خواجہ سليمان تونسوی
| خواجہ سليمان تونسوی | |
|---|---|
 |
|
| جم | سنہ 1770 |
| وفات | 12 دسمبر 1850 (79–80 سال) |
 باب اسلام
| |
ترمیم  | |
خواجہ شاہ محمد سلیمان تونسوی برصغیر پاک و ہند وچ بارہويں صدی ہجری دے آخر اک عظیم مصلح تے روحانی پیشوا سن ۔ آپ دا تعلق سلسلہ عالیہ چشتیہ توں سی۔ہندوستان، پاکستان تے افغانستان وچ سینکڑاں مشائخ آپ نوں اپنا روحانی مورث تسلیم کردے نيں۔ آپ دی رشدوہدایت توں برصغیر پاک و ہند دا کونہ کونہ منور ہويا، برصغیر توں باہر افغانستان، وسط ایشیا، ایران، عراق، شام تے حجازمقدس تک آپ دا فیض پہنچیا۔
ولادت و خاندان
سودھوآپ دا ناں محمد سلیمان اے لوک آپ نوں “پیرپٹھان” دے ناں توں پکاردے نيں۔ آپ دے والد دا اسم مبارک زکریا بن عبد الواہاب تے والدہ دا ناں بی بی زلیخا اے۔ آپ دے والد علم و فضل وچ یکتا سن ۔ آپ دتی ولادت 1183ھ، 1769ء نوں ضلع لورالائی دے پنڈ گڑگوجی وچ ہوئی۔
تعلیم و تربیت
سودھوآپ نے علم دینی دی تعلیم گڑگوجی تونسہ شریف، کوٹ مٹھن تے مہار شریف وچ حاصل کيتی تے علوم باطنی دے لئی خواجہ نور محمد مہاروی ( چشتیاں) دے دست مبارک اُتے بیعت کيتی تے خلافت حاصل توں سرفراز ہوئے۔
قیام تونسہ
سودھومرشد دے انتقال دے بعد 1214ھ بمطابق 1799ء وچ گڑگوجی توں ہجرت کر کے تونسہ شریف (ضلع ڈیرہ غازی خان) وچ مقیم ہو گئے تے خلق خدا دی رہنمائی کرنے لگے۔ آپ دا فیض عام ہو گیا تے لوک جوق در جوق بیعت کرنے لگے۔ آپ دے تشریف لیانے توں پہلے تونسہ شریف سنگھڑ ندی دے کنارے چند گھراں اُتے مشتمل اک غیر معروف پنڈ سی۔ جدوں آپ تونسہ وچ آ کے مقیم ہوئے تاں ایہ غیر معروف پنڈ علم و عرفان دا مرکز بن گیا تے طاؤسہ توں تونسہ شریف کہلانے لگا۔
دینی خدمات
سودھوتیرہويں صدی ہجری و اٹھارويں صدی عیسوی وچ ہندوستان وچ مسلماناں دا ہزار سالہ دور حکومت ختم ہونے نوں سی آخری مسلم حکومت یعنی مغلیہ سلطنت اپنی آخری سانس لے رہی سی اس دی حدود صرف دہلی تک محدود ہو چکياں سن۔ مرہٹاں، جاٹاں تے سکھاں نے افراتفری مچا رکھی سی۔ حکومت کابل دی شوکت روبہ زوال سی۔ اس توں فائدہ اٹھا کے سکھاں نے پنجاب اُتے اپنا قبضہ جمنیا شروع کر دتا۔ انگریز دی نظر تخت دہلی اُتے لگی ہوئی سی۔ آپ نے تونسہ شریف وچ عظیم علمی و دینی درسگاہ قائم کيتی جتھے پنجاہ توں ودھ علما و صوفیا فارسی، عربی، حدیث، تفسیر، فقہ، تصوف، سائنس، طب و ہندسہ وغیرہ دی تعلیم دیندے سن ۔ طلبہ دی تعداد انہاں مدارس وچ ڈیڑھ ہزار توں ودھ سی۔ طلبہ، علما و فقراء نوں لنگرخانہ توں کھانا، کپڑے، جوندے،کتاباں، ادویہ تے ہور تمام ضروریات زندگی ملدیاں سن۔ آپ نوں درس و تدریس دا بے حد شوق سی۔ مریدین و خلفاء نوں کتاباں تصوف دی تعلیم دیندے سن ۔ آپ دے خلفاء نے برصغیر پاک وہند دے طول وعرض وچ تے اس توں باہر اپنی خانقاہاں قائم کيتیاں۔ دینی مدارس دا اجرا کيتا لنگر خانے قائم کیتے۔ پاکستان وچ تونسہ شریف، مکھڈشریف، ترگھ شریف، میرا شریف، گڑھی افغانان، سیال شریف، جلال پور، گولڑہ شریف تے بھیرہ شریف وغیرہ دے مدارس قابل ذکر نيں۔ انہاں مدارس وچ نہ صرف اعلٰی درجہ دی تعلیم دتی جاندی بلکہ اعلٰی درجہ دی تربیت وی کيتی جاندی۔
