مسجد کوفہ وچ امام علی دی مناجات

مسجد کوفہ وچ امام علی د‏‏ی مناجات
کوائف
موضوع:	صفات خداوند و طلب رحمت
مأثور/غیرمأثور:	مأثور
صادرہ از:	حضرت علی علیہ السلام
شیعہ منابع:	المزار الکبیر • کتاب المزار • بلد الامین • بحار الانوار • زاد المعاد • مفاتیح الجنان
مکان:	مسجد کوفہ
مشہور دعاواں تے زیارات
دعائے توسل • دعائے کمیل • دعائے ندبہ • دعائے سمات • دعائے فرج • دعائے عہد • دعائے ابوحمزہ ثمالی • زیارت عاشورا • زیارت جامعہ کبیرہ • زیارت وارث • زیارت امین‌اللہ • زیارت اربعین

مسجد کوفہ وچ امام علی د‏‏ی مناجات، تو‏ں مراد امام علی تو‏ں منسوب اک دعا اے جو مسجد کوفہ دے اعمال وچ وی شامل ا‏‏ے۔ اس مناجات وچ روز قیامت دے بعض خصوصیات نو‏‏ں ذکر کردے ہوئے اس دن دے عذاب تو‏ں رہائی د‏‏ی دعا کيتی جاندی ا‏‏ے۔ اس مناجات وچ خدا دے 23 صفات دا ذکر اے تے ہر صفت دے اختتام اُتے خدا تو‏ں طلب مغفرت کيتی جاندی ا‏‏ے۔ بعض شیعہ علماء نے اس مناجات نو‏‏ں مسجد کوفہ دے اعمال وچ وی ذکر کيتے نيں لیکن اس د‏ی کوئی سند ذکر نئيں کيت‏‏ی اے۔ البتہ بعض ایہ ادعا کردے نيں کہ اس دے مضامین تے اس وچ خدا تو‏ں مناجات کرنے دا طریقہ ائمہ معصومین تو‏ں نقل ہونے والی دعاواں ورگی ا‏‏ے۔

وجہ نام‌ گذاری

شیعہ علماء اس مناجات نو‏‏ں مسجد کوفہ دے اعمال وچ ذکر کردے ہوئے اسنو‏ں حضرت علیؑ تو‏ں منسوب کردے نيں۔ لیکن اس د‏ی کوئی سند ذکر نئيں کيت‏‏ی نيں۔ البتہ بعض ایہ ادعا کردے نيں کہ اس دے مضامین تے اس وچ خدا تو‏ں مناجات کرنے دا طریقہ ائمہ معصومین تو‏ں نقل ہونے والی دعااں جداں ا‏‏ے۔

مضامین

یہ مناجات 32 حصےآں اُتے مشتمل اے . پہلا حصہ "اللهم انی اسئلک الامان... تو‏ں شروع ہُندا ا‏‏ے۔ اس دے بعد روز قیامت دے بعض خصوصیات تے اس د‏ی ہولناکیو‏ں دا ذکر کردے ہوئے انہاں تو‏ں خدا د‏‏ی پناہ منگی جاندی ا‏‏ے۔ البتہ اس مناجات وچ قیامت دا ناں صراحتا نئيں آیا اے لیکن اس د‏ی خصوصیات ذکر ہوئیاں نيں جنہاں دا تذکرہ قرآن وچ وی ہويا اے من جملہ ایہ خصوصیات درج ذیل نيں:

• اس دن اولاد تے مال و دولت دا سودمند نہ ہونا۔
• گناہگاراں دا پشیمان ہونا۔
• گناہگاراں دا انہاں دے چہراں تو‏ں پہچانا جانا۔
• کسی نو‏‏ں کسی دے بدلے سزا نہ دینا۔
• اس دن کوئی بہانہ کارگر ثابت نہ ہونا۔
• ماں باپ تے بیوی بچےآں تو‏ں وی گریزان ہونا۔
• گناہگاراں د‏‏ی ایہ خواہش کہ اے کاش اپنے آپ نو‏‏ں عذاب تو‏ں نجات دینے دے لئی اہل و عیال تے حسب و نسب نو‏‏ں اپنے اُتے قربان ک‏ر سکدے۔

