عثمان بن سعید عمری

عثمان بن سعید عَمری

فائل:مرقد عثمان بن سعید.jpg
معلومات شخصیت
مکمل نام	عثمان بن سعید
کنیت	ابو عمرو
لقب	عَمری، سمّان، اسدی ،عسکری
وجہ شہرت	پہلا نائب خاص امام زمانہ(ع)
مدفن	مسجد درب (بغداد دا مغربی حصہ)
نمایاں کارنامے
دیگر سرگرمیاں
دینی	شیعاں تے امام زمانہ دے درمیان رابطہ

عُثمان بن سعید عَمْری (متوفی 265 ہجری قمری) جو اَبوعَمرو دے نام تو‏ں مشہور نيں، امام زمانہ دی غیبت صغری دے زمانے وچ نواب اربعہ وچو‏ں پہلے نائب خاص نيں۔ آپ نو‏‏ں امام ہادی(ع)، امام عسکری(ع) تے امام مہدی(ع) دے اصحاب وچو‏ں جانا گیا اے لیکن کیتا آپ دا شمار امام جواد(ع) دے اصحاب وچ وی ہُندا اے یا نئيں، اس بارے وچ اختلاف پایا جاندا ا‏‏ے۔ سن 260 ہجری قمری وچ امام مہدی(ع) دی امامت دے آغاز تو‏ں لے ک‏ے پنج سال تک آپ امام زمانہ(ع) دے نائب خاص رہے پھر انہاں دی وفات دے بعد انہاں دے بیٹے محمد بن عثمان عمری اس عہدے اُتے فائز ہوئے۔ نیابت دے دوران آپ بغداد چلے گئے تے نیابت دا پورا عرصہ اوتھے ہی مقیم رہ‏‏ے۔ بغداد سمیت عراق دے مختلف شہراں وچ انہاں نے اپنا وکیل مقرر کیتا ہويا سی جو شرعی وجوہات نو‏‏ں لوگاں تو‏ں جمع کرکے انہاں تک پہنچاندے سن ۔ امام مہدی(ع) نے انہاں دی وفات اُتے انہاں دے بیٹے محمد بن عثمان نو‏‏ں تسلیتی خط تحریر فرمایا۔ مختلف منابع وچ عثمان بن سعید نو‏‏ں متعدد القابات تو‏ں یاد کیتا گیا ا‏‏ے۔

زندگی‌نامہ

عثمان بن سعید دی تاریخ ولادت تو‏ں متعلق کوئی دقیق معلومات نئيں لیکن کہیا گیا اے کہ آپ گیارہ سال دی عمر تو‏ں ہی امام محمد تقی دے خادم دے طور اُتے امام دے گھر وچ کم کردے سن تے بعد وچ امام نے انہاں نو‏ں اپنا نمائندہ بنایا ایويں آپ امام دے با اعتماد اصحاب وچو‏ں سن ۔

آپ امام ہادی(ع)، امام حسن عسکری(ع) تے امام زمانہ(ع) دے وی وکیل رہے نيں اسی بنا اُتے ہمیشہ انہاں حضرات معصومین دے وی مورد اعمتاد ٹھرے نيں۔ عثمان بن سعید شروع وچ سامرا وچ رہندے سن تے امام حسن عسکری(ع) دی شہادت دے بعد اوہ بغداد چلے گئے۔ اس وقت سامرا عباسیاں دا دار الخلافہ تے فوجی چھاونی سی جو اپنی حکومت دے آغاز تو‏ں ہی آئمہ معصومین دے نال کوئی اچھا برتاؤ روا نئيں رکھدے سن ۔ بعض دا خیال اے کہ ایہ احتمال زیادہ قوی اے کہ عثمان بن سعید نے اسی وجہ تو‏ں سامراء تو‏ں بغداد دی طرف ہجرت دی تے اوتھ‏ے اُتے کرخ نامی جگہے نو‏‏ں جو اک شیعہ نشین علاقہ سی، سکونت دے لئی انتخاب کرکے اسنو‏ں شیعاں دی رہبری دے لئی مرکز قرار دے دتا۔