تونسہ شریف دی خانقاہ برصغیر پاک و ہند وچ صوفیا دی خانقاہاں وچ اک امتیازی حیثیت رکھدی اے۔ آپ دی علمی، دینی، اصلاحی، اخلاقی و روحانی تعلیمات نے معاشرے دے ہر طبقہ فکر نوں متاثر کیہ انہاں وچ عام مسلماناں دے علاوہ علما و صوفیا تے رؤساء وی شامل نيں۔ علما تے عوام دے وڈے وڈے والیاں ریاست تے جاگیردار آپ دی خدمت وچ حاضر ہوئے اکثر والیاں ریاست گدی اُتے بیٹھدے وقت آپ دے دست مبارک توں پگڑی بندھوانے دی خواہش کردے مگر آپ راضی نہ ہُندے۔ سنگھڑ، ڈیرہ غازی خان، ڈیرہ اسماعیل خان تے ریاست بہاولپور دے نواب، افغانستان توں والی ریاست شاہ شجاع محمدپوتے احمد شاہ ابدالی و میر دوست محمد والی افغانستان تے پنجاب، سرحدو افغانستان دی چھوٹی وڈی ریاستاں دے نواب کئی مرتبہ آپ دی خدمت وچ حاضر ہوئے۔ آپ دی شان وچ علما، صوفیا تے شاعر نے عربی، فارسی، اردو تے ہندی زبان وچ بے شمار تذکرے، مناقب، قصائد تے سلام عقیدت لکھے۔
سلسلہ
سودھو- محمد صلی اللہ علیہ و آلہ و سلم
- امام المتقین علی بن ابی طالب
- حسن بصری
- عبدالواحد بن زید
- فوزيل بن اياز
- ابراہیم بن ادہم
- سعدی الدین حذیفہ
- امین الدین حبیرا
- کریم الدین ممشاد
- ابو اسحاق شمی
- ابو احمد عبد ال
- ابو احمد
- ناصر الدین ابو یوسف
- قطب الدین مودود
- حاجی شرف زندانی
- عثمان حروانی
- معین الدین حسن
- قطب الدین بختیار کاکی
- بابا فرید الدین گنج شکر
- نظام الدین اولیاء
- نصيرالدین محمود چراغ دہلوی
- کمال الدین علامہ
- سراج الدین
- المودين
- محمود راجن
- جمال الدین جُمن
- محمد حسن
- شیخ محمد
- معین الدین یوسف يحيىٰ مدنی
- شاہ کلیم اللہ جيہانبادی
- نظام الدین دہلوی اورنگ آبادی
- فخرالدین محمد
- نور محمد مہاروی
- شاہ محمد سلیمان تونسوی
خلفاء
سودھوآپ دے خلفاء دی تعداد 673 اے، جنہاں وچوں چند مشہور خلفاء دے اسماء گرامی ایہ نيں۔
- صاحبزادہ خواجہ گل محمد
- خواجہ اللہ بخش تونسوی
- مولانا محمد علی مکھڈی
- حافظ سید محمد علی خیر آبادی
- سید حسن عسکری دہلوی
- خواجہ شمس الدین سیالوی
- مولوى نظامت علی مراد آبادی
- مولانا فیض بخش الہی
- خواجہ میاں باران صاحب
- میاں گامنڑ صاحب
حضرت خواجہ احمدالدین دھڑ شریف ضلع گجرات
وفات
سودھوآپ نے ماہ صفرالمظفر دی 7 تریخ 1267ھ (13 دسمبر 1850) نوں سحری دے وقت 84 برس دی عمر وچ انتقال فرمایا تے اپنے حجرہ عبادت وچ دفن ہوئے۔ آپ دے مزار اُتے نواب آف بہاولپور محمد بہاول خان سوم (1825ء توں 1852ء) مرید خواجہ تونسوی نے 85 ہزار روپے دی لاگت توں اک عالیشان مقبرہ 1270ھ وچ مکمل کرایا۔[۱]
اولاد
سودھوشاہ محمد سلیمان تونسوی دے دو بیٹے سن ۔
دونے صاحبزادے خواجہ سلیمان تونسوی دی زندگی وچ ہی وفات پا گئے سن اس لئی آپ دے پوتے خواجہ اللہ بخش تونسوی آپ دے مسند نشین ہوئے۔ [۲]
باہرلے جوڑ
سودھو- پاکستانیArchived 2020-10-24 at the وے بیک مشین