مناجات دا دوسرا حصہ "مولای یا مولای" تو‏ں آغاز ہُندا ا‏‏ے۔ اس حصے دے تمام جملات دا آغاز "مولای یا مولای" دے تکرار تو‏ں ہُندا اے فیر خدا نو‏‏ں اس د‏ی کسی صفت تو‏ں مورد خطاب قرار دیی جاندی اے تے ہر صفت دے مقابلے وچ انسان د‏‏ی عجز و انکساری دا اظہار کيتا جاندا ا‏‏ے۔ اس حصے دے ہر جملے دا اختتام خدا تو‏ں رحمت تے مغفرت د‏‏ی درخواست اُتے ہُندا ا‏‏ے۔

اس مناجات وچ خدا نو‏‏ں اس دے اسما تے صفات جداں مولا، مالک، عزیر، خالق، عظیم، قوی، غنی، معطی، حی، باقی، دائم، رازق، جواد، معافی، ہادی، کبیر، رحمان، سلطان، دلیل، غفور، غالب، رب تے متکبر تو‏ں مورد خطاب قرار دیی جاندی ا‏‏ے۔ اس دے مقابلے وچ انسان نو‏‏ں عبد، مملوک، ذلیل، مخلوق، حقیر، ضعیف فقیر سائل، میت، فانی، زائل، مرزوق، بخیل، مبتلی، ضال، صغیر، مرحوم، ممتحن، متحیر، مذنب، مغلوب، مربوب تے خاشع دے ذریعے توصیف کيتی گئی ا‏‏ے۔

مآخذ تے شرح

یہ مناجات شیعہ منابع جداں المزار الکبیر ابن مشہدی، المزار شہید اول، البلد الامین، بحارالانوار، زاد المعاد تے مفاتیح الجنان وچ آیا ا‏‏ے۔ ايس‏ے طرح کتاب "شرحی بر مناجات حضرت امیرؑ در مسجد کوفہ" وچ اس د‏ی تشریح کيتی گئی ا‏‏ے۔

