دعائے کمیل
دعائے کُمَیل اوہ دعا اے جسنوں کمیل بن زیاد نخعی نے امام علی کرم اللہ وجہہ الکریم توں نقل کیتا اے۔ ایہ دعا معرفت خداوندی دے سلسلے وچ اعلیٰ و ارفع مضامین ہور اللہ تعالی توں گناہاں دی بخشش دی درخواست اُتے مشتمل اے۔ علامہ مجلسی نے دعائے کمیل نوں بہترین دعا قرار دتا اے۔ ایہ دعا شیعیان اہل بیت دے ہاں رائج دعاواں وچوں اے جو نیمہ شعبان تے ہر شب جمعہ وچ پڑھی جاندی اے۔
دعائے کمیل حضرت کمیل ابن زیاد نخعی نے حضرت علی توں نقل کيتی اے۔ ایہ دعا معرفت خداوندی دے سلسلے وچ اعلیٰ و ارفع مضامین ہور اللہ تعالی توں گناہاں دی بخشش دی درخواست اُتے مشتمل اے ۔ایہ دعا نیمہ شعبان تے ہر شب جمعہ نوں پڑھی جاندی اے ،جس وچ صاحبان معرفت تے اہل عرفان و سلوک وجد وچ آندے نيں.
کمیل
سودھوکمیل بن زیاد نخعی
سودھوزیادہ تر علمائے رجال کمیل نوں تابعی دے عنوان توں متعارف کراندے نيں صحابہ دے سوانح نگاراں نے وی انہاں دا نام صحابہ دے زمرے وچ ذکر نئيں کیتا اے لیکن چونکہ انہاں دی نوجوانی دا کچھ حصہ آپ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دے ایام حیات وچ گزریا اے لہذا انہاں دے صحابی ہونے دا احتمال قویّ اے ؛ کیونکہ جتھے تک تاریخ دا تعلق اے تو اس دے مطابق آپ دے وصال دے وقت کمیل 18 سالہ نوجوان سی ۔ کمیل بن زیاد بن نہیک نخعی قبیلۂ نخع، اصحاب رسول صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم دے تابعین تے حضرت علی تے حضرت حسن دے اصحاب خاص وچوں نيں۔ اوہ انہاں اشخاص وچوں نيں جنہاں نے امیر المؤمنین دی خلافت دے پہلے روز ہی آپ دے ہتھ اُتے بیعت کيتی تے جنگ صفین سمیت امیر المؤمنین دیاں جنگاں وچ حاضر سن ۔ انہاں نوں امیرالمؤمنین دے صاحبِ سرّ جانا جاندا اے۔ کمیل سنہ 82ھ وچ حجاج بن یوسف دے ہتھوں قتل ہوئے۔
چونکہ ایہ دعا کمیل بن زیاد نے حضرت علی توں نقل کيتی اے، اسی لیے دعائے کمیل دے نام توں مشہور ہوئی اے۔
زیادہ تر علمائے رجال کمیل نوں تابعی [۱] دے عنوان توں متعارف کراندے نيں صحابہ دے سوانح نگاراں نے وی انہاں دا نام صحابہ دے زمرے وچ ذکر نئيں کیتا اے لیکن چونکہ انہاں دی نوجوانی دا کچھ حصہ رسول اللہ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دے ایام حیات وچ گذرا اے لہذا انہاں دے صحابی ہونے دا احتمال قویّ اے ؛ کیونکہ جتھے تک تاریخ دا تعلق اے تو اس دے مطابق رسول اللہ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دے وصال دے وقت کمیل 18 سالہ نوجوان سی ۔
کمیل زیاد بن نہیک نخعی قبیلۂ نخع، اصحاب رسول اللہ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دے تابعین تے امام علی تے امام حسن مجتبی دے اصحاب خاص وچوں نيں۔ اوہ انہاں شیعیان اہل بیت وچوں نيں جنہاں نے امیر المؤمنین دی خلافت دے پہلے روز ہی آپ علیہ سلام دے ہتھ اُتے بیعت دی تے جنگ صفین سمیت امیرالمؤمنین دی جنگاں وچ حاضر سن ۔ انہاں نوں امیر المؤمنین دے صاحبِ سرّ جانا جاندا اے۔ کمیل بن زیاد نخعی انہاں 10 افراد وچوں نيں جنہاں نوں عثمان نے کوفہ توں شام جلاوطن کیتا سی ۔[۲] کمیل سنہ 82ھ وچ حجاج بن یوسف دے ہتھوں قتل ہوئے۔[۳]
چونکہ ایہ دعا کمیل بن زیاد نے امام علی(ع) توں نقل کيتی اے، اسی لئے دعائے کمیل دے نام توں مشہور ہوئی اے۔
دعائے کمیل دی سند
سودھودعائے کمیل دا ماخذ شیخ طوسی دی کتاب مصباح المتہجد[۴] اے۔ شیخ طوسی نے اس دعا کو، دعائے خضر دے عنوان توں ماہ شعبان دے اعمال دے ضمن وچ نقل کیتا اے۔ شیخ طوسی فرماندے نيں: "مروی اے کہ کمیل بن زیاد نخعی نے امیر المؤمنین نوں دیکھیا جو نیمہ شعبان دی رات نوں ایہ دعا پڑھ رہے سن ؛ بعدازاں اوہ اس مشہور دعا نوں نقل کردے نيں"۔