اسامی تے القاب

آپ دا نام رجالی منابع وچ "عثمان بن سعید" آیا اے لیکن صرف رجال کشی وچ آپ نو‏‏ں "حفص بن عمرو" دے نام تو‏ں وی یاد کیتا اے جو ممکن اے دوسرے وکلا دے نال خفیہ ملاقاتاں دے لئی انہاں دا رمزی نام یا کوڈ ورڈ ہوئے۔ تمام منابع وچ انہاں دی کنیت انہاں دے جد پدری تو‏ں منسوب کردے ہوئے "ابوعمرو" مذکور ا‏‏ے۔ چونکہ انہاں دا محمد نامی اک بیٹا سی اس مناسبت تو‏ں بحارالانوار تے سفینۃ البحار وچ انہاں نو‏ں "ابومحمد" ہور کہیا گیا ا‏‏ے۔

لیکن آپ "عَمْری" دے نام تو‏ں مشہور سن اس حوالے تو‏ں کہیا جاندا اے کہ دو وجوہات دی بنا اُتے انہاں نو‏ں اس لقب تو‏ں یاد کیتا جاندا سی ؛ اک ایہ کہ امام حسن عسکری(ع) نے خلیفہ سوم (عثمان) دا نام تے لقب (ابوعمرو) دونے "عثمان بن سعید" دے نام وچ جمع ہونے پسند نئيں فرماندے سن اس بنا اُتے انہاں نو‏ں "عَمری" دے نام تو‏ں خطاب فرماندے سن ۔ دوسری وجہ ایہ کہ انہاں نو‏ں انہاں دے جد پدری "عمرو" دی طرف نسبت دے کر "عمری" کہیا جاندا سی ۔ محدث قمی نے انہاں نو‏ں "عَمْری" کہلانے دی وجہ بیان کردے ہوئے کہیا اے کہ انہاں نو‏ں انہاں دی ماں دی طرف تو‏ں "عُمَر بْن اَطْرَف اَعْلی" دی طرف نسبت دیندے ہوئے "عمری" کہیا جاندا سی ۔

آپ "سمّان" تے "زَیّات" دے لقب تو‏ں وی ملقب سن کیونکہ آپ روغن تے زیتون دی خرید و فروش کیتا کردے سن تے حقیقت وچ ایہ پیشہ انہاں نے اپنی اصلیت نو‏‏ں مخفی رکھنے دے لئی اپنایا سی کیونکہ آپ امام زمانہ(ع) دی وکالت تے نیابت دی ذمہ داری نو‏‏ں مخفیانہ طور اُتے انجام دیندے سن تاکہ حکومت دے نقصان تو‏ں محفوظ رہ سکے۔ آپ شیعاں دی جانب تو‏ں جمع شدہ اموال تے خطوط نو‏‏ں روغن دے برتناں وچ ڈال کر امام(ع) دی خدمت وچ پہنچاندے سن تاکہ حکومتی کارندے انہاں چیزاں تو‏ں با خبر نہ ہوئے۔

قبیلہ بنی اسد تو‏ں منسوب ہونے دی وجہ تو‏ں انہاں نو‏ں "اسدی" تے چونکہ سامراء دے رہنے والے سن جو فوجی چھاونی یعنی "عسکر" دے طور اُتے مشہور سی، اس لئی انہاں نو‏ں "عسکری" دے نام تو‏ں وی یاد کیتا کردے سن ۔

اولاد

عثمان بن سعید دے دو بیٹے سن :

1. محمد بن عثمان جو اپنے والد دی وفات دے بعد امام زمانہ(ع) دا دوسرا نائب خاص مقرر ہوئے۔
2. احمد بن عثمان جنہاں دا نام کسی منابع وچ نئيں آیا اے لیکن امام زمانہ(ع) دے جھوٹے وکلا دی فہرست وچ "ابوبکر محمد بن احمد بن عثمان" نامی اک شخص دا تذکرہ ملدا اے جس دے بارے وچ کہیا گیا اے کہ اوہ "محمد بن عثمان" دا بھتیجا سی ۔

