی اججے کیتا گیا۔

اپنی دستاویزی فلماں وچ ڈاکٹر پرویز ہودبھائی نے پاکستان تے بھارت دے جوہری منصوبےآں تےایٹمی ہتھیاراں اُتے شدید تنقید کيتی۔ انہاں نے پاکستان وچ طالبانائزیشن دے معاملے نو‏‏ں وی اٹھایا تے اس دے جنوبی ایشیاء اُتے ازجلد اثرات اُتے وی روشنی پائی۔ انہاں دی دستاویزی فلماں وچ ایہ دکھایا گیا کہ امریکا تے نیٹو فورسز افغانستان وچ افغانی لوگاں دی مدد نئيں کر رہیاں تے نہ ہی انہاں نے افغانستان دی معاشی تے معاشرتی زندگی دے لئی کوئی اچھے اقدام کیتے نيں بلکہ اس دے برعکس کرپشن تے بغاوت دے عناصر پیدا کیتے نيں جنہاں دا کافی حد تک  نقصان پاکستان نو‏‏ں وی ہويا ا‏‏ے۔

فلم سازی

• Crossing the Lines: Kashmir, پاکستان، India (2004)
• The Bell Tolls for Planet Earth (2003)
• پاکستان and India Under the Nuclear Shadow (2001)

ایچ ای سی اُتے تنقید

پرویز ہودبھائی نے ہایئر ایجوکیشن کمیشن دی اس حکمت ِ عملی اُتے کڑی تنقید دی کہ ایچ ای سی دا مقصد "کوالٹی دی بجائے وڈی تعداد بنانا اے "۔ انہاں دا ماننا سی کہ اس قسم دی پالیسیاں جنہاں دے ذریعے ریسرچ پیپرز دے مصنفین تے پی ایچ ڈی سپروائزرز نو‏‏ں کیش تے پروموشن دے ثمر عطا ہُندے نيں،  درحقیقت پاکستانی یونیورسٹیاں  نو‏‏ں اصل معلوماندی تے فائدہ مند ریسرچ پیپرز دی فراہمی دی بجائے ردی پیپرز تے بے کار پی ایچ ڈی  پیدا کرنے دی فیکٹریاں بن گئی نيں۔ 2003ء تو‏ں ہی جدو‏ں ایچ ای سی ڈاکٹر عطاء الرحمن دے سربراہی وچ چل رہی سی، پرویز ہودبھائی نے اسنو‏ں آڑے ہتھو‏ں لیا تے اس اُتے تنقید دے سلسلے وچ    پاکستانی نیوز میڈیا اُتے وی مختلف  گرما گرم مباحثے شروع ہو گئے۔

2009ء وچ ایچ ایس سی تو‏ں متعلق   ڈاکٹر عطاء الرحمن (آرگینک کیمسٹ) تے  ڈاکٹر پرویز ہودبھائی  دے معاملات  تصادم دی نوعیت تک آ پہنچے۔ ایتھ‏ے تک کہ امریکا دے اک جرنل Nature نے ایچ ای سی دی کامیابیاں تے ناکامیاں اُتے اک جامع مضمون چھاپ دتا۔ پرویز ہودبھائی نے اس آرٹیکل دے خلاف انہاں نو‏ں شکایت دی کہ اس وچ اوہ "نیچر" اصل گل لکھنا ہی بھول گئے جو پرویز ہودبھائی نے بنیادی طور اُتے کہی سی کہ "کروڑاں دا روپیہ بے بنیاد تے فضول میگا پراجیکٹس اُتے ضائع کیتا جا رہیا ا‏‏ے۔" ایچ ای سی دے انہاں مباحثاں وچ ڈاکٹر عبدلقدیر خان، عادل نجم تے عطاء الرحمن نے ایچ ای سی دی حمایت دی تے نال ہی پرویز ہودبھائی دی تنقید دے چند نکات نو‏‏ں تسلیم وی کیتا۔