سید ابن طاؤس نے دعائے کمیل نوں اقبال الاعمال[۵] وچ ، علامہ مجلسی نے زاد المعاد[۶] وچ تے کفعمی نے بلدالامین تے [۷] مصباح[۸] وچ ، نیمہ شعبان دے اعمال دے ضمن وچ نقل کیتا اے۔ شیخ عباس قمی نے وی مفاتیح الجنان [۹] وچ دعائے کمیل نوں مصباح المتہجد توں نقل کیتا اے تے علامۂ مجلسی[۱۰] نے دعائے کمیل نوں بہترین دعا قرار دتا اے۔
مضامین
سودھودعائے کمیل توں اک اقتباس:
فَهَبْنِي يَا إِلَهِي وَ سَيِّدِي وَ مَوْلاَيَ وَ رَبِّي صَبَرْتُ عَلَى عَذَابِكَ فَكَيْفَ أَصْبِرُ عَلَى فِرَاقِكَ وَ هَبْنِي صَبَرْتُ عَلَى حَرِّ نَارِكَ فَكَيْفَ أَصْبِرُ عَنِ النَّظَرِ إِلَى كَرَامَتِكَ أَمْ كَيْفَ أَسْكُنُ فِي النَّارِ وَ رَجَائِي عَفْوُكَ۔
علی ابن ابی طالب اس دعا دا آغاز اللہ دے نام توں کردے نيں تے اس دے بعد کئی فقراں وچ اللہ نوں اوہدی رحمت، قدرت، جبروت، عزت، عظمت، سلطنت، ذات، اسماء، علم تے نور خداوندی دی قسم دیندے نيں۔ تے پھر "یا نُورُ یا قُدُّوسُ یا أَوَّلَ الْأَوَّلِینَ وَیا آخِرَ الْآخِرِینَ" جداں اسماء و صفات توں خدا دی بارگاہ وچ عرض گزار ہُندے نيں تے انسان دے اعمال دے انجام دی یادآوری کراندے نيں تے اللہ توں بخشش دی التجا کردے نيں۔
امیر المؤمنین اگلے فقرے وچ اللہ دی یاد تے نام توں اوہدی قربت طلب کردے نيں، خدا ہی نوں اوہدی درگاہ وچ شفیع قرار دیندے نيں تے اللہ توں اپنی بارگاہ وچ قربت عطا کرنے، شکرگزاری دا طریقہ سکھانے دی دعا کردے نيں۔ اپنے نفس نوں اللہ دے ذکر تے اوہدی یاد دی تلقین کردے نيں تے اللہ توں خشوع و خضوع پانے دی درخواست کردے نيں تے بعض عبارات وچ حق تعالی دی نسبت اپنے اشتیاق دی شدت دا اظہار کردے نيں۔
آپ علیہ سلام دعا نوں جاری رکھدے ہوئے اللہ دے عالمگیر پیغام دی طرف اشارہ کردے نيں تے بعض عبارات دے ضمن وچ اللہ نوں ستار العیوب (خطاواں چھپانے والا) تے غفار الذنوب(گناہاں کابخشنے والا) دے طور اُتے متعارف کراندے نيں۔
دعا دی اگلی شقاں وچ ، امیر المؤمنین اللہ دے ستار العیوب ہونے، بلاواں دے ٹالنے، لغزشاں توں محفوظ رہنے دی طرف اشارہ کردے نيں تے بیان فرماندے نيں کہ بندہ تعریف و تمجید دا استحقاق نئيں رکھدا۔ آپ علیہ سلام اشارہ کردے نيں کہ انسان کس قدر کمزور، ضعیف، ناقص تے بدحال اے، بلاواں تے آزمائشاں کس قدر بھاری نيں تے بندہ کس قدر مصیبتاں دا نشانہ، قصوروار، تے عاجز و بےبس اے، آپ انہاں ساری نارسائیاں، نقائص تے مصائب توں اللہ دی بارگاہ وچ شکوہ کردے نيں تے اللہ دے فضل و کرم توں انہاں بلاواں نوں ٹال دینے دی درخواست کردے نيں تے اللہ دی عزت نوں وسیلہ قرار دے کے اپنی التجان تے درخواستاں اوہدی بارگاہ وچ پیش کردے نيں تے تسویلِ نفس[۱۱] تے تزئین شیطان[۱۲] دی طرف اشارہ کردے نيں تے اللہ دے لطف و کرم دی ازلیت دی طرف اشارہ کردے ہوئے فرماندے نيں کہ خداوند متعال یکتا پرستاں تے بندگی کرنے والے انساناں نوں جہنم وچ نئيں جلاندا۔
بعدازاں امیر المؤمنین دنیا دی آزمائشاں دا آخرت دیاں بلاواں توں موازنہ کراندے نيں تے عرض کردے نيں: "اے میرے مولا! جے میں تیرے عذاب اُتے صبر کر ہی لواں تو تیرے توں دوری تے تیرے فراق اُتے کیونکر صبر کراں گا؟۔تے پھر اللہ دی رحمت اُتے بندہ مؤمن دی امید دی طرف اشارہ کردے نيں تے کہندے نيں: "کیہ مؤمن تے کافر برابر نيں۔" تے آخر وچ اللہ نوں اوہدی صفات توں ندا کردے نيں تے خداوند متعال توں حاجتاں طلب کردے نيں۔
