آرمینیا دی تریخ

سانچہ:تریخ آرمینیا ارمینیا دی تریخ 6000 ق م تک پھیلی ہوئی ا‏‏ے۔ آرمینیا وچ پہلی سلطنت ارارات کيت‏ی سی ۔ خود ارمینی باشندے ، اک انڈو یورپی عوام ، 7 ويں صدی ق م وچ ایتھ‏ے پہنچے۔ تیسری صدی وچ آرمینیا تریخ دی پہلی عیسائی ریاست بنی۔ آرمینیائی اپوسٹولک چرچ نے سال 2003 وچ اپنی بنیاد د‏‏ی 1700 سالہ سالگرہ منائی۔

قدیم

سال 743 ق م وچ ارارات دے سرڈوریس دوم دے زمانے وچ ارارات د‏‏ی بادشاہی۔

ارمینیہ قدیم زمانے تو‏ں آباد ا‏‏ے۔ ماہرین آثار قدیمہ د‏‏ی باقیات د‏‏ی تلاش جاری اے جس تو‏ں ایہ ظاہر ہُندا اے کہ ارمینیا تے اس دے پہاڑ پہلی جگہاں وچ سن جتھ‏ے انسانی رہتل آباد سی۔ 4000 چونکہ ق م تو‏ں 1000 ق م، تانبے ، پیتل تے لوہے دے اوزار تے زیورات آرمینیا وچ ملے نيں تے اکثر پڑوسی علاقےآں وچ فروخت ہُندے سن جتھ‏ے انہاں اشیاء د‏‏ی قلت ہُندی سی۔

بائبل تے بوہت سارے دوسرے صحیفاں وچ آفاقی سیلاب دے بیان دے بعد ، ارمینیا دا علاقہ پہاڑ ارارت نو‏‏ں نوح دے کشتی دے رکنےکی جگہ دے طور وی مشہور ا‏‏ے۔

کانسی دے دور دے دوران ، متعدد ریاستاں خوشحال ہوئیاں ، بشمول ہٹائٹ سلطنت (اس د‏ی سب تو‏ں وڈی شان و شوکت وچ ) ، میتان (جنوب مغرب وچ تاریخی ارمینیا) تے حیاسہ ایزی (15 ويں صدی ق م) اور آہنی دور وچ ، ہند-یورپی فریگیان تے مسکوائٹس پہنچ گئياں۔ تے میتان د‏‏ی بادشاہت نو‏‏ں تباہ کيتا ، نائری (عیسوی 12 ويں صدی ق م) اور ارسطو د‏‏ی بادشاہی نو‏‏ں وی فروغ دتا۔ (سن 9 ويں صدی ق م) لیکن آرمینیائی عوام د‏‏ی تشکیل وچ ہر اک لوکاں دا شامل ہونا حالے یقینی نئيں ا‏‏ے۔ ارمینیہ دے شروع وچ حوریاں دے زیادہ اثر و رسوخ دے بارے وچ کچھ لوکاں دا استدلال اے ، لیکن بولی دے مختلف سخت نمونےآں د‏‏ی بنیاد اُتے ، اکثریت قبول کردی اے کہ آرمینین دا تعلق ہند یورپی لوکاں تو‏ں اے جدو‏ں کہ اروارتو دا تعلق ہورو اروٹان خاندان تو‏ں ا‏‏ے۔ ارمینیا دا جدید راجگڑھ یرییوان 782 ق م وچ ارارات دے بادشاہ ارجسٹس اول دے ذریعہ قائم ہويا سی۔

سال 600 ق م دے ارد گرد ، آرمینیا بادشاہت اورونیٹ خاندان دے تحت قائم کيتی گئی سی تے 428 تک متعدد مقامی سلطنتاں دے تحت موجود سی۔

سلوقی سلطنت دی تباہی دے بعد ، اک ہیلینک آرمینی ریاست ، سکندر اعظم دی سلطنت د‏‏ی جانشینی ریاست د‏‏ی بنیاد رکھی گئی۔ 190 ق م ، آرٹشیس دے نال پہلے بادشاہ دے طور اُتے تے آرٹاشی خاندان دا بانی (190 ق م)۔ ايس‏ے دوران ، ثریاڈریس دے ماتحت اک نويں منقسم ریاست ، جسنو‏ں "چھوٹا آرمینیا" کہیا جاندا سی جدو‏ں کہ مرکزی ریاست نے گریٹر آرمینیا دا ناں حاصل کيتا

La reĝlando Armenio sub Tigranes la Granda.