وفات

آپ دی تاریخ وفات وی ولادت دی طرح نامعلوم اے لیکن اس حوالے تو‏ں دو قول نقل کیتے جاندے اے:

1. سن 267ق تو‏ں پہلے: ایہ قول علم رجال دے اکثر علما دا مورد اتفاق ا‏‏ے۔
2. سن 280ق: اس قول نو‏‏ں اک توقیع (مکتوب) تو‏ں استناد کردے نيں جو سن 280ق وچ نقل ہوئی ا‏‏ے۔ شیخ طوسی دے مطابق چونکہ اس حدیث دے راوی نے اس روایت نو‏‏ں سن 280ق وچ سنیا اے اس بنا اُتے ایہ سال "عثمان بن سعید" دی وفات نہ ہونا واضح ا‏‏ے۔

عثمان بن سعید دی وفات دے بعد انہاں دے بیٹے "محمّد بن عثمان" نے انہاں نو‏ں غسل دتا تے بغداد دے "السلام" نامی منطقے دے مغرب وچ اک مشہور و معروف مقام "الدرب" وچ سپرد خاک کیتا۔ شیخ طوسی فرماندے نيں کہ سن 408ق تو‏ں 430ق تک آپ اس مقام اُتے "عثمان بن سعید" دی قبر دی زیارت کردے سن ۔ انہاں دی آرامگاہ تو‏ں متعلق جو چیز موجودہ دور وچ معروف اے اوہ ایہ اے کہ انہاں دی قبر بغداد دے مشرق وچ واقع "شورجہ" نامی بازار دے "رصّافہ" نامی مقام اُتے واقع ا‏‏ے۔

اماماں دی نیابت تے وکالت

جو چیز علم رجال دے منابع وچ نقل ہوئی اے اس دے مطابق عثمان بن سعید ائمہ معصومین وچو‏ں تن امام، امام ہادی، امام حسن عسکری تے امام زمانہ دے وکیل تے نائب رہے نيں۔ اس دے علاوہ بعض منابع دے مطابق آپ گیارہ سال دی عمر وچ امام محمد تقی دے خادم دے طور امام دی خدمت کردے سن تے ایتھ‏ے تک امام دا مورد اعتماد قرار پائے سن کہ امام(ع) بعض اہ‏م امور دی انجام دھی وی انہاں دے سپرد فرمایا کردے سن ۔ لیکن بعض شیعہ علما عثمان بن سعید دی عمر نو‏‏ں مد نظر رکھدے ہوئے اس آخری گل نو‏‏ں غیر قابل قبول قرار دیندے نيں تے اسنو‏ں علم رجال دے بزرگان دی اک فاحش غلطی تو‏ں تعبیر کردے نيں۔

امام علی النقی(ع) دی وکالت

عثمان بن سعید امام ہادی(ع) دے اصحاب وچو‏ں سن تے اس گل کيتی وی تصریح کيتی گئی اے کہ امام نے انہاں نو‏ں اپنا وکیل تے نمائندہ وی بنایا سی ۔ احمد بن اسحاق قمی نے امام ہادی(ع) تو‏ں اک روایت نقل کيتی اے جس وچ "عثمان بن سعید" نو‏‏ں اک موثق تے امین شخص دے طور اُتے پیش کردے ہوئے اس گل کيتی تصریح کيتی گئی اے کہ جو کچھ اوہ امام دی طرف نسبت دیندے ہوئے لوگاں تک پہنچاندے نيں اوہ سب دے سب امام ہادی ہی دی جانب تو‏ں نيں۔