قرائت دا ثواب
سودھوامام خمینی(رح):
"دعائے کمیل اک عجیب دعا اے، بہت زيادہ عجیب۔ دعائے کمیل دے بعض فقرے معمولی انسان توں صادر نئيں ہوسکدے"۔
سید بن طاؤس اپنی کتاب اقبال الاعمال وچ [۱۳] مصباح المتہجد وچ شیخ طوسی دا کلام نقل کرنے دے بعد اک دوسری روایت وچ نقل کردے نيں کہ کمیل بن زیاد نخعی کہندے نيں: "اک دن میں، مسجد بصرہ وچ ، اپنے مولا امام علی دی خدمت وچ بیٹھا سی تے آپ علیہ سلام دے بعض دوسرے اصحاب وی حاضر سن ؛ امام علی(ع) توں پُچھیا گیا کہ اس ارشاد ربانی دا کیتا مطلب اے:
"فِيهَا يُفْرَقُ كُلُّ أَمْرٍ حَكِيمٍ ترجمہ: اس (رات) وچ فیصلہ ہُندا اے ہر حکیمانہ گل دا۔[۱۴]
تو آپ علیہ سلام نے فرمایا: اوہ نصف شعبان دی رات اے۔ قسم اے اس ذات دی جس دے ید قدرت وچ علی دی جان اے، کوئی وی بندہ ایسا نئيں اے سوا اس دے کہ جو کچھ وی نیکی تے بدتی وچوں اس اُتے گذردا اے، نصف شعبان دی رات نوں ـ آخر سال تک ـ اس دے لئی تقسیم کیتا جاندا اے ؛ تے جو وی بندہ اس رات نوں حالت عبادت وچ شب بیداری کرے تے دعائے حضرت خضر نوں پڑھ لے، اوہدی دعا مستجاب ہُندی اے۔
کمیل کہندے نيں: امیرالمؤمنین (ع) اپنی منزل دی طرف روانہ ہوئے، میں رات دے وقت آپ (ع) دی خدمت وچ حاضر ہويا تو آپ علیہ سلام نے پُچھیا: کس غرض توں آئے ہو؟ ميں نے عرض کیتا: دعائے خضر دی طلب وچ آیا واں۔ امیرالمؤمنین(ع) نے فرمایا: اے کمیل! جدوں اس دنیا نوں ازبر کردو تو ہر شب جمعہ، یا ہر مہینے اک بار یا گھٹ توں گھٹ اپنی پوری زندگی وچ اک بار اسنوں پڑھو تا کہ تواڈے امور دی کفایت ہوئے۔ خداوند متعال تواڈی مدد کردا اے، تواڈا رزق وسیع ہو جاندا اے تے ہاں تساں ہرگز مغفرت توں محروم نئيں ہوگے۔ اے کمیل! جس مدت توں ساڈے مصاحب ہو، ایہی طویل مصاحبت ہی اس گل دا سبب بنی اے کہ ميں توانوں اس قدر عظیم نعمت و کرامت توں نوازیا اے۔ اے کمیل لکھو: اَللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُک بِرَحْمَتِک الَّتِی وَسِعَتْ کلَّ شَیءٍ ۔۔۔
فقہی حکم
سودھوجُنُب مرد یا عورت تے حائض عورت جے دعائے کمیل پڑھنا چاہے تو احوط تے بہتر ایہ اے کہ آیت أَفَمَن كَانَ مُؤْمِناً كَمَن كَانَ فَاسِقاً لَّا يَسْتَوُونَ(ترجمہ: تاں کیہ جو مؤمن اے، اوہ مثل اس دے اے جو بد اعمال ہو؟ اوہ برابر نئيں نيں)"۔ نوں ـ جو کہ دعا وچ شامل اے ـ نہ پڑھے کیونکہ ایہ سورہ سجدہ دی آیت اے۔[۱۵] اُتے بعض دوسرے فقہاء اس آیت دی تلاوت نوں جنب تے حائض دے لئی حرام سمجھدے نيں۔[۱۶]۔[۱۷]
وقت قرائت
سودھوکتاب اقبال الاعمال وچ سید بن طاؤس دے کہنے دے مطابق،دعائے کمیل[۱۸] دا وقتِ قرائت نصف شعبان دی رات ہور شب جمعہ اے تے ایران تے عراق سمیت دنیا بھر دے شیعیان اہل بیت دی رسم ایہ اے کہ اوہ مذہبی مقامات اُتے اجتماعی صورت وچ دعائے کمیل دی قرائت کردے نيں۔
شروح و تراجم
سودھودعائے کمیل دی بعض شرحاں تے تراجم حسب ذیل نيں:
- ترجمۂ دعائے کمیل، بقلم علامہ محمد باقر مجلسی؛
- شرح دعائے کمیل، بقلم میرزا ابوالحسن لاری، جو صاحب الذریعہ دے مصنف علامہ محمد محسن آقا بزرگ طہرانی دے ہمعصر سن، جو علامہ مجلسی دی کتاب زاد المعاد دے حاشیے وچ مندرج اے ؛
- شرح دعائے کمیل، بقلم مولی عبداللہ سبزواری (متوفی 1324 ھ) ـ جو حاج ملا ہادی سبزواری دے شاگرد سن تے سنہ 1343 ھ وچ وفات پاچکے نيں؛
- دعائے کمیل، از امام علی بن ابی طالب(ع) جو دعا دے ترجمے تے شرع اُتے مشتمل اے تے سنہ 1351 ھ وچ شائع ہوچکی اے ؛