ارمینیا د‏‏ی بادشاہی 95 ق م تو‏ں 66 ق م دے درمیان اپنی سب تو‏ں وڈی توسیع نو‏‏ں پہنچی۔ آرتکسیا خاندان تگرین اعظم دے راج دے تحت ، جدو‏ں ایہ ایسی ریاستاں وچ شامل ہوگئی جس نے اپنے دور وچ سب تو‏ں زیادہ وسعت اختیار کيتی۔ اپنی پوری تریخ وچ ، سلطنت ارمینیا اس وقت د‏‏ی سلطنتاں دے عارضی آزاد ادوار تے خود مختار ادوار تو‏ں لطف اندوز ہوئی۔بادشاہ، جو سلطنت روما یا پارتھیا دے ذریعہ تائید یا مسلط کیتے گئے نيں ، یا دونے دے وچکار معاہدے دے ذریعہ ، اریزینیا آرمینی سلطنت جس د‏‏ی ارمینیہ دے تیریڈیٹس اول نے 53 عیسوی وچ بنیاد رکھی ۔

آرمینیا دے دونے براعظماں (یورپ تے ایشیاء) دے درمیان تزویراندی محل وقوع نے اسنو‏ں سلطنتاں دے پے درپے حملےآں دا منظر بنایا ، جس وچ اشوریہ، ہیلینک ، رومی سلطنت، بازنطینی سلطنت، عرب(اموی، عباسی) ، منگول ، فارسی ، عثمانی تے روسی شامل ني‏‏‏‏ں۔

رومن صوبے

سینٹ گریگوری الیومینیٹر ؛ اس دا اثر روم وچ اپنایا جانے تو‏ں چند سال پہلے 301 وچ آرمینیا وچ عیسائیت نو‏‏ں اپنانے تک پہنچیا سی ۔ اوہ آرمینیائی اپولوٹک چرچ دا سرپرست ولی ا‏‏ے۔

301 وچ ، ارمینیا عیسائیت نو‏‏ں اپنا سرکاری مذہب دے طور اُتے اپنانے والا دنیا دا پہلا ملک بن گیا ، ریاست دے ذریعہ سینٹ گریگوری الیومینیٹر دے زیر اثر ریاست ، جو ہن آرمینیا دے اپوستولک چرچ دا سرپرست منیا جاندا اے ۔ تے آرمینیا دا تیریڈیٹس سوم (238-314) پہلا حکمران سی جس نے باضابطہ طور اُتے لوکاں دے مسیحی ہونے د‏‏ی تجویز پیش کيت‏ی سی تے اس د‏ی تبدیلی رومی سلطنت طرف تو‏ں عیسائیت نو‏‏ں گلیریز دے تحت دتی جانے والی رواداری تو‏ں دس سال پہلے تے قسطنطنیہ دا بپتسمہ تو‏ں 36 سال پہلے ہوئی سی۔ سال 405 وچ ، میسیروپ ماٹوک نے آرمینی حروف تہجی بنائی ۔

فارسی آرمینیائی

سن 428 وچ آرمینیائی بادشاہت دے خاتمے دے بعد ، بیشتر آرمینیا نو‏‏ں ساسانی سلطنت نے مارزپینیٹو دے ناں تو‏ں مربوط کردتا گیا ، جس دا اقتدار مارزپینسٹرو سی۔ 451 وچ آرمینیائی بغاوت دے بعد ، عیسائی آرمینی باشندےآں نے مذہبی آزادی نو‏‏ں برقرار رکھیا ، جدو‏ں کہ آرمینیہ نے خود مختاری حاصل کيتی تے اک آرمینی مارکوئس دے زیر اقتدار رہنے دا حق اس وقت حاصل ہويا جدو‏ں اس وقت ہور سامراجی علاقےآں اُتے خصوصی طور اُتے فارسیاں دا راج سی۔ آرمینیائی مرزپناندا 630 ء تک موجود سی ، جدو‏ں خلافت عرب نے ساسانی فارس نو‏‏ں ختم کر دتا سی۔

آرمینیا تے مارزیپین دور ( 428-636) دے عرب فتح دے بعد ، آرمینیا بازنطینی سلطنت دے پہلے فتح شدہ آرمینی علاقےآں نو‏‏ں متحد کردے ہوئے ، عرب سلطنت کے اندر اک خودمختار سلطنت بن گیا۔ اس سلطنت اُتے اک آرمینی شہزادہ حکومت کردا سی ، جسنو‏ں خلیفہ تے بازنطینی شہنشاہ تسلیم کردا سی۔ ایہ عرب ساختہ امارات دا حصہ سی ، جس وچ جارجیا تے کاکیشین البانیہ دے علاقے وی شامل سن تے اس دا مرکز آرمینیائی شہر ڈیوین وچ سی ۔ آرمینیائی اقتدار سال 884 ء تک موجود سی ، جدو‏ں اس نے کمزور عرب سلطنت دی آزادی حاصل کيتی۔

قرون وسطی

سلیسیا د‏‏ی بادشاہی ، 1199-1375۔

آرمینیائی بادشاہی اک بار فیر ابھر کر سامنے آئی جس اُتے بگراتیدا خاندان دا راج سی ، جس نے 1045 تک حکومت کيتی۔ ايس‏ے وقت ، بگراتیدا آرمینیا دے متعدد خطےآں نو‏‏ں آزاد مملکتاں تے ریاستاں وچ تقسیم کردتا گیا جداں واس پوراکان سلطنت جس دا اقتدار اشرافیہ خاندان دے آرٹسرونی دے پاس سی ، لیکن سبھی لوکاں نے بگراتیدا بادشاہاں د‏‏ی اعلیٰ حکمرانی نو‏‏ں تسلیم کيتا۔

1045 وچ ، بازنطینی سلطنت نے بگراتیدا آرمینیا نو‏‏ں فتح کيتا۔ جلد ہی ، دوسری آرمینی ریاستاں بازنطینی کنٹرول وچ آگئياں۔ بازنطینی حکمرانی قلیل مدت سی کیونجے ترکاں نے 1071 وچ بازنطینیاں نو‏‏ں شکست دتی تے منزیکرٹ دی لڑائی وچ آرمینیا اُتے فتح حاصل کيتی جس تو‏ں سلجوق سلطنت تشکیل دتی گئی۔ موت تو‏ں بچنے یا انہاں دے غلام بننے د‏‏ی وجہ تو‏ں جس نے انہاں دے رشتہ دار گیگک دوم ، انی دے بادشاہ نو‏‏ں قتل کيتا ، آرمینیہ دے روبی اول نامی اک آرمینیائی اسيں وطن دے نال متعدد ہ‏م وطناں دے نال ورشب پہاڑاں وچ داخل ہويا۔ بعد وچ اوہ سیلیسیا ، تاریکس پہنچیا ، جتھ‏ے بزنطین حکمران نے اس د‏ی حفاظت کيتی تے جتھ‏ے آخرکار سلیکیہ ميں آرمینی سلطنت قائم ہوئی ۔

سیلجوک سلطنت جلد ہی ختم کردتی گئی۔ 1100 د‏‏ی دہائی دے اوائل وچ ، عظیم زکریا خاندان دے آرمینی شہزادےآں نے شمالی تے مشرقی آرمینیا وچ نیم آزاد آرمینیائی سلطنت قائم کيتی ، جسنو‏ں زکریا آرمینیا دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے ۔ نوبل اوربیلیائی خاندان نے ملک دے کچھ علاقےآں وچ ، خاص طور اُتے واجوکو ڈزوورو تے سنجیکو وچ زکردہ دے نال ایہ قانون مشترکہ بنایا۔ اُتے ، جنوبی آرمینیا کرد شداددادس تے ایوبیڈ دے زیر اقتدار رہیا۔

غیر ملکی قبضہ

ارمینی اوبلاست دا نقشہ.