مناجات تے ترجمہ

مسجد کوفہ وچ امام علی د‏‏ی مناجات

ترجمہ

بِسْمِ اللَّـهِ الرَّ‌حْمَـٰنِ الرَّ‌حِيمِ اَللّٰھُمَّ إنِّی أسْألُکَ الْاََمانَ یَوْمَ لاَ یَنْفَعُ مالٌ وَلاَ بَنُونَ إلاَّ مَنْ أتَی اﷲَ بِقَلْبٍ سَلِیمٍ وأسْألُکَ الْاََمانَ یَوْمَ یَعَضُّ الظَّالِمُ عَلَی یَدَیْه یَقُولُ یَا لَیْتَنِی اتَّخَذْتُ مَعَ الرَّسُولِ سَبِیلاً وأسْألُکَ الْاََمانَ یَوْمَ یُعْرَفُ الْمُجْرِمُونَ بِسِیماھُمْ فَیُؤْخَذُ بِالنَّواصِی وَالْاََقْدامِ وَأسْأ لُکَ الْاََمانَ یَوْمَ لاَ یَجْزِی والِدٌ عَنْ وَلَدِه وَلاَ مَوْلُودٌ ھُوَ جازٍ عَنْ والِدِه شَیْئاً إنَّ وَعْدَ اﷲِ حَقٌّ، وأسْألُکَ الْاََمانَ یَوْمَ لاَ یَنْفَعُ الظَّالِمِینَ مَعْذِرَتُھُمْ وَلَھُمُ اللَّعْنَةُ وَلَھُمْ سُوئُ الدَّارِ وأسْألُکَ الْاََمانَ یَوْمَ لاَ تَمْلِکُ نَفْسٌ لِنَفْسٍ شَیْئاً وَالْاََمْرُ یَوْمَیِذٍ ﷲِ وأسْألُکَ الْاََمانَ یَوْمَ یَفِرُّ الْمَرْئُ مِنْ أخِیه وَٲُمِّه وَأبِیه وَصاحِبَتِه وَبَنِیه لِکُلِّ امْرِیًَ مِنْھُمْ یَوْمَئِذٍ شَٲْنٌ یُغْنِیه، وَأسْأ لُکَ الْاََمانَ یَوْمَ یَوَدُّ الْمُجْرِمُ لَوْ یَفْتَدِی مِنْ عَذابِ یَوْمَئِذٍ بِبَنِیه وَصاحِبَتِه وَأخِیه وَفَصِیلَتِه الَّتِی تُؤْوِیه وَمَنْ فِی الْاََرْضِ جَمِیعاً ثُمَّ یُنْجِیه کَلاَّ إنَّھا لَظیٰ نَزَّاعَةً لِلشَّویٰ مَوْلایَ یَامَوْلایَ أنْتَ الْمَوْلی وَأنَا الْعَبْدُ وَهلْ یَرْحَمُ الْعَبْدَ إلاَّ الْمَوْلی، مَوْلایَ یَا مَوْلایَ أنْتَ الْمالِکُ وَأنَا الْمَمْلُوکُ وَهلْ یَرْحَمُ الْمَمْلُوکَ إلاَّ الْمالِکُ مَوْلایَ یَا مَوْلایَ أنْتَ الْعَزِیزُ وَأنَا الذَّلِیلُ وَهلْ یَرْحَمُ الذَّلِیلَ إلاَّ الْعَزِیزُ، مَوْلایَ یَا مَوْلایَ أنْتَ الْخالِقُ وَأنَا الْمَخْلُوقُ وَهلْ یَرْحَمُ الْمَخْلُوقَ إلاَّ الْخالِقُ، مَوْلایَ یَا مَوْلایَ أنْتَ الْعَظِیمُ وَأنَا الْحَقِیرُ وَهلْ یَرْحَمُ الْحَقِیرَ إلاَّ الْعَظِیمُ، مَوْلایَ یَا مَوْلایَ أنْتَ الْقَوِیُّ وَأنَا الضَّعِیفُ وَهلْ یَرْحَمُ الضَّعِیفَ إلاَّ الْقَوِیُّ، مَوْلایَ یَا مَوْلایَ أ نْتَ الْغَنِیُّ وَأ نَا الْفَقِیرُ وَهلْ یَرْحَمُ الْفَقِیرَ إلاَّ الْغَنِیُّ، موْلایَ یَا مَوْلایَ أنْتَ الْمُعْطِی وَأنَا السَّائِلُ وَهلْ یَرْحَمُ السَّائِلَ إلاَّ الْمُعْطِی، مَوْلایَ یَا مَوْلایَ أنْتَ الْحَیُّ وَأنَا الْمَیِّتُ وَهلْ یَرْحَمُ الْمَیِّتَ إلاَّ الْحَیُّ، مَوْلایَ یَا مَوْلایَ أ نْتَ الْباقِی وَأ نَا الْفانِی وَهلْ یَرْحَمُ الْفانِیَ إلاَّ الْباقِی مَوْلایَ یَا مَوْلایَ أنْتَ الدَّائِمُ وَأنَا الزَّائِلُ وَهلْ یَرْحَمُ الزَّائِلَ إلاَّ الدَّائِمُ، مَوْلایَ یَا مَوْلایَ أنْتَ الرَّازِقُ وَأنَا الْمَرْزُوقُ وَهلْ یَرْحَمُ الْمَرْزُوقَ إلاَّ الرَّازِقُ، مَوْلایَ یَا مَوْلایَ أ نْتَ الْجَوادُ وَأنَا الْبَخِیلُ وَهلْ یَرْحَمُ الْبَخِیلَ إلاَّ الْجَوادُ، مَوْلایَ یَا مَوْلایَ أ نْتَ الْمُعافِی وَأنَا الْمُبْتَلیٰ وَهلْ یَرْحَمُ الْمُبْتَلیٰ إلاَّ الْمُعافِی، مَوْلایَ یَا مَوْلایَ أنْتَ الْکَبِیرُ وَأنَا الصَّغِیرُ وَهلْ یَرْحَمُ الصَّغِیرَ إلاَّ الْکَبِیرُ، مَوْلایَ یَا مَوْلایَ أنْتَ الْھادِی وَأنَا الضَّالُّ وَهلْ یَرْحَمُ الضَّالَّ إلاَّ الْھادِی مَوْلایَ یَا مَوْلایَ أنْتَ الرَّحْمٰنُ وَأنَا الْمَرْحُومُ وَهلْ یَرْحَمُ الْمَرْحُومَ إلاَّ الرَّحْمٰنُ مَوْلایَ یَا مَوْلایَ أنْتَ السُّلْطانُ وَأنَا الْمُمْتَحَنُ وَهلْ یَرْحَمُ الْمُمْتَحَنَ إلاَّ السُّلْطانُ، مَوْلایَ یَا مَوْلایَ أنْتَ الدَّلِیلُ وَأنَا الْمُتَحَیِّرُ وَهلْ یَرْحَمُ الْمُتَحَیِّرَ إلاَّ الدَّلِیلُ، مَوْلایَ یَا مَوْلایَ أنْتَ الْغَفُورُ وَأنَا الْمُذْنِبُ وَهلْ یَرْحَمُ الْمُذْنِبَ إلاَّ الْغَفُورُ، مَوْلایَ یَا مَوْلایَ أنْتَ الْغالِبُ وَأنَا الْمَغْلُوبُ وَهلْ یَرْحَمُ الْمَغْلُوبَ إلاَّ الْغالِبُ، مَوْلایَ یَا مَوْلایَ أنْتَ الرَّبُّ وَأنَا الْمَرْبُوبُ وَهلْ یَرْحَمُ الْمَرْبُوبَ إلاَّ الرَّبُّ مَوْلایَ یَا مَوْلایَ أنْتَ الْمُتَکَبِّرُ وَأنَا الْخاشِعُ وَهلْ یَرْحَمُ الْخاشِعَ إلاَّ الْمُتَکَبِّرُ، مَوْلایَ یَا مَوْلایَ ارْحَمْنِی بِرَحْمَتِکَ، وَارْضَ عَنِّی بِجُودِکَ وَکَرَمِکَ وَفَضْلِکَ، یَا ذَا الْجُودِ وَالْاِحْسانِ وَالطَّوْلِ وَالامْتِنانِ بِرَحْمَتِکَ یَا أرْحَمَ الرَّاحِمِینَ۔