- شرح دعائے کمیل، بقلم میرزا عباس دارابی، جو حاج ملا ہادتی سبزواری دے شاگرد نيں؛
- انیس اللیل در شرح دعائے کمیل، بقلم مرحوم حاج محمد رضا کلباسی؛
- دعائے کمیل و ندبہ، اس دنیا دا موزون و منظوم ترجمہ اے ؛ ایہ منظوم ترجمہ ابوالقاسم امین زادہ نے کیتا اے جو تہران توں شائع ہويا اے ؛
- ترجمۂ دعائے کمیل، (اردو)، بقلم مولوی مقبول احمد، جو شیخ آقا بزرگ طہرانی دے اسيں عصر سن ؛
- ترجمۂ دعائے کمیل، ( انگریزی)، بقلم سید رضی ہندتی، جو صاحب الذریعہ دے اسيں عصر سن ؛
- ترجمۂ دعائے کمیل، بمع شرح دعا بقلم محمد علی مدرس چہاردہی(متوفی 1334 ھ)؛
- شرح دعائے کمیل، عربی تے فارسی بقلم محمد ابراہیم سبزواری (متولد 1291 ھ)؛
- شرح دعائے کمیل، بقلم میرزا ابوالقاسم بن حجت مامقانی ( ولادت 1285- وفات 1321 ھ)؛
- شرح دعائے کمیل، بقلم سید ابوالمکارم موسوی زنجانی (متوفی 1320 ھ)؛
- شرح دعائے کمیل، بعنوان مفتاح المراد؛
- شرح دعائے کمیل، بقلم میرزا محمد علی رشتی نجفی (متوفی 1334 ھ)؛
- شرح دعائے کمیل، بقلم میرزا محمد تُنِکابُنی؛
- شرح دعائے کمیل، بقلم محمد نجف کرمانی مشہدتی (متوفی 1292 ھ)؛
- شرح دعائے کمیل، از میرزا یوسف خوانساری؛
- المصباح المنیر، بقلم: میرزا علی مشکینی، انھاں نے اس کتاب وچ دعائے کمیل تے اس دا ترجمہ درج کیتا اے ؛
- کمیل و نیایش، بقلم شیخ عباس مخبر دزفولی؛
- آہنگِ نیایش، بقلم شیخ احمد رجبی اصفہانی؛
- درمان روح و روان، بقلم شیخ محمد باقر ملبوبی؛
- شرح دعائے کمیل بقلم ابوتراب ہدائی؛
- کمیل مَحرَمِ اَسرارِ امیرالمومنین؛
- نفحات اللیل در شرح دعائے کمیل، بقلم محمدرضا کلباسی؛ اس کتاب دی تالیف سنہ 1375 ھ مشہد مقدس وچ مکمل ہوچکی اے ؛
- فی رحاب دعاء کمیل، بقلم سید محمد حسین فضل اللہ؛
- علی و کمیل، بقلم احمد زمردیان؛
- شرح دعائے کمیل، بقلم حسین انصاریان؛
- زمزمه عاشقان، بقلم لطف الله میثمی؛
- ترجمۂ دعائے کمیل بقلم شہید مصطفیٰ چمران؛
- دعائے کمیل، بقلم محمود بہشتی؛ ایہ کتاب دعائے کمیل دا ترجمہ تے مختصر شرح اُتے مشتمل اے ؛
- نیایش عارفان، شرحِ حکمتِ و معنویتِ شیعی در دعائے کمیل بقلم محمد فنائی ِاشکَوَری۔[۱۹]
دعائے کمیل تے ترجمہ
سودھو
دعائے کمیل
|
ترجمہ
|
---|---|
اَللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُك بِرَحْمَتِك الَّتِي وَسِعَتْ كلَّ شَيءٍ وَبِقُوَّتِك الَّتِي قَهَرْتَ بِهَا كلَّ شَيءٍ وَخَضَعَ لَهَا كلُّ شَيءٍ وَذَلَّ لَهَا كلُّ شَيءٍ وَبِجَبَرُوتِك الَّتِي غَلَبْتَ بِهَا كلَّ شَيءٍ وَبِعِزَّتِك الَّتِي لايقُومُ لَهَا شَيءٌ وَبِعَظَمَتِك الَّتِي مَلَأَتْ كلَّ شَيءٍ وَبِسُلْطَانِك الَّذِي عَلاَ كلَّ شَيءٍ وَبِوَجْهِك الْبَاقِي بَعْدَ فَنَاءِ كلِّ شَيءٍ وَبِأَسْمَائِك الَّتِي مَلَأَتْ أَرْكانَ كلِّ شَيءٍ وَبِعِلْمِك الَّذِي أَحَاطَ بِكلِّ شَيءٍ وَبِنُورِ وَجْهِك الَّذِي أَضَاءَ لَهُ كلُّ شَيءٍ، يا نُورُ يا قُدُّوسُ يا أَوَّلَ الْأَوَّلِينَ وَيا آخِرَ الْآخِرِينَ اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِي الذُّنُوبَ الَّتِي تَهْتِك الْعِصَمَ اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِي الذُّنُوبَ الَّتِي تُنْزِلُ النِّقَمَ اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِي الذُّنُوبَ الَّتِي تُغَيرُ النِّعَمَ اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِي الذُّنُوبَ الَّتِي تَحْبِسُ الدُّعَاءَ اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِي الذُّنُوبَ الَّتِي تُنْزِلُ الْبَلاَءَ، اَللَّهُمَّ اغْفِرْ لِي كلَّ ذَنْبٍ أَذْنَبْتُهُ وَكلَّ خَطِيئَةٍ أَخْطَأْتُهَا اللَّهُمَّ إِنِّي أَتَقَرَّبُ إِلَيك بِذِكرِك وَأَسْتَشْفِعُ بِك إِلَي نَفْسِك وَأَسْأَلُك بِجُودِك أَنْ تُدْنِينِي مِنْ قُرْبِك وَأَنْ تُوزِعَنِي شُكرَك وَأَنْ تُلْهِمَنِي ذِكرَك اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُك سُؤَالَ خَاضِعٍ مُتَذَلِّلٍ خَاشِعٍ أَنْ تُسَامِحَنِي وَتَرْحَمَنِي وَتَجْعَلَنِي بِقِسْمِك رَاضِيا قَانِعاً وَفِي جَمِيعِ الْأَحْوَالِ مُتَوَاضِعاً، اَللَّهُمَّ وَأَسْأَلُك سُؤَالَ مَنِ اشْتَدَّتْ فَاقَتُهُ وَأَنْزَلَ بِك عِنْدَ الشَّدَائِدِ حَاجَتَهُ وَعَظُمَ فِيمَا عِنْدَك رَغْبَتُهُ اللَّهُمَّ عَظُمَ سُلْطَانُك وَعَلاَ مَكانُك وَخَفِي مَكرُك وَظَهَرَ أَمْرُك وَغَلَبَ قَهْرُك وَجَرَتْ قُدْرَتُك وَلايمْكنُ الْفِرَارُ مِنْ حُكومَتِك، اَللَّهُمَّ لاأَجِدُ لِذُنُوبِي غَافِراً وَلالِقَبَائِحِي سَاتِراً وَلا لِشَيءٍ مِنْ عَمَلِي الْقَبِيحِ بِالْحَسَنِ مُبَدِّلاً غَيرَك لاإِلَهَ اِلّا أَنْتَ سُبْحَانَك وَبِحَمْدِك ظَلَمْتُ نَفْسِي وَتَجَرَّأْتُ بِجَهْلِي وَسَكنْتُ إِلَي قَدِيمِ ذِكرِك لِي وَمَنِّك عَلَي اللَّهُمَّ مَوْلاَي كمْ مِنْ قَبِيحٍ سَتَرْتَهُ وَكمْ مِنْ فَادِحٍ مِنَ الْبَلاَءِ أَقَلْتَهُ وَكمْ مِنْ عِثَارٍ وَقَيتَهُ وَكمْ مِنْ مَكرُوهٍ دَفَعْتَهُ وَكمْ مِنْ ثَنَاءٍ جَمِيلٍ لَسْتُ أَهْلاً لَهُ نَشَرْتَهُ، اَللَّهُمَّ عَظُمَ بَلاَئِي وَأَفْرَطَ بي سُوءُ حَالِي وَقَصُرَتْ بي اعْمَالِي وَقَعَدَتْ بي اغْلاَلِي وَحَبَسَنِي عَنْ نَفْعِي بُعْدُ أَمَلِي (آمَالِي) وَخَدَعَتْنِي الدُّنْيا بِغُرُورِهَا وَنَفْسِي بِجِنَايتِهَا وَمِطَالِي يا سَيدِي فَأَسْأَلُك بِعِزَّتِك أَنْ لايحْجُبَ عَنْك دُعَائِي سُوءُ عَمَلِي وَفِعَالِي وَلاتَفْضَحْنِي بِخَفِي مَا اطَّلَعْتَ عَلَيهِ مِنْ سِرِّي وَلاتُعَاجِلْنِي بِالْعُقُوبَةِ عَلَی مَا عَمِلْتُهُ فِي خَلَوَاتِي مِنْ سُوءِ فِعْلِي وَإِسَاءَتِي وَدَوَامِ تَفْرِيطِي وَجَهَالَتِي وَكثْرَةِ شَهَوَاتِي وَغَفْلَتِي، وَكُنِ اَللَّهُمَّ بِعِزَّتِك لِي فِي كلِّ الْأَحْوَالِ رَءُوفاً وَعَلَي فِي جَمِيعِ الْأُمُورِ عَطُوفاً إِلَهِي وَرَبِّي مَنْ لِي غَيرُك أَسْأَلُهُ كشْفَ ضُرِّي وَالنَّظَرَ فِي أَمْرِي. إِلَهِي وَمَوْلاَي أَجْرَيتَ عَلَي حُكماً اتَّبَعْتُ فِيهِ هَوَی نَفْسِي وَلَمْ أَحْتَرِسْ فِيهِ مِنْ تَزْيينِ عَدُوِّي فَغَرَّنِي بِمَا أَهْوَی وَأَسْعَدَهُ عَلَی ذَلِك الْقَضَاءُ فَتَجَاوَزْتُ بِمَا جَرَی عَلَي مِنْ ذَلِك بَعْضَ (مِنْ نَقْضِ) حُدُودِك وَخَالَفْتُ بَعْضَ أَوَامِرِك فَلَك الْحَمْدُ عَلَي فِي جَمِيعِ ذَلِك وَلاحُجَّةَ لِي فِيمَا جَرَی عَلَي فِيهِ قَضَاؤُك وَأَلْزَمَنِي حُكمُك وَبَلاَؤُك، وَقَدْ أَتَيتُك يا إِلَهِي بَعْدَ تَقْصِيرِي وَإِسْرَافِي عَلَی نَفْسِي مُعْتَذِراً نَادِماً مُنْكسِراً مُسْتَقِيلاً مُسْتَغْفِراً مُنِيباً مُقِرّاً مُذْعِناً مُعْتَرِفاً لاأَجِدُ مَفَرّاً مِمَّا كانَ مِنِّي وَلامَفْزَعاً أَتَوَجَّهُ إِلَيهِ فِي أَمْرِي غَيرَ قَبُولِك عُذْرِي وَإِدْخَالِك إِياي فِي سَعَةِ رَحْمَتِك اللَّهُمَّ فَاقْبَلْ عُذْرِي وَارْحَمْ شِدَّةَ ضُرِّي وَفُكنِي مِنْ شَدِّ وَثَاقِي، يا رَبِّ ارْحَمْ ضَعْفَ بَدَنِي وَرِقَّةَ جِلْدِي وَدِقَّةَ عَظْمِي يا مَنْ بَدَأَ خَلْقِي وَذِكرِي وَتَرْبِيتِي وَبِرِّي وَتَغْذِيتِي هَبْنِي لاِبْتِدَاءِ كرَمِك وَسَالِفِ بِرِّك بي يا إِلَهِي وَسَيدِي وَرَبِّي أَ تُرَاك مُعَذِّبِي بِنَارِك بَعْدَ تَوْحِيدِك وَبَعْدَ مَا انْطَوَی عَلَيهِ قَلْبِي مِنْ مَعْرِفَتِك وَلَهِجَ بِهِ لِسَانِي مِنْ ذِكرِك وَاعْتَقَدَهُ ضَمِيرِي مِنْ حُبِّك وَبَعْدَ صِدْقِ اعْتِرَافِي وَدُعَائِي خَاضِعاً لِرُبُوبِيتِك، هَيهَاتَ أَنْتَ أَكرَمُ مِنْ أَنْ تُضَيعَ مَنْ رَبَّيتَهُ أَوْ تُبْعِدَ مَنْ أَدْنَيتَهُ أَوْ تُشَرِّدَ مَنْ آوَيتَهُ أَوْ تُسَلِّمَ إِلَی الْبَلاَءِ مَنْ كفَيتَهُ وَرَحِمْتَهُ وَلَيتَ شِعْرِي يا سَيدِي وَإِلَهِي وَمَوْلاَي أَ تُسَلِّطُ النَّارَ عَلَی وُجُوهٍ خَرَّتْ لِعَظَمَتِك سَاجِدَةً وَعَلَی أَلْسُنٍ نَطَقَتْ بِتَوْحِيدِك صَادِقَةً وَبِشُكرِك مَادِحَةً وَعَلَی قُلُوبٍ اعْتَرَفَتْ بِإِلَهِيتِك مُحَقِّقَةً وَعَلَی ضَمَائِرَ حَوَتْ مِنَ الْعِلْمِ بِك حَتَّی صَارَتْ خَاشِعَةً وَعَلَی جَوَارِحَ سَعَتْ إِلَی أَوْطَانِ تَعَبُّدِك طَائِعَةً وَأَشَارَتْ بِاسْتِغْفَارِك مُذْعِنَةً مَا هَكذَا الظَّنُّ بِك وَلاأُخْبِرْنَا بِفَضْلِك عَنْك يا كرِيمُ يا رَبِ وَأَنْتَ تَعْلَمُ ضَعْفِي عَنْ قَلِيلٍ مِنْ بَلاَءِ الدُّنْيا وَعُقُوبَاتِهَا وَمَا يجْرِي فِيهَا مِنَ الْمَكارِهِ عَلَی أَهْلِهَا عَلَی أَنَّ ذَلِك بَلاَءٌ وَمَكرُوهٌ قَلِيلٌ مَكثُهُ يسِيرٌ بَقَاؤُهُ قَصِيرٌ مُدَّتُهُ، فَكيفَ احْتِمَالِي لِبَلاَءِ الْآخِرَةِ وَجَلِيلِ وُقُوعِ الْمَكارِهِ فِيهَا وَهُوَ بَلاَءٌ تَطُولُ مُدَّتُهُ وَيدُومُ مَقَامُهُ وَلايخَفَّفُ عَنْ أَهْلِهِ لِأَنَّهُ لايكونُ اِلّا عَنْ غَضَبِك وَانْتِقَامِك وَسَخَطِك وَهَذَا مَا لاتَقُومُ لَهُ السَّمَاوَاتُ وَالْأَرْضُ يا سَيدِي فَكيفَ لِي وَأَنَا عَبْدُك الضَّعِيفُ الذَّلِيلُ الْحَقِيرُ الْمِسْكينُ الْمُسْتَكينُ يا إِلَهِي وَرَبِّي وَسَيدِي وَمَوْلاَي لِأَي الْأُمُورِ إِلَيك أَشْكو وَلِمَا مِنْهَا أَضِجُّ وَأَبْكي لِأَلِيمِ الْعَذَابِ وَشِدَّتِهام لِطُولِ الْبَلاَءِ وَمُدَّتِهِ فَلَئِنْ صَيرْتَنِي لِلْعُقُوبَاتِ مَعَ أَعْدَائِك وَجَمَعْتَ بَينِي وَبَينَ أَهْلِ بَلاَئِك وَفَرَّقْتَ بَينِي وَبَينَ أَحِبَّائِك وَأَوْلِيائِك فَهَبْنِي يا إِلَهِي وَسَيدِي وَمَوْلاَي وَرَبِّي صَبَرْتُ عَلَی عَذَابِك فَكيفَ أَصْبِرُ عَلَی فِرَاقِك وَهَبْنِي (يا إِلَهِي) صَبَرْتُ عَلَی حَرِّ نَارِك فَكيفَ أَصْبِرُ عَنِ النَّظَرِ إِلَی كرَامَتِك أَمْ كيفَ أَسْكنُ فِي النَّارِ وَرَجَائِي عَفْوُك، فَبِعِزَّتِك يا سَيدِي وَمَوْلاَي أُقْسِمُ صَادِقاً لَئِنْ تَرَكتَنِي نَاطِقاً لَأَضِجَّنَّ إِلَيك بَينَ أَهْلِهَا ضَجِيجَ الْآمِلِينَ وَلَأَصْرُخَنَّ إِلَيك صُرَاخَ الْمُسْتَصْرِخِينَ وَلَأَبْكينَّ عَلَيك بُكاءَ الْفَاقِدِينَ وَلَأُنَادِينَّك أَينَ كنْتَ يا وَلِي الْمُؤْمِنِينَ يا غَايةَ آمَالِ الْعَارِفِينَ يا غِياثَ الْمُسْتَغِيثِينَ يا حَبِيبَ قُلُوبِ الصَّادِقِينَ وَيا إِلَهَ الْعَالَمِينَ، أَ فَتُرَاك سُبْحَانَك يا إِلَهِي وَبِحَمْدِك تَسْمَعُ فِيهَا صَوْتَ عَبْدٍ مُسْلِمٍ سُجِنَ فِيهَا بِمُخَالَفَتِهِ وَذَاقَ طَعْمَ عَذَابِهَا بِمَعْصِيتِهِ وَحُبِسَ بَينَ أَطْبَاقِهَا بِجُرْمِهِ وَجَرِيرَتِهِ وَهُوَ يضِجُّ إِلَيك ضَجِيجَ مُؤَمِّلٍ لِرَحْمَتِك وَينَادِيك بِلِسَانِ أَهْلِ تَوْحِيدِك وَيتَوَسَّلُ إِلَيك بِرُبُوبِيتِك