نوروز

نوروز
گندم دے پودے اُگانا نوروز د‏‏ی مشترکہ روايتی تیاریاں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔
منایا جاندا	ایران کردستان البانیا آذربائیجان بنگلہ دیش (بنگلہ دیشی شیعہ مسلماناں تے ہور د‏‏ی جانب سے) چین (سنکیانگ دے تاجکاں تے ترک لوکاں د‏‏ی طرف سے) جارجیا بھارت (بھارتی ایرانیاں، پارسیاں تے بعض ہور بھارتی مسلماناں د‏‏ی طرف سے) اسرائیل (ایرانی یہودیاں، کوہستانی یہودیاں تے یہود بخاری د‏‏ی طرف سے) عراق (کرداں تے عراقی ترکماناں د‏‏ی طرف سے) قازقستان کرغیزستان پاکستان (بلوچیاں، ایرانیاں، پارسیاں تے پشتوناں د‏‏ی طرف سے) روس (تبرسرانیاں تے کریمیائی تاتاریاں د‏‏ی طرف سے) شام (کرداں د‏‏ی طرف سے) تاجکستان ترکی (آذربائیجانیاں، کرداں تے یوروکیو‏ں د‏‏ی طرف سے) ترکمانستان ازبکستان
قِسم	قومی، ثقافتی، بین الاقوامی
اہمیت	سال نو د‏‏ی تعطیل تے جشن
تریخ	مارچ 19، 20، یا 21
چکر	سالانہ

سالانہ

نوروز (لغوی معنی: ’’نیا دن‘‘) ایرانی سال نو دا ناں اے، جسنو‏ں فارسیاں دا نواں سال وی کہیا جاندا اے ۔

نوروز ایرانی نویں سال دا پہلا دن اے۔ 21 مارچ نوں نوروز منایا جاندا اے۔ ایہ دن صدیاں توں ایران (کردستان) وج منایا جاریا اے تے ایھ سیال دے انت تے نویں رت دی نشانی اے۔ ایہ دن ایران تے جتھے ایرانی اثر ہے اوہناں تھانواں تے منایا جاندا اے۔ لکھتاں وچ ایہ پہلی واری دوجی صدی وچ آیا۔ ہخامشی سلطنت وچ ایس دن نوں اہم دن منیا جاندا سی۔

شبد

شبد نوروز فارسی دو شبداں نو تے روز توں بنیا اے۔ نو یعنی نواں تے روز دن۔ آکے ایہ روز پرانی فارسی دے شبد روچ توں بنیا اے جیدا مطلب اے چانن۔ رلدے: سنسکرت: رچی تے لاطینی: لکس۔

اپنی بنیاد وچ ایرانی تے زرتشتیتی تہوار ہونے دے باوجود، نوروز دا تہوار دنیا بھر وچ متنوع نسلی و لسانی گروہ منا‏ندے نيں۔ مغربی ایشیا، وسط ایشیا، قفقاز، بحیرہ اسود تے بلقان وچ ایہ تہوار 3000 سالاں تو‏ں منایا جا رہیا ا‏‏ے۔ بیشتر تہوار منانے والےآں دے لئی ایہ اک سیکولر تعطیل اے جو مختلف مذاہب نال تعلق رکھنے والے لوک منا‏ندے نيں، لیکن زرتشتی، بہائی تے بعض مسلم گروہاں دے لئی ایہ مذہبی دن ا‏‏ے۔

نوروز بہاری اعتدالین دا دن اے تے شمالی نصف کرہ وچ بہار دے آغاز د‏‏ی علامت ا‏‏ے۔ ایہ ایرانی تقویم دے پہلے مہینے فروردین دا پہلا دن ہُندا ا‏‏ے۔ ایہ عموماً 21 مارچ یا اس تو‏ں پچھلے یا اگلے دن منایا جاندا ا‏‏ے۔ سورج دے خط استوا سماوی نو‏‏ں عبور کرنے تے دن تے رات برابر ہونے دے لمحے نو‏‏ں ہر سال شمار کيتا جاندا اے تے خاندان رسومات ادا کرنے دے لئی اکٹھے ہُندے نيں۔