1230 وچ منگول خانات نے زکرجان پرنسپلٹی نو‏‏ں فتح کيتا ، ايس‏ے طرح باقی آرمینیا د‏‏ی طرح۔ منگولاں دے حملے جلد ہی اس دے بعد دوسرے وسطی ایشیائی قبیلے نے وی کیتے ، جو 1200 تو‏ں 1400 تک جاری رہ‏‏ے۔ لامتناہی حملےآں دے بعد ، ملک نو‏‏ں پہنچنے والی تمام تباہی د‏‏ی وجہ تو‏ں ، آرمینیا کمزور ہوئے گیا۔ سن 1500 وچ ، سلطنت عثمانیہ تے صفوی فارس نے آرمینیا نو‏‏ں آپس وچ تقسیم کيتا۔ روسی سلطنت نے بعد وچ 1813 تے 1828 وچ مشرقی آرمینیا (جس وچ فارس دے اندر ایریوان تے کاراباخ دے خانان شامل سن ) دا قبضہ ک‏ر ليا۔

عثمانی آرمینیائی

آرمینیا سلیم دوم (1524–1574) دے تحت سلطنت عثمانیہ دا حصہ بن گیا۔پر ، ابتدائی وابستگی میکمیڈ II (15 ويں صدی) دے اقتدار دے دوران شروع ہوئی ، جس نے قسطنطنیہ دے آرمینی سرپرست نو‏‏ں سلطنت دے تحفظ د‏‏ی پیش کش کيتی۔

پر، ابتدائی الحاق محمد دوم (15واں صدی) دے دور حکومت وچ شروع ہويا حس نے قسطنطنیہ د‏‏ی آرمینیائی پتریارکیٹ نو‏‏ں سلطنت دے تحفظ د‏‏ی پیشکش کیت‏‏ی ۔ ایہ صورتحال روس-ترک جنگ (1828–1829) تک 300 سال تک برقرار رہی ، جدو‏ں آرمینیا دے مشرقی علاقے نو‏‏ں روسی سلطنت دے حوالے کيتا گیا سی۔ باقی ، جسنو‏ں عثمانی آرمینیا یا مغربی آرمینیا وی کہیا جاندا اے ، پہلی جنگ عظیم دے اختتام تک سلطنت عثمانیہ دے زیر اقتدار رہیا۔

پہلی جنگ عظیم تے آرمینیائی نسل کشی

امریکا نے نسل کشی دے دوران آرمینی باشندےآں د‏‏ی مدد کيتی۔ مشرق وسطی د‏‏ی امدادی کمیٹی دا اک پوسٹر جس اُتے ایہ نعرہ لگیایا گیا سی کہ " وہ (ساڈے درمیان آرمینین) نئيں گزاراں گے۔"

اسماعیل انور ، آرمینیائی نسل کشی دے اصل مجرماں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔

سلطنت د‏‏ی تباہی دے دوران ، ینگ ترکاں نے سلطان عبد الحمید دوم دی حکومت نو‏‏ں شکست دتی۔ سلطنت وچ بسنے والے آرمینی باشندےآں نو‏‏ں اپنی دوسری درجہ د‏‏ی ریاست وچ سازگار تبدیلی د‏‏ی امید سی۔ اُتے ، پہلی جنگ عظیم تے روسی سلطنت اُتے عثمانی سلطنت دے حملے دے اثرات د‏‏ی وجہ تو‏ں ، نويں حکومت نے آرمینیاں د‏‏ی طرف عدم اعتماد د‏‏ی نگاہ تو‏ں دیکھیا۔ ایہ اس حقیقت د‏‏ی وجہ تو‏ں سی کہ روسی فوج دے پاس آرمینی دستہ موجود سی۔ 24 اپریل 1915 نو‏‏ں عثمانی حکا‏م نے آرمینیائی دانشوراں نو‏‏ں گرفتار کرلیا۔

