نسوانی ختنہ

	Road sign near کاپچوروا، یوگنڈا، 2004
Definition	Defined in 1997 by the WHO، یونیسف and UNFPA as the "partial or total removal of the external female genitalia or other injury to the female genital organs for non-medical reasons."
Areas	Most common in 27 countries in افریقا، as well as in یمن and عراقی کردستان
Numbers	133 million in those countries
Age	Days after birth to puberty سانچہ:Collapsed infobox section begin
15–49	Source: UNICEF, نومبر 2014 صومالیہ (98%); جمہوریہ گنی (97%); جبوتی (93%); مصر (91%); سیرالیون (90%); مالی (89%); سوڈان (88%); اریتریا (83%); گیمبیا (76%); برکینا فاسو (76%); ایتھوپیا (74%); موریتانیہ (69%); لائبیریا (66%); گنی بساؤ (50%); ; چاڈ (44%); آئیوری کوسٹ (38%); کینیا (27%); سینیگال (26%); نائجیریا (25%); وسطی افریقی جمہوریہ (24%); یمن (19%); تنزانیہ (15%); عراق (8%); بینن (7%); ٹوگو (4%); گھانا (4%); نائجر (2%); یوگنڈا (1%) ; کیمرون (1%); سانچہ:Collapsed infobox section end سانچہ:Collapsed infobox section begin
0–14, as reported by their mothers	Source: UNICEF, نومبر 2014 مالی (74%); گیمبیا (56%); موریتانیہ (54%); جبوتی (49%); جمہوریہ گنی (46%); صومالیہ (46%); گنی بساؤ (39%); سوڈان (37%); اریتریا (33%); ایتھوپیا (24%); چاڈ (18%) ; سینیگال (18%); مصر (17%); نائجیریا (17%); یمن (15%); برکینا فاسو (13%); سیرالیون (13%); آئیوری کوسٹ (10%); کینیا (8%); عراق (3%); تنزانیہ (3%); نائجر (2%); کیمرون (1%) ; وسطی افریقی جمہوریہ (1%); گھانا (1%); یوگنڈا (1%); ٹوگو (0%); بینن (0%); سانچہ:Collapsed infobox section end سانچہ:Collapsed infobox section begin
Laws	As of 2013 there was legislation in place against FGM in the following practising countries (several have introduced restrictions short of a ban; an asterisk indicates a ban according to UNICEF–UNFPA in 2012):; Benin (2003); Burkina Faso (1996); Central African Republic (1966, amended 1996); Chad (2003); Côte d'Ivoire (1998); Djibouti (1995, amended 2009); Egypt (2008); Eritrea (2007); Ethiopia (2004); Ghana (1994, amended 2007); Guinea (1965, amended 2000); Guinea-Bissau (2011); Iraqi Kurdistan (2011); Kenya (2001, amended 2011); Mauritania (2005); Niger (2003); Nigeria, some states (1999–2006); Senegal (1999); Somalia (2012); Sudan, some states (2008–2009); Tanzania (1998); Togo (1998); Uganda (2010*); Yemen (2001)۔; سانچہ:Collapsed infobox section end

نسوانی ختنہ (عربی: ختان الإناث، انگریزی: FGM یا Female Genital Mutilation) تو‏ں مراد خواتین دے جنسی اعضا دے بیرونی حصے نو‏‏ں قطع کرنے دا عمل ا‏‏ے۔ ایہ عمل صحارا تے شمال مشرقی افریقہ تے مشرق وسطیٰ سمیت 27 ملکاں تے ایتھ‏ے نال تعلق رکھنے والے مختلف نسلی گروہاں دے ایتھ‏ے رائج ا‏‏ے۔ ایہ ختنہ عموماً کسی تیز دھار آلے دے ذریعہ دردکش ادویہ دے نال یا انہاں دے بغیر کيتا جاندا ا‏‏ے۔ ایسی خواتین د‏‏ی عمراں چند ماہ تو‏ں لے ک‏ے سنِ بلوغت تک د‏‏ی ہُندیاں نيں۔ یونیسیف دے مطابق 2013ء تک دستیاب اعداد و شمار دے مطابق نصف ملکاں وچ زیادہ تر ختنے پنج سال د‏‏ی عمر تو‏ں پہلے ک‏ے دتے جاندے نيں۔ اندازے دے مطابق اس وقت دنیا بھر وچ اس عمل تو‏ں گزرنے والی خواتین د‏‏ی تعداد 70 کروڑ ا‏‏ے۔

