آرمینی قتل عام
| ارمینی نسل کشی | |
|---|---|
| ارمینی لوکاں دا قتلام دا حصہ | |
| فائل:Armenians marched by Ottoman soldiers، 1915.png اپریل 1915 وچ ارمینی لوکاں نوں ترک فوج میجیرے (حال Elzığ) نیڑے اک جیل لئی لئی جا رہی اے۔ | |
| ٹکانا | سلطنت عثمانیہ |
| تریخ | 1915[note ۱] |
| نشانہ | ارمینی آبادی |
ہلے دی قسم | دیس نکالا، قتل عام |
| موتاں | 15 لکھ [note ۲] |
| مجرم | Committee of Union and Progress (Young Turks) |
ارمینی نسل کشی [۸] (آرمینی بولی: Հայոց ցեղասպանություն Hayots tseghaspanutyun)،[note ۳]جس نوں ارمینی ہالوکاسٹ،[۹] ارمینی گھلوگھارا اتے، ارمینی روایت مطابق Medz Yeghern (Armenian: Մեծ Եղեռն، "عظیم آفت")،[۱۰] وی کہندے ہن، پہلی عالمی جنگ دے دوران سلطنت عثمانیہ ولوں ارمینی آبادی دے منصوبہ بند قتلام نوں کیہا جاندا اے۔ اس دوران 10 لکھ توں 15 لکھ لوکاں دی قتل دا اندازا اے۔ ایہہ جنسنہار 24 اپریل 1915 نوں شروع ہویا جدوں اتھوں دی سرکار نے حکم دتا کہ 250 آرمینی بدھیجیویاں نوں، دراصل کستنتنیا دے سارے ودوان اتے رسوخ والے آرمینی بدھیجیویاں نوں گرفتار کر کے وچ بندی بنا لیا جاوے اتے قتل کیتا جاوے۔ اس دے بعد پہلی جنگ عظیم دوران اتے اس دے بعد تک ایہہ قتلام جاری رہا۔ اسنوں دو پڑاواں وچ لاگوُ کیتا گیا: مرداں دیاں ہتیاواں، فوج ولوں جبراً غلامی اتے عورتاں، بچیاں اتے بڈھیاں نوں سیریا دے ریگستان وچ موت دی پدسفر (ڈیتھ مارچ) اتے بھیجنا۔ ترکی دے فوجیاں ولوں کھدیڑے جا رہے ایہناں لوکاں دے نال وار وار لٹ-کھسٹّ، بھکھے رکھے جان، بلاتکار، مار کٹّ اتے قتل دیاں واقعے ہوئیاں۔[۱۱][۱۲][۱۳]
ارمنی قتل عام (انگریزی: Armenian Genocide، ارمنی زبان: Հայոց Ցեղասպանութիւն ، ترکی: Ermeni Soykırımı) جسنوں ارمنی ہولوکاسٹ، ارمنی نسل کشی تے ارمنی باشندےآں دی جانب توں عظیم آفت (Մեծ Եղեռն) وی کہیا جاندا اے، جنگ عظیم اول دے بعد سلطنت عثمانیہ دی ارمنی آبادی دے مبینہ قتل عام نوں کہیا جاندا اے۔ انہاں مبینہ واقعات وچ قتل عام دے علاوہ جبری ملک بدری تے قید و بند دی صعوبتاں وی شمار دی جاندیاں نيں تے عموماً اس وچ 10 توں 15 لکھ ارمنی باشندےآں دے قتل دا دعویٰ کیتا جاندا اے۔ مغربی ذرائع اسنوں پہلا جدید تے باقاعدہ قتل عام گرداندے نيں تے اس دے لئی مقتولین دی مبینہ تعداد نوں جواز بنایا جاندا اے حالانکہ اس توں پہلے 1905ء توں لے کے 1920ء تک آرمینیا وچ موجود لکھاں آذری مسلماناں دا قتل عام کیندا گیا تے لکھاں نوں بے دخل کر کے آذربائیجان تے ہور علاقےآں وچ جانے اُتے مجبور کیندا گیا۔ (ہور تفصیل دے لئی دیکھو آرمینیا دے آذریاں دا قتل عام) ۔
24 اپریل 1915ء نوں قتل عام دی شروعات دا دن قرار دتا جاندا اے جس دن عثمانی انتظامیہ نے قسطنطنیہ وچ 250 ارمنی دانشوراں تے رہنماواں نوں گرفتار کیندا۔ ارمنی تے مغربی ذرائع دا الزام اے کہ اس دے بعد ارمنی باشندےآں نوں زبردستی گھراں توں کڈ کے سینکڑاں میل تک شامی صحرا دی خاک چھاننے دے لئی چھڈ دتا تے ایہ کارروائی بلا تخصیص عمر و صنف کيتی گئی تے ارمنی خواتین نوں جنسی زیادتی و جبر دا نشانہ وی بنایا گیا۔ ارمنی قتل عام مرگِ انبوہ (Holocaust) دے بعد سب توں زیادہ مطالعہ کیندا جانے والا قتل عام اے۔
ترکی دا مؤقف
سودھوترکی دے تریخ داناں دے مطابق انہاں واقعات توں پہلے 1905ء توں لے کے 1920ء تک آرمینیا وچ موجود لکھاں آذری مسلماناں دا قتل عام کیندا گیا تے لکھاں نوں بے دخل کر کے آذربائیجان تے ہور علاقےآں وچ جانے اُتے مجبور کیندا گیا۔ ایہ لوک خود نوں آذری ترک کہندے سن ۔ (ہور تفصیل دے لئی دیکھو آرمینیا دے آذریاں دا قتل عام)۔ آرمینیا دے لوک اک ریاست دی تشکیل دے لئی آذربائیجان دے علاقےآں اُتے تسلط تے آذربائیجانیاں دے قتل عام دے بعد ترکی دے کچھ علاقےآں اُتے وی نظر گاڑے ہوئے سن ۔ پہلی جنگ عظیم وچ ترکی وچ آباد آرمینیائی باشندے کھلم کھلا فرانس، برطانیہ تے روس دے حامی سن ۔ چنانچہ سلطنت عثمانیہ نے اپنا ردِ عمل دکھایا۔ اس دے علاوہ سلطنت عثمانیہ دی جانشاں ترک جمہوریہ (موجودہ ترکی) انہاں واقعات نوں قتل عام نئيں سمجھدا بلکہ اس دا کہنا اے کہ ہلاک ہونے والے ارمنی باشندےآں دی تعداد بہت ودھیا چڑھا کر بیان کيتی جاندی اے حالانکہ جتھے جنگ عظیم اول دے دوران سلطنت دے ہور باشندے مارے گئے اوتھے ارمنی وی جنگ دا نشانہ بنے، انہاں دا باضابطہ قتل عام ہرگز نئيں کیندا گیا سی۔ حالیہ چند سالاں وچ ترکی نوں ارمنی قتل عام نوں تسلیم کرنے دے لئی شدید دباؤ دا سامنا رہیا اے حتٰی کہ چند ذرائع دے مطابق ترکی دی یورپی یونین وچ شمولیت وچ چند رکاوٹاں وچ ارمنی قتل عام نوں تسلیم نہ کرنا تے شمالی قبرص دا معاملہ سرلسٹ نيں۔
ارمنی بدلہ
سودھومکمل مضمون: آپریشن نیمیسس
ارمنی باشندےآں دے مبینہ قتل عام دا بدلہ لینے دے لئی وفاق ارمنی انقلاب (Armenian Revolutionary Foundation) نے اک منصوبہ تیار کیندا جس دے تحت ارمنی قتل عام وچ مبینہ طور اُتے ملوث اہم تردیاں شخصیتاں نوں قتل کیندا جانا سی۔ ایہ منصوبہ آپریشن نیمیسس (انگریزی: Operation Nemesis) کہلاندا اے جس دے دوران نوجوانان ترک دی حکومت دے سابق وزیر داخلہ طلعت پاشا، سابق وزیر جنگ انور پاشا، سابق وزیر دفاع جمال پاشا تے سابق وزیر اعظم سید حلیم پاشا سمیت کئی اہم تردیاں شخصیتاں نوں موت دے گھاٹ اتارا گیا۔
متعلقہ مضامین
سودھو| وکیمیڈیا کامنز چ مورتاں: آرمینی قتل عام |
حوالے
سودھو- ↑ "Tsitsernakaberd Memorial Complex"۔ Armenian Genocide Museum-Institute
- ↑ Kifner, John (7 دسمبر 2007). "Armenian Genocide of 1915: An Overview". The New York Times. http://www.nytimes.com/ref/timestopics/topics_armeniangenocide.html.
- ↑ "The forgotten Holocaust: The Armenian massacre that inspired Hitler". The Daily Mail (London). 11 اکتوبر 2007. http://www.dailymail.co.uk/news/article-479143/The-forgotten-Holocaust-The-Armenian-massacre-inspired-Hitler.html.
- ↑ (2015) Denial of violence: Ottoman past، Turkish present and collective violence against the Armenians، 1789–2009. Oxford University Press, 1. ISBN 0-19-933420-X.
- ↑ Auron, Yair (2000). The banality of indifference: Zionism & the Armenian genocide. Transaction, 44. ISBN 978-0-7658-0881-3.
- ↑ Forsythe, David P. (11 اگست 2009). Encyclopedia of human rights (Google Books), Oxford University Press, 98. ISBN 978-0-19-533402-9.
- ↑ (10 ستمبر 1990) The history and sociology of genocide: analyses and case studies, Institut montralais des tudes sur le gnocide, Yale University Press, 270–. ISBN 978-0-300-04446-1.
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1 at line 4444: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ Robert Fisk: Let me denounce genocide from the dock The Independent، 14 اکتوبر 2006
- ↑ Matiossian, Vartan (12 جنوری 2013). "The Self-Delusion of 'Great Calamity': What 'Medz Yeghern' Actually Means Today". Armenian Weekly. http://www.armenianweekly.com/2013/01/12/the-self-delusion-of-great-calamity-what-medz-yeghern-actually-means-today/.
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1 at line 4444: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1 at line 4444: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1 at line 4444: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
سائیٹ غلطی: <ref> ٹیگ اک ٹولی جیدا ناں "note" اے ہیگے نیں، پر کوئی <references group="note"/> ٹیگ نا لبھیا۔