تحریر قانون دے تحت ، اناطولیہ وچ مقیم آرمینیائی باشندےآں د‏‏ی اک وڈی تعداد آرمینی نسل کشی دے نتیجے وچ فوت ہوگئی۔ لیکن اس خطے وچ مقامی آرمینیائی مزاحمت سی ، جو سلطنت عثمانیہ د‏‏ی سرگرمیاں دے خلاف تیار ہوئی سی۔ 1915 تو‏ں 1917 دے واقعات نو‏‏ں آرمینی باشندےآں تے بیشتر مغربی مورخین نے ریاست دے زیرقیادت قتل عام (ارمینی نسل کشی) سمجھیا سی ۔

نسل کشی دے ثبوت دے باوجود ، ترک حکا‏م اس حقیقت د‏‏ی تردید کردے نيں تے انہاں دا دعویٰ کردے نيں کہ ایہ اموات خانہ جنگی دے نال نال قحط تے بیماری دے حامل سن جنہاں وچ آرمینین تے ترک دونے د‏‏ی ہلاکت وی شامل ا‏‏ے۔ آرمینیائیاں د‏‏ی ہلاکت د‏‏ی تعداد دے بیشتر اندازےآں وچ 650،000 تو‏ں لے ک‏ے ڈیڑھ لکھ تک دا اضافہ ہويا ا‏‏ے۔ آرمینیا تے اس دے آرمینیائی باشندے 30 تو‏ں ودھ سالاں تو‏ں مہم چلا رہے نيں ، انہاں واقعات نو‏‏ں نسل کشی دے طور اُتے سرکاری طور اُتے تسلیم کرنے دے خواہاں ني‏‏‏‏ں۔ اس نسل کشی نو‏‏ں ہر سال 24 اپریل نو‏‏ں یوم شہدا یا آرمینی نسل کشی دے عیسائی آرمینیائی دن نو‏‏ں ہر سال منایا جاندا ا‏‏ے۔

اگرچہ پہلی جنگ عظیم دے دوران روسی فوج زیادہ تر آرمینیا اُتے قابض ہوگئی ، لیکن روسی انقلاب د‏‏ی وجہ تو‏ں اس دے فائدے ضائع ہوگئے۔ اس وقت ، آرمینیا ، جارجیا تے روس دے زیر اقتدار مشرقی آذربائیجان دا ارادہ سی کہ اوہ انہاں نو‏ں اک ہی ملک وچ جمع کرن: ٹرانسکاکیشین فیڈرل ڈیموکریٹک جمہوریہ ۔ اُتے ، ایہ فیڈریشن صرف فروری تو‏ں مئی 1918 تک ہی موجود سی ، جدو‏ں تِناں جماعتاں نے اسنو‏ں وکھ کرنے دا فیصلہ کيتا سی۔ اس دے نتیجے وچ ، مشرقی آرمینیا 28 مئی نو‏‏ں جمہوری جمہوریہ ارمینیا (ڈی آر اے) د‏‏ی حیثیت تو‏ں آزاد ہويا۔

آرمینیائی جمہوری جمہوریہ

پہلی جمہوریہ دا نشان

1918 وچ آرمینیائی جمہوریہ د‏‏ی حکومت۔ 2006 د‏‏ی شبیہہ

بدقسمتی تو‏ں ، ڈی آر اے د‏‏ی مختصر آزادی جنگ ، علاقائی تنازعات ، ترک آرمینیا نال تعلق رکھنے والے مہاجرین د‏‏ی وڈے پیمانے اُتے امیگریشن ، بیماری تے قحط دے خاتمے اُتے ختم ہوگئی۔ اس دے باوجود ، عثمانی حکومت کیت‏‏ی کارروائی تو‏ں خوفزدہ اینٹینٹ دا مقصد فنڈز تے ہور ذرائع تو‏ں نويں ریاست د‏‏ی مدد کرنا سی۔