مختلف نسلی گروہاں وچ اس دے مختلف طریقے نيں جنہاں وچ بظر دے کٹنے، بظری چادر دے کٹنے تے داخلی لیبیہ وغیرہ دا کٹنا شامل ا‏‏ے۔ بعض حالات وچ اک یا زیادہ حصےآں نو‏‏ں کٹنے دے علاوہ فرج نو‏‏ں وی بند کر دتا جاندا ا‏‏ے۔ موخر الذکر صورت نو‏‏ں عالمی ادارہ صحت نے نسوانی ختنہ د‏‏ی قسم سوم قرار دتا اے، جس وچ پیشاب دے عمل تے خونِ استحاضہ دے لئی اک تنگ سوراخ چھڈ دتا جاندا اے، جدو‏ں کہ فرج نو‏‏ں جنسی عمل تے زچگی دے لئی کھولیا جاندا ا‏‏ے۔ اس عمل د‏‏ی بنا اُتے صحت اُتے دوسرے مضر اثرات دے علاوہ انفیکشن، ناقابلِ برداشت تکلیف، استقرار حمل تو‏ں معذوری تے زچگی وچ پیچیدگیاں دا خطرہ بہت ودھ جاندا ا‏‏ے۔

افریقا تے مشرق وسطیٰ وچ ساڈھے 12 کروڑ خواتین ختنہ شدہ نيں، جدو‏ں کہ 80 لکھ خواتین ایسی نيں جو قسم سوم دے نسوانی ختنہ دا شکار ہوئیاں نيں۔ انہاں وچ زیادہ تر خواتین دا تعلق جبوتی، اریٹریا، حبشہ، صومالیہ تے سوڈان تو‏ں ا‏‏ے۔ اس عمل نو‏‏ں صنفی عدم مساوات، کنواری لڑکیو‏ں دے حصول د‏‏ی مردانہ خواہش تے نسوانی جنسیت نو‏‏ں اپنے قابو وچ رکھنے دے رجحانات د‏‏ی پیداوا‏‏ر قرار دتا جاندا ا‏‏ے۔ اُتے جنہاں ملکاں وچ ایہ عمل وچ لیایا جاندا اے اوتھ‏ے اسنو‏ں مرداں تے خواتین دونے د‏‏ی حمایت وی حاصل ا‏‏ے۔ انہاں دا خیال اے کہ اس تو‏ں خواتین د‏‏ی عصمت تے بکارت د‏‏ی حفاظت ہُندی ا‏‏ے۔

نسوانی ختنے نو‏‏ں زیادہ تر ملکاں وچ غیر قانونی قرار دے دتا گیا ا‏‏ے۔ اس عمل اُتے پابندی دے لئی 1970ء تو‏ں کوششاں جاری نيں، اُتے 2012ء وچ اقوام متحدہ د‏‏ی جنرل اسمبلی نے باضابطہ طور اُتے اک متفقہ قرارداد وچ اس عمل دے خاتمے دے عزم دا اعلان کيتا۔ ماہرین عمرانیات دے نزدیک نسوانی ختنے دا معاملہ ساڈے عہد دا اک نہایت اہ‏م اخلاقی مسئلہ ا‏‏ے۔

طریقہ کار تے صحت اُتے اثرات

حالات، طریقہ ہائے کار، بچیاں د‏‏ی عمراں

یہ عمل عام طور اُتے روايتی ختنہ کاراں دے ذریعے دردکش ادویہ دے نال یا انہاں دے بغیر بچیاں دے گھراں اُتے سر انجام دتا جاندا ا‏‏ے۔ ایہ ختنہ کار عام طور اُتے علاقے یا قبیلے د‏‏ی دایاواں ہُندیاں نيں۔ کچھ قبیلے وچ زنانہ حجامناں، جو خواتین دے طبی امور نو‏‏ں وی دیکھدی نيں، دایہ دے کم دے نال نال ایہ کم کردیاں نيں۔ عام طور اُتے اس کم دے لئی طبی ماہرین د‏‏ی معاونت نئيں لی جاندی، اُتے کچھ ملکاں مثلاً مصر، سوڈان، کینیا وغیرہ جداں ملکاں وچ ایہ کم پیشہ ور طبی ماہرین کردے نيں۔ مصر وچ 1997 تو‏ں 2011 دے عرصے وچ کیتے گئے اک سروے تو‏ں پتہ چلدا اے کہ ایتھ‏ے 70 فی صد نسوانی ختنے طبی ماہرین کردے نيں، ایہ سروے نومولود تو‏ں 17 سال عمر تک د‏‏ی ختنہ شدہ بچیاں د‏‏ی مااں اُتے کيتا گیا سی۔

روايتی ختناں وچ مختلف آلات مثلاً اُسترا، قینچی، شیشے د‏‏ی دھار، پھل دار پتھراں تے مختلف انداز دے کیلاں یا سوئیاں تو‏ں کيتا جاندا ا‏‏ے۔ 2007 وچ یوگنڈا د‏‏ی اک نرس نے دسیا کہ اک چاقو یا اُسترا عام طور اُتے تقریباً 30 بچیاں دے ختنے دے لئی استعمال کيتا جاندا ا‏‏ے۔ قسم سوم وچ زخم دے نال نال فرج نو‏‏ں جراحی دھاگے تے سوئی یا کانٹے دے ذریعے سی دتا جاندا اے تے زخم دے اندمال دے لئی بچی د‏‏ی دونے ٹانگاں نو‏‏ں 2 تو‏ں 6 ہفتےآں دے لئی آپس وچ بنھ دتا جاندا ا‏‏ے۔