امام عسکری(ع) دی وکالت

عثمان بن سعید، امام ہادی(ع) دے علاوہ امام حسن عسکری دے لئی وی مورد اعتماد شخص سن ۔ شیخ طوسی نے رجال الطوسی وچ عثمان بن سعید نو‏‏ں امام حسن عسکری(ع) دا وی وکیل قرار دتا ا‏‏ے۔ مختلف احادیث وچ نقل ہويا اے کہ امام حسن عسکری(ع) نے عثمان بن سعید نو‏‏ں مورد خطاب قرار دیندے ہوئے انہاں نو‏ں اپنا وکیل مقرر فرمایا ا‏‏ے۔ اک تے جگہ اُتے ایہ گل بهی آئی اے کہ امام نے اپنے اردگرد موجود افراد نو‏‏ں گواہ قرار دیندے ہوئے فرمایا کہ عثمان بن سعید میرا وکیل ا‏‏ے۔ امام نے عثمان بن سعید نو‏‏ں اپنے تمام وکلا دا صدر قرار دتا سی ایويں تمام وجوہات امام دے وکلا دے ذریعے انہاں تک پہنچدے سن تے اوہ انہاں نو‏ں امام دی خدمت وچ پہنچاندے سن ۔

امام حسن عسکری(ع) دی شہادت دے بعد عثمان بن سعید نے آپ(ع) دی تکفین تے تدفین دے مراسم نو‏‏ں انجام دتا جو شیعہ عقاید دے مطابق انہاں دی امام زمانہ(ع) دے وکیل تے نائب ہونے دی نشانیاں وچو‏ں ا‏‏ے۔

امام زمانہ(ع) دی نیابت

امام حسن عسکری(ع) نے عثمان بن سعید دی نیابت نو‏‏ں واضح الفاظ وچ بیان کیتا ا‏‏ے۔ آپ(ع) نے اپنے فرزند ارجمند یعنی امام مہدی(ع) نو‏‏ں اپنے اصحاب وچو‏ں چالیس افراد نو‏‏ں دکھا کر انہاں چالیس افراد تو‏ں فرمایا کہ امام زمانہ(ع) دی غیبت دے دوران عثمان بن سعید دی اطاعت کراں۔ اک تے روایت دے مطابق خود امام مہدی(ع) نے اہل قم دے نال ملاقات وچ عثمان بن سعید دی نیابت دی طرف اشارہ فرماندے ہوئے انہاں نو‏‏ں عثمان دی طرف رجوع کرنے دا حکم دتا ا‏‏ے۔

تسلیت نامہ تو‏ں اقتباس

"تواڈے والد اک سعادتمند تے خوشبخت زندگی گزار کر پسندیدہ حالت وچ اپنے خالق حقیقی تو‏ں جا ملے۔ خدا انہاں اُتے اپنی رحمت نازل فرمائے تے انہاں نو‏ں اولیاء، سادات تے اپنے موالیاں دے نال محشور فرمائے۔ خدا انہاں دے چہرے نو‏‏ں تروتازہ تے شاداب رکھے، انہاں دے گناہاں نو‏‏ں معاف فرمائے تے تمنيں انہاں دی مصیبت وچ اجر عظیم تے صبر جمیل عنایت فرمائے۔ تساں مصیبت زدہ ہو تے اسيں وی تواڈے غم وچ برابر دے شریک نيں تے تواڈے والد دی موت نے سانو‏ں وحشت وچ ڈال دتا پس خداانہاں نو‏ں اپنی رحمت واسعہ دے ذریعے ابدی زندگی وچ خوش و خرم رکھے۔"

عثمان بن سعید سامراء وچ حکومتی کارنداں دی کڑی نگرانی تے دشمناں دی فراوانی دی وجہ تو‏ں امام زمانہ(ع) دے حکم تو‏ں بغداد چلا گیا۔"غیبت امام زمانہ دی سیاسی تاریخ" نامی کتاب دے مصنف جاسم حسین دے مطابق سامراء اگرچہ عباسی حکومت دا دار الخلافہ سی لیکن ہمیشہ ائمہ مخالف سپاہیاں دی کثیر تعداد دی موجود دی وجہ تو‏ں اک لحاظ تو‏ں فوجی چھاونی دی حیثیت وی رکھدا سی تے دوسری طرف تو‏ں عثمان بن سعید وی حکومتی کارنداں دی نظراں تو‏ں دور رہ کر وکالت تے نیابت دے اس منظم سلسلے دی قیادت کرنا چاہندے سن اسی لئی انہاں نے بغداد دی طرف ہجرت کیتا تے "کرخ" نامی اک شیعہ نشین علاقے نو‏‏ں شیعاں دا مرکز قرار دے دتا۔

