خواجہ اللہ بخش تونسوی
خواجہ اللہ بخش تونسوی | |
---|---|
ذاتی | |
پیدائش | (ماہ ذو الحجہ 1241ھ) |
وفات | (29 جمادی الاول 1319ھ بمطابق 13 ستمبر 1901ء) |
مذہب | اسلام |
والدین |
|
سلسلہ | چشتیہ |
مرتبہ | |
مقام | تونسہ شریف |
دور | انیہويں ویہويں صدی |
پیشرو | شاہ محمد سلیمان تونسوی |
جانشین | حافظ محمود تونسوی |
خواجہ اللہ بخش تونسوی تونسہ شریف دے سجادہ نشین سن ۔ آپ خواجہ گل محمد تونسوی دے صاحبزادے تے شاہ محمد سلیمان تونسوی دے پوتے سن ۔ آپ تونسہ شریف وچ تقریباً باون سال تک مسند نشین رہے۔ آپ دا جانشین آپ دا بیٹا حافظ محمود تونسوی ہويا۔
ولادت
سودھوخواجہ اللہ بخش تونسوی دی ولادت ماہ ذوالحجہ 1241ھ بمطابق 1826ء وچ تونسہ شریف وچ ہوئی۔
تعلیم و تربیت
سودھوخواجہ اللہ بخش تونسوی دی جدوں عمر تعلیم حاصل کرنے دی ہوئی تاں آپ دے دادا جان شاہ محمد سلیمان تونسوی نے مولوی محمد امین دے سپرد کيتا۔ آپ نے مولوی محمد امین توں قرآن پاک دی تعلیم حاصل کيتی۔ اس دے علاوہ آپ نے مولوی محمد امین توں فارسی نظم، عربی صرف و نحو تے علم حدیث دی تعلیم حاصل کيتی۔ تعلیم توں فارغ ہونے دے بعد آپ دے دادا جان نے سلوک و معرفت دی تعلیم دے لئی اپنے پاس بلا لیا۔
ابتدائی حالات
سودھوخواجہ اللہ بخش تونسوی ابتدائی عمر وچ نہایت شان و شوکت توں زندگی گزاردے سن ۔ اچھے لباس دا شوق سی۔ اچھی اچھی گھوڑیاں سواری دے لئی رکھدے سن ۔ جدوں وڈے ہوئے تاں انہاں سب چیزاں توں منہ موڑ لیا تے نہایت سادگی توں زندگی بسر کرنے لگے۔ دادا جان خواجہ شاہ محمد سلیمان تونسوی نے بچپن توں ہی آپ نوں نماز روزے دا پابند بنا دتا سی۔ عمر دے نال نال عبادت و ریاضت وچ ہور دلچسپی ودھدتی گئی۔
- مناقب المحبوبین وچ حاجی نجم الدین فاروقی لکھدے اے کہ خواجہ اللہ بخش تونسوی اکثر ساڈی کوٹھری وچ آ کے کہیا کردے سن کہ حاجی صاحب ساڈے لئی دعا کرو۔ خواجہ سلیمان تونسوی انہاں دے دینی جذبے توں بے حد خوش ہُندے سن ۔ چنانچہ انہاں نے اپنی ہی زندگی وچ دلائل الخیر خواجہ اللہ بخش تونسوی نوں عطا کيتی تے فرمایا کہ شجراں اُتے میری طرف توں تسيں ہی دستخط کر دتا کرو۔ خواجہ اللہ بخش تونسوی نے اس ہدایت اُتے ایتھے تک عمل کيتا کہ خواجہ شاہ سلیمان تونسوی دے وصال دے بعد وی انہاں ہی دا ناں شجراں وچ لکھدے رہے۔[۱]
مسند نشینی
سودھوخواجہ شاہ محمد سلیمان تونسوی دی دونے فرزند انہاں دی زندگی وچ ہی فوت ہو چکے سن اس لئی انہاں دی وفات دے بعد آپ دے پوتے خواجہ اللہ بخش تونسوی ماہ صفر 1267ھ وچ تونسہ شریف دی مسند اُتے جلوہ افروز ہوئے۔[۲] خواجہ اللہ بخش تونسوی دادا جان دے وصال دے وقت انہاں دے پاس موجود سن تے آخری وقت دادا جان دے قدماں وچ سر رکھ دے کہیا
- بابو! من از تو ہیچ چیز دیگر نمی خوا ہم
- پس ہمیں می خوا ہم کہ نعلین فقیران ترا
یہ جملہ سن کر شیخ اُتے اک کفیت طاری ہو گئی تے فرمایا ونفخت فیہ من روحی تے جان جان آفراں دے سپرد کر دتی۔ شاہ نظام الدین دے فرزند کالے صاحب نے خواجہ اللہ بخش تونسوی دے سر اُتے دستار بنھ کر انہاں نوں سجادہ شیخت اُتے بٹھایا۔ [۳]
ہندوستان دا سفر
سودھوسجادہ نشینی دے بعد خواجہ اللہ بخش تونسوی نے سلسلہ چشت دے مزارات دی حاضری دے لئی ہندوستان دے مختلف حصےآں دے سفر کیتے۔ بیکانیر دی مسجد وچ چند روز قیام کيتا تے کثیر تعداد وچ لوکاں نوں داخل سلسلہ کيتا۔ نويں مریداں نوں ہدایت دی کہ نماز روزے دی پابندی کرن۔ راجا سردار سنگھ والی بیکانیر نے حاضر خدمت ہونا چاہیا تاں فرمایا