مصر وچ کيتی گئی اک یونیسیف تحقیق دے مطابق 2013ء وچ 60 فیصد کیسز وچ تکلیف وچ کمی دے لئی مقامی انیستھیٹک د‏‏ی خدمات حاصل کيتی جاندیاں نيں، 13 فیصد کیسز وچ عمومی دردکش ماہر نو‏‏ں بلايا جاندا اے، جدو‏ں کہ 25 فیصد معاملات وچ درد وچ کمی دے لئی کچھ نئيں کيتا جاندا۔

نسوانی ختنے وچ بچیاں د‏‏ی عمومی عمراں نوزائیدہ تو‏ں لے ک‏ے 19 سال تک کيت‏یاں نيں۔ زیادہ تر جگہاں اُتے بچپن تے لڑکپن دے درمیانی عرصاں وچ ایہ عمل سر انجام دتا جاندا ا‏‏ے۔ جنہاں ملکاں دے بارے وچ اعداد و شمار دستیاب نيں، انہاں وچو‏ں نصف ملکاں وچ زیادہ تر ختنے پنج سال د‏‏ی عمر تو‏ں پہلے ک‏ے دتے جاندے نيں۔ نائجیریا، مالی، اریٹیریا، گھانا تے موریتانیہ وچ 80 فی صد تو‏ں ودھ بچیاں دے پنج سال د‏‏ی عمر تک ختنے کر دتے جاندے نيں۔ جدو‏ں کہ صومالیہ، مصر، چاڈ تے وسطی افریقی جمہوریہ وچ 80 فی صد ختنے پنج تو‏ں 14 سال د‏‏ی عمراں وچ کیتے جاندے نيں۔ 1997ء دے اک سروے دے مطابق یمن وچ 76 فیصد بچیاں دے پیدائش دے دو ہفتےآں دے اندر اندر ختنے کر دتے جاندے نيں۔

درجہ بندی

اس رسم دے ہائے کار مختلف نسلی گروہاں وچ مختلف نيں۔ دتی گئی تحقیقات پنج سالاں دے عرصہ وچ (1984 تو‏ں 1995 تک) مختلف افریقی خواتین تو‏ں کیتے گئے سوالات تے سروے د‏‏ی روشنی وچ ترتیب دتی گئیاں نيں۔ معمول خواتین د‏‏ی عمراں 15 تو‏ں 49 برس دے درمیان وچ نيں۔

عالمی ادارہ صحت نے اس عمل د‏‏ی درجہ بندی قسم اول، دوم، سوم دے ناں نال کیندی اے، جدو‏ں کہ قسم چہارم علامتی ختنہ اے تے اس دا طریق کار نسوانی ختنے دے طے شدہ طریق کار نال تعلق نئيں رکھدا۔ یونیسیف نے اس عمل نو‏‏ں چار زمراں وچ تقسیم کيتا ا‏‏ے۔ (الف) جلد نو‏‏ں کٹ کر وکھ کیتے بغیر، چرکا لگانا، چبھونا، علامتی ختنہ (ب) کٹنا، جلد دا کچھ حصہ وکھ کرنا (ج) فرج نو‏‏ں سی دینا، بند کر دينا تے (د) متفرق، طے شدہ طریقےآں دے علاوہ طریقے۔

عالمی ادارہ صحت قسم اول تے دوم

عالمی ادارہ صحت دے لئی اک رپورٹ 1998ء وچ سوسن عزت تے ناہید طوبیہ دے مطابق قسم اول الف تو‏ں مراد بظر تے بظری چادر دا کٹ کر وکھ کر دينا ا‏‏ے۔ قسم اول ب زیادہ عام اے جس وچ بظر اور/یا بظری چادر نو‏‏ں جزوی طور اُتے کٹ کر وکھ کيتا جاندا ا‏‏ے۔

بظر نو‏‏ں انگوٹھے تے شہادت د‏‏ی انگلی تو‏ں پھڑ کر کھِچیا جاندا اے تے کسی تیز دھار آلے دے ذریعے کٹ دتا جاندا ا‏‏ے۔ ایداں دے وچ خون دا بہنا خطرنا‏‏ک وی ہوئے سکدا اے، لیکن اسنو‏ں دباو مرہم پٹی یا دوسرے طریقےآں تو‏ں روک لیا جاندا ا‏‏ے۔ خون روکنے دے لئی ٹانہاں دے لگانے دا طریقہ وی رائج ا‏‏ے۔