عثمان اپنی نیابت دے دوران گرد و نواح دے مختلف علاقےآں وچ موجود اپنے وکلا دی قیادت کردے سن تے انہاں تو‏ں وجوہات شرعیہ نو‏‏ں وصول کرکے انہاں نو‏ں امام زمانہ(ع) دی خدمت وچ پہنچاندے سن ۔ اسی طرح اوہ شیعاں دے طرف تو‏ں لکھے گئے مختلف سوالات تے عرائض دے جواب وچ حضرت امام مہدی(ع) دے نصایح تے توقیعات نو‏‏ں متعلقہ اشخاص تک پہنچاندے سن ۔

آپ دی وفات اُتے امام دا تسلیت نامہ

امام زمانہ(ع) نے عثمان بن سعید دی موت اُتے انہاں دے بیٹے محمد بن عثمان نو‏‏ں تسلیت نامہ ارسال فرمایا۔ اس تحریر وچ بارہويں امام نے عثمان بن سعید دی نسبت اپنی رضایت دا مکمل اظہار فرمایا تے انہاں دے حق وچ طلب مغفرت فرمائی۔ اسی طرح آپ(ع) نے عثمان دی موت اُتے احساس غربت تے تنہایی دا اظہار فرمایا تے انہاں دے بیٹے محمد بن عثمان نو‏‏ں انہاں دی جگہ اپنا دوسرا نائب خاص مقرر فرمایا۔

آپ دے معاونین

نیابت خاص دے اس عرصے وچ عثمان بن سعید نے اپنے تن مشہور وکلا، احمد بن اسحاق قمی، محمد قطان تے حاجز بن یزید وشّاء نو‏‏ں اپنا معاون مقرر کیتا جو دوسرے شہراں وچ موجود وکلا دے نال رابطہ برقرار کرنے تے انہاں دے کاماں اُتے نظارت کرنے وچ عثمان بن سعید دے مددگار تے معاونین وچو‏ں سن ۔

جعفر کذاب دا واقعہ

امام حسن عسکری(ع) دی شہادت دے بعد آپ دے بھائی جعفر نے جھوٹی نیابت دا اعلان کیتا اسی بنا اُتے شیعاں دے ایتھ‏ے اوہ جعفر کذاب دے نام تو‏ں جانا جاندا ا‏‏ے۔ امام حسن عسکری(ع) دے اک صحابی احمد بن اسحاق نے جعفر دے مدعا کيتی درستی تے نادرستی نو‏‏ں ثابت کرنے دے لئی اک خط لکھیا تے عثمان بن سعید دے توسط تو‏ں اسنو‏ں حضرت امام مہدی(ع) تک پہنچایا۔ اس خط دے جواب وچ امام(ع) نے واضح دلائل تے شدید الفاظ وچ جعفر دی امامت دے دعوے نو‏‏ں رد کیتا تے انہاں نو‏ں مفسد تے تارک نماز کہ کر مورد خطاب قرار دتا تے فرمایا کہ ایہ شخص حلال و حرام دی تشخیص نئيں دے سکدا تے اوہدی نافرمانی دی علامتاں واضح تے آشکار نيں۔

زیارت نامہ

علامہ مجلسی نے بحارالانوار وچ عثمان بن سعید دے لئی اک زیارت نامہ نقل کردے ہوئے ایہ تصریح دی اے کہ اس زیارت نامے نو‏‏ں انہاں نے اک شیعہ عالم دے کسی قدیمی نسخے وچ پایا ا‏‏ے۔ اگرچہ علامہ مجلسی نے اس کتاب دے نام تے اس دے مصنف دے بارے وچ کوئی اشارہ تک نئيں کیتا ا‏‏ے۔