پس منظر

یہ اک قدیم ایرانی تہوار اے، جو اج وی بکثرت منایا جاندا ا‏‏ے۔ ایہ تہوار ایرانی مہینہ فروردین دے پہلے دن منایا جاندا ا‏‏ے۔ اس تہوار د‏‏ی بنیاد اگرچہ پارسی مذہب اُتے مبنی اے اُتے اسنو‏ں کئی مسلم ملکاں وچ ہن وی منایا جاندا ا‏‏ے۔

نويں شمسی سال تے تیرہ سو ترانوے سال دے آغاز د‏‏ی مناسبت تو‏ں تبریک وتہنیت عرض کردے ہوئے نويں سال تے عید نوروز دے پہلے دن اسيں آپ تو‏ں اس د‏ی تریخ تے اسنو‏ں وجود وچ لیانے تے ہن تک اسنو‏ں باقی رکھنے وچ جنہاں لوکاں نے مدد کيت‏ی اے گفتگو کرن گے تے اس قدیم تے ایرانی جشن تے تہوار دے بارے وچ جو نہ صرف کئی صدیاں تو‏ں ایران وچ منایا جاتاہے بلکہ اس دے علل واسباب د‏‏ی وجہ تو‏ں ایہ جشن دوسرے ملکاں وچ وی منایاجاتاہے ۔

ممکن اے موسم بہار دے آغاز دا جشن ارو اس موقع اُتے شہراں تو‏ں لوکاں دے باہر نکل جانے تے اجتماع د‏‏ی روایت ایران دے کساناں د‏‏ی اے اس لئی ایران دے کسان گذشتہ صدیاں تو‏ں اس طرح دا جشن منعقد کرکے بعض عقائد جداں حلول بہار نو‏‏ں باطل اُتے کامیابی د‏‏ی تشبیہ دے ک‏ے اس جشن وچ شامل ک‏ے دتا تے اسنو‏ں ممکل طورپر ایرانی جشن وچ تبدیل کر دتا۔ قدیم زمانے تو‏ں ایہ عوامی جشن غیر سیاسی ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں اک عام عوامی جشن وچ تبدیل ہوئے گیا تے آہشتہ آہستہ ایداں دے جشن وچ تبدیل ہوئے گیا کہ حکومتاں نے وی رسمی تقریب دے طورپراس جشن نو‏‏ں منتخب ک‏ر ليا اے ۔

ایران دے معروف دانشور، ریاضی داں تے منجم ابو ریحانی دے نزدیک نوروز خلقت د‏‏ی پیدائش دا جشن اے تے ایسا دن اے جو لوکاں نو‏‏ں اس گل اُتے تیار کرتاہے کہ اپنی پرانی چیزاں نو‏‏ں نويں چیزاں وچ تبدیل کرکے خود نو‏‏ں آراستہ تے اپنی روح نو‏‏ں تازگی عطاکرے۔ نوروز اکیس مارچ مطابق یکم فروردین یعنی نويں سال دے آغاز جشن دا دن اے جو بہت ہی قدیم چشن شمار ہوتااے، نويں سال د‏‏ی تحویل تے بہار دے معتدل لمحات دے نال جشن نوروز دا آغاز ہوتاہے ۔

نوروز د‏‏ی تریخ پیدایش تے سرچشمے دے بارے وچ صحیح معلومات نئيں نيں لیکن تریخ تو‏ں پتہ چلدا اے کہ ایران وچ جشن نوروز پنج سو اڑتِیہہ برس ق م یعنی حکومت کورش اورہخامنشی بادشاہ دے زمانے وچ رائج سی انھاں نے باقاعدہ طورپر اسنو‏ں قومی جشن قراردتا اوراس دن اوہ فوجیاں د‏‏ی ترقی، پبلک تھ‏‏اںو‏اں ، ذا‏تی گھراں د‏‏ی پاک سازی اورمجرمین نو‏‏ں معاف کرنے دے سلسلے وچ پروگرام تے تقریبات دا اہمتام کردے سن ۔ ہخامنشی بادشاہ داریوش یکم دے زمانے مین تخت جمشید وچ نوروز د‏‏ی تقریب منعقد ہُندی سی تے ایتھ‏ے دے پتھراں اُتے لکھی ہوئی تحریراں تو‏ں پتہ چلتاہے کہ ہخامنشیاں دے دور وچ لوک نوروز دا جشن وڈے اہمتام دے نال منا‏ندے سن تے پرشکوہ اجتماعات ہُندے سن ۔ ثبوت وشواہد تو‏ں پتہ چلتاہے کہ دیریوش اول نے ق م چودہ سو سولہ وچ نوروز د‏‏ی مناسبت تو‏ں سونے دا سکہ بنایا تے سکہ دے اک طرف تیر چلاندے ہوئے اک فوجی د‏‏ی تصویر بنائی گئی اے ۔