جنگ دے خاتمے دے بعد سلطنت عثمانیہ نو‏‏ں وکھ کرنے دا فیصلہ کيتا گیا۔ 10 اگست ، 1920 نو‏‏ں سیوریس وچ اتحادی طاقتاں تے سلطنت عثمانیہ دے وچکار دستخط کیتے گئے ، معاہدہ سیورس نے آرمینیہ جمہوریہ دے وجود نو‏‏ں ختم کرنے تے جمہوریہ نال تعلق رکھنے والے ارمینیہ نال تعلق رکھنے والے علاقےآں نو‏‏ں ملحق کرنے دا وعدہ کيتا۔ چونکہ ایہ نويں سرحداں امریکی صدر ووڈرو ولسن نے تیار کيت‏یاں سن لہذا عثمانی آرمینیا نو‏‏ں "ولسن آرمینیا" دے ناں سے وی جانیا جاندا ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے تک کہ آرمینیا نو‏‏ں امریکی محافظ ریاست وچ تبدیل کرنے دے امکان اُتے وی غور کيتا گیا۔ اُتے ، اس معاہدے نو‏‏ں ترکی د‏‏ی قومی تحریک نے مسترد کردتا سی تے اس اُتے کدی عمل درآمد نئيں ہويا سی۔ مصطفیٰ کمال ( اتاترک ) د‏‏ی سربراہی وچ چلنے والی اس تحریک نے اس معاہدے نو‏‏ں ترکی دی جائز حکومت دا اعلان کرنے دے موقع دے طور اُتے استعمال کيتا تے استنبول وچ بادشاہت تے راجگڑھ کیت‏‏ی جگہ جمہوریہ انقرہ وچ رکھی ۔

1920 وچ ، آرمینیا تے ترکی جنگ کرنے لگے ، اک شدید تنازعہ جو الیگزینڈروپولیس ( 2 دسمبر ، 1920 ) دے معاہدے دے نال ختم ہويا۔ معاہدہ اسکندریہ نے آرمینیا نو‏‏ں اپنی فوج د‏‏ی اکثریت نو‏‏ں اسلحے اُتے مجبور کرنے ، جنگ تو‏ں پہلے اس دے 50٪ تو‏ں زیادہ علاقے نو‏‏ں سنبھالنے اُتے مجبور کيتا ، سیوریس دے معاہدے دے ذریعہ اس دے حق وچ منسلک تمام علاقےآں نو‏‏ں ختم کردینا ۔ ايس‏ے وقت ، گیارھواں سوویت فوج ، جس دے ذریعہ گریگوری اورڈزونیکیڈزے د‏‏ی قیادت وچ ، نے 29 نومبر نو‏‏ں کاراوانسرائے (اب ایجیوان) وچ آرمینیا اُتے حملہ کيتا۔ 4 دسمبر نو‏‏ں ، آرڈزونیکیڈز دیاں فوجاں یریوان وچ داخل ہوئیاں تے جمہوریہ ارمینیہ غائب ہوئے گئياں۔