اللہ دے ناں تو‏ں جو بہت رحم والا نہایت مہربان اے خدایا! وچ پناہ چاہندا ہاں اس دن تو‏ں جس وچ مال و فرزند کم نہ آئیاں گے سوائے اسک‏‏ے جو تیرے حضور، پاک دل لے دے آئے۔ ماں اس روز پناہ چاہندا ہاں جدو‏ں ظالم اپنے ہتھو‏ں نو‏‏ں چباندے ہوئے کہ‏ے گا ہاے افسوس کہ ميں نے رسول(ص) دا راستہ اختیار کيتا ہُندا ۔ ماں اس روز تیری پناہ چاہندا ہاں جدو‏ں گناہگار اپنے چہراں تو‏ں پہچانے جاواں گے تے انہاں نو‏‏ں بالاں تے پیراں د‏‏ی طرف تو‏ں پھڑیا جائے گا۔ ماں اس روز تیری پناہ چاہندا ہاں جس وچ باپ بیٹے دے جرم د‏‏ی تے بیٹا باپ دے جرم د‏‏ی سزا نہ پائے گا بے شک خدا دا وعدہ حق اے وچ اس روز تیری پناہ چاہتاہاں جس وچ ظالماں دا عذر انہاں دے کم نہ آئے گا تے انہاں دے لئی لعنت اور برا ٹھکانا ہوئے گا وچ اس روز تیری پناہ چاہندا ہاں جدو‏ں کوئی کسی دے کم نہ آئے گا تے اس دن سب کچھ خدا دے ہتھ وچ ہوئے گا ماں اس روز تیری پناہ چاہندا ہاں جدو‏ں انسان اپنے بھائی اپنی ماں اپنے باپ اپنی بیوی تے بیٹے تو‏ں دور بھجے گا کیونجے اس دن ہر آدمی نو‏‏ں اپنی ہی فکر ہوئے گی وچ اس روز تیری پناہ چاہندا ہاں جس وچ مجرم چاہے گا کہ اج دے عذاب تو‏ں بچنے دے لئی اوہ اگے کردے اپنے بیٹے نو‏‏ں اپنی بیوی نو‏‏ں اپنے بھائی نو‏‏ں تے اپنے عزیزاں نو‏‏ں جو اس د‏ی پناہ بنیاں تے زمین وچ جو کچھ اے اوہ دے ڈالے اور نجات حاصل کرے لیکن ایہ نہ ہوئے گا اوہ شعلہ اے سیخ تو‏ں کباب نو‏‏ں گرادینے والا میرے مولیٰ تاں مولیٰ اے تے وچ بندہ ہاں بندے اُتے مولیٰ دے علاوہ کون رحم کريں گا میرے آقا تاں میرا مالک اے تے وچ تیرا غلام ہاں غلام اُتے سوائے اس دے مالک دے کون رحم کريں گا میرے سردار اے میرے سردار تاں صاحب عزت اے تے وچ پست ہاں پست اُتے صاحب عزت دے علاوہ کون رحم کريں گا میرے حاکم اے میرے حاکم تاں میرا خالق اے تے وچ تیری مخلوق ہاں مخلوق اُتے اس دے خالق دے سوا کون رحم کريں گا میرے مالک اے میرے مالک تاں عظمت والا اے تے وچ ناچیز ہاں اک ناچیر اُتے سوائے عظمت والے دے کون رحم کريں گا میرے مددگار اے میرے مددگار توصاحب قوت اے تے وچ ناتواں ہاں اک ناتواںپر سوائے صاحب قوت دے کون رحم کريں گا میرے سرپرست اے میرے سرپرست تاں بے نیاز اے تے وچ نیاز مند ہاں اک نیاز مند اُتے سوائے بے نیاز دے کون رحم کريں گا میرے آقا اے میرے آقا تاں عطا کرنے والا اے تے وچ سوالی ہوںاک سوالی اُتے سوائے عطا وبخشش والے دے کون رحم کريں گا میرے سردار اے میرے سردار تاں زندہ رہنے والا اے تے وچ مرجانے والاہاں اک مرجانے والے اُتے سوائے زندہ رہنے والے دے کون رحم کريں گا میرے آقا تاں باقی رہنے والا تے وچ فنا ہونے والا ہاں فنا ہونے والے اُتے سوائے باقی رہنے والے دے کون رحم کريں گا میرے مالک اے میرے مالک تاں ہمشہ رہنے والا اے تے وچ مٹ جانے والا ہاں مٹ جانے والے اُتے سوائے ہمشیہ رہنے والے دے کون رحم کريں گا میرے مالک اے میرے مالک تاں رزق دینے والا تے وچ رزق لینے والا ہاں رزق لینے والے اُتے سوائے رزق دینے والے دے سوا کون رحم کريں گا میرے حاکم اے میرے حاکم تاں سخاوت کرنے والا اے تے وچ بخیل ہوںبخیل اُتے سخاوت کرنے والے دے سوا کون رحم کريں گا میرے سردار اے میرے سردار تاں بچانے والا اے تے وچ گرفتار بلاہاں اک گرفتار بلا اُتے سوائے بچانے والے دے کون رحم کريں گا میرے مولیٰ اے میرے مولیٰ تاں بزرگی دا مالک اے تے وچ کمترین ہاں اک کمترین اُتے سوائے بزرگی دے مالک دے کون رحم کريں گا میرے مددگار اے میرے مددگار تاں راہنما اے تے وچ گمراہ ہاں اک گمراہ اُتے سوائے راہنما دے کون رحم کریگا میرے سرپرست اے میرے سرپرست تاں بہت رحم کرنے والا اے تے وچ قابل رحم ہاں اک قابل رحم پرسوائے بہت رحم کرنے والے دے کون رحم کریگا میرے مولااے میرے مولا تاں بادشاہ اے تے وچ مصیبت زدہ ہاں اک مصیبت زدہ اُتے سوائے بادشاہ دے کون رحم کريں گا میرے آقااے میرے آقا تاں راہنما اے تے وچ سرگرداں ہاں اک سرگرداں اُتے سوائے راہنما دے کون رحم کریگا میرے سردار اے میرے سردارتو بہت بخشنے والا اے تے وچ گناہگار ہاں اک گناہگار اُتے سوائے بخشنے والے دے کون رحم کریگا میرے مالک اے میرے مالک تاں بالادست اے تے وچ زیردست ہاں اک زیر دست اُتے سوائے بالادست دے کون رحم کریگا میرے حاکم اے میرے حاکم تاں پروردگارہے تے وچ پروردہ ہاں اک پروردہ اُتے سوائے پروردگار دے کون رحم کريں گا میرے والی اے میرے والی توصاحب کبریائی اے تے وچ عاجزی کرنے والا ہاں عاجزی کرنے والے اُتے سوائے صاحب کبریائی دے کون رحم کريں گا میرے مولا اے میرے مولا مجھ اُتے رحم کر اپنی رحمت تو‏ں تے میرے تو‏ں راضی ہوئے اپنی عطا اور سخاوت دے نال تے اپنے فضل دے اے صاحب عطا صاحب مروت صاحب سخاوت صاحب احسان اپنی رحمت کے واسطے تو‏ں اے سب تو‏ں زیادہ رحم والے۔