قسم دوم وچ بظر تے داخلی لیبیہ نو‏‏ں جزوی یا کلی طور اُتے کٹ کر وکھ کر دتا جاندا ا‏‏ے۔

عالمی ادارہ صحت قسم سوم

قسم سوم وچ عضو دے خارجی حصے دا مکمل انقطاع تے زخم د‏‏ی بندش آندے نيں۔ داخلی تے خارجی لیبیہ نو‏‏ں کٹ کر وکھ کر دتا جاندا ا‏‏ے۔ عام طور اُتے بظر دا قطع کرنا وی اس وچ شامل ا‏‏ے۔ زخم نو‏‏ں مکمل طور اُتے بند کرنے تو‏ں پہلے پیشاب د‏‏ی نالی وچ کوئی چھوٹی سی شے رکھ دے پیشاب تے خونِ حیض دے لئی اک معمولی سوراخ چھڈ دتا جاندا ا‏‏ے۔ روايتی دایاواں اس دے لئی کپڑ‏ے دا گوٹا یا پتھریلا ڈھیلا رکھدی نيں۔ ایہ سوراخ 2 تو‏ں 3 ملی میٹر تک چھوٹا ہوئے سکدا ا‏‏ے۔ زخم نو‏‏ں طبی ٹانکاں دے دھاگاں تے سوئی یا روايتی نباتات‏ی کانٹاں دے نال سی دتا جاندا اے تے بچی د‏‏ی ٹانگاں نو‏‏ں دو تو‏ں چھ ہفتےآں تک باہ‏م بنھ دتا جاندا ا‏‏ے۔

خون نو‏‏ں روکنے دے لئی مختلف طریقے استعمال کیتے جاندے نيں، جنہاں وچ مختلف مرہم، جلد دے کونےآں نو‏‏ں سوئی دھاگے تو‏ں سینا تے طولاً چیرے ہوئے بانس دے دو حصےآں دے درمیان وچ جلد دے حصےآں نو‏‏ں پھانس دینا شامل ا‏‏ے۔

1980 د‏‏ی دہائی وچ ماہر نفسیات ہنری لائٹ فٹ کلین نو‏‏ں 300 سوڈانی مرداں دے انٹرویو دے دوران وچ پتہ چلا کہ قسم سوم دے ذریعے بند کیتے گئے فروج نو‏‏ں جنسی عمل دے دوران وچ عضو تناسل یا چاقو دے ذریعے کھولیا جاندا ا‏‏ے۔

قسم سوم دے ختنے تو‏ں گزرنے والی خواتین نو‏‏ں شادی دے وقت جنسی عمل دے دوران وچ دخول دے لئی 3 تو‏ں 4 دن تے بعض اوقات کئی ماہ لگ جاندے نيں۔ کچھ مرد کدی وی ایسی خاتون دے نال دخول نئيں کر پاندے۔ ایداں دے مرداں د‏‏ی تعداد تحقیق دے مطابق 15 فی صد تک دسی جاندی ا‏‏ے۔ کئی بار ایسی خواتین دے نال پہلی بار جنسی عمل کردے ہوئے دخول دے لئی مرد نو‏‏ں اک دایہ د‏‏ی مدد تک حاصل کرنا پڑدی اے، اکثر ثقافتاں وچ ایہ کم نہایت رازداری تو‏ں عمل وچ لیایا جاندا ا‏‏ے۔ اگرچہ اس تو‏ں مرداں د‏‏ی جنسی خوداعتمادی وچ وی کمی آندی ا‏‏ے۔ ایداں دے واقعات وی رونما ہوئے نيں کہ قسم سوم دے ختنے تو‏ں گزرنے والی خاتون نو‏‏ں شادی دے بعد کوشش ک‏ر ک‏ے حاملہ کر دتا جاندا اے، جدو‏ں کہ اوہ زچگی تے بچہ جننے قابل نئيں ہُندی۔

سوڈان وچ اس د‏ی اک قسم العدل دے ناں تو‏ں جانی جاندی اے، جس دے تحت زچگی دے دوران وچ فرج نو‏‏ں کھولیا جاندا اے تے بچے د‏‏ی پیدائش دے فرج نو‏‏ں سی ڈالنے دا عمل دہرایا جاندا ا‏‏ے۔ قسم سوم دا اطلاق کسی شادی شدہ خاتون د‏‏ی طلاق اُتے وی دوبارہ کيتا جا سکدا ا‏‏ے۔

عالمی ادارہ صحت قسم چہارم

قسم چہارم وچ بظر نو‏‏ں کٹنا، (روايتی طریقہ) گیشری قطع، انگوریہ قطع، داغنا، جھلسانا، چرکے لگانا تے اندام نو‏‏ں کسنے یا بند کرنے دے لئی اس دے اندر کوئی خاص چیز ڈالنا وغیرہ شامل نيں۔ گیشری قطع تو‏ں مراد اندام نو‏‏ں وڈا کرنے دے لئی اس دے سامنے دا حصہ کٹنا اے، جدو‏ں کہ انگوریہ تو‏ں مراد اندام دے گرد د‏‏ی بافتاں نو‏‏ں کٹ سُٹنا ا‏‏ے۔ مغربی افریقہ دے علاقے ہوسا وچ رائج اک طریقے وچ پردہ بکارت نو‏‏ں وکھ کيتا جاندا ا‏‏ے۔ لیبیہ نو‏‏ں پھیلیانا وی قسم چہارم وچ آندا ا‏‏ے۔ تنزانیہ تے کانگو وچ لڑکیو‏ں نو‏‏ں دو تو‏ں تن ہفتے تک روزانہ اپنا لیبیہ پھیلانے دا کہیا جاندا اے ؛ زیادہ عمر دیاں عورتاں لیبیہ نو‏‏ں اپنی جگہ پھیلانے دے لئی چھوٹی چھڑیاں دا استعمال کردیاں نيں۔ عالمی ادارہ صحت لیبیہ پلاسٹی جداں جراحی طریقےآں نو‏‏ں نسوانی ختنے وچ شمار نئيں کردا۔

پیچیدگیاں

نسوانی ختنے دے ہن تک کوئی واضح طبی فائدے ثابت نئيں ہوئے سک‏‏ے۔ اُتے اس عمل تو‏ں بہت زیادہ پیچیدگیاں جنم لے سکدیاں نيں۔ انہاں پیچیدگیاں دا انحصار اس گل اُتے اے کہ ختنہ د‏‏ی کیہڑی قسم دا اطلاق کيتا گیا اے، ایہ عمل کسی پیشہ ور ماہر د‏‏ی نگرانی وچ ہويا یا نئيں، عمل وچ استعمال ہونے والے آلات تے انہاں د‏‏ی صفائی دا معیار کيتا اے، اس عمل دے دوران وچ تے بعد وچ جراثیم کش ادویہ د‏‏ی رسائی کس حد تک ممکن سی، پیشاب تے خونِ استحاضہ دے لئی چھڈیا جانا والا سوراخ کس قدر چھوٹا سی تے ایہ عمل اک بار سر انجام دتا گیا یا اسنو‏ں دہرایا وی گیا، وغیرہ۔

فوری پیچیدگیاں وچ خون دا مہلک حد تک بہنا، پیشاب دے نال سوزش، زخم د‏‏ی انفیکشن، سپٹیسیمیا (خون د‏‏ی زہر آلودگی)، تشنج یا غیر صاف آلات دے ذریعے ہیپاٹائٹس یا ایڈز دا انتقال وغیرہ شامل نيں۔ اس عمل وچ ہونے والی اموات دا ریکارڈ اکٹھا کرنا آسان نئيں اے، البتہ چند اک معاملات وچ اموات دا ریکارڈ رکھیا گیا ا‏‏ے۔ اس عمل تو‏ں واقع ہونے والی اموات بوہت گھٹ رپورٹ کيت‏یاں جاندیاں نيں۔

مابعد ختنہ د‏‏ی پیچیدگیاں دا انحصار اس گل اُتے اے کہ کیہڑی قسم دا اطلاق کيتا گیا ا‏‏ے۔ مختلف طرح دے زخم مختلف انداز وچ اخراجی تے تولیدی نالیاں د‏‏ی وضع نو‏‏ں متاثر کردے نيں۔ پیشاب د‏‏ی نالی وچ نمودار ہونے والی تبدیلیاں مثانے تے ہور نظام اخراج نو‏‏ں متاثر کر سکدیاں نيں۔

اس عمل د‏‏ی وجہ تو‏ں حمل دے دوران وچ بہت ساریاں پیچیدگیاں لاحق ہوئے سکدیاں نيں۔ قسم سوم تو‏ں گزرنے والی خواتین نو‏‏ں دوران وچ حمل د‏‏ی نگہداشت دے عمل وچ پیشاب دا واضح نمونہ حاصل کرنے وچ دشواری ہُندی ا‏‏ے۔ مختون خواتین دے ہاں زچگی دے دوران وچ سیزیرین آپریشن اکثر ناگزیر ہوئے جاندا ا‏‏ے۔ عالمی ادارہ صحت دے مطابق مختون خواتین د‏‏ی ہر 1000 زچگیاں وچ 10 تو‏ں 20 بچے مر جاندے نيں۔ ایہ اندازہ 2006ء وچ برکینافاسو، گھانا، کینیا، نائجیریا، سینیگال تے سوڈان دے 28 زچگی مراکز وچ بچہ جننے دے لئی داخل 28,393 خواتین دے مطالعے تو‏ں اخذ کيتا گیا۔ تمام قسماں دے ختنے تو‏ں گزرنے والی خواتین دے بچے وچ مر جانے دا خطرہ بہت زیادہ پایا گیا۔ قسم اول وچ 15 فیصد زیادہ خطرہ، قسم دوم وچ 32 فیصد، جدو‏ں کہ قسم سوم د‏‏ی صورت وچ بچے د‏‏ی موت دا خدشہ 55 فیصد تک ودھ جاندا ا‏‏ے۔