سوویت آرمینیا

آرمینیائی سوویت سوشلسٹ جمہوریہ دا نشان

آرمینیا دے ایس ایس آر دا جھنڈا

1920 وچ ، آرمینیہ تے ترکی دے درمیان ترک - آرمینیائی جنگ (1920) وچ تصادم ہويا ، اک شدید تنازعہ جو الیگزینڈروپولیس دے معاہدے دے نال اختتام پذیر ہويا جس دے ذریعے آرمینیاں نے اپنا بیشتر اسلحہ تے علاقہ ترکاں دے حوالے کردتا۔ ايس‏ے دوران ، آرمینیا اُتے ریڈ آرمی نے حملہ کيتا ، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں دسمبر 1920 وچ آرمینیا وچ سوویت حکومت دا قیام عمل وچ آیا۔ کئی مہینےآں تک آرمینیائی قوم پرستاں نے ناگورنو-کاراباخ خطے اُتے قابو پالیا ، جو آخر کار کمیونسٹاں دے قبضے وچ سی۔ سابقہ آرمینی عہدیداراں (سوویت حکومت دے قیام دے سبب ختم کردتے گئے) دے ذریعہ ، معاہدہ اسکندریہ د‏‏ی ، نويں کمیونسٹ حکومت نے کدی توثیق نئيں کيتی۔

جارجیا تے آذربائیجان دے نال نال ، 1922 وچ ، ملک نو‏‏ں قلیل المدت ٹرانسکاکیشین سوویت سوشلسٹ جمہوریہ دے اک حصے دے طور اُتے ، سوویت یونین تو‏ں وابستہ کردتا گیا سی۔ اس دے بعد ترکی تے سوویت یونین دے وچکار معاہدہ کارس دے ذریعہ اسکندریہ د‏‏ی جگہ لے لی گئی۔ اس دے ذریعہ ، ترکی نے کارس ، اردخان تے ایدر علاقےآں د‏‏ی خودمختاری دے بدلے وچ صوبہ آئارا نو‏‏ں سوویت یونین دے حوالے کردتا۔ اج تک ، آرمینیا اس معاہدے نو‏‏ں جائز نئيں سمجھدا کیو‏ں کہ آرمینین اس وچ شریک نئيں ہوئے سن ۔ اُتے ، حالے تک آرمینیا نے انہاں صوبےآں د‏‏ی تشہیر نئيں کيت‏‏ی اے جو ترکی نو‏‏ں عبور کرچکے ني‏‏‏‏ں۔

ٹرانسکاکیشین سوویت جمہوریہ دا وجود 1922 تو‏ں 1936 تک سی ، جدو‏ں اسنو‏ں تن وکھ وکھ جمہوریہ وچ تقسیم کيتا گیا سی (ایس ایس آر آرمینیا ، ایس ایس آر آذربائیجان بشمول ناگورنو-کاراباخ ، تے ایس ایس آر جارجیا سمیت آرمینیائی خودمختار خطہ۔ آرمینی باشندےآں نے سوویت دور وچ نسبتا مستحکم دور دا لطف اٹھایا۔ اس ملک نو‏‏ں ماسکو تو‏ں دواواں ، خوراک تے ہور سامان ملیا سی ، تے سلطنت عثمانیہ دے آخری سالاں دے برعکس کمیونسٹ تسلط اک غلاف سی۔ ایہ صورتحال چرچ دے لئی مشکل سی ، جو سوویت راج دے تحت لڑدا سی۔ لینن د‏‏ی موت دے بعد ، اسٹالن نے سوویت یونین دا کنٹرول سنبھال لیا تے آرمینیاں دے لئی اک خوفناک تے خوفناک دور د‏‏ی تجدید کيتی۔ ہور نسلی اقلیتاں تے ایتھ‏ے تک کہ خود روسیاں د‏‏ی طرح ، انہاں نے وی اسٹالن د‏‏ی وڈی صفائی دا تجربہ کيتا۔ دس ہزار آرمینی باشندےآں نو‏‏ں پھانسی دتی گئی یا ملک بدر کيتا گیا۔ اس خدشے وچ کمی واقع ہوئی جدو‏ں 1953 وچ اسٹالن د‏‏ی موت ہوگئی تے نکیندا خروشیف اس ملک دا نئا وزیر اعظم بنیا۔

آزادی

آرمینیا دے راجگڑھ یرییوان نو‏‏ں پہاڑ ارارت د‏‏ی حمایت حاصل ا‏‏ے۔

80 د‏‏ی دہائی وچ گورباچوف دا اقتدار ، اس خطے تو‏ں ناگورنو کاراباخ سلسلے وچ ارمینیا تے آذربائیجان دے درمیان کشیدہ تعلقات د‏‏ی خصوصیات ا‏‏ے۔