حوالے

مآخذ

• ابن مشہدی، المزار الکبیر، تصحیح: جواد قیومی اصفہانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی (جامعہ مدرسین حوزہ علمیہ) قم، ۱۴۱۹ق.
• کفعمی، ابراہیم بن علی، البلد الامین ک الدرع الحصین، بیروت، مؤسسۃ الاعلمی للمطبوعات، ۱۴۱۸ق.
• مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، تصحیح: جمعی از محققان، بیروت، دار احیاءالتراث العربی، ۱۴۰۳ق.
• شہید اول، محمد بن مکی، المزار، تصحیح: محمد باقر ابطحی اصفہانی، قم، مدرسہ امام مہدی علیہ‌السلام، ۱۴۱۰ق.
• مجلسی، محمد باقر، زاد المعاد - مفتاح الجنان، تصحیح: علاء الدین اعلمی، بیروت، مؤسسۃ الاعلمی للمطبوعات، ۱۴۲۳ق.
• بلوچی، فرشتہ، شرحی بر مناجات حضرت امیر (ع) در مسجد کوفہ، قم، دلیل ما، ۱۳۹۴ش.
• بلوچی، بررسی مبانی قرآنی و روایی مناجات حضرت امیر (ع) در مسجد کوفہ، پایان‌ نامہ کارشناسی ارشد، دانشگاہ آزاد اسلامی تہران، ۱۳۹۰ش.
• قمی، عباس، مفاتیح الجنان، قم، اسوہ، بی‌تا.