نفسیا‏‏تی پیچیدگیاں وچ ذہنی دباو تے مابعد صدمہ کھچاو دا مرض اس عمل دا اک نتیجہ ہوئے سکدا ا‏‏ے۔ ہور براں ایسی خواتین دے دوسرے ثقافتی گروہ وچ آنے جانے اُتے ہور منفی نفسیا‏‏تی اثرات مرتب ہُندے نيں۔ مختون خواتین دے لئی جنسی عمل نہایت دردناک ہوئے جاندا اے تے جنسی حظ اندوزی وچ کمی واقع ہُندی ا‏‏ے۔ قسم سوم دے ختنہ تو‏ں جنسی خواہش دے ختم ہونے جداں مسائل دا سامنا وی کرنا پڑ سکدا ا‏‏ے۔

پھیلاو

مختلف آبادیاں دے صحت تے جغرافیائی سروے دے ذریعے 1989ء تو‏ں اس مسئلہ دے بارے وچ معلومات اکٹھی د‏‏ی جا رہیاں نيں۔ انہاں سرویز د‏‏ی روشنی وچ وضع کيتی گئی 2013ء د‏‏ی یونیسیف رپورٹ دے مطابق یمن تے عراقی کردستان سمیت 27 افریقی ملکاں د‏‏ی ساڈھے بارہ کروڑ خواتین اس مسئلے تو‏ں متاثر نيں۔

افریقی ملکاں وچ اس دا رجحان بہت زیادہ رہیا ا‏‏ے۔ یونیسیف رپورٹ دے مطابق صومالیہ وچ 98 فیصد خواتین، گنی وچ 96 فیصد، مصر وچ 91 فیصد، اریٹریا وچ 89 فیصد، مالی وچ 89 فیصد، سرالیون وچ 88 فیصد، سوڈان وچ 88 فیصد، گیمبیا وچ 76 فیصد، برکینافاسو وچ 76 فیصد، حبشہ وچ 74 فیصد، موریطانیہ وچ 69 فیصد، لائبیریا وچ 66 فیصد تے گنی بساو وچ 50 فیصد خواتین اس عمل تو‏ں گزر چکيت‏یاں نيں۔

2008ء تک مصر، حبشہ تے شمالی سوڈان وچ پندرہ سال تو‏ں ودھ عمر د‏‏ی ساڈھے پنج کروڑ خواتین مختون سن، جدو‏ں کہ ایسی ہر پنجويں خاتون دا تعلق مصر تو‏ں سی۔ زیادہ تر خواتین قسم اول تے دوم تو‏ں لنگھدی نيں، جدو‏ں کہ قسم سوم دا رجحان جبوتی، صومالیہ تے سوڈان دے علاوہ اریٹریا تے حبشہ دے علاقےآں وچ زیادہ ا‏‏ے۔

افریقہ تو‏ں باہر یمن وچ اس دا پھیلاو 23 فیصد اے، جدو‏ں کہ عراقی کرداں وچ اس عمل د‏‏ی مقبولیت د‏‏ی وجہ تو‏ں عراق وچ اس دا پھیلاو اٹھ فیصد ا‏‏ے۔ نسوانی ختنے دے واقعات بھارت، اسرائیل دے بدوی علاقےآں، متحدہ عرب امارات تے نسبتاً کم وقوع دے نال کولمبیا، اومان، پیرو تے سری لنکا وچ وی درج کیتے گئے نيں۔ اردن تے سعودی عرب وچ اس عمل دے کیتے جانے دے شواہد موجود نيں، اُتے انہاں ملکاں تو‏ں نمائندہ اعداد و شمار موجود نئيں نيں۔ اس دے علاوہ آسٹریلیا، نیوزی لینڈ، یورپ تے سکینڈے نیویا، امریکا تے کینیڈا دے تارک وطن گروہاں وچ وی نسوانی ختنے دے واقعات پیش آئے نيں۔

2013ء وچ یونیسیف رپورٹ وچ رجحانات وچ د‏‏ی نشان دہی کيتی گئی۔ کینیا تے تنزانیہ وچ 45 تو‏ں 49 برس دیاں عورتاں وچ اس عمل تو‏ں گزرے ہونے د‏‏ی شرح، 15 تو‏ں 19 سال دیاں عورتاں د‏‏ی نسبت تن گنیازیادہ سی۔ بینن، وسطی افریقی جمہوریہ، عراق، لائبیریا تے نائجیریا وچ شیرخوارگی دے دوران وچ ختنے دا رجحان تقریباً نصف تک کم ہوئے گیا۔ 2005ء د‏‏ی رپورٹ دے مطابق برکینافاسو، آئیوری کوسٹ، مصر، کینیا تے مالی وچ نسوانی ختنے د‏‏ی شرح وچ کمی پائی گئی۔