- ما فقیریم از ملاقات ما یاں تراچہ
- سو داست دریں چا نیائی
جب خواجہ صاحب دہلی پہنچے تاں شہنشاہ ہندوستان بہادر شاہ ظفر نے خدمت وچ حاضر ہونا چاہیا۔ اس وقت خواجہ اللہ بخش تونسوی چراغ دہلوی دی درگاہ وچ مقیم سن ۔ جدوں بہادر شاہ ظفر ملاقات دے لئی تشریف لیائے تاں خواجہ اللہ بخش تونسوی پِچھے دے دروازے توں نکل کے جنگل وچ چلے گئے۔ بہت مِنت سماجت دے بعد جنگل توں واپس تشریف لیائے تاں بہادر شاہ ظفر نوں قدم بوسی دا شرف نصیب ہويا۔ خواجہ اللہ بخش تونسوی اگلے دن جتھے آباد تشریف لائے۔ جتھے آباد وچ امرا تے درباریاں نے کثیر تعداد وچ عقیدت دا اظہار کيتا۔ محلات دی بیگماں مرید ہوئیاں تے بہادر شاہ ظفر نے نذرانے پیش کیتے۔
تعمیرات
سودھوخواجہ اللہ بخش تونسوی نوں تعمیرات دا وڈا شوق سی۔ آپ دی بنائی ہوئی تعمیرات شہر دے نصف حصہ تک پھیلی ہوئی سی۔ جدوں آپ دے دادا جان دے پرانے خلفاء دا انتقال ہو گیا تاں آپ نے کچے مکانات نوں گرا کر آستانہ تے مسجد نوں بہت وسیع کر دتا۔ آپ دی تعمیرات وچ مسیتاں، سرائے، کنوئاں تے مدرسے شامل سن ۔
اصلاحی کوششاں
سودھوخواجہ اللہ بخش تونسوی نے مسلماناں دے ہر طبقے دی اصلاح و تربیت دی طرف توجہ دتی۔ آپ دے ملفوظات توں پتا چلدا اے کہ آپ علما دی اصلاح اُتے خاص توجہ دیندے سن ۔ آپ دا خیال سی کہ علما دی اصلاح توں مسلم سوسائٹی دا وڈا طبقہ خود بخود صحیح راہ اُتے آ جائے گا۔
- اک مرتبہ اک مسئلہ اُتے مختلف علما نے مختلف فتوے دتے تے گروہ بندی دے زیر اثر شریعت نوں مسخ کرنے دی کوشش کيتی۔ خواجہ اللہ بخش تونسوی نوں علم ہويا تاں بھری مجلس وچ انہاں علما دی مذمت کيتی۔
- مرزا غلام احمد قادیانی نے اس وقت اپنے عقائد دی ترویج شروع دی تے اکثر علما نوں مباحثہ دی دعوت دتی۔ خواجہ اللہ بخش تونسوی نے اپنی جگہ اُتے بیٹھ کر نہایت سختی دے نال انہاں فتنےآں دی تردید دی تے کوشش کيتی کہ مسلماناں دا مذہبی احساس تے وجدان انہاں گمرہ تحریکاں توں متاثر نہ ہوئے۔
اخلاق
سودھوخواجہ اللہ بخش تونسوی اعلیٰ اخلاق دے مالک سن ۔ خواہ دشمن ہو یا دوست جو وی آپ نال ملدا اخلاق دا اثر دل اُتے لے کے اٹھدا۔ آپ ہر اک توں خندہ پیشانی توں ملدے۔ غریباں تے بے کساں دی طرف خصوصی توجہ فرماندے۔ ہندو کثیر تعداد وچ آپ دی خدمت وچ حاضر ہُندے رہندے تاں آپ دے اخلاق توں متاثر ہوئے بغیر نئيں رہے سکدے سن ۔
- اک مرتبہ پیر مہر علی شاہ نے اپنی مجلس وچ اللہ بخش تونسوی دے بارے وچ فرمایا : خواجہ اللہ بخش دی نظر وچ اہل دنیا دی ذرہ برابر وی وقعت تے قدر نہ سی۔ اوہ بے حد غریب نواز سن ۔ دنیا داراں نوں بہت حقیر تے بے مقدار سمجھدے سن تے اس معاملہ وچ خواجہ اللہ بخش دے برابر کوئی فقیر دیکھیا یا سنیا نئيں گیا۔
وصال
سودھوخواجہ اللہ بخش تونسوی نے بروز جمعہ 29 جمادی الاول 1319ھ بمطابق 13 ستمبر 1901ء نوں وفات پائی۔ آپ دی تدفین تونسہ شریف وچ کيتی گئی جتھے اج کل خوبصورت مزار بنیا ہویا اے۔
اولاد
سودھوخواجہ اللہ بخش تونسوی دے تن فرزند سن ۔
- حافظ موسی تونسوی
- حافظ احمد تونسوی
- حافظ محمود تونسوی
خواجہ اللہ بخش تونسوی دے جانشین حافظ محمود تونسوی سلیمانی ہوئے۔ [۴]