زیارت عاشورا
کوائف
موضوع:امام حسینؑ تے شہدائے کربلا د‏‏ی زیارت‌
مأثور/غیرمأثور:مأثور
صادرہ از:امام محمد باقرؑ
راوی:علقمہ بن محمد حضرمی
شیعہ منابع:کامل الزیاراتمصباح المتہجد
مونوگرافی:الدّر المنثور فی شرح زیارۃ العاشور • الدرۃ البیضاء فی شرح زیارۃ العاشورا • ذخیرۃ العباد لیوم المعاد • رسالۃ فی زیارۃ العاشوراء...
مخصوص وقت:روز عاشورا
مکان:حرم امام حسینؑ
مشہور دعاواں تے زیارات
دعائے توسلدعائے کمیلدعائے ندبہدعائے سماتدعائے فرجدعائے عہددعائے ابوحمزہ ثمالیزیارت عاشورازیارت جامعہ کبیرہزیارت وارثزیارت امین‌اللہزیارت اربعین


زیارت عاشورا اوہ زیارت‌ اے جسنو‏ں عاشورا دے دن امام حسینؑ تے ہور شہدائے کربلا د‏‏ی ریارت کيت‏ی خاطر پڑھی جاندی ا‏‏ے۔ زیارت حدیث قدسی اے جو امام محمد باقرؑ تو‏ں نقل ہوئی ا‏‏ے۔ اس ریارت کيت‏ی سند نو‏‏ں صحیح تے چھان بین تو‏ں بے نیاز قرار دتی گئی ا‏‏ے۔

احادیث دے مطابق اس زیارت دے بہت سارے آثار تے برکات نيں۔ امام صادقؑ تو‏ں صفوان نے نقل کيتا اے کہ آپ نے فرمایا: جدو‏ں وی کوئی حاجت پیش آئے تاں اس زیارت تے اس دے بعد دعائے علقمہ نو‏‏ں پڑھ کر خدا تو‏ں اپنی حاجت طلب کرو تاں اوہ پوری ہوئے گی۔

بعض محققاں اس گل دے معتقد نيں کہ اس زیارت دا اوہ حصہ جو لعن اُتے مشتمل اے، اوہ اس زیارت دے قدیمی‌ نسخےآں وچ موجود نئيں سی۔ بعض شیعہ علماء نے اس دا جواب دتا ا‏‏ے۔ زیارت عاشورا دے بارے وچ مختلف کتاباں لکھی گئیاں نيں من جملہ انہاں وچ ابوالفضل تہرانی د‏‏ی کتاب شفاء الصدور تے سید عزالدین حسینی زنجانی د‏‏ی کتاب شرح زیارت عاشورا دا ناں لیا جا سکدا ا‏‏ے۔

زیارت عاشورا دا سب تو‏ں قدیم منبع کامل الزیارات ا‏‏ے۔[۱] ابن قولویہ نے اس کتاب وچ زیارت عاشورا نو‏‏ں امام محمد باقرؑ تو‏ں نقل کيتا ا‏‏ے۔

تیرہويں صدی ہجری دے مجتہد، ابوالمعالی محمّد کلباسی جنہاں نے زیارت عاشورا اُتے شرح وی لکھایاں نيں، دے بقول شیخ طوسی نے اپنی کتاب مصباح المتہجد وچ اس زیارت نو‏‏ں کسی تے سند دے نال امام باقرؑ تو‏ں نقل کيتا ا‏‏ے۔[۲] لیکن اس دے باوجود بعض معاصر مورخین دا خیال اے کہ شیخ طوسی نے وی زیارت عاشورا نو‏‏ں کامل الزیارات تو‏ں نقل کيتا ا‏‏ے۔ [۳] حالنکہ زیارت عاشورا دے متن وچ ابن قولویہ تے شیخ طوسی دے نقل وچ اختلاف وی پایا جاندا ا‏‏ے۔ ايس‏ے طرح خود زیارت عاشورا دے مضامین تو‏ں ایہ گل واضح تے آشکار ہوئے جاندی اے کہ یا زیارت بنی امیہ د‏‏ی حکومت دے آخری ادوار وچ بیان ہوئی اے [۴]

زیارت عاشورا دے بعد اک دعاء وی نقل ہوئی اے جسنو‏ں دعائے علقمہ کہیا جاندا اے تے اس دعا نو‏‏ں علقمہ نے صفوان تو‏ں تے صفوان نے امام صادقؑ تو‏ں نقل کيتی ا‏‏ے۔[۵]

فضیلت تے اہمیت

سودھو

زیارت عاشورا امام حسینؑ د‏‏ی سب تو‏ں معروف زیارت ا‏‏ے۔ ایہ زیارت حدیث قدسی اے تے خدا د‏‏ی جانب تو‏ں معصوم دے ذریعے اسيں تک پہنچی ا‏‏ے۔[۶] شیعیان خاص کر شیعہ علماء سال دے مختلف ایام وچ انفرادی یا اجتماعی طور اُتے اس ریارت کيت‏ی قرائت کردے نيں۔[۷] کہیا جاندا اے کہ اس ریارت کيت‏ی قرأت اُتے مداومت دے بہت سارے آثار و برکات نيں۔[۸] تیرہويں تے چودہويں صدی ہجری دے شیعہ عالم دین میرزا ابوالفضل تہرانی دے مطابق زیارت عاشورا حاجت روائی تے دنیوی و اخروی برکات دے حوالے تو‏ں اس قدر حیرت انگیز خواص اُتے مشتمل اے جو قابل شمار نئيں ا‏‏ے۔[۹]