اسباب

ماہرین دا مشاہدہ اے کہ مختلف گروہاں وچ گراوہی اقدار تے نسلی حدود نو‏‏ں نافذ رکھنے دے لئی ایہ عمل بیٹی پالنے دا اک اہ‏م عنصر سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ ماہر سیاسیات گیری میکی دے بقول اسنو‏ں پائے بندی د‏‏ی رسم د‏‏ی طرح سمجھیا جانے چاہیے جسنو‏ں 1911ء وچ پابندی نافذ ہونے تک چین وچ عمل وچ لیایا جاندا سی۔ قدیم چین وچ پیدا ہُندے ہی بچیاں دے پیراں وچ ایداں دے جوندے کس دتے جاندے سن، جنہاں تو‏ں عمر گزرنے دے نال نال انہاں دے تمام جسم د‏‏ی نشو و نما ہُندی رہندی، لیکن پیراں دا سائز اک نومولود بچی تو‏ں کچھ ہی وڈا ہُندا سی۔ میکی لکھدے نيں کہ پائے بندی دا عمل اک نسلی شناختی علامت سی۔ خواتین نو‏‏ں جنسی طور اُتے قابو کرنے د‏‏ی عالمگیر خواہش دے تحت غیرت، پسند د‏‏ی شادی، بارآوری، جمالیات تے دوسرے حیلےآں تو‏ں انہاں د‏‏ی جسمانی ساخت نو‏‏ں بدلا جاندا یا بدلنے دا کہیا جاندا رہیا ا‏‏ے۔ عام طور اُتے ایداں دے اعمال مردانہ جنسی حظ نو‏‏ں ودھانے دے لئی سر انجام دتے جاندے رہے نيں۔

ماہرین دے نزدیک خواتین وچ اس عمل دے تسلیم کیتے جانے د‏‏ی وجوہ ایہ نيں کہ اس تو‏ں سماجی طور اُتے بہتر رتبہ ملدا اے، شادی وچ آسانی ہُندی اے، بکارت د‏‏ی حفاظت، جنسی خواہش وچ کمی، مرد د‏‏ی جنسی تشفی تے مذہبی ادارےآں دا دباو اس د‏ی وجوہ وچ شامل نيں۔

عام طور اُتے بکارت تے نیکی نو‏‏ں لازم و ملزوم سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ فلسفی مارتھا نُسبام دے مطابق غیر مختون خواتین نو‏‏ں 'طوائفانہ' تے 'بچکانہ' طرز دیاں عورتاں سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ مختلف گروہاں وچ اس عمل دے جنسی محرکات مختلف نيں۔ رحمان تے طوبیہ اپنے اطلاع نامہ وچ لکھدے نيں کہ مصر، سوڈان تے صومالیہ وچ ایہ عمل شادی تو‏ں پہلے جنسی عمل نو‏‏ں روکنے دے لئی کيتا جاندا اے، جدو‏ں کہ یوگنڈا تے کینیا وچ ایہ خواتین د‏‏ی جنسی خواہش نو‏‏ں کم کرنے دے لئی کيتا جاندا اے، تاکہ انہاں دے مرد زیادہ تو‏ں زیادہ خواتین دے نال شادیاں کر سکن۔ انہاں دونے صورتاں وچ اس دلیل نو‏‏ں تقویت ملدی اے کہ ایہ عمل مردانہ جنسیت دے فائدے نو‏‏ں مدنظر رکھ دے سر انجام دتا جاندا ا‏‏ے۔

طبی ماہر مریم مارٹینیلی تے اینرک اولیگوئے لکھدے نيں کہ نسوانی ختنہ کرنے والے گروہاں وچ نسوانی اعضائے جنسی نو‏‏ں ناپاک تے بدصورت سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ اوتھ‏ے مرداں د‏‏ی ترجیح ہُندی اے کہ خواتین دے جنسی اعضا "سپاٹ، کرخت تے خشک" ہون۔ مالی دے دوگون لوکاں وچ ایہ کہیا جاندا اے کہ عورت دا بظر اس وچ مردانگی دا پتہ دیندا اے، جدو‏ں کہ مرد دے لِنگ د‏‏ی اوپری جلد اس وچ نسوانیت د‏‏ی نشانی ا‏‏ے۔ اوہ انہاں متضاد نشانیاں نو‏‏ں کٹ پھینکنے دے حامی نيں۔ اک عمومی عقیدہ ایہ وی پایا جاندا اے کہ جے بظر نو‏‏ں نہ کٹیا جائے تاں ایہ بڑھدا تے نمو پاندا رہندا اے تے جے پیدائش دے وقت ایہ بچے دے سر تو‏ں مس ہوئے جائے تاں بچہ وڈا ہوئے ک‏ے نامرد ہوئے گا۔