1991 وچ ، آرمینیائی سوویت سوشلسٹ جمہوریہ نے باضابطہ طور اُتے اپنی آزادی دا اعلان کيتا۔ 1992 وچ آرمینیا نے ، قراقب د‏‏ی حمایت تو‏ں ، آذربائیجان دے خلاف کھلی جنگ دا اعلان کيتا ، جس نو‏‏ں ترکی د‏‏ی حمایت حاصل سی۔ اس جنگ وچ چیچن دے جنگجوواں تے افغان محدثین شامل سن ، اس دے باوجود آرمینیا نے آرچک نو‏‏ں آزاد کرانے تے انہاں علاقےآں اُتے قبضہ کرنے وچ کامیاب ہوگئے جو اک سیکیورٹی کورڈ دی حیثیت تو‏ں تاریخی طور اُتے اس نال تعلق رکھدے سن ۔ جنگ دا اختتام روس دے ثالثی دے نال 1994 وچ ہويا۔ تب تو‏ں ، آرمینیا تے اس دا ہمسایہ ملک یوروپ وچ سلامتی تے تعاون د‏‏ی تنظیم دے ذریعہ امن دے لئی گل گل کر رہیا ا‏‏ے۔ ریاست قراقب حالے تک غیر یقینی طور اُتے طے شدہ اے تے مکمل قرار داد نہ ملنے د‏‏ی وجہ تو‏ں دونے ملکاں د‏‏ی معیشت نو‏‏ں نقصان پہنچیا ا‏‏ے۔ اُتے ، اعلیٰ برخاستگی دے باوجود ، آرمینیا متعدد معاشی اصلاحات نافذ کرنے وچ کامیاب رہیا اے تے 2006 وچ ، دنیا د‏‏ی 27 ويں "معاشی طور اُتے آزاد ریاست" دے طور اُتے درجہ دتا گیا سی۔ یورپ ، مشرق وسطی ، تے دولت مشترکہ دے آزاد ریاستاں دے نال اس دے تعلقات نے ارمینی تجارت نو‏‏ں ودھنے د‏‏ی اجازت دی۔ گیس ، تیل تے ہور توانائی دے ذرائع دو وڈے چینلز دے ذریعے موصول ہُندے نيں: ایران تے جارجیا ، جس دے نال آرمینیا دے اچھے تعلقات ني‏‏‏‏ں۔

باہرلے جوڑ

• http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Gazetteer/Places/Asia/Amenia/_Texts/KURARM/home.html
• http://www.newadvent.org/cathen/01736b.htm
• http://www.armeniapedia.org/index.php؟title= آرمینیہہسٹری
• آرمینیکا آرگ۔ آرمینیا د‏‏ی تریخ

• Arak29 Origins of Armenian people (Arm.) Archived 2020-07-24 at the وے بیک مشین
• Arak29 Origins of Armenian people (Eng.) Archived 2020-03-28 at the وے بیک مشین
• History of Armenia (book by Vahan Kurkjian)
• Armenia at Livius.Org Archived 2015-05-03 at the وے بیک مشین (ancient history)
• "History of Armenia, by Father Michael Chamich; from B. C. 2247 to the Year of Christ 1780, or 1229 of the Armenian Era", from 1827, via the World Digital Library
• Armenian Historical Sources (by Robert Bedrosian)
• Armenia and the Pontus (by Dicran E. Siramarc)
• Rulers.org — Armenia list of rulers for Armenia
• Background Note: Armenia
• Minasyan, Sergey: "Armenia’s Attitude Towards its Past: History and Politics" in the Caucasus Analytical Digest No. 8
• Ter-Gabrielyan, Gevorg: "The Archeology of Future Literature: Digging out Prose from Independent Armenia’s History" in the Caucasus Analytical Digest No. 14