ایچ ای سی دی انتظامی قابلیت اُتے ہود بھائی نے سوال اٹھایا جو ایچ ای سی دی کامرانیاں نو‏‏ں مایوس کن قرار دیندے نيں۔ ہود بھائی ایچ ای سی دی افادیت دے خلاف دلائل دیندے نيں، UESTP-France  دے کراچی وچ منعقدہ کنونشن دے سلسلے وچ شعبے دے 450 تا 600 دے ملازمین وچو‏ں فرانس دا نہ تو کوئی شعبہ رکن نہ ہی کوئی انتظامی عملے وچو‏ں آیا۔ٹیلی ویژن اُتے مباحثے وچ ہود بھائی نے انہاں شماریات اُتے سوال اٹھایا جنہاں دی بنیاد اُتے ایچ ای سی دی سرگرمیاں نو‏‏ں مثبت گردانا جاندا اے، ایہ مباحثہ ہود بھائی تے ایچ ای سی دے چیئرمین عطا الرحمن دے درمیان وچ بحث دے سلسلے دے دوران وچ ہويا۔ بعد وچ ایہ دعویٰ کیتا گیا کہ ریاضی وچ ، پاکستان مصنفین دنیا دے مقابلے وچ اوسطاً ٢٠ فیصد زیادہ اقتباست حاصل کردے نيں۔ ہود بھائی نے اس دعویٰ اُتے کئی طرح دے سوالات اٹھائے جس وچ انہاں نے انہاں مقالاجات وچ خود تو‏ں دتے گئے اقتباست دے بارے وچ وی سوال کیتا تے کہیا کہ ایہ اوہ اک اہ‏م نقطہ اے جس نو‏‏ں ایچ ای سی نے اپنے توضیح وچ نئيں گردانا۔ ہود بھائی نے مقامی یونیورسٹیاں اُتے انہاں غیر ملکی اساتذہ نو‏‏ں بھرتی کرنے دے عمل اُتے وی تنقید دی جنہاں نو‏ں اپنی گل نو‏‏ں سمجھانے تے پڑھانے وچ مشکل پیش آندی اے، اگرچہ اوہ پاکستانی یونیورسٹیاں تو‏ں شایع ہونے والے تحقیقاندی مقالاجات دی تعداد وچ اضافہ کرنے دا سبب بندے نيں۔

ایوارڈز،اعزازات  تے انعامات

• ریاض الدین نیشنل سینٹر آف فزکس دے بورڈ دے اک  ایگیکٹو ممبر
• بلیٹن آف دی اٹامک سائنٹسٹس دے سپانسر بورڈ دے ارکان
• پاکستان وچ سائنسی علوم دی اشاعت تے سائنسی سوچ اججے کرنے دی کوششاں دے صلے وچ   UNESCO's Kalinga Prizeسے نوازیا گیا۔
• پرویز ہودبھائی دی ٹیلی وژن فلم "The Bell Tolls for Planet Earth" نے پیرس فلم فیسٹیول وچ اعزاز حاصل کیتا۔
• پاکستانیت: پاکستانی علوم دا اک جرنل، دے ا  یڈیٹوریل بورڈ دے ارکان

اس دے علاوہ انہاں نے ایہ اعزازات وی وصول کیتے:

• 1972ء وچ امریکا دی پاکستان Students Association تو‏ں Student of the Year دا اعزاز
• 1973ء وچ گریجوئیٹ تعلیم حاصل کرنے دے لئی Rockefeller Mauze دی فیلو شپ
• 1984 وچ ریاضی دے میدان وچ ری سرچ ورک دے لئی عبد السلام ایوارڈ
• 1986 تو‏ں 1994 تک دے عرصے وچ Associate of the International Centre for Theoretical Physics
• 1990ء وچ پاکستان وچ تعلیم عام کرنے دی کوششاں  تے تعلیمی مسائل اججے کرنے سبب انہاں نو‏ں فیض احمد فیض ایوارڈ تو‏ں نوازیا گیا۔
• 1993ء وچ پاکستان دی نیشنل بک کونسل دی جانب تو‏ں "بُک آف دی ییئر " دا ایوارڈ دتا گیا۔
• 1997 تو‏ں 1998 تک دے عرصے وچ یونیورسٹی آف میری لینڈ، کالج پارک وچ ریسرچ دی خدمات انجام دیندے دے باعث انہاں نو‏ں Fulbright Award دتا گیا۔
• 2003ء وچ Selma V. Forkosch Prize
• International Advisory Council of the Brookings Doha Center
• 2007ء وچ Civic Courage Award
• 2010ء وچ Joseph A. Burton Award ملا۔

لکھتاں

کتب

• تعلیم تے ریاست: پاکستان دے پنجاہ سال، آکسفورڈ یونیورسٹی پریس۔   1998. ISBN
• اسلام تے سائنس: مذہبی قدامت پسندی تے عقلیت پسندی دے لئی جنگ، زیڈ بُکس۔ لندن۔ (ISBN 978-1-85649-025-2)1992
  تراجم: عربی، انڈونیشین (بہاسہ)، ملاشین، ترکش، جاپانی تے اردو
• Proceedings of the School on Fundamental Physics and Cosmology، ورلڈ سائنٹیفک، سنگاپور۔ 1991۔ (پرویز ہودبھائی تے اے علی)
• پاکستان کی تاریخ پھر سے لکھنا، محمد اصغر خان زیڈ بُکس، لندن۔ 1986۔ (پرویز ہودبھائی اور اے ایچ نیئر)۔ ISBN 978-0-86232-471-1