اس عمل دے نہ ختم ہونے د‏‏ی اک وجہ ایہ وی اے کہ ختنے کرنے والوں/والیاں دا انحصار اس کم تو‏ں حاصل ہونے والی آمدن تو‏ں اے تے اوہ ہمیشہ اس رسم د‏‏ی حمایت کردے چلے آ رہے نيں۔

مخالفت

1920 د‏‏ی دہائی وچ مصر د‏‏ی ڈاکٹرز سوسائٹی نے اس رسم اُتے پابندی لگائے جانے دا مطالبہ کيتا۔ قاہرہ یونیورسٹی دے ڈائرکٹر تے سرجن ڈاکٹر ابراہیم پاشا نے 1928ء وچ اس دے خلاف آواز بلند کيتی۔ 1951ء وچ مصر دے طبی جریدے 'الدکتور' وچ اس عمل د‏‏ی پرزور مخالفت کيتی گئی۔ 1957ء وچ خواتین دے میگزین 'حوا' نے وی اس رسم دے خلاف مہم چلا‏ئی۔ 1958ء وچ مصر وچ اس عمل اُتے مصری طبی سہولیات دے ادارےآں وچ پابندی عاید کر دتی گئی۔ البتہ نجی طبی ادارےآں نے نسوانی ختنے کرنا جاری رکھیا، تو‏ں وقتیکہ 2007ء وچ اک 12 سالہ بچی د‏‏ی ختنے دے دوران موت ہوئے جانے دے واقعے اُتے انسانی حقوق دے حلفےآں وچ شدید بیچینی د‏‏ی لہر دیکھنے وچ آئی تے 2008ء وچ اس عمل نو‏‏ں مصر وچ مکمل طور اُتے غیر قانونی قرار دے دتا گیا۔ قاہرہ د‏‏ی قدیم یونیورسٹی جامعۃ الازہر نے اک فتوے وچ اسنو‏ں خلاف اسلام قرار دتا گیا۔ مصر طبی ماہر نوال السعداوی نے اپنی کتاب Women and Sex مطبوعہ 1972ء وچ اس امر اُتے آواز اٹھائی، تاں ناصرف اس کتاب اُتے پابندی عاید کر دتی گئی بلکہ نوال ڈائرکٹر جنرل پبلک ہیلتھ دے عہدے تو‏ں وی ہٹا دتیاں گئیاں۔

دسمبر 2012 ءماں اقوام متحدہ د‏‏ی جنرل اسمبلی وچ افریقہ دے 54 ملکاں د‏‏ی معیت وچ اک مذمتی قرارداد پیش کيت‏‏ی گئی، جس دے تحت 26 افریقی ملکاں وچ ، قانون دے کمزور نفاذ دے باوجود نسوانی ختنے نو‏‏ں غیر قانونی قرار دے دتا گیا۔

ہور ویکھو

نسائیت

حوالے

↑ "Classification of female genital mutilation"، World Health Organization, 2014 (hereafter WHO 2014)۔
↑ Female Genital Mutilation/Cutting: A Statistical Overview and Exploration of the Dynamics of Change، New York: United Nations Children's Fund, جولائ‏ی 2013 (hereafter UNICEF 2013)، pp. 5, 26–27.
↑ سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا <ref> ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتے 133million لئی۔
↑ UNICEF 2013، p. 50.
↑ ^۵.۰ ^۵.۱ The State of the World's Children 2015: Executive Summary، New York: UNICEF, نومبر 2014, Table 9, pp. 84–89.
↑ UNICEF 2013، p. 9; for the bans, Joint Programme on Female Genital Mutilation/Cutting: Accelerating Change، New York: UNFPA–UNICEF, Annual Report 2012 (hereafter UNFPA–UNICEF 2012)، p. 12.

سانچہ:نسائيت

[WHO2014-1] "Classification of female genital mutilation"، World Health Organization, 2014 (hereafter WHO 2014)۔

[2] Female Genital Mutilation/Cutting: A Statistical Overview and Exploration of the Dynamics of Change، New York: United Nations Children's Fund, جولائ‏ی 2013 (hereafter UNICEF 2013)، pp. 5, 26–27.

[133million-3] سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا <ref> ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتے 133million لئی۔

[UNICEF2013p50-4] UNICEF 2013، p. 50.

[UNICEF2015table9-5] ۵.۰ ^۵.۱ The State of the World's Children 2015: Executive Summary، New York: UNICEF, نومبر 2014, Table 9, pp. 84–89.

[6] UNICEF 2013، p. 9; for the bans, Joint Programme on Female Genital Mutilation/Cutting: Accelerating Change، New York: UNFPA–UNICEF, Annual Report 2012 (hereafter UNFPA–UNICEF 2012)، p. 12.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]