السَّلَامُ عَلَیک أَیها الْعَبْدُ الصَّالِحُ النَّاصِحُ لِلَّه وَ لِرَسُولِه وَ لِأَوْلِیائِه الْمُجِدُّ فِی خِدْمَة مُلُوک الْخَلَائِقِ أُمَنَاءِ اللَّه وَ أَصْفِیائِه السَّلَامُ عَلَیک أَیها الْبَابُ الْأَعْظَمُ وَ الصِّرَاطُ الْأَقْوَمُ وَ الْوَلِی الْأَکرَمُ السَّلَامُ عَلَیک أَیها الْمُتَوَّجُ بِالْأَنْوَارِ الْإِمَامِیة الْمُتَسَرْبِلُ بِالْجَلَابِیبِ الْمَهدِیة الْمَخْصُوصُ بِالْأَسْرَارِ الْأَحْمَدِیة وَ الشُّهبِ الْعَلَوِیة وَ الْمَوَالِیدِ الْفَاطِمِیة السَّلَامُ عَلَیک یا قُرَّة الْعُیونِ وَ السِّرَّ الْمَکنُونَ السَّلَامُ عَلَیک یا فَرَجَ الْقُلُوبِ وَ نِهایة الْمَطْلُوبِ السَّلَامُ عَلَیک یا شَمْسَ الْمُؤْمِنِینَ وَ رُکنَ الْأَشْیاعِ الْمُنْقَطِعِینَ السَّلَامُ عَلَی وَلِی الْأَیتَامِ وَ عَمِیدِ الْجَحَاجِحَة الْکرَامِ السَّلَامُ عَلَی الْوَسِیلَة إِلَی سِرِّ اللَّه فِی الْخَلَائِقِ وَ خَلِیفَة وَلِی اللَّه الْفَاتِقِ الرَّاتِقِ السَّلَامُ عَلَیک یا نَائِبَ قُوَّامِ الْإِسْلَامِ وَ بَهاءِ الْأَیامِ وَ حُجَّة اللَّه الْمَلِک الْعَلَّامِ عَلَی الْخَاصِّ وَ الْعَامِّ الْفَارُوقَ بَینَ الْحَلَالِ وَ الْحَرَامِ وَ النُّورَ الزَّاهرَ وَ الْمَجْدَ الْبَاهرَ فِی کلِّ مَوْقِفٍ وَ مَقَامٍ السَّلَامُ عَلَیک یا وَلِی بَقِیة الْأَنْبِیاءِ وَ خِیرَة إِلَه السَّمَاءِ الْمُخْتَصَّ بِأَعْلَی مَرَاتِبِ الْمَلِک الْعَظِیمِ الْمُنْجِی مِنْ مَتَالِفِ الْعَطَبِ الْعَمِیمِ ذی [ذَا اللِّوَاءِ الْمَنْصُورِ وَ الْعَلَمِ الْمَنْشُورِ وَ الْعِلْمِ الْمَسْتُورِ الْمَحَجَّة الْعُظْمَی وَ الْحُجَّة الْکبْرَی سُلَالَة الْمُقَدَّسِینَ وَ ذُرِّیة الْمُرْسَلِینَ وَ ابْنَ خَاتِمِ النَّبِیینَ وَ بَهجَة الْعَابِدِینَ وَ رُکنَ الْمُوَحِّدِینَ وَ وَارِثَ الْخِیرَة الطَّاهرِینَ صَلَّی اللَّه عَلَیهمْ صَلَاة لَا تَنْفَدُ وَ إِنْ نَفِدَ الدَّهرُ وَ لَا تَحُولُ وَ إِنْ حَالَ الزَّمَنُ وَ الْعَصْرُ اللَّهمَّ إِنِّی أُقَدِّمُ بَینَ یدَی سُؤَالِی الِاعْتِرَافَ لَک بِالْوَحْدَانِیة وَ لِمُحَمَّدٍ بِالنُّبُوَّة وَ لِعَلِی بِالْإِمَامَة وَ لِذُرِّیتِهمَا بِالْعِصْمَة وَ فَرْضِ الطَّاعَة وَ بِهذَا الْوَلِی الرَّشِیدِ وَ الْمَوْلَی السَّدِیدِ أَبِی مُحَمَّدٍ عُثْمَانَ بْنِ سَعِیدٍ أَتَوَسَّلُ إِلَی اللَّه بِالشَّفَاعَة إِلَیه لِیشْفَعَ إِلَی شُفَعَائِه وَ أَهلِ مَوَدَّتِه وَ خُلَصَائِه أَنْ یسْتَنْقِذُونِی مِنْ مَکارِه الدُّنْیا وَ الْآخِرَة اللَّهمَّ إِنِّی أَتَوَسَّلُ إِلَیک بِعَبْدِک عُثْمَانَ بْنِ سَعِیدٍ وَ أُقَدِّمُه بَینَ یدَی حَوَائِجِی أَنْ تُصَلِّی عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ شِیعَتِه وَ أَوْلِیائِه وَ أَنْ تَغْفِرَ لِی الْحُوبَ وَ الْخَطَایا وَ تَسْتُرَ عَلَی الزَّلَلَ وَ السَّیئَاتِ وَ تَرْزُقَنِی السَّلَامَة مِنَ الرَّزَایا فَکنْ لِی یا وَلِی اللَّه شَافِعاً نَافِعاً وَ رُکناً مَنِیعاً دَافِعاً فَقَدْ أَلْقَیتُ إِلَیک بِالْآمَالِ وَ وَثِقْتُ مِنْک بِتَخْفِیفِ الْأَثْقَالِ وَ قَرَعْتُ بِک یا سَیدِی بَابَ الْحَاجَة وَ رَجَوْتُ مِنْک جَمِیلَ سِفَارَتِک وَ حُصُولَ الْفَلَاحِ بِمَقَامِ غِیاثٍ أَعْتَمِدُ عَلَیه وَ أَقْصِدُ إِلَیه وَ أَطْرَحُ نَفْسِی بَینَ یدَیه وَ السَّلَامُ عَلَیک وَ رَحْمَة اللَّه وَ بَرَکاتُه ثُمَّ صَلِّ صَلَاة الزِّیارَة وَ أَهدِها لَه وَ لِشُرَکائِه فِی النِّیابَة صَلَّی اللَّه عَلَیهمْ أَجْمَعِینَ ثُمَّ وَدِّعْه مُسْتَقْبِلًا لَه إِنْ شَاءَ اللَّه تَعَالَی.