سائنسی ریسرچ پیپرز تے آرٹیکلز

• اصل فوٹونز دے استعمال تو‏ں نیوکلیان ٹارگٹ پرلیپٹان -اینٹی لیپٹان پیئر  فوٹو پراڈکشن   دا اثر۔ پرویز ہودبھائی۔ 2006
• بھاری مومینٹم  دی منتقلی وچ عام پارٹون تقسیم کاری دے ذریعے کوارک ڈسٹری بیوشن ایمپلی ٹیوڈ اُتے تحقیقات، پرویز ہودبھائی، زیانگ ڈانگ جی، فنگ یان۔ 2004
• واضح ثبوت دے نال: ٹرانسورسلی پولرائزڈ ویکٹر میسنز خالی QCD وچ غائب ہو جاندے نيں۔ پرویز ہودبھائی (میری لینڈ یونیورسٹی تے قائد اعظم یونیورسٹی اسلام آباد)۔2004
• کیتا گلوئن سپِن اک غیر تغیر پزیر  گیج دے راستے تو‏ں نیولیان سپن تک کوئی شراکت کردیاں ناں؟ پرویز ہودبھائی، ییانگ ڈنگ۔ 1999
• نیوکلیان سپِن ایلاسٹک دا منتشر ہونا تے نیوکلیان سپِن وچ گلوئن دی شراکت۔ پرویز ہودبھائی۔ 1999
• نیوکلیان سپِن سٹرکچر دے لئی کلر گیج سائمیٹری دے مخفی معانی۔ پرویز ہودبھائی، وی لو، ییانگ ڈنگ جی۔ 1999
• نیوکلیان وچ کوارک دا بیضوی زاویاں اُتے مومینٹم۔ پرویز ہودبھائی، ییانگ ڈنگ جائی، وی لو۔ 1999
• متقاربی حد ود وچ نیوکلیان دا سپِن سٹرکچر۔ جے تنگ (ایم آئی ٹی)، جی،  پروفیسر ہودبھائی(قائداعظم یونیورسٹی، پاکستان)۔ 1996
• نیوکلیان دے ھیلیسٹی فلِپ آف فارورڈ پارٹون دی تقسیم کاری، پرویز ہودبھائی، ییانگ ڈنگ جائی۔ 1998
• لہری فنکشنز وچ تصحیح تے انکسار امواج گر الیکٹروپروڈکشن وچ گلووئن آف-فارورڈ دی تقسیم کاری، پرویز ہودبھائی-1997
• اپسیلون ڈیکے وچ ڈائریکٹ فوٹان پروڈکشن تو‏ں اضافیندی تے انرجی دے بائنڈنگ وچ تصحیح، محمد علی یوسف، پرویز ہودبھائی- 1996
• رنگاں دے اُس پار: اِنہاں ایلاسٹک فوٹو پروڈکشن دے لئی سنگلیٹ ماڈل، ایچ خان، پرویز ہودبھائی۔ 1996
• متقاربی حدود وچ نیوکلیان دا سپِن سٹرکچر، جے تنگ،زیانگ ڈنگ جائی(ایم آئی ٹی)، پرویز ہودبھائی( قاعداعظم یونیورسٹی، پاکستان)
• دی کیز دی جانب نويں پیش قدمی، گلوئون دی تقسیم کاری اوربھاری کوارکونیا دے   افعال نو‏‏ں پارہ پارہ کرنے دے عوامل، رافعہ علی، پرویز ہودبھائی (1995)
• پروٹون دے ڈائی کوارک ماڈل وچ افعال نو‏‏ں پارہ پارہ کرنے دے عوامل تے $\Lambda$ ھائیپرون پروڈکشن، محمد نظار، پرویز ہودبھائی۔ (1995)
• بھاری کوارکونیم ڈیکیز تو‏ں منظم غیر تغیر پزیر گیج  تک رسائی، حفصہ خان، پرویز ہودبھائی (1996)
• قطع کردے ہوئے  نقطیب نیوکلیان دے اندر ٹوئیسٹ -فور دی تقسیم کاری تے ڈرل یان پراسس، پرویز ہودبھائی، ییانگ ڈنگ ذی۔ (1994)
• ریاضیا‏تی طبعیات وچ نیوکلیان ٹارگٹس تو‏ں بکھرے ہوئے ذراں وچ   دو فوٹون دے تبادلے  دی کھوج: 12 علاقائی اجلاوہدی جانب پیش قدمی،اسلام آباد، پاکستان (27 مارچ تو‏ں یکم اپریل 2006)، ورلڈ سائنٹیفک، سنگاپور (2007)
• عبد السلام: ماضی تے حال۔ دی نیوز۔ 29 جنوری 1996
• عام پارٹون دی تقسیم کاری، اُتے ویز ہودبھائی،قاعداعظم یونیورسٹی،اسلام آباد

انگریزی فہرست

1.”Coordinate Space Solution of Hartree--Fock Equations for Axially Symmetric Nuclei (with J. W. Negele), Nucl. Phys. A288 , 23 (1977). 2. “Time-Dependent Coupled Cluster Approximation to Nuclear Dynamics I: Application to a Solvable Model (with J. W. Negele), Phys. Rev. C18 2380 (1978). 3. “Time-Dependent Coupled Cluster Approximation to Nuclear Dynamics II: General Formulation (with J. W. Negele), Phys. Rev. C19 1971 (1979). 4. “Many-Body Theory and the Lipkin Model, in Second Latin American Workshop on Self-Consistent Theories of Condensed Matter (ICTP, Trieste, October, 1978). 5. “Quantum Hydrodynamics Applied to Atomic Photoabsorption, Phys.Rev. A24 3136 (1981). 6. “Pion Scattering from Aligned Deformed Nuclei, Phys. Lett. 88B 27 (1979). 7. “A Variational Approach to Dense Relativistic Matter Using Functional Techniques, Ann. Phys. 139 68 (1982). 8. “Renormalization Effects in a Field Theory of Finite Nuclei, Zeit. Physik 308 68 (1982). 9. “Mean Field Approximation for Chiral Bag Models, Phys. Rev. D26 3235 (1982). 10. “Pion-Nucleus Charge Exchange Reactions with Isobar Dynamics (with R. A. Freeman, G. A. Miller and E. M. Henley), Phys. Rev. C27 (1983). 11. “A Relation Between Coherent Photoproduction and Nucleus Elastic Scattering (with G. Miller), Phys. Rev. C28 848 (1983). 12. “QCD for Static Sources in the A^0=0 Gauge and Schrodinger Representation- Relation to the Classical Theory, Phys. Rev. D28 956 (1983). 13. “Spherical Nucleon Bag Deformations in the Two-Nucleon System, Phys. Rev. C28 1455 (1983). 14. “Parity Mixing of Elastic Scattering Resonances: General Theory and Application to 14N (with E. G. Adelberger and B. A. Brown), Phys. Rev. C30 456 (1984).

15. “The He-3 Charge Form Factor in the Quark Hybrid Model (with L.S. Kisslinger), Phys. Lett. 146B 163 (1984). 16. “Threshold 0 π Photoproduction from the Skyrmion, Phys.Lett. 173B 111 (1986). 17. “Reply to `Parity-Violating Asymmetries in the Scattering of Transversely Polarized Protons (with E. G. Adelberger and B. A. Brown), Phys. Rev. C33 1840 (1986). 18. “Deep Inelastic Polarized Scattering from the Cloudy Bag Model --- A Failure, Phys. Lett. 182B 277 (1986). 19. “Charge Form Factor of H-3 and He-3 in the Hybrid Quark Hadron Model (with L. S. Kisslinger and W.-h. Ma), Nucl. Phys. A459 645 (1986). 20. “Quark Exchange Effects on H-3 and He-3 Charge Densities, Nucl. Phys. A465 637 (1987). 21. “Quark Exchange Contributions in Nuclei and the EMC Effect (with R. L. Jaffe), Phys. Rev. D35 113 (1987). 22. “Can the Quenching of Axial Coupling in Nuclei be Attributed to Excess Gluons?, J. Phys. G13 253 (1987). 23. “Quark Exchange Contribution to the EMC Effect in Nuclear Matter (with Arifuzzaman and S. Hidayat Hasan), Phys. Rev. C38 498 (1988). 24. “The Swelling of Nucleons and Quark Antisymmetrization (with Arifuzzaman and Sajjad Mahmood), Nucl. Phys. A480 469 (1988). 25. “Quark Exchange and the Expansion of Length Scales Inside Nuclei,” Prog. Nucl. Part. Phys. V20 289 (1988). 26. “Extended Length Scales in Nuclear Matter from Quark Antisymmetrization, in Physics and Astrophysics of Quark-Gluon Plasma (World Scientific, Singapore, 1988), p.539. 27. “Quark Antisymmetrization as a Mechanism for Increased Length Scales in Nuclei,” in Proceedings of the Conference `Nuclear and Particle Physics on the Light Cone, Los Alamos National Laboratory (World Scientific, Singapore, 1988), p.111. 28. “Berry's Phase for Atomic Levels, Phys. Rev. A38 3766 (1988). 29. “Novel Effects in Deep Inelastic Scattering from Spin-One Hadrons, (with R. L. Jaffe and A. Manohar), Nucl. Phys. B312 571 (1989).