يا مَوْلاَي فَكيفَ يبْقَی فِي الْعَذَابِ وَهُوَ يرْجُو مَا سَلَفَ مِنْ حِلْمِك أَمْ كيفَ تُؤْلِمُهُ النَّارُ وَهُوَ يامُلُ فَضْلَك وَرَحْمَتَك، أَمْ كيفَ يحْرِقُهُ لَهِيبُهَا وَأَنْتَ تَسْمَعُ صَوْتَهُ وَتَرَی مَكانَهام كيفَ يشْتَمِلُ عَلَيهِ زَفِيرُهَا وَأَنْتَ تَعْلَمُ ضَعْفَهام كيفَ يتَقَلْقَلُ بَينَ أَطْبَاقِهَا وَأَنْتَ تَعْلَمُ صِدْقَهام كيفَ تَزْجُرُهُ زَبَانِيتُهَا وَهُوَ ينَادِيك يا رَبَّهام كيفَ يرْجُو فَضْلَك فِي عِتْقِهِ مِنْهَا فَتَتْرُكهُ (فَتَتْرُكهُ) فِيهَا هَيهَاتَ مَا ذَلِك الظَّنُّ بِك وَلاالْمَعْرُوفُ مِنْ فَضْلِك وَلامُشْبِهٌ لِمَا عَامَلْتَ بِهِ الْمُوَحِّدِينَ مِنْ بِرِّك وَإِحْسَانِك، فَبِالْيقِينِ أَقْطَعُ لَوْ لامَا حَكمْتَ بِهِ مِنْ تَعْذِيبِ جَاحِدِيك وَقَضَيتَ بِهِ مِنْ إِخْلاَدِ مُعَانِدِيك لَجَعَلْتَ النَّارَ كلَّهَا بَرْداً وَسَلاَماً وَمَا كانَ لِأَحَدٍ فِيهَا مَقَرّاً وَلامُقَاماً لَكنَّك تَقَدَّسَتْ أَسْمَاؤُك أَقْسَمْتَ أَنْ تَمْلَأَهَا مِنَ الْكافِرِينَ مِنَ الْجِنَّةِ وَالنَّاسِ أَجْمَعِينَ وَأَنْ تُخَلِّدَ فِيهَا الْمُعَانِدِينَ وَأَنْتَ جَلَّ ثَنَاؤُك قُلْتَ مُبْتَدِئاً وَتَطَوَّلْتَ بِالْإِنْعَامِ مُتَكرِّماً، أَفَمَن كَانَ مُؤْمِناً كَمَن كَانَ فَاسِقاً لَّا يَسْتَوُونَ اِلهي وَسَيدي فَاَسْئَلُك بِالْقُدْرَةِ الَّتي قَدَّرْتَها وَبِالْقَضِيةِ الَّتي حَتَمْتَها وَحَكمْتَها وَغَلَبْتَ مَنْ عَلَيهِ اَجْرَيتَها اَنْ تَهَبَ لي في هذِهِ اللَّيلَةِ وَفي هذِهِ السّاعَةِ كلَّ جُرْمٍ اَجْرَمْتُهُ وَكلَّ ذَنْبٍ اَذْنَبْتُهُ وَكلَّ قَبِيحٍ اَسْرَرْتُهُ وَكلَّ جَهْلٍ عَمِلْتُهُ كتَمْتُهُ اَوْ اَعْلَنْتُهُ اَخْفَيتُهُ اَوْ اَظْهَرْتُهُ وَكلَّ سَيئَةٍ اَمَرْتَ بِاِثْباتِهَا الْكرامَ الْكاتِبينَ اَلَّذينَ وَكلْتَهُمْ بِحِفْظِ ما يكونُ مِنّي وَجَعَلْتَهُمْ شُهُوداً عَلَی مَعَ جَوارِحي وَكنْتَ اَنْتَ الرَّقيبَ عَلَی مِنْ وَراَّئِهِمْ وَالشّاهِدَ لِما خَفِي عَنْهُمْ وَبِرَحْمَتِك اَخْفَيتَهُ وَبِفَضْلِك سَتَرْتَهُ وَاَنْ تُوَفِّرَ حَظّي مِنْ كلِّ خَيرٍ اَنْزَلْتَهُ اَوْ اِحْسانٍ فَضَّلْتَهُ اَوْ بِرٍّ نَشَرْتَهُ اَوْ رِزْقٍ بَسَطْتَهُ اَوْ ذَنْبٍ تَغْفِرُهُ اَوْ خَطَاءٍ تَسْتُرُهُ يا رَبِّ يا رَبِّ يا رَبِّ، يا اِلهي وَسَيدي وَمَوْلاي وَمالِك رِقّي يا مَنْ بِيدِهِ ناصِيتي يا عَليماً بِضُرّي وَمَسْكنَتي يا خَبيراً بِفَقْري وَفاقَتي يا رَبِّ يا رَبِّ يا رَبِّ اَسْئَلُك بِحَقِّك وَقُدْسِك وَاَعْظَمِ صِفاتِك وَاَسْماَّئِك اَنْ تَجْعَلَ اَوْقاتي مِنَ اللَّيلِ وَالنَّهارِ بِذِكرِك مَعْمُورَةً وَبِخِدْمَتِك مَوْصُولَةً وَاَعْمالي عِنْدَك مَقْبُولَةً حَتّی تَكونَ اَعْمالي وَاَوْرادي كلُّها وِرْداً واحِداً وَحالي في خِدْمَتِك سَرْمَداً، يا سَيدي يا مَنْ عَلَيهِ مُعَوَّلي يا مَنْ اِلَيهِ شَكوْتُ اَحْوالي يا رَبِّ يا رَبِّ يا رَبِّ قَوِّ عَلی خِدْمَتِك جَوارِحي وَاشْدُدْ عَلَی الْعَزيمَةِ جَوانِحي وَهَبْ لِي الْجِدَّ في خَشْيتِك وَالدَّوامَ فِي الاِتِّصالِ بِخِدْمَتِك حَتّی اَسْرَحَ اِلَيك في مَيادينِ السّابِقينَ وَاُسْرِعَ اِلَيك فِي الْبارِزينَ وَاَشْتاقَ اِلی قُرْبِك فِي الْمُشْتاقينَ وَاَدْنُوَ مِنْك دُنُوَّ الْمُخْلِصينَ وَاَخافَك مَخافَةَ الْمُوقِنينَ وَاَجْتَمِعَ في جِوارِك مَعَ الْمُؤْمِنينَ اَللّهُمَّ وَمَنْ اَرادَني بِسُوَّءٍ فَاَرِدْهُ وَمَنْ كادَني فَكدْهُ وَاجْعَلْني مِنْ اَحْسَنِ عَبيدِك نَصيباً عِنْدَك وَاَقْرَبِهِمْ مَنْزِلَةً مِنْك وَاَخَصِّهِمْ زُلْفَةً لَدَيك فَاِنَّهُ لاينالُ ذلِك اِلّا بِفَضْلِك وَجُدْلي بِجُودِك وَاعْطِفْ عَلَي بِمَجْدِك، وَاحْفَظْني بِرَحْمَتِك وَاجْعَلْ لِساني بِذِكرِك لَهِجاً وَقَلْبي بِحُبِّك مُتَيماً وَمُنَّ عَلَي بِحُسْنِ اِجابَتِك وَاَقِلْني عَثْرَتي وَاغْفِرْ زَلَّتي فَاِنَّك قَضَيتَ عَلی عِبادِك بِعِبادَتِك وَاَمَرْتَهُمْ بِدُعاَّئِك وَضَمِنْتَ لَهُمُ الاِجابَةَ فَاِلَيك يا رَبِّ نَصَبْتُ وَجْهي وَاِلَيك يا رَبِّ مَدَدْتُ يدي فَبِعِزَّتِك اسْتَجِبْ لي دُعاَّئي وَبَلِّغْني مُناي وَلاتَقْطَعْ مِنْ فَضْلِك رَجاَّئي وَاكفِني شَرَّ الْجِنِّ وَالاِنْسِ مِنْ اَعْدآئي، يا سَريعَ الرِّضا اِغْفِرْ لِمَنْ لايمْلِك اِلّا الدُّعاَّءَ فَاِنَّك فَعّالٌ لِما تَشاَّءُ يا مَنِ اسْمُهُ دَوآءٌ وَذِكرُهُ شِفاَّءٌ وَطاعَتُهُ غِنی اِرْحَمْ مَنْ رَأسُ مالِهِ الرَّجاَّءُ وَسِلاحُهُ الْبُكاَّءُ يا سابِغَ النِّعَمِ يا دافِعَ النِّقَمِ يا نُورَ الْمُسْتَوْحِشينَ فِي الظُّلَمِ يا عالِماً لايعَلَّمُ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَافْعَلْ بي ما اَنْتَ اَهْلُهُ وَصَلَّی اللّهُ عَلی رَسُولِهِ وَالاْئِمَّةِ الْمَيامينَ مِنْ الِهِ وَسَلَّمَ تَسْليماً كثيراً۔ |
اے میرے معبود! میں تیرے توں التجا کردا ہاں تیری رحمت دے واسطے، جو ہرچیز دا احاطہ کيتے ہوئے اے ؛ تے تیری قوت دے واسطے، جو دے ذریعے تو نے ہر چیز نوں مقہور کرديا اے، تے ہر شیئے اس دے سامنے سرتسلیم خم کيتے ہوئے اے تے ہر شیئے اس دے سامنے خوار ہوچکی اے ؛ تے تیرے جبروت دے واسطے، جس دے ذریعے تو ہر شیئے اُتے غالب ہويا اے تے تیری عزت دے واسطے جس دے سامنے کوئی وی چیز ٹہر نئيں سکدی تے تیری عظمت دے واسطے جو ہر شیئے نوں پر کيتے ہوئے اے ؛ تے تیری سلطنت دے واسطے جو ہر چیز اُتے برتری پا چکی اے، تے تیرے جلوے دے واسطے جو باقی رہے گا ہر شیئے دی فناء دے بعد؛ تے تیرے اسماء دے واسطے جو ہر شیئے دی بنياداں نوں مالامال کرچکے نيں تے تیرے علم دے واسطے جو محیط اے اے شیئے اُتے تے تیری ذات دے نور دے نال جس دی کرناں توں ہر شیئے تابندہ ہوچکی اے، |
حوالے
سودھو- ↑ تابعی اوہ لوگ نيں جو رسول اللہ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دا زمانہ نئيں پاسکے نيں یا جنہاں نے رسول اللہ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم توں حدیث نقل نئيں کيتی ہوئے۔
- ↑ تاریخ الطبری/ترجمہ، ج6، ص2195، 2199۔
- ↑ رجوع کرن: ناظم زادہ قمی، اصحاب امام علی (ع)، ص1011 – 1018۔
- ↑ طوسی، مصباح المتهجد، ص584۔
- ↑ ابن طاؤوس، اقبال الاعمال، ص220۔
- ↑ مجلسی، زاد المعاد، ص60۔
- ↑ کفعمی، بلد الامین، ص267۔
- ↑ کفعمی، مصباح [جس دا دوسرا نام 'جنّة الامان الواقيه و جنة الايمان الباقيه' اے ]، ص737۔
- ↑ محدث قمی، مفاتیح الجنان، ص112۔
- ↑ مجلسی، زاد المعاد، ص60۔
- ↑ تسویل نفس: نفس دا برے اعمال نوں خوبصورت بنا کے پیش کرنا
- ↑ تزئین شیطان: شیطان دا گناہاں نوں مزین تے دلفریب بنا کے پیش کرنا۔
- ↑ سید ابن طاؤس، اقبال الاعمال، ص220۔
- ↑ سورہ دخان،آیت نمبر4۔
- ↑ یزدتی، عروه الوثقی، ج 1، ص514۔513۔
- ↑ امام خمینی، تعلیقہ علی عروۃ الوثقی، ص141۔
- ↑ رجوع کرن: مراجع دی توضیح المسائل۔
- ↑ ابن طاؤس، اقبال الاعمال، ص220۔
- ↑ اشکوری، نیایش عارفان، ص89 تا 87۔