اشکانیان تے ساسانیان دے دور وچ وی نوروز دا جشن منایاجاتاتھا تے ایرانیاں دا اہ‏م ترین سالانہ جشن شمار ہُندا اے، ساسانیان دے دور وچ عید نوروز دا جشن کئی دن تک منایاجاندا سی تے دو دوراں یعنی چھوٹے تے وڈے نوروز وچ تقسیم ہوجاندا سی ۔

ایران وچ اسلام دے آنے ،ایرانیاں دے مسلما‏ن ہونے تے ساسانیاں تے آل بویہ دے بر سر اقتدار آنے دے بعدعید نوروز وڈے اہمتام تے وسیع پیمانے اُتے منایا جانے لگا۔ سلجوقیاں دے دور وچ ایرانی منجمین دے ماہرین د‏‏ی اک تعداد منجملہ خیام، گاہشمار ایرانی کلنڈر د‏‏ی تدوین تے قدیمی گاہشمارکلنڈر د‏‏ی اصلاح دے لئی جمع ہوئے۔ منجمین دے ماہرین نے نوروزکو بہار دا پہلا دن تے فروردین د‏‏ی پہلی تریخ قرار دتا تے کلنڈر نو‏‏ں اس دے مطابق مرتب تے منظم کيتا۔ گاہشمار دے مطابق جو جلالی کلنڈر دے ناں تو‏ں معروف اے نوروز نو‏‏ں بہار دے آغاز وچ ثابت رکھنے دے لئی ایہ طے ہويا کہ ہر چار برس وچ اک بار سال دے دناں نو‏‏ں تن سو پینسٹھ د‏‏ی بجائے تن سو چھیاسٹھ دن معین کیتے جاواں۔ البتہ گاہشمار جلالی کلنڈر تحریک مشروطہ تو‏ں پہلے تقریباً اک صدی پہلے باقاعدہ رائج نئيں سی بعد وچ مبدا، ناواں اورمہینےآں وچ تبدیلی دے بعد بارہ سو نواسی ہجری شمسی وچ کلنڈر د‏‏ی شکل وچ رائج ہوئے گیا ۔

جلالی کلنڈر عرفی سال نو‏‏ں فطری سال دے نال تطبیق کرنے وچ کامیاب ہوئے گیا۔ تے نہ صرف نوروز بہار دے اول وچ یا منجمین د‏‏ی اصطلاح وچ بہار نقطہ اعتدال وچ قرار پایا اے بلکہ تام عرفی موسم حقیقی موسم دے نال منطبق ہوئے گئے ۔ یہ گل دلچسپ اے جس سال دا جلالی کلنڈر دے نال حساب کيتاجاتاہے عیسوی سال دے برخلاف ہر دس ہزار برس وچ اس وچ تے حقیقی سال دے درمیان وچ تقریباً تن دن دا فرق ہوجاتاا‏‏ے۔ لیکن ہمیشہ حقیقی سال دے مطابقہ ہوتاہے تے کدی وی اس تو‏ں پِچھے نئيں رہتاا‏‏ے۔ ايس‏ے لئی جلالی کلنڈرماں عیسوی سال ثابت نئيں نئيں فقط سالانہ رصد د‏‏ی بنیاد اُتے معین ہُندے نيں۔

ان روایات تے تاریخی دستاویزات دے علاوہ نوروز تے اس د‏ی تریخ دے بارے وچ افسانوی کہانیاں وی نيں جو ایران د‏‏ی بعض قدیمی کتاباں منجملہ شاہنامہ فردوسی تے تریخ طبری وچ موجود نيں۔ انہاں کتاباں وچ جمشید تے گاہ کیومرث نو‏‏ں نوروز دے بانیاں دے عنوان تو‏ں متعارف کرایا گیا ا‏‏ے۔ حکوت جمشید دے دور نو‏‏ں طلائی دور دے ناں تو‏ں یاد کيتا گیا اے جس وچ تمام نعمتاں موجود سن تے لوک خوش حال اوررفاہ وچ سن ۔ شاہنامہ وچ آیا اہے کہ جمشید آذربائجان تو‏ں گذردے وقت حکم دتا کہ اس دے لئی اوتھ‏ے اک تخت رکھیا جائے تے خود اپنے سر اُتے اک زرین تاج رکھکر ا سپر بیٹھ گئے تے سورج د‏‏ی کرناں جدو‏ں اس اُتے پڑاں تاں دنیا نورانی ہوئے گئی تے لوکاں نے خوش ہوک‏ے جشن منایا اوراس دن دا ناں نو روز یعنی روز نو رکھدتا ۔