45. “Quark Fragmentation Functions in a Diquark Model for Proton and Lambda Hyperon Production, (with M.Nzar), Phys.Rev. D51 32 (1995). 46. “Novel Approach to Decays, Gluon Distributions, and Fragmentation Functions of Heavy Quarkonia, (with R.Ali), Phys.Rev. D51 32, (1995). 47. “Systematic Gauge Invariant Approach to Heavy Quarkonium Decays, (with H.Khan), Phys.Rev. D53 2534 (1996). 48. “Relativistic and Binding Energy Corrections to Direct Photon Production in Upsilon Decay, (with M.A.Yusuf) Phys.Rev. D54, 1 Sept.(1996). 49. “Spin Structure of the Nucleon in the Asymptotic Limit, (with X.Ji and H.Tang), Phys.Rev.Lett. 76 740 (1996). 50. “Beyond the Colour-Singlet Model for Inelastic J-Psi Photoproduction (with H.Khan), Phys. Lett. B 382, 189, (1996). 51. “Wavefunction corrections and off-forward gluon distributions in diffractive J-Psi production”, Phys.Rev.D56:388-393, (1997). 52. “ Helicity Flip Off Forward Parton Distributions Of The Nucleon.” (with X. Ji), Phys.Rev.D58:054006, (1998). 53. “Quark Orbital Angular Momentum Distribution In The Nucleon.”, (with X.Ji and W.Lu) Phys.Rev.D59:014013, (1999). 54. “Implications Of Color Gauge Symmetry For Nucleon Spin Structure”, (with X.Ji and W.Lu), Phys.Rev.D59:074010, (1999). 55. “Nucleon Quarkonium Elastic Scattering And The Gluon Contribution To Nucleon Spin”, Phys.Rev.Lett.82:4985-4987, (1999). 56. “Does The Gluon Spin Contribute In A Gauge Invariant Way To Nucleon Spin?”, (with X.Ji) Phys.Rev.D60:114042, 1999. 57. Electroproduction of transversely polarized vector mesons via a quantum mechanical anomaly, (with W. Lu) e-Print Archive: hep-ph/9902286. 58. “Explicit Proof That Electroproduction Of Transversely Polarized Vector Mesons Vanishes In Perturbative QCD.”, hep-ph/0108214, Phys.Rev.D65:077501,2002. 59. “Probing Quark Distribution Amplitudes Through Generalized Parton Distributions At Large Momentum Transfer.”, (with X.Ji and F.Yuang), Phys.Rev.Lett.92:012003, 2004.

60. The Casimir effect upon a single plate, J.Phys.A38:10253-10256, 2005 and e-Print Archive: quant-ph/0411031. 61. Two-photon effect in lepton-antilepton pair photoproduction from a nucleon target using real photons, Phys.Rev.D73:054027, 2006 and e-Print Archive: hep-ph/0601182. 62. Holographic correspondence applied to vector meson emission from a heavy accelerated nucleus, Phys.Rev.D78:115015, 2008 and e-print arXiv:0809.1977 [hep-ph].

ٹی وی شوز وچ آمد

• جیو ٹی وی دے پروگرام "الف" وچ جاوید غامدی دے نال مباحثہ - 2006
• جیو ٹی وی دے پروگرام " اک دن جیو دے نال" وچ شرکت، فروری 2010
• جیوٹی وی دے پروگرام "کیپیٹل ٹاک" وچ آمد، 29 اگست 2012

حوالے

ہور پڑھو

• عبداسلام ایوارڈ

بارلے جوڑ

• سانچہ:De icon Kaznain, Hazim. "Pakistanischer Atomphysiker: "Muslimische Gesellschaften sind kollektiv gescheitert" ([https://web.archive.org/web/20150404053230/http://www.webcitation.org/6XSb5PCI6 Archived 2015-04-04 at the وے بیک مشین Archive). Der Spiegel. Monday 28 January 2013. Interview with Hoodbhoy.