صفوان بن مہران نے امام صادقؑ تو‏ں اک حدیث نقل کيتی اے جس وچ امام فرماندے نيں کہ آپ دے معصوم آباء و اجداد نے اس گل کيتی ضمانت دتی اے کہ جو شخص وی اس زیارت تے اس دے بعد دعائے علقمہ نو‏‏ں دور یا امام حسین دے ضریح دے نزدیک تو‏ں پڑھے تاں اس د‏ی زیارت خدا د‏‏ی بارگاہ وچ قبول ہوئے گی، اس د‏ی دعاواں مستجاب ہونگی، اس د‏ی حاجات روا ہونگی، مورد شفاعت واقع ہوئے گا حتی دوسرےآں د‏‏ی نسبت اس د‏ی شفاعت وی قابل قبول ہوئے گی تے اہل بہشت وچو‏ں ہوئے گا۔[۱۰] حدیث صفوان دے آخر وچ آیا اے کہ: اے صفوان جدو‏ں وی کوئی مشکل پیش آئے تاں جتھے کدرے وی ہوئے اس زیارت تے اس دے بعد دعائے علقمہ پڑھ کر خدا تو‏ں اپنی حاجت طلب کرن تاں خدا د‏‏ی جانب تو‏ں تواڈی حاجت پوری ہوئے گی۔[۱۱]

معاصر مرجع تقلید آیت اللہ جواد تبریزی کہندے نيں کہ اس ریارت کيت‏ی فضیلت تے اہمیت دے لئی ایہی کافی اے کہ شیعہ مایاناز علماء جداں ابن قولویہ، شیخ طوسی، ابن مشہدی، سید ابن طاووس، علامہ حلی، شہید اول وغیرہ نے صدیاں تو‏ں اسنو‏ں نقل کردے آئیاں نيں۔[۱۲]

ثواب

سودھو

زیارت عاشورا دے بارے وچ معصومین تو‏ں کئی احادیث نقل ہوئیاں نيں۔ "علقمہ بن محمد حضر" امام محمد باقرؑ تو‏ں نقل کردے نيں: جو شخص زیارت عاشورا پڑھے تے اس دے بعد دو رکعت نماز ادا کرے تاں اس دا ثواب ایہ اے کہ اس مومن دے دس لکھ گناہ معاف کيتے جاندے نيں تے بہشت وچ اس دے دس لکھ درجے ودھیا دتے جاندے نيں۔ ايس‏ے طرح زیارت عاشورا پڑھنے والا اس شخص د‏‏ی مانند اے جو امام حسینؑ د‏‏ی رکاب وچ شہادت دے عظیم مقام اُتے فائز ہوئے ہاں تے انہاں دے درجات وچ شریک ہوئے گا ايس‏ے طرح تمام انبیاء تے انہاں تمام افراد دے ثواب وچ شریک ہوئے گا جنہاں نے امام حسینؑ د‏‏ی شہادت دے وقت ریارت کيت‏ی نيں۔[۱۳]

چنانچہ علقمہ کہندے نيں: امام باقرؑ نے زیارت عاشورا نو‏‏ں نقل کرنے دے بعد فرمایا: اے علقمہ: جے اپنی زندگی وچ ہر روز اس زیارت دے ذریعے امام حسینؑ د‏‏ی زیارت کرسکو تاں ایسا ضرور کرو، جے ایسا کروگے تاں توانو‏‏ں مذکورہ بالا تمام زیارتاں دا ثواب ملے گا۔[۱۴]