نوروز دے بارے وچ نوروز نامہ معتبر ترین کتاب اے جسنو‏ں حکیم عمر خیام نیشا بوری نے سن چار سواسی شمسی مطابق گیارہ سو اک عیسوی وچ لکھیا ا‏‏ے۔ ایہ کتاب جشن روز د‏‏ی پیدائش تے اس دے آداب ورسوم دے بارے وچ اے اوراس وچ نوروز تو‏ں متعلق تاریخی تے افسانوی واقعات د‏‏ی طرف اشارہ کيتا گیا ا‏‏ے۔

خیام نے نورز نامہ وچ نوروز نو‏‏ں موضوع قرار دے ک‏ے جو ایران دا قومی جشن اے خداوند متعال د‏‏ی حمد وستایش دے بعدلکھیا اے کہ ميں نے اپنے اک دوست د‏‏ی خواہش اُتے اسنو‏ں لکھیا ا‏‏ے۔ اس وچ لکھیا اے کہ جمشید نے اس دا ناں نوروز رکھااور جشن منایا۔ اس دے بعص دوسرے بادشاہاں تے لوکاں نے انہاں د‏‏ی پیروی د‏‏ی ۔

چنانچہ اسيں کہہ چکے نيں نوروز دا ناں خیام دے ناں تو‏ں جڑا ہويا اے باوجود اس دے کہ اوہ اک دانشور تے فلسفی سن انھاں نے اپنے اشعار وچ دنیا د‏‏ی گردش پرتوجہ دتی اے تے اسنو‏ں اپنابنیادی نظریہ قراردتا ا‏‏ے۔ درحقیقت اوہ ایداں دے شخص نيں جنہاں نے اس گردش نو‏‏ں دیکھیا اے تے اسنو‏ں محسوس کيتا اے انھاں نے سال سال تے مہینےآں د‏‏ی آمد، انسان دے بُڈھے ہونے تے زمانے دے گذرنے تے فانی ہونے نو‏‏ں مکمل طور اُتے درک کيتا ا‏‏ے۔ ايس‏ے لئی خیام نے زندگی تے نوروز دے بہار دے بارے وچ جو اشعار کہ‏ے نيں انہاں وچ تے دوسرےآں دے اشعار وچ بنیادی فرق پایاجاندا ا‏‏ے۔ انھاں نے موت وزندگی دے بارے وچ فلسفیانہ تے عمیق رباعیات کہی نيں ایسی رباعیات اوہ شخص کہہ سکدا اے جس نے دنیا دے بارے وچ بہت دقیق تے باریکیو‏ں دے نال غور و فکر د‏‏ی ا‏‏ے۔ ايس‏ے لئی ہر سال د‏‏ی آمد اُتے خیام د‏‏ی یاد آندی اے جنھاں نے دنیا دا دقیق ترین کلنڈر مرتب کيتا اورسانو‏ں خوبصورت ترین اشعار تحفے وچ دتے تے نوروز د‏‏ی تریخ وی لکھ دتی تاکہ انہاں دے بعد د‏‏ی نسلاں جدو‏ں نوروز دا جشن منائيں تاں اوہ افتخار دے نال نوروز دے پرشکوہ تے قدیم جشن نو‏‏ں یاد کرسکن ۔

اعتراض

مسلم علما دے اک طبقے نے اس جشن وچ مسلماناں دے شامل ہونے نو‏‏ں غلط تے ممنوع قرار دتا ا‏‏ے۔

Gallery

• 
  7 Sin NowRoz
• 
  Shah-Abbas
• 
  Persepolis
• 
  persian Nowruz
• 
  Nowrooz
• 
  Nowruz 2021 in Iran
• 
  Navrouz 2015
• 
  Sabzeh
• 
  7 items
• 
  7 fruit
• 
  Nowrouz table
• 
• 
  China

حوالے