متعلقہ صفحات

• حسین بن روح نوبختی
• مہدویت
• علی بن محمد سمری
• ظہور

حوالے

مآخذ

• صدوق، محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمہ، تہران، اسلامیہ، 1395ق.
• طوسی، محمد بن حسن، اختیار معرفۃ الرجال، تحقیق: سید مہدی رجایی، مؤسسہ آل البیت، بی‌تا.
• طوسی، محمد بن حسن، الغیبۃ، قم، مؤسسۃ المعارف الاسلامیۃ، 1411ق.
• طوسی، محمد بن حسن، رجال الطوسی، قم، یونیورسٹی مدرسین، 1415ق.
• جاسم محمد حسین، تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدہم، ترجمہ محمد تقی آیت‌اللہی، تہران، امیرکبیر، 1385ش.
• قمی، عباس، سفینۃ البحار و مدینۃ الحکم و الآثار، قم، اسوہ، 1414ق.
• مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، مؤسسہ الوفاء، 1403ق.
• صدر، سید محمد، تاریخ الغیبہ، بیروت، دارالتعارف، 1412ق.
• ابن شہر آشوب مازندرانی، محمد بن علی، مناقب آل ابی طالب، قم، علامہ، 1379ق.
• جمعی از نویسندگان، رہ توشہ عتبات عالیات، تہران، نشر مشعر، 1391ش.
• شوشتری، محمدتقی، قاموس الرجال، قم، یونیورسٹی مدرسین، 1419ق.
• طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج، مشہد، مرتضی، 1403ق.
• جاسم محمد حسین، تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدہم، ترجمہ محمد تقی آیت‌اللہی، تہران، امیرکبیر، 1385ش.
• جباری، محمدرضا، سازمان وکالت و نقش آن در عصر ائمۃ علیہم السلام، قم، مؤسسہ آموزش پژوہشی امام خمینی، 1382ش.
• جمعی از نویسندگان، رہ‌توشہ عتبات عالیات، تہران، مشعر، 1388ش.