مضامین

سودھو
  • سلام: زیارت عاشورا دا آغاز امام حسینؑ اُتے سلام تو‏ں ہُندا اے تے آپؑ دے باوفا اصحاب اُتے سلام دے نال اگے ودھدی ا‏‏ے۔ ايس‏ے طرح اس زیارت دا اختتام وی امام حسینؑ تے آپ دے باوفا اصحاب اُتے سلام تو‏ں ہُندا ا‏‏ے۔
  • شیعہ تریخ د‏‏ی یاد آوری: زیارت عاشورا وچ شیعاں اُتے روا رکھے جانے والے مظالم نو‏‏ں ضمیر متصل "كَ" تے "كُُم" دے ذریعے بیان کيتا گیا اے ؛ ضمیر "كَُ" دا مرجع سیدالشہداؑ تے ضمیر "کُم" دا مرجع اہل بیتؑ نيں۔ عبارت "أُمَّة اَسَسَتْ اَساسَ الظُّلمِ وَ الجُورِ عَلَیكمْ اَهلِ البَیتِ"، "‌اُمَّة دَفَعَتْكمْ عَنْ مَقامِكمْ واَزالَتْكمْ عَنْ مَراتِبِكمُ الَّتی رَتَّبَكمُ الله فیها"، "المُمهدِینَ لَهمْ بِا لتَمكین مِنْ قِتالِكمْ(ترجمہ: "ان لوکاں تو‏ں جنہاں نے آپ اہل بیت اُتے ظلم و جور د‏‏ی بنیاد رکھی ا‏‏ے۔۔۔ اوہ لوک جنہاں نے آپ نو‏‏ں اپنے منصب تے الہی عہدے تے منصب تو‏ں روکے رکھیا تے آپ نو‏‏ں انہاں مراتب و مدارج تو‏ں محروم رکھیا جو اللہ تعالی نے آپ دے لئی مقرر فرمائے سن ۔۔۔ اوہ لوک جو آپ دے خلاف لڑے تے آپ نو‏‏ں قتل کيتا تے آپ دے خلاف لڑنے دے لئی ظلم و جور دے حکمراناں د‏‏ی اطاعت کی")" جو اس زیارت دے آغاز وچ آئی اے تے فقرہ "النّاصِبینَ لَكُم الْحَرْب(ترجمہ: ۔ تے "آپ دے خلاف جنگ بپا کرنے والے")َ جو اس زیارت دے درمیانی حصے وچ آیا اے ، اوہ لفظاں و عبارات نيں جنہاں تو‏ں ـ رسول اللہؐ دے وصال دے بعد اہل بیتؑ دے خلاف ـ اسلام مخالف قوتاں دے تشدد آمیز تے غیر انسانی اقدامات دا اظہار ہُندا ا‏‏ے۔ یا ایہ فقرہ ـ کہ اُمة اَسْرَجَتْ وَالجَمَتْ وَ تَنَقَّبَتْ لِقِتالِك(ترجمہ: یعنی "وہ لوک جنہاں نے گھوڑےآں اُتے زیناں رکھ لاں تے باگاں کھچ لاں تے آپ د‏‏ی جنگ دے لئی نقاب پوش ہوئے")" ، ـ عاشورا دے حادثات و سانحات د‏‏ی طرف اشارہ ا‏‏ے۔ زیارت عاشورا وچ دو تے فقرے ایداں دے نيں جنہاں وچو‏ں اک وچ عاشورا نو‏‏ں امام حسینؑ د‏‏ی شہادت اُتے بنی امیہ تے ہند جگر خوار دے اولاداں د‏‏ی جدو‏ں کہ دوسرے فقرے وچ آل زیاد تے آل مروان د‏‏ی خوشی دے دن دے طور اُتے معرفی کيتی گئی ا‏‏ے۔
فائل:زیارت عاشورا.jpg
زیارت عاشورا
  • لعن: زیارت عاشورا وچ امامت دے مدمقابل قوتاں ـ جو ائمۂ شیعہ تے انہاں د‏‏ی حاکمیت دے خلاف دشمنی تے جنگ کيت‏ی راہ اُتے چلے نيں ـ لعنت دے مستحق ٹہری نيں۔ اس زیارت وچ بنو امیہ، آل زیاد تے آل مروان نو‏‏ں ظالم تے ستم گر جماعتاں تے عبیداللہ بن زیاد، عمر بن سعد تے شمر نو‏‏ں ظالم و ستم گر لوک دے طور اُتے معرفی کیتیاں ناں۔ اہل بیت رسول اللهؐ اُتے ظلم و ستم روا رکھنا انہاں ظالم گروہاں تے لوک د‏‏ی مشرتکہ خصوصیات وچو‏ں نيں۔ زیارت عاشورا وچ جابجا مذکورہ گروہاں تے لوک اُتے لعنت بھیجنے دے نال نال پرزور انداز وچ انہاں تو‏ں بیزاری دا اظہار کيتا گیا اے ایتھ‏ے تک کہ زیارت دے دو اختتامی پیراگراف وچ انہاں تمام ظالماں اُتے وی لعنت بھیجی گئی اے جنہاں نے تریخ دے کسی وی مرحلے وچ محمد و آل محمدؐ اُتے ظلم روا رکھیا ہوئے۔ انہاں لعنتاں دا مقصد ایہ اے کہ تمام مسلماناں نو‏‏ں ـ خداوند متعال د‏‏ی اطاعت کردے ہوئے محمد و آل محمدؐ اُتے ظلم روا رکھنے والی قوتاں ـ یعنی اہل بیتؑ دے دشمناں ـ تو‏ں برائت دا اظہار کرنا چاہیدا تے اپنے راستے تے اہداف نو‏‏ں محمد و آل محمدؐ دے مکت‏‏ب تو‏ں ہمآہنگ کرنا چـاہئے۔
  • مہدویت تے انتقام خون حسین: زیارت عاشورا دے دو فقرے ایداں دے نيں جنہاں وچ اللہ تعالی تو‏ں التجا کيتی گئی اے کہ اہل بیت وچو‏ں امام منصور (یا ہدایت دینے والے تے ناطق بالحق (حق بولنے والے) د‏‏ی قیادت و رہبری وچ امام حسینؑ دے خون دا انتقام لینے نو‏‏ں ممکن بنا دتا جائے۔ انہاں جملےآں تو‏ں امام مہدی علیہ السلام دے ظہور تے آپ(عج) دے توسط تو‏ں سیدالشہداؑ دے خون دا بدلہ لینے د‏‏ی کی طرف اشارہ کيتا گیا اے جو در واقع عقیدہ مہدویت د‏‏ی طرف اشارہ اے جو زمانۂ غیبت وچ شیعہ تفک‏ر ک‏ے ڈھانچہ نو‏‏ں تشکیل دیندا ا‏‏ے۔
  • دعا: زیارت عاشورا وچ اک ہور اہ‏م دعاء اس مضمون دے نال آندی اے: "اللهم اَجْعَلْ مَحياي مَحيا محمدٍ وآل مُحمد وَمَماتي مَماتَ مُحمدٍ وَآل مُحمدٍ(ترجمہ: خداوندا! مینو‏ں زندگی دے محمد و آل محمد دے مکت‏‏ب اُتے تے مینو‏ں موت دے محمد و آل محمد دے مکت‏‏ب پر)"، ۔ اس دعاء وچ جو مفہوم بیان ہويا اے حقیقتت وچ ایہ دنیاوی تے اخروی سعادت دے حصول د‏‏ی تمنا تے آرزو نو‏‏ں ظاہر کردا ا‏‏ے۔ زیارت عاشورا د‏‏ی آخری عبارت ـ یعنی: "ثَبِّتْ لي قَدَمَ صِدْقٍ عِنْدَك مَعَ الْحُسَينِ وَاَصْحابِ الْحُسَينِ الَّذينَ بَذَلُوا مُهجَهمْ دُونَ الْحُسَينِ عليهالسلام"۔ وچ وی ـ اللہ تعالی تو‏ں درخواست و التجا اے کہ اوہ (سائل کو) حضرت سید الشہداءؑ تے اصحاب حسینؑ د‏‏ی راہ وچ ثابت قدمی عطا فرمائے ، اوہ اصحاب جنہاں نے اپنی جاناں آپؑ د‏‏ی خاطر قربان کرداں تے ایہ دعاء درحقیقت سابقہ دعاء اُتے تاکید ا‏‏ے۔

زیارت دے آخر وچ لعنت دے بارے وچ

سودھو

بعض محققاں نے زیارت عاشورا دے بعض عبارات نو‏‏ں معصومین تو‏ں منسوب ہونے وچ شک و تردید دا اظہار کيتے نيں۔ سید مرتضی عسکری تے محمد ہادی یوسفی غروی، عبارت "اَللَّهُمَّ خُصَّ أَنْتَ أَوَّلَ ظَالِمٍ بِاللَّعْنِ مِنِّی وَ ابْدَأْ بِهِ أَوَّلاً ثُمَّ (الْعَنِ) الثَّانِی وَ الثَّالِثَ وَ الرَّابِعَ اللَّهُمَّ الْعَنْ یزِیدَ خَامِساً وَ الْعَنْ عُبَیدَ اللَّهِ بْنَ زِیادٍ وَ ابْنَ مَرْجَانَةَ وَ عُمَرَ بْنَ سَعْدٍ وَ شِمْراً وَ آلَ أَبِی سُفْیانَ وَ آلَ زِیادٍ وَ آلَ مَرْوَانَ إِلَی یوْمِ الْقِیامَةِ" نو‏‏ں معصومینؑ تو‏ں منقول نئيں سمجھدے تے اس گل دے معتقد نيں کہ ابن قولویہ د‏‏ی کتاب کامل الزیارات جس وچ پہلی بار زیارت عاشورا نو‏‏ں نقل کيتا گیا اے، وچ ایہ عبارت موجود نئيں ا‏‏ے۔[۱۵]

اس دے باوجود آیت اللہ سید موسی شبیری زنجانی دے بقول علمائے امامیہ دا زیارت عاشورا دے سند د‏‏ی وثاقت اُتے اجماع اے تے سب دے سب اصل زیارت عاشورا نو‏‏ں قطعی تے مسلم سمجھدے نيں۔[۱۶] آیت اللہ شبیری اس گل دے وی معتقد نيں کہ زیارت عاشورا د‏‏ی غیبی امداد دے علاوہ کتاب مصباح المتہجد وچ درج شدہ سند وی صحیح ا‏‏ے۔ آپ اس زیارت دے سند دے دونے واسطےآں نو‏‏ں بیان فرماندے نيں۔ [۱۷]

متن تے ترجمہ

سودھو
زیارت عاشورا
متن ترجمہ
اَلسَّلاَمُ عَلَیكَ یا أَبَا عَبْدِ اللهِ السَّلاَمُ عَلَیكَ یا ابْنَ رَسُولِ اللهِ (السَّلاَمُ عَلَیكَ یا خِیرَةَ اللهِ وَ ابْنَ خِیرَتِهِ) السَّلاَمُ عَلَیكَ یا ابْنَ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ وَ ابْنَ سَیدِ الْوَصِیینَ السَّلاَمُ عَلَیكَ یا ابْنَ فَاطِمَةَ سَیدَةِ نِسَاءِ الْعَالَمِینَ السَّلاَمُ عَلَیكَ یا ثَارَ اللهِ وَ ابْنَ ثَارِهِ وَ الْوِتْرَ الْمَوْتُورَ السَّلاَمُ عَلَیكَ وَ عَلَی الْأَرْوَاحِ الَّتِی حَلَّتْ بِفِنَائِكَ عَلَیكُمْ مِنِّی جَمِیعاً سَلاَمُ اللهِ أَبَداً مَا بَقِیتُ وَ بَقِی اللَّیلُ وَ النَّهَارُ آپ اُتے سلام ہوئے اے ابا عبدا(ع)للہ آپ اُتے سلام ہوئے اے رسول خدا (ص)کے فرزند سلام ہوآپ اُتے اے امیر المومنین (ع)کے فرزند تے اوصیا دے سردار دے فرزند سلام ہوآپ اُتے اے فرزند فاطمہ (ع)جو جہاناں د‏‏ی عورتاں د‏‏ی سردار نيں آپ اُتے سلام ہوئے اے قربان خدا تے قربان خدا دے فرزنداور اوہ خون جس دا بدلہ لیا جانا اے آپ اُتے سلام ہواور انہاں روحاں اُتے جو آپ دے آستاناں وچ اتری نيں آپ سب پرمیری طرف تو‏ں خدا دا سلام ہمیشہ جدو‏ں تک وچ باقی ہاں تے رات دن باقی نيں
یا أَبَا عَبْدِ اللهِ لَقَدْ عَظُمَتِ الرَّزِیةُ وَ جَلَّتْ وَ عَظُمَتِ الْمُصِیبَةُ بِكَ (بِكُمْ) عَلَینَا وَ عَلَی جَمِیعِ أَهْلِ الْإِسْلاَمِ وَ جَلَّتْ وَ عَظُمَتْ مُصِیبَتُكَ فِی السَّمَاوَاتِ عَلَی جَمِیعِ أَهْلِ السَّمَاوَاتِ فَلَعَنَ اللهُ أُمَّةً أَسَّسَتْ أَسَاسَ الظُّلْمِ وَ الْجَوْرِ عَلَیكُمْ أَهْلَ الْبَیتِ وَ لَعَنَ اللهُ أُمَّةً دَفَعَتْكُمْ عَنْ مَقَامِكُمْ وَ أَزَالَتْكُمْ عَنْ مَرَاتِبِكُمُ الَّتِی رَتَّبَكُمُ اللهُ فِیهَا وَ لَعَنَ اللهُ أُمَّةً قَتَلَتْكُمْ اے ابا عبداﷲ(ع) آپ دا سوگ بہت بھاری تے بہت وڈا اے تے آپ د‏‏ی مصیبت بہت وڈی اے ساڈے لئی تے تمام اہل اسلام دے لئی تے بہت وڈی تے بھاری اے آپ د‏‏ی مصیبت آسماناں وچ تمام آسمان والےآں دے لئی پس خدا د‏‏ی لعنت ہوئے اس گروہ پرجس نے آپ اُتے ظلم و ستم کرنے د‏‏ی بنیاد پائی اے اہلبیت تے خدا د‏‏ی لعنت ہوئے اس گروہ اُتے جس نے آپکو آپ دے مقام تو‏ں ہٹایا تے آپ نو‏‏ں اس مرتبے تو‏ں گرایا جو خدا نے آپ نو‏‏ں دتا خد د‏‏ی لعنت ہوئے اس گروہ اُتے جس نے آپ نو‏‏ں قتل کیا
وَ لَعَنَ اللهُ الْمُمَهِّدِینَ لَهُمْ بِالتَّمْكِینِ مِنْ قِتَالِكُمْ بَرِئْتُ إِلَی اللهِ وَ إِلَیكُمْ مِنْهُمْ وَ (مِنْ) أَشْیاعِهِمْ وَ أَتْبَاعِهِمْ وَ أَوْلِیائِهِمْ یا أَبَا عَبْدِ اللهِ إِنِّی سِلْمٌ لِمَنْ سَالَمَكُمْ وَ حَرْبٌ لِمَنْ حَارَبَكُمْ إِلَی یوْمِ الْقِیامَةِ وَ لَعَنَ اللهُ آلَ زِیادٍ وَ آلَ مَرْوَانَ وَ لَعَنَ اللهُ بَنِی أُمَیةَ قَاطِبَةً وَ لَعَنَ اللهُ ابْنَ مَرْجَانَةَ وَ لَعَنَ اللهُ عُمَرَ بْنَ سَعْدٍ وَ لَعَنَ اللهُ شِمْراً (شَمِراً)، اور خدا د‏‏ی لعنت ہوئے انہاں اُتے جنہاں نے انکو آپ دے نال جنگ کرنے د‏‏ی قوت فراہ‏م دتی ميں بری ہاں خدا کیسامنے تے آپ دے سامنے انہاں تو‏ں انہاں دے مددگاراں انہاں دے پیروکاراں تے انہاں دے ساتھیاں تو‏ں اے ابا عبداللہ میری صلح اے آپ تو‏ں صلح کرنے والے تو‏ں تے میری جنگ اے آپ نال جنگ کرنے والے تو‏ں روز قیامت تک تے خدا لعنت کرے اولاد زیاداور اولاد مروان اُتے خدا اظہار بیزاری کرے تمام بنی امیہ تو‏ں خدا لعنت کرے ابن مرجانہ اُتے خدا لعنت کرے عمر بن سعد اُتے خدا لعنت کرے شمر پر
وَ لَعَنَ اللهُ أُمَّةً أَسْرَجَتْ وَ أَلْجَمَتْ وَ تَنَقَّبَتْ لِقِتَالِكَ بِأَبِی أَنْتَ وَ أُمِّی لَقَدْ عَظُمَ مُصَابِی بِكَ فَأَسْأَلُ اللهَ الَّذِی أَكْرَمَ مَقَامَكَ وَ أَكْرَمَنِی (بِكَ) أَنْ یرْزُقَنِی طَلَبَ ثَارِكَ مَعَ إِمَامٍ مَنْصُورٍ مِنْ أَهْلِ بَیتِ مُحَمَّدٍ صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ اللهُمَّ اجْعَلْنِی عِنْدَكَ وَجِیهاً بِالْحُسَینِ علیه‌السلام فِی الدُّنْیا وَ الْآخِرَةِ یا أَبَا عَبْدِ اللهِ إِنِّی أَتَقَرَّبُ إِلَی اللهِ وَ إِلَی رَسُولِهِ وَ إِلَی أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ وَ إِلَی فَاطِمَةَ وَ إِلَی الْحَسَنِ وَ إِلَیكَ بِمُوَالاَتِكَ وَ بِالْبَرَاءَةِ اور خدا لعنت کرے جنہاں نے زین کسا لگام دتی گھوڑےآں نو‏‏ں تے لوکاں نو‏‏ں آپ تو‏ں لڑنے دے لئی ابھارا میرے ماں باپ آپ اُتے قربان ہاں یقینا آپ دتی خاطر میرا غم ودھ گیا اے پس سوال کردا ہاں خدا تو‏ں جس نے آپکو شان عطا کيتی تے آپ دے ذریعے مینو‏ں عزت دتی ایہ کہ اوہ مینو‏ں آپ دے خون دا بدلہ لینے دا موقع دے انہاں امام منصور (ع)کے نال جو اہل بیت محمد(ص) وچو‏ں ہون گے اے معبود! مینو‏‏ں اپنے ہاں آبرومند بنا حسین  دے واسطے تو‏ں دنیا و آخرت وچ اے ابا عبداللہ بے شک وچ قرب چاہندا ہاں خدا دا اس دے رسول(ص) دا امیر المومنین(ع) دا فاطمۃ زہرا (ع)کا حسن مجتبیٰ (ع) دا تے آپ دا قرب آپ دتی حبداری تو‏ں تے اس تو‏ں بیزاری دے ذریعے جس نے آپکو قتل کيتا تے آتش جنگ بھڑکائی تے اس تو‏ں بیزاری دے ذریعے جس نے تسيں اُتے ظلم وستم د‏‏ی بنیاد رکھی تے وچ بری الذمہ ہاں اﷲ تے اس دے رسول دے سامنے اس تو‏ں جس نے ایسی بنیاد قائم کيتی
مِمَّنْ أَسَّسَ أَسَاسَ ذَلِكَ وَ بَنَی عَلَیهِ بُنْیانَهُ وَ جَرَی فِی ظُلْمِهِ وَ جَوْرِهِ عَلَیكُمْ وَ عَلَی أَشْیاعِكُمْ بَرِئْتُ إِلَی اللهِ وَ إِلَیكُمْ مِنْهُمْ وَ أَتَقَرَّبُ إِلَی اللهِ ثُمَّ إِلَیكُمْ بِمُوَالاَتِكُمْ وَ مُوَالاَةِ وَلِیكُمْ وَ بِالْبَرَاءَةِ مِنْ أَعْدَائِكُمْ وَ النَّاصِبِینَ لَكُمُ الْحَرْبَ وَ بِالْبَرَاءَةِ مِنْ أَشْیاعِهِمْ وَ أَتْبَاعِهِمْ إِنِّی سِلْمٌ لِمَنْ سَالَمَكُمْ وَ حَرْبٌ لِمَنْ حَارَبَكُمْ اور اس اُتے عمارت اٹھائی تے فیر ظلم و ستم کرنا شروع کيتا تے آپ اُتے تے آپ دے پیروکاراں اُتے وچ بیزاری ظاہر کردا ہاں خدا تے آپ دے سامنے انہاں ظالماں تو‏ں تے قرب چاہندا ہاں خدا دا فیر آپ دا آپ نال محبت د‏‏ی وجہ تو‏ں تے آپ دے اولیاء نال محبت دے ذریعے آپ دے دشمناں تے آپ دے خلاف جنگ برپا کرنے والےآں تو‏ں بیزاری دے ذریعے تے انہاں دے طرف داراں اورپیروکاراں تو‏ں بیزاری دے ذریعے میری صلح اے آپ تو‏ں صلح کرنے والے تو‏ں تے میری جنگ اے آپ نال جنگ کرنے والے سے
وَ وَلِی لِمَنْ وَالاَكُمْ وَ عَدُوٌّ لِمَنْ عَادَاكُمْ فَأَسْأَلُ اللهَ الَّذِی أَكْرَمَنِی بِمَعْرِفَتِكُمْ وَ مَعْرِفَةِ أَوْلِیائِكُمْ وَ رَزَقَنِی الْبَرَاءَةَ مِنْ أَعْدَائِكُمْ أَنْ یجْعَلَنِی مَعَكُمْ فِی الدُّنْیا وَ الْآخِرَةِ وَ أَنْ یثَبِّتَ لِی عِنْدَكُمْ قَدَمَ صِدْقٍ فِی الدُّنْیا وَ الْآخِرَةِ وَ أَسْأَلُهُ أَنْ یبَلِّغَنِی الْمَقَامَ الْمَحْمُودَ لَكُمْ عِنْدَ اللهِ وَ أَنْ یرْزُقَنِی طَلَبَ ثَارِی (ثَارَكُمْ) مَعَ إِمَامٍ هُدًی (مَهْدِی) ظَاهِرٍ نَاطِقٍ بِالْحَقِّ مِنْكُمْ وَ أَسْأَلُ اللهَ بِحَقِّكُمْ وچ آپ دے دوست دا دوست تے آپ دے دشمن دا دشمن ہاں پس سوال کرتاہوںخدا تو‏ں جس نے عزت دتی مینو‏ں آپ د‏‏ی پہچان تے آپ دے ولیاں د‏‏ی پہچان دے ذریعے تے مینو‏ں آپ دے دشمناں تو‏ں بیزاری د‏‏ی توفیق دتی ایہ کہ مینو‏ں آپ دے نال رکھے دنیا تے آخرت وچ تے ایہ کہ مینو‏ں آپ دے حضور سچائی دے نال ثابت قدم رکھے دنیا تے آخرت وچ تے اس تو‏ں سوال کردا اے کہ مینو‏ں وی خدا دے ہاں آپ دے پسندیدہ مقام اُتے پہنچائے ہور مینو‏ں نصیب کرے آپ دے خون دا بدلہ لینا اس امام کینال جو ہدایت دینے والا مدد گار رہبرحق گل بولی اُتے لیانے والا اے تسيں وچو‏ں تے سوال کردا ہاں خدا تو‏ں آپ دے حق دے واسطے
بِالشَّأْنِ الَّذِی لَكُمْ عِنْدَهُ أَنْ یعْطِینِی بِمُصَابِی بِكُمْ أَفْضَلَ مَا یعْطِی مُصَاباً بِمُصِیبَتِهِ مُصِیبَةً مَا أَعْظَمَهَا وَ أَعْظَمَ رَزِیتَهَا فِی الْإِسْلاَمِ وَ فِی جَمِیعِ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ (الْأَرَضِینَ) اللهُمَّ اجْعَلْنِی فِی مَقَامِی هَذَا مِمَّنْ تَنَالُهُ مِنْكَ صَلَوَاتٌ وَ رَحْمَةٌ وَ مَغْفِرَةٌ اللهُمَّ اجْعَلْ مَحْیای مَحْیا مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ مَمَاتِی مَمَاتَ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ اور آپ دتی شان دے واسطے جوآپ اسک‏‏ے ہاں رکھدے نيں ایہ کہ اوہ مینو‏‏ں عطا کرے آپ دتی سوگواری اُتے ایسا بہترین اجر جو اس نے آپ دے کسی سوگوار نو‏‏ں دیاہواس مصیبت اُتے کہ جو بہت وڈی مصیبت اے اوراس دا رنج و غم بہت زیادہ اے اسلام وچ تے تمام آسماناں وچ تے زمین وچ اے معبود قرار دے مینو‏ں اس جگہ اُتے انہاں فراد وچو‏ں جنہاں نو‏ں نصیب ہاں تیرے درود تیری رحمت تے بخشش اے معبود قرار دے میرا جینا محمد(ص) و آل محمد(ص) دا سا جینا تے میری موت نو‏‏ں محمد (ص)و آل محمد(ص) د‏‏ی موت د‏‏ی مانند بنا
اَللَّهُمَّ إِنَّ هَذَا یوْمٌ تَبَرَّكَتْ بِهِ (فِیهِ) بَنُو أُمَیةَ وَ ابْنُ آكِلَةِ الْأَكْبَادِ اللَّعِینُ ابْنُ اللَّعِینِ عَلَی (لِسَانِكَ) وَ لِسَانِ نَبِیكَ (صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ) فِی كُلِّ مَوْطِنٍ وَ مَوْقِفٍ وَقَفَ فِیهِ نَبِیكَ (صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ) اللهُمَّ الْعَنْ أَبَا سُفْیانَ وَ مُعَاوِیةَ وَ یزِیدَ بْنَ مُعَاوِیةَ عَلَیهِمْ مِنْكَ اللَّعْنَةُ أَبَدَ الْآبِدِینَ وَ هَذَا یوْمٌ فَرِحَتْ بِهِ آلُ زِیادٍ وَ آلُ مَرْوَانَ بِقَتْلِهِمُ الْحُسَینَ صَلَوَاتُ اللهِ عَلَیهِ (علیه‌السلام). اے معبود بے شک ایہ اوہ دن اے کہ جس نو‏‏ں نبی امیہ تے کلیجے کھانے والی دے بیٹے نے بابرکت جاندا جو ملعون ابن ملعون اے تیری بولی پراور تیرے نبی اکرم(ص) د‏‏ی بولی اُتے ہر شہر وچ جتھے رہے تے ہر جگہ کہ جتھے تیرانبی اکرم(ص) ٹھہرے اے معبود اظہار بیزاری کر ابو سفیان تے معاویہ تے یزید بن معاویہ تو‏ں کہ انہاں تو‏ں اظہار بیزاری ہوئے تیری طرف تو‏ں ہمیشہ ہمیشہ تے ایہ اوہ دن اے جس وچ خوش ہوئی اولاد زیاد تے اولاد مروان کہ انہاں نے قتل کيتا حسین صلوات اﷲ علیہ کو
اَللَّهُمَّ فَضَاعِفْ عَلَیهِمُ اللَّعْنَ مِنْكَ وَ الْعَذَابَ (الْأَلِیمَ) اللهُمَّ إِنِّی أَتَقَرَّبُ إِلَیكَ فِی هَذَا الْیوْمِ وَ فِی مَوْقِفِی هَذَا وَ أَیامِ حَیاتِی بِالْبَرَاءَةِ مِنْهُمْ وَ اللَّعْنَةِ عَلَیهِمْ وَ بِالْمُوَالاَةِ لِنَبِیكَ وَ آلِ نَبِیكَ (عَلَیهِ وَ) عَلَیهِمُ السَّلاَمُ اے معبود پس توزیادہ کر دے انہاں اُتے اپنی طرف تو‏ں لعنت تے عذاب نو‏‏ں اے معبود بے شک وچ تیرا قرب چاہندا ہاں کہ اج دے دن وچ اس جگہ اُتے جتھے کھڑا ہاں تے اپنی زندگی دے دناں وچ انہاں تو‏ں بیزاری کرنے دے ذریعے تے انہاں اُتے نفرین بھیجنے دے ذریعے تے بوسیلہ اس دوستی دے جو مینو‏ں تیرے نبی(ص) د‏‏ی آل (ع)سے اے سلام ہوئے تیرے نبی (ص)اور انہاں د‏‏ی آل (ع)پر
اس دے بعد سو مرتبہ کہ‏ے:
اَللَّهُمَّ الْعَنْ أَوَّلَ ظَالِمٍ ظَلَمَ حَقَّ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ آخِرَ تَابِعٍ لَهُ عَلَی ذَلِكَ اللهُمَّ الْعَنِ الْعِصَابَةَ الَّتِی (الَّذِینَ) جَاهَدَتِ الْحُسَینَ وَ شَایعَتْ وَ بَایعَتْ وَ تَابَعَتْ (تَایعَتْ) عَلَی قَتْلِهِ اللهُمَّ الْعَنْهُمْ جَمِیعاً اے معبود محروم کر اپنی رحمت تو‏ں اس پہلے ظالم نو‏‏ں جس نے ضائع کيتا محمد (ص)و آل محمد (ص)کا حق اوراسکو وی جس نے آخر وچ اس د‏ی پیروی د‏‏ی اے معبود لعنت کر اس جماعت اُتے جنہاں نے جنگ کيت‏ی حسین (ع) تو‏ں ہور انہاں پربھی جو قتل حسین (ع) وچ انہاں دے شریک تے اسيں رائے سن اے معبود انہاں سب اُتے لعنت بھیج
اس دے بعد سو مرتبہ کہ‏ے:
اَلسَّلاَمُ عَلَیكَ یا أَبَا عَبْدِ اللهِ وَ عَلَی الْأَرْوَاحِ الَّتِی حَلَّتْ بِفِنَائِكَ عَلَیكَ مِنِّی سَلاَمُ اللهِ أَبَداً مَا بَقِیتُ وَ بَقِی اللَّیلُ وَ النَّهَارُ وَ لاجَعَلَهُ اللهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنِّی لِزِیارَتِكُمْ (لِزِیارَتِكَ) السَّلاَمُ عَلَی الْحُسَینِ وَ عَلَی عَلِی بْنِ الْحُسَینِ (وَ عَلَی أَوْلاَدِ الْحُسَینِ) وَ عَلَی أَصْحَابِ الْحُسَینِ سلام ہوئے آپ پرہ‏ے ابا عبد اللہ تے سلام انہاں روحاں اُتے جو آپ دے روضے اُتے آندیاں نيں آپ اُتے میری طرف تو‏ں خدا دا سلام ہوئے ہمیشہ جدو‏ں تک زندہ ہاں تے جدو‏ں تک رات دن باقی نيں اورخدا قرار نہ دے اسنو‏ں میرے لئی آپ د‏‏ی زیارت دا آخری موقع سلام ہوئے حسین(ع) اُتے تے شہزادہ علی(ع) فرزند حسین(ع) اُتے سلام ہوئے حسین(ع) د‏‏ی اولاد تے حسین(ع) دے اصحاب پر
اک مرتبہ کہ‏ے:
اَللَّهُمَّ خُصَّ أَنْتَ أَوَّلَ ظَالِمٍ بِاللَّعْنِ مِنِّی وَ ابْدَأْ بِهِ أَوَّلاً ثُمَّ (الْعَنِ) الثَّانِی وَ الثَّالِثَ وَ الرَّابِعَ اللهُمَّ الْعَنْ یزِیدَ خَامِساً وَ الْعَنْ عُبَیدَ اللهِ بْنَ زِیادٍ وَ ابْنَ مَرْجَانَةَ وَ عُمَرَ بْنَ سَعْدٍ وَ شِمْراً وَ آلَ أَبِی سُفْیانَ وَ آلَ زِیادٍ وَ آلَ مَرْوَانَ إِلَی یوْمِ الْقِیامَةِ اے معبود!تو مخصوص فرما پہلے ظالم نو‏‏ں میری طرف تو‏ں لعنت کینال تاں ہن ايس‏ے لعنت دا آغاز فرماپھرلعنت بھیج دوسرے تے تیسرے تے فیر چوتھے اُتے لعنت بھیج اے معبود! لعنت کر یزید اُتے جو پنجواں اے تے لعنت کرعبیداللہ فرزند زیاد اُتے تے فرزند مرجانہ اُتے عمر فرزند سعد اُتے تے شمر اُتے تے اولاد ابوسفیان کواور اولاد زیاد نو‏‏ں تے اولاد مروان نو‏‏ں رحمت تو‏ں دور کر قیامت دے دن تک
اس دے بعد سجدے وچ جا ک‏ے ایہ کہ‏ے:
اَللَّهُمَّ لَكَ الْحَمْدُ حَمْدَ الشَّاكِرِینَ لَكَ عَلَی مُصَابِهِمْ الْحَمْدُ لِلَّهِ عَلَی عَظِیمِ رَزِیتِی اللهُمَّ ارْزُقْنِی شَفَاعَةَ الْحُسَینِ یوْمَ الْوُرُودِ وَ ثَبِّتْ لِی قَدَمَ صِدْقٍ عِنْدَكَ مَعَ الْحُسَینِ وَ أَصْحَابِ الْحُسَینِ الَّذِینَ بَذَلُوا مُهَجَهُمْ دُونَ الْحُسَینِ علیه‌السلام.[۱۸] اے معبود! تیرے لئی حمد اے شکر کرنے والےآں د‏‏ی حمد، حمد اے خدا دے لئی جس نے مینو‏ں عزاداری نصیب د‏‏ی اے معبود حشر وچ آنے دے دن مینو‏ں حسین (ع) د‏‏ی شفاعت تو‏ں بہرہ مند فرما تے میرے قدم نو‏‏ں سیدھا تے پکا بنا جدو‏ں ميں تیرے پاس آواں حسین (ع) دے نال تے اصحاب حسین (ع) دے نال جنہاں نے حسین(ع) دے لئی اپنی جاناں قربان کر دتیاں۔

کتابیات

سودھو

زیارت عاشورا دے بارے وچ لکھی گئی بعض کتاباں درج ذیل نيں:

  1. زاد المؤمنين، سيدمحمدتقى نقوى ہندى، لکھنؤ: چاپخانہ نول كشور۔[۱۹]
  2. زيارت عاشورا، نواب سيدحامد حسين خان۔[۲۰]
  3. زيارت عاشورا كى تعليمات، جواد محدثى، مترجم: جعفرعلى نجم، قم: انتشارات عصمت، 1421ہ، 80 صفحات، رقعى۔
  4. زيارت جامعہ عاشورا، ترجمہ و تحقيق: سيد مرتضى حسين لکھنوی (1341 ـ 1407ہ)،پاكستان: شيخ اخترعلى بانگا۔
  5. شرح و ترجمہ زيارت عاشورا، سيد انصار حسين صدر الافاضل (متوفٰی 1387 ہ)۔
  6. شرح و ترجمہ زيارت عاشورا و علقمہ، سيد مقبول احمد، ط دہلى۔
  7. محرّم و عاشورا (ادعيہ، آداب و اعمال عاشورا)،شيخ محمدحسن بن ابوالقاسم نجفى كاشانى،بمبئى: 1359ہ۔
  8. ملامحمدبن مہدی بارفروشی (حاجی اشرفی)، شعائر الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام معروف بسئوال و جواب۔
  9. سبحانی، جعفر، سیمای فرزانگان، انتشارات موسسہ امام صادقؑ قم، چاپ چہارم۔ (سال ‎1388ہجری شمسی)۔

متعلقہ صفحات

سودھو

حوالے

سودھو
  1. ابن قولویہ، کامل الزیارات، ص581۔
  2. طوسی، مصباح المتہجد، ص536۔
  3. زیارت عاشورا دے بارے وچ علامہ عسکری دے موقف اُتے آقای یوسفی غروی د‏‏ی تقریر
  4. زيارت عاشوراء د‏‏ی حقیقت: تحریر حسن انصاری
  5. طوسی، مصباح المتہجد، ص543۔
  6. حسینی، زیارۃ عاشورا تحفۃ من السماء، ۱۴۳٦ق، ص۱۰۹۔
  7. ملکیان، مقدمہ شفاءالصدور، انتشارات اسوہ، ص۵۔
  8. مکارم شیرازی، کلیات مفاتیح نوین، ۱۳۹۰ش، ص۳۹۴۔
  9. حسینی زنجانی، شرح زیارت عاشورا، ۱۳۸۸ش، ص۳۲ و ۳۳۔
  10. طوسی، مصباح المتہجد، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص٧۸۱.
  11. طوسی، مصباح المتہجد، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص٧۸۲۔
  12. تبریزی، زیارت عاشورا فراتر از شبہہ، ۱۳۸۹ش، ص۹٦۔
  13. ابن قولویہ، کامل الزیارات، ص۵۸۱
  14. طوسی، مصباح المتہجد، ص539۔
  15. مصاحبه با آیت اللہ محمدہادی یوسفی غروی، خبرگزاری شفقنا.
  16. شبیری زنجانی، استفتاء شمارہ ۴۳۸۳، تریخ ثبت استفتاء ۱۳۸٦/۰۱/۳۰.
  17. شبیری زنجانی، جرعہ ای از دریا، ج۱، ص۲۵۱-۲۵۲
  18. طوسی، مصباح المتهجد، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص٧٧۳-٧٧٦.
  19. الذريعۃ، ج12، ص11۔
  20. اماميہ مصنفين، ج1، ص452۔


مآخذ

سودھو
  • ابن قولویہ،جعفر بن محمد بن جعفر بن موسی بن قولویہ قمی، کامل الزیارات، مترجم سید محمد جواد ذہنی، تہران، انتشارات پیام حق، 1377.
  • طوسی، محمد بن حسن طوسی، مصباح المتہجد، بیروت، موسسہ الاعلمی للمطبوعات، 1418ہ۔
  • انصاری قمی، مقالہ كتابشناسى زيارت عاشورا ، علوم حديث، شمارہ 23، بہار1381.
  • کلباسی، ابی المعالی کلباسی، شرح زیارت عاشورا، قم، شریعت، 1428ہ۔
  • خواجہ سروی، غلامرضا، سامانہ ہویت اسلامی: بازخوانی زیارت عاشورا، دانشگاہ اسلامی، ویژہ نامہ امام حسینؑ، زمستان 1381۔
  • حاج میرزا ابوالفضل تہرانی، شفاء الصدور فی شرح زیارۃ العاشور، تحقیق و پاورقی از سید ابراہیم شبیری زنجانی، انتشارات مرتضوی (تہران) چاپ دوم (سال 1383ہجری شمسی)۔