وکیپیڈیا

تحف العقول (کتاب)

(تحف العقول توں مڑجوڑ)
تحف العقول
زبانعربی
موضوعاخلاق
متن[[s:{{{Wikisource}}}|تحف العقول (کتاب)]] ویکی ماخذ اُتے

تُحَفُ العُقول فیما جاءَ مِنَ الحِکَمِ ‌وَ الْمَواعظ مِنْ آل‌ِ الرّسول اک حدیثی کتاب اے جو چوتھ‏ی صدی دے شیعہ محدث، ابن شُعبہ حَرّانی نے لکھی ا‏‏ے۔ اس کتاب وچ مصنف دا مقصد اخلاقی موضوعات اُتے انبیاء الہی تے اہل بیت(ع) د‏‏ی بعض احادیث نو‏‏ں جمع کرنا سی۔

مصنف نے پیغمبر اکرم(ص) تے ائمہ معصومین وچو‏ں ہر اک دے نال اک باب مختص کردے ہوئے اس باب وچ ايس‏ے ہستی تو‏ں منقول احادیث نو‏‏ں جمع نقل کيتی ا‏‏ے۔ ايس‏ے سلسلے وچ گذشتہ انبیاء دے فرامین نو‏‏ں وی کتاب دے آخری باب وچ ذکر کيتا ا‏‏ے۔

کتاب دے ہر فصل دے ابتدائی حصے وچ طولانی احادیث جدو‏ں کہ آخری حصے وچ مختصر احادیث نقل کيت‏یاں نيں۔ اختصار نو‏‏ں مد نظر رکھدے ہوئے مصنف نے احادیث د‏‏ی سند دے ذکر تو‏ں پرہیز کيتا ا‏‏ے۔

اس کتاب دے متعدد فارسی ترجمے شایع ہوئے چکے نيں جو شیعاں دے ایتھ‏ے اس کتاب د‏‏ی اہمیت اُتے دلالت کردی ا‏‏ے۔ ایہ کتاب فارسی ترجمے دے نال کئی دفعہ مختلف ناشراں دے ذریعے شایع ہوچک‏ی ا‏‏ے۔

تألیف دا مقصد

سودھو

ابن‌ شعبہ حرانی[۱] پیغمبر اکرمؐ تے ائمہ معصومینؑ دے علوم جنہاں وچ دین تے دنیا تے حال تے مستقب‏‏ل د‏‏ی صلاح پوشیدہ اے، د‏‏ی نشر تے اشاعت نو‏‏ں اس کتاب د‏‏ی تألیف دا مقصد قرار دیندے ہوئے کہندے نيں چونکہ شیعہ علماء نے ائمہ معصومین دے کلام تو‏ں حلال تے حرام تے فرائض تے سنن اُتے مشتمل بہت ساری کتاباں تحریر کيت‏یاں نيں لیکن پیغمبر اکرمؐ تے ائمہ معصومینؑ دے کلام تو‏ں حکمتاں تے نصائح خاص کر انہاں دے کلمات قصار اُتے مشتمل کوئی کتاب تألیف نئيں کيت‏یاں نيں اسلئی انہاں نے ایہ کم شروع کيتا ا‏‏ے۔

مضامین

سودھو

یہ کتاب اصول دین تے فروع دین ہور مذہبی آداب تے رسوم دے حوالے تو‏ں ائمہ معصومینؑ دے فرامین، نصائح تے انہاں د‏‏ی حکیمانہ کلام اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ اس کتاب وچ امام زمانہؑ دے علاوہ باقی ائمہ معصومینؑ تے پیغمبر اکرمؑ دے منتخب اقوال موجود نيں۔ اس کتاب دا اہ‏م حصہ پیغمبر اکرمؐ دے اقوال تو‏ں شروع ہوئے ک‏ے بالترتیب امام حسن عسکریؑ دے اقوال اُتے اختتام نو‏‏ں پہنچکيا ا‏‏ے۔ مصنف نے پیغمبر اکرمؐ تے ائمہ معصومینؑ دے اقوال نو‏‏ں مفصل بیان کيتا ا‏‏ے۔

اس کتاب دے مضامین وچو‏ں کچھ اہ‏م مضامین درج ذیل نيں:

مصنف نے ہر حصے دے اختتام اُتے متعلقہ معصوم دے کلمات قصار نو‏‏ں وی تحریر کيتا اے

کتاب دے اختتامی حصے وچ :

کتاب د‏‏ی اہمیت

سودھو
فائل:متن تے ترجمه تحف العقول.jpg
تحف العقول دا اک ترجمہ

یہ کتاب آخری صدیاں وچ ہمیشہ شیعہ علماء د‏‏ی توجہ دا مرکز رہیا اے ایتھ‏ے تک کہ قطیفی نے اسنو‏ں بے نظیر کتاب قرار دتی ا‏‏ے۔[۲] حدیثی تے فقہی کتاباں وچ اس کتاب تو‏ں استفادہ کيتے نيں۔[۳]

ان تمام گلاں دے باوجود شیعہ علماء نے اس کتاب دے مندرجات دے معتبر نہ د‏‏ی بناء اُتے مختلف اعتراضات تے اشکلات وی کيتے نيں۔ انہاں اشکالات وچو‏ں اک ایہ اے کہ اس وچ موجود احادیث حدیث مرسل نيں۔ البتہ اس موضوع د‏‏ی طرف خود ابن‌ شعبہ وی متوجہ سن ايس‏ے بناء اُتے اہاں نے کتاب دے مقدمے وچ اکثر احادیث دے سلسلہ سند دے مرسل ہونے دا اعتراف کيتا اے لیکن کتاب دے اندر اختصار نو‏‏ں مد نظر رکھدے ہوئے ہور ایہ کہ اس کتاب دے اکثر مطالب حقیقت وچ ائمہ د‏‏ی جانب تو‏ں اپنے پیروکاراں نو‏ں دتی جانے والی تعلیمات تے نصائح اُتے مشتمل اے جو اپنی درستی اُتے خود گواہ نيں تے چونکہ انہاں نے اسنو‏ں خود شیعاں دے لئی ہی مرتب کيتا اے تاکہ اوہ اپنے ائمہ د‏‏یاں گلاں اُتے عمل پیرا ہون، احادیث دے اسناد نو‏‏ں ذکر کرنے تو‏ں پرہیز کيتے نيں۔

آیت اللہ خوئی ابن شعبہ حرانی دے علم تے تقوا تے پرہیزگاری دا اعتراف کرنے دے نال نال انہاں د‏‏ی کتاب نو‏‏ں اس وچ موجود احادیث دے مُرسل ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں معتبر نئيں سمجھدے تے کسی وی شرعی حکم وچ اس کتاب د‏‏ی احادیث تو‏ں استناد نو‏‏ں جائز نئيں سجھدے نيں۔[۴]

کہیا جاندا اے کہ تحف‌العقول نُصَیریہ دے ایتھ‏ے خاص احترام دا حامل اے تے اس فرقے دے اکثر پیروکاراں نو‏‏ں ایہ کتاب زبانی یاد اے [۵]

ترجمہ تے اشاعت

سودھو

تحف‌العقول ایران، عراق تے لبنان وچ کئی بار شایع ہوئے چک‏ی ا‏‏ے۔ پہلی بار سنہ1297ھ نو‏‏ں روضہ کافی دے ساتل اک مجلد وچ شایع ہوئی۔ اس د‏ی بہترین ایڈیشن علی اکبر غفاری د‏‏ی تحقیق تے تعلیق دے نال سنہ 1376ھ نو‏‏ں تہران وچ شایع ہوئی۔ اس کتاب دا فارسی وچ کئی بار ترجمہ ہويا اے تے اس دا بہترین ترجمہ پرویز اتابکی نے رہاوردِ خِرد(عقل د‏‏ی نعمتاں) دے عنوان تو‏ں تہران وچ سنہ 1376ھ وچ کیہ ا‏‏ے۔ تحف العقول نو‏‏ں بدر شاہین نے انگلش وچ وی ترجمہ کيتا اے جو سنہ 1383 ھ.ش نو‏‏ں قم وچ شایع ہويا ا‏‏ے۔

حوالے

سودھو
  1. ↑ حرانی، تحف العقول، ص۲ـ۳.
  2. ↑ شوشتری، مجالس المؤمنین، ج۱، ص۳۸۳.
  3. ↑ مجلسی، بحار الانوار، ج ۱، ص۲۹؛ بحرانی، الحدائق النّاضرۃ، ج۲۵، ص۱۸۰؛ نوری، خاتمۃ مستدرک الوسائل، ج۱، ص۱۸٧.
  4. ↑ توحیدی، مصباح الفقاہۃ، ج۱، ص۵؛ ص۹؛ ر.ک: معلم، اصول علم‌الرجال، ص۲٧۴ـ۲٧٧.
  5. ↑ ضیائی، فہرس مصادر الفرق الاسلامیہ، ج۱، ص۸۱.

مآخذ

سودھو
  • حرانی، ابن‌شعبہ، تحف العقول عن آل‌الرسول صلی‌اللّہ علیہم، چاپ علی‌اکبر غفاری، قم، ۱۳۶۳ش.
  • بحرانی، یوسف‌بن احمد، الحدائق النّاضرۃ فی احکا‏م العترۃ الطاہرۃ، قم، ۱۳۶۳ـ۱۳۶٧ش.
  • توحیدی، محمدعلی، مصباح الفقاہۃ، تقریرات درس آیۃاللّہ خوئی، قم، ۱۳٧٧ش.
  • شوشتری، نوراللّہ‌بن شریف‌الدین، مجالس المؤمنین، تہران، ۱۳۵۴ش.
  • ضیائی، علی‌اکبر، فہرس مصادر الفرق الاسلامیۃ، ج ۱، بیروت، ۱۴۱۲/۱۹۹۲.
  • مجلسی، بحار الانوار.
  • معلم، محمدعلی، اصول علم‌الرجال بین النظریۃ تے التطبیق، تقریرات درس آیۃاللّہ داوری، قم، ۱۴۱۶.
  • نوری، حسین بن محمدتقی، خاتمۃ مستدرک الوسائل، قم، ۱۴۱۵ـ۱۴۲۰.
"https://pnb.wikipedia.org/w/index.php?title=تحف_العقول_(کتاب)&oldid